سىن ەسىم
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سىن ەسىم.
ماقساتى: سىن ەسىمنىڭ زاتتىڭ ساپالىق قاسيەتىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. بۇرىنعى العان بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، بەرىك ورنىقتىرۋ.
پاندىك ناتيجە: سىن ەسىمنىڭ ماعىناسىن دۇرىس ءتۇسىنىپ، سويلەۋ جانە جازۋ ستيلىندە دۇرىس قولدانا ءبىلۋ داعدىلارىن ارتتىرۋ.
تۇلعالىق ناتيجە: بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا سالىستىرۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ تاسىلدەرىن قولدانا ءبىلۋ؛ ءوز كۇشىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ؛
جۇيەلى – ارەكەتتىك ناتيجە: سىن ەسىم سوزدەرىن، تەڭەۋ سوزدەردى قولدانىپ، سۋرەت بويىنشا كوركەم ماتىندەر قۇراستىرا ءبىلۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، قيما - قاعازدار، كەستە
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: ستو، ءسوزجۇمباق، توپتاستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كۇننەن، جەردەن ءنار العان
ءبىز - ءومىردىڭ گۇلىمىز.
سارسەنبىنىڭ ساتىندە
ءساتتى بولسىن كۇنىمىز.
II. كوركەم جازۋ
قىزىل، جاسىل، ءشوپ، ۇزىن، جۋان، ءدامدى، بيىك، بايىرعى.
كىرىسپە
- بالالار! ءبىز قاي مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز؟
- ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندى الەم تانىپ، وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنا ۇلكەن قادامدار جاسالىپ وتىر. ەڭسەلىككە ەلۋلىككە كىرۋ ءۇشىن ءبىز قانداي بولۋىمىز قاجەت؟
- ءبىلىمدى بولۋىمىز كەرەك.
ءبىلىمدى بولۋ دەگەنىمىز – بارىنەن بۇرىن ادام بولۋ دەگەن ءسوز ەكەن. ومىردەگى بارلىق جاقسىلىق بىلىمنەن شىعادى. تاۋەلسىز ەل – تىرەگى ءبىلىمدى ۇرپاق بولۋ وزدەرىڭنىڭ قولدارىڭدا!
انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە
- دەي كەلە قازاق ءتىلى ساباعىمىزدى باستايمىز.
ءۇي تاپسىرماسىن « بايگە» ويىنىمەن تەكسەرۋ:
«10» زاتتىڭ قيمىل ءىس - ارەكەتىن بىلدىرەتىن سوزدەردى تاپ
« 20» زاتتىڭ اتىن بىلدىرەتىن سوزدەرگە سايكەس، زاتتىڭ قيمىل - ءىس ارەكەتىن بىلدىرەتىن سوزدەردى تاۋىپ جاز.
«30» ەتىستىك دەگەنىمىز نە؟
«20 « ەتىستىكتىڭ سۇراقتارى
«30» ەتىستىكتەرى بار ولەڭ شۋماعىن ايت.
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ
جاڭا ساباق «سىن ەسىم»
ءسوزجۇمباق شەشۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ.
1. ادەمى سوزىنە ماندەس ءسوز
2. ەستيمىز، ايتامىز
3. «قىسقا» سوزىنە قاراما قارسى ءسوز
4. ءسوز تاپتارىنىڭ ءبىرى
5. زاتتىڭ ءتۇسىن بىلدىرەتىن ءسوز
6. كورەمىز، جازامىز، وقيمىز
7. جازباشا نەمەسە اۋىزشا ويدى جەتكىزۋ، بىرنەشە سويلەمنەن قۇرالادى
- بالالار بۇعان دەيىن ءبىز سىن ەسىمدى زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەتىن سوزدەر دەپ وقىپ كەلدىك. سىن ەسىمدەردىڭ سۇراقتارىمەن تانىستىق. ەندى سول ۇعىمىمىز كەڭەيتىلىپ، زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەتىن سوزدەر سىن ەسىم دەپ اتالادى.
«كەستەلەر جيناعى» ارقىلى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1 - تاپسىرما. «ارتىعىن تاپ»
1. جىلقى، تاي، قۇلىن، ات، اساۋ. سەبەبى، ول - سىن ەسىم، قالعاندارى - زات ەسىمدەر.
2. ءدامدى، كوجە، ءتاتتى، كوڭىلدى، ادەمى.
3. مايلى، مايلادى، شەگەلەدى، تويلادى، جاينادى. سەبەبى، ول - سىن ەسىم، قالعاندارى - زات ەسىمدەر.
2 - تاپسىرما. سۋرەت بويىنشا جۇمىس
سۋرەتتەگى زاتتاردى سالىستىرىپ، ايىرماشىلىعىن سويلەم ارقىلى ايت.
