InfoHub Logo

“ماحابباتىم سىزگە، تاعدىرىم دا سىزگە ارنالا-ا-اد…”

بەگىمبايدىڭ ءانى

مەن سىزگە قاي كەزدە، قالاي جانە قانشا جاسىمدا عاشىق بولعانىمدى، نەلىكتەن مۇنداي دەرتكە ۇشىراعانىمدى، قالايىنشا قاتتى ءسۇيىپ قالعانىمدى بىلمەيمىن. ايتەۋىر ءبىر كۇنى، كەشقۇرىمعى شاقتا، قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا وزىمنەن-وزىم قاتتى-قاتتى قۋانىپ-قۋانىپ كەتتىم. جۇرەك شىركىن الدىمەن القىنىپ، ارتىنشا الىپ-ۇشا اتقاقتاي جونەلدى. القىن-جۇلقىن كۇي كەشە تۇرا بال تاتىعان مۇنداي مەزەتتى بۇرىن-سوڭدى ەشقاشان باستان كەشپەگەنىمدى تۇيسىنە تاڭىرقادىم. ءدال سول ساتكە دەيىن بويىما قۇيىلىپ كورمەگەن قۇپيا اعىن اپپاق قۇسقا اينالىپ، جۇرەگىمنىڭ قاي قالتاسىنان قانات قاعىپ شىققانىن قايدان عانا بىلەيىن. ول ومىراۋىمدى ايالاي سيپالاپ ءدىر ەتتى دە، وي-سانامدى شارلاي شىعاندادى.

اپكەمنىڭ بالكونىندا تۇرىپ جاڭادان پايدا بولا باستاعان ىمىرت جۇلدىزدارىنا قارادىم. جىلى سۋىقتىڭ جايما-شۋاق كۇندەرى جاڭادان باستالعان-تۇعىن. بوزقاراعاننىڭ جاپىراقتارى وسى كەزدە، كەرىسىنشە كوبەيىپ، قويۋلانىپ كەتەتىندەي كورىنەتىن. ال ءسال بىلايىراقتاعى ورىك اعاشىنىڭ ۇشار باسى قىزىل جالقىندانا اراي شاشاتىن-دى اسپانعا. مەنىڭ بولمىس-بىتىمىمدەگى بوتەنشە بۇلقىنىس، توتەنشە قۇلشىنىس نەدەن پايدا بولعانىنا بوزقاراعاندار دا تاڭىرقايتىنداي. ورىكتىڭ توبە تۇسىنان تۋعان جاڭا جۇلدىزداردان جەتكەن ساۋلەلەر مە ەكەن؟! دەي بەرگەنىمدە، ءسىزدى كوردىم كەنەتتەن. ىمىرت قاراڭعىلىعى قويۋلانا قويماعان ەدى. قىزىلقوڭىر جەيدەڭىز وزىڭىزگە جاراسىپ، جىميا كۇلىمسىرەپ، جانىڭىزداعى كىسىگە الدەنەنى اڭگىمەلەپ كەلە جاتتىڭىز ءسىز. ءبىزدىڭ بالكون جاققا جالقى مارتە جانارىڭىزدى اۋدارساڭىز، ەشتەڭەڭىز كەتپەس ەدى عوي. ءبىراق كوز قيىعىڭىزدى دا قيماستان ءوتىپ بارا جاتتىڭىز. مەن بالكوننىڭ پەردەسىنەن سىعالاپ، ماڭدايىڭىزدىڭ ءسال-پال تەرشىگەنىنە دەيىن بايقادىم. “شىركىن-اي، ءبىر رەت بەرى بۇرىلىڭقىراسا قايتەدى”، — دەدىم ىشىمنەن. شۇكىرشىلىك، دەدىم سونسوڭ. ءسىزدىڭ مەن تۇرعان بالكوننان بىرەر قادامداي عانا جەردەن وتكەنىڭىزگە، جىميا كۇلىپ جانىمنان قادامداپ بارا جاتقانىڭىزعا شاتتانعانىمدى ايتساڭىزشى. سوندا عانا، سول ءبىر مينوتتە عانا ماناعى مەزەتتىڭ، بال تاتىعان، الىپ-ۇشقان قۋانىشتىڭ، القىنا اتقاقتاعان جۇرەك ءلۇپىلىنىڭ، اپپاق قۇسقا اينالعان قۇپيا اعىننىڭ — بار-بارشاسىنىڭ سەبەبى ءسىز، ءيا-يا، ءسىز ەكەنىڭىزدى سەزىندىم.

ءسىز ەكىنشى قاباتتا تۇراتىنسىز. مەن ءبىرىنشى قاباتتاعى اپكەمنىڭ ۇيىنە وقتا-تەكتە باراتىنمىن. ءسىز نەكەن-نۇقان كورشىڭىزگە كىرىپ، نۇقىل اپكەممەن ازىلدەسىپ، جەزدەمە ادەيى عانا قاراماعانسىپ، ءبىر شىنى عانا شاي ءىشىپ شىعىپ كەتەتىنسىز. بىرتە-بىرتە مەن ءسىزدى قىزعاناتىنعا اينالىپ بارا جاتقانىمدى جانە مۇنداي مىنەز-قۇلىقتىڭ ءوز ەركىمنەن تىس پايدا بولا باستاعانىن بايقادىم. ءيا-يا، اپكەمدى سىزدەن ەمەس، ءسىزدى اپكەمنەن قىزعاناتىنداي ادەتپەن دە قاشان، قالاي جانە نەلىكتەن دەرتتەنگەنىمدى بىلمەيمىن.