1. قىزىل كىتاپ جۋان، ال سارى كىتاپ جىڭىشكە.
2. پياز اششى، ال ءسابىز ءتاتتى.
3. تۇندە قاراڭعى، ال كۇندىز جارىق بولادى.
بەرىلگەن سىن ەسىمدەر زاتتىڭ ساپاسىن بىلدىرەدى دەگەن قورىتىندى جاسالادى.
3 - تاپسىرما. شىعارماشىلىق تاپسىرما. سىن ەسىمدەردى پايدالانىپ «انا» تاقىرىبىندا شىعارما جازۋ.
4 - تاپسىرما.«ءبىر ءارىپتىڭ ىزىمەن» ديداكتيكالىق ويىنى
بەرىلگەن ارىپتەرمەن سويلەم قۇراۋ، سويلەمدە مۇمكىندىگىنشە سىن ەسىم بولعانى ءجون.
مىسالى، ءاااا - ايگەرىم ادەمى اڭگەلەك اكەلدى.
ققق، ووو، سسس، ددد، تتت، ەەە، ججج.
ااا اشۋلى ارىستان اقىردى. بۇل سويلەمدەگى سىن ەسىم قانداي؟ اشۋلى دەگەن ءسوزدى باسقاشا قالاي ايتۋعا بولادى؟
اشۋلى ارىستان - ىزالى ارىستان
- مۇنداي سوزدەردى قالاي اتايدى؟ ماندەس سوزدەر، ياعني ماعىناسى ءبىر - بىرىنە جۋىق سوزدەر دەيدى.
- ولاي بولسا، وقۋلىقتاعى 2 - جاتتىعۋدا بەرىلگەن سىن ەسىمدەرگە ماندەس سوزدەر تاۋىپ، ۇلگى بويىنشا جازايىق.
اشۋلى، ىزالى؛ ادەمى، سۇلۋ؛ كۇشتى، مىقتى؛ اقىلدى، بىلگىر؛ ءمولدىر، تۇنىق؛ ۇركەك، قورقاق.
بەرىلگەن سىن ەسىمدەردەن تۋىندى سىن ەسىمدەردى تاپ، تۋىندى ەكەنىن دالەلدە.
اشۋلى، ىزالى، كۇشتى، اقىلدى.
(جۇرناق ارقىلى جاسالعان.)
5 - تاپسىرما. «جۇمباق زات» ويىنى
بۇل ويىننىڭ شارتى بويىنشا كورسەتىلگەن زاتتى سىنىپ تاعى وقۋشىلار ءت ۇلى ءسوز تاپتارىمەن سيپاتتايدى. تاقتاعا شىققان بالا جاسىرىلعان زاتتى تابۋى ءتيىس. العاشقى ءۇش سويلەمگە دەيىن تاپقان بالا جەڭىمپاز اتانادى.
مىسالى، شاحمات تاقتاسى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ بەرگەن سيپاتتاماسى مىناداي بولدى.
- وندا اق، قارا فيگۋرالار بار. ول ءتورتبۇرىشتى. وندا 64 تور كوز بار.
تەرەزە، دوڭگەلەك، جول بەلگىسى، ورامال جاسىرىلدى.
بۇۇ - ستراتەگياسى
--------------------
قورىتىندىلاۋ
- سىن ەسىم تۋرالى نە بىلەمىز؟
- سىن ەسىم زاتتىڭ ءتۇرىن - ءتۇسىن، ساپاسىن بىلدىرەدى.
- سىن ەسىمدەرگە قانداي، قاي دەگەن سۇراقتار قويىلادى.
- سىن ەسىم سويلەمدە زات ەسىممەن بايلانىسادى.
- سىن ەسىمنىڭ نەگىزگى، تۋىندى تۇرلەرى بار.
- تۋىندى سىن ەسىم جۇرناق ارقىلى جاسالادى.
باعالاۋ، ماداقتاۋ
ساباققا بەلسەنە قاتىسقان، ۇتىمدى جاۋاپ بەرگەن بالالاردى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە انىقتاۋ ۇسىنىلادى. ولارعا قول شاپالاقتاپ، قوشەمەت كورسەتىلەدى.
ۇيگە تاپسىرما
1. ولەڭدى وقۋ، سىن ەسىمدەردى تابۋ، قاي زات ەسىممەن بايلانىسىپ تۇرعانىن انىقتاۋ؛
2. اباي قۇنانبايەۆ تۋرالى مالىمەت جيناپ كەلۋ.
ماقساتى: سىن ەسىمنىڭ زاتتىڭ ساپالىق قاسيەتىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. بۇرىنعى العان بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، بەرىك ورنىقتىرۋ.
پاندىك ناتيجە: سىن ەسىمنىڭ ماعىناسىن دۇرىس ءتۇسىنىپ، سويلەۋ جانە جازۋ ستيلىندە دۇرىس قولدانا ءبىلۋ داعدىلارىن ارتتىرۋ.
تۇلعالىق ناتيجە: بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا سالىستىرۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ تاسىلدەرىن قولدانا ءبىلۋ؛ ءوز كۇشىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ؛
جۇيەلى – ارەكەتتىك ناتيجە: سىن ەسىم سوزدەرىن، تەڭەۋ سوزدەردى قولدانىپ، سۋرەت بويىنشا كوركەم ماتىندەر قۇراستىرا ءبىلۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، قيما - قاعازدار، كەستە
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: ستو، ءسوزجۇمباق، توپتاستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كۇننەن، جەردەن ءنار العان
ءبىز - ءومىردىڭ گۇلىمىز.
سارسەنبىنىڭ ساتىندە
ءساتتى بولسىن كۇنىمىز.
II. كوركەم جازۋ
قىزىل، جاسىل، ءشوپ، ۇزىن، جۋان، ءدامدى، بيىك، بايىرعى.
كىرىسپە
- بالالار! ءبىز قاي مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز؟
- ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندى الەم تانىپ، وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنا ۇلكەن قادامدار جاسالىپ وتىر. ەڭسەلىككە ەلۋلىككە كىرۋ ءۇشىن ءبىز قانداي بولۋىمىز قاجەت؟
- ءبىلىمدى بولۋىمىز كەرەك.
ءبىلىمدى بولۋ دەگەنىمىز – بارىنەن بۇرىن ادام بولۋ دەگەن ءسوز ەكەن. ومىردەگى بارلىق جاقسىلىق بىلىمنەن شىعادى. تاۋەلسىز ەل – تىرەگى ءبىلىمدى ۇرپاق بولۋ وزدەرىڭنىڭ قولدارىڭدا!
انا ءتىلىڭ ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە
- دەي كەلە قازاق ءتىلى ساباعىمىزدى باستايمىز.
ءۇي تاپسىرماسىن « بايگە» ويىنىمەن تەكسەرۋ:
«10» زاتتىڭ قيمىل ءىس - ارەكەتىن بىلدىرەتىن سوزدەردى تاپ
« 20» زاتتىڭ اتىن بىلدىرەتىن سوزدەرگە سايكەس، زاتتىڭ قيمىل - ءىس ارەكەتىن بىلدىرەتىن سوزدەردى تاۋىپ جاز.
«30» ەتىستىك دەگەنىمىز نە؟
«20 « ەتىستىكتىڭ سۇراقتارى
«30» ەتىستىكتەرى بار ولەڭ شۋماعىن ايت.
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ
جاڭا ساباق «سىن ەسىم»
ءسوزجۇمباق شەشۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ.
1. ادەمى سوزىنە ماندەس ءسوز
2. ەستيمىز، ايتامىز
3. «قىسقا» سوزىنە قاراما قارسى ءسوز
4. ءسوز تاپتارىنىڭ ءبىرى
5. زاتتىڭ ءتۇسىن بىلدىرەتىن ءسوز
6. كورەمىز، جازامىز، وقيمىز
7. جازباشا نەمەسە اۋىزشا ويدى جەتكىزۋ، بىرنەشە سويلەمنەن قۇرالادى
- بالالار بۇعان دەيىن ءبىز سىن ەسىمدى زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەتىن سوزدەر دەپ وقىپ كەلدىك. سىن ەسىمدەردىڭ سۇراقتارىمەن تانىستىق. ەندى سول ۇعىمىمىز كەڭەيتىلىپ، زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەتىن سوزدەر سىن ەسىم دەپ اتالادى.
«كەستەلەر جيناعى» ارقىلى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1 - تاپسىرما. «ارتىعىن تاپ»
1. جىلقى، تاي، قۇلىن، ات، اساۋ. سەبەبى، ول - سىن ەسىم، قالعاندارى - زات ەسىمدەر.
2. ءدامدى، كوجە، ءتاتتى، كوڭىلدى، ادەمى.
3. مايلى، مايلادى، شەگەلەدى، تويلادى، جاينادى. سەبەبى، ول - سىن ەسىم، قالعاندارى - زات ەسىمدەر.
2 - تاپسىرما. سۋرەت بويىنشا جۇمىس
سۋرەتتەگى زاتتاردى سالىستىرىپ، ايىرماشىلىعىن سويلەم ارقىلى ايت.
1. قىزىل كىتاپ جۋان، ال سارى كىتاپ جىڭىشكە.
2. پياز اششى، ال ءسابىز ءتاتتى.
3. تۇندە قاراڭعى، ال كۇندىز جارىق بولادى.
بەرىلگەن سىن ەسىمدەر زاتتىڭ ساپاسىن بىلدىرەدى دەگەن قورىتىندى جاسالادى.
3 - تاپسىرما. شىعارماشىلىق تاپسىرما. سىن ەسىمدەردى پايدالانىپ «انا» تاقىرىبىندا شىعارما جازۋ.
4 - تاپسىرما.«ءبىر ءارىپتىڭ ىزىمەن» ديداكتيكالىق ويىنى
بەرىلگەن ارىپتەرمەن سويلەم قۇراۋ، سويلەمدە مۇمكىندىگىنشە سىن ەسىم بولعانى ءجون.
مىسالى، ءاااا - ايگەرىم ادەمى اڭگەلەك اكەلدى.
ققق، ووو، سسس، ددد، تتت، ەەە، ججج.
ااا اشۋلى ارىستان اقىردى. بۇل سويلەمدەگى سىن ەسىم قانداي؟ اشۋلى دەگەن ءسوزدى باسقاشا قالاي ايتۋعا بولادى؟
اشۋلى ارىستان - ىزالى ارىستان
- مۇنداي سوزدەردى قالاي اتايدى؟ ماندەس سوزدەر، ياعني ماعىناسى ءبىر - بىرىنە جۋىق سوزدەر دەيدى.
- ولاي بولسا، وقۋلىقتاعى 2 - جاتتىعۋدا بەرىلگەن سىن ەسىمدەرگە ماندەس سوزدەر تاۋىپ، ۇلگى بويىنشا جازايىق.
اشۋلى، ىزالى؛ ادەمى، سۇلۋ؛ كۇشتى، مىقتى؛ اقىلدى، بىلگىر؛ ءمولدىر، تۇنىق؛ ۇركەك، قورقاق.
بەرىلگەن سىن ەسىمدەردەن تۋىندى سىن ەسىمدەردى تاپ، تۋىندى ەكەنىن دالەلدە.
اشۋلى، ىزالى، كۇشتى، اقىلدى.
(جۇرناق ارقىلى جاسالعان.)
5 - تاپسىرما. «جۇمباق زات» ويىنى
بۇل ويىننىڭ شارتى بويىنشا كورسەتىلگەن زاتتى سىنىپ تاعى وقۋشىلار ءت ۇلى ءسوز تاپتارىمەن سيپاتتايدى. تاقتاعا شىققان بالا جاسىرىلعان زاتتى تابۋى ءتيىس. العاشقى ءۇش سويلەمگە دەيىن تاپقان بالا جەڭىمپاز اتانادى.
مىسالى، شاحمات تاقتاسى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ بەرگەن سيپاتتاماسى مىناداي بولدى.
- وندا اق، قارا فيگۋرالار بار. ول ءتورتبۇرىشتى. وندا 64 تور كوز بار.
تەرەزە، دوڭگەلەك، جول بەلگىسى، ورامال جاسىرىلدى.
بۇۇ - ستراتەگياسى
--------------------
قورىتىندىلاۋ
- سىن ەسىم تۋرالى نە بىلەمىز؟
- سىن ەسىم زاتتىڭ ءتۇرىن - ءتۇسىن، ساپاسىن بىلدىرەدى.
- سىن ەسىمدەرگە قانداي، قاي دەگەن سۇراقتار قويىلادى.
- سىن ەسىم سويلەمدە زات ەسىممەن بايلانىسادى.
- سىن ەسىمنىڭ نەگىزگى، تۋىندى تۇرلەرى بار.
- تۋىندى سىن ەسىم جۇرناق ارقىلى جاسالادى.
باعالاۋ، ماداقتاۋ
ساباققا بەلسەنە قاتىسقان، ۇتىمدى جاۋاپ بەرگەن بالالاردى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە انىقتاۋ ۇسىنىلادى. ولارعا قول شاپالاقتاپ، قوشەمەت كورسەتىلەدى.
ۇيگە تاپسىرما
1. ولەڭدى وقۋ، سىن ەسىمدەردى تابۋ، قاي زات ەسىممەن بايلانىسىپ تۇرعانىن انىقتاۋ؛
2. اباي قۇنانبايەۆ تۋرالى مالىمەت جيناپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
قازىرگى زامانعا لايىقتالىپ دايىندالعان ورتاڭعى جانە ەرەسەكتەر توپتارى بالالارىنا ارنالعان مۋزىكالىق تەاترلىق قويىلىمى.