اۋەلگىدە، وسى كىسى ماعان دا قاراسا ەكەن، ماعان دا اپكەمە ازىلدەگەندەي ادەمى كۇلىمسىرەپ، قاتتى-قاتتى قالجىڭداسا دەيتىنمىن، ولاي بولمادى. ءسىز جاي عانا، قاتارداعى بالا-شاعالارعا قاراعانداي ءبىر كوز تاستاپ، كەيدە مەنەن كىشىرەكتەردىڭ باستارىنان سيپالاپ، وتە شىعاتىنسىز. كەيدە پودەزدىڭ الدىنداعى ارقالىعى بار، ۇزىنشا ورىندىقتا اپكەمنىڭ بالالارىن ويناتىپ وتىرعانىمدا دا سويتەتىنسىز. ارينە، مەن ول كەزدە ءسىز باسىمنان سيپالاي قوياتىنداي كىشكەنتاي ەمەسپىن، كوز توقتاتىڭقىراپ كىدىرىستەيتىندەي بويجەتكەن ەمەسپىن. ءبىراق بۇرىننان-اق ءسىز كوز قيىعىن سالىڭقىراسا ەكەن، جيىرەك نازار جىقسا ەكەن دەگەندەي نىساي-نيەت بار-تۇعىن مەندە. ال ءسىزدى اپكەمنەن قىزعاناتىنداي حالگە دۋشار بولعانىمدا، وسى قىلىعىمدى بۇلتارتپاستاي مويىنداعانىمدا، جاسىم نە ءبارى ون تورتتە-تۇعىن. ءبىلدىڭىز بە؟! بىلمەيسىز ونى، سەزبەيسىز دە ءتىپتى.

ءبىز كۇنشۋاق قالاسىنا جاقىنداۋ اۋداننىڭ ورتالىعىندا تۇراتىنبىز. ارينە، اپكەمىزدىڭ ۇيىنە ءجيى-جيى بارا بەرمەكتىڭ ءجونى جوق. قالاداعىلاردىڭ جاي-جاعدايى بەلگىلى، سىرى ءمالىم. جەزدەمىز جانتايىپ جاتىپ، مۇلگىگەندى بىلەر. جۇمىسى اسا اۋىر. قانشاما جىلداردان بەرى فوسفور زاۋىتىندا. ايتۋلارىنا قاراعاندا، ەلۋ جاسقا جەتپەي-اق زەينەتكەرلىككە شىعاتىن كورىنەدى. قاشان بارساڭ-داعى، قالعىعان قالپىنان اينىماس. امانداسۋعا ازەر ءالى كەلەتىندەي. اپكەمىز شە، ول كىسى جەزدەمىزدى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ، ايلىقتان-ايلىققا اش-جالاڭاش جەتەتىندەرىن، مىنا جاتىسىمەن بۇل دۇنيە-جالعاننان دىمعا جارىماي وتەتىندەرىن جىرلاي جىلاپ، قۇلاقتى جەيدى. سويتەتىن اپكەڭە قالايىنشا قايتا-قايتا بارا بەرەرسىڭ؟ بەرتىنىرەكتە بايقاعانىمداي، اپكەمىز سىزگە كەتارى ەمەس سياقتى-تۇعىن. كوڭىلدەنگەندەي كورىنەتىن سيرەك ساتتەرىندە ءسىز تۋرالى اڭگىمە بولا قالسا، بەت-جۇزىنە جىلۋ مولىراق جۇگىرىپ، بۇرقىراي بەرەتىن ساماي شاشتارىن جوندەپ، جەزدەمىزگە ءبىر قاراپ قويىپ: “قۇرداستاردىڭ ىشىندەگى قۇداي ۇرىپ قويعانى بىزدىكى عوي”، - دەپ جىميىڭقىرايتىن. سول پودەزدەگى تورت-بەس وتباسى يەلەرىنىڭ ءبارى بىر-بىرىمەن قۇرداس ەكەنىن ەستيتىنبىز.

ءسويتىپ، سول جولى، سول ءبىر باسەڭدەۋ بالكوندا تۇرىپ، بارىنە دە ءسىزدىڭ كىنالى ەكەندىگىڭىزگە كوز جەتكىزدىم. ودان كەيىن شە، قانشاما مارتە ءمىز باقپاي كۇتتىم ءسىزدى. سول بالكوندا. اپكەمنىڭ الا-قۇلالاۋ پەردەسىنە جاسىرىنىپ قادالار ەدىم. كەشقۇرىم شاقتا. بوزقاراعاندار قالقايىپ، ورىكتىڭ ۇشار باستارى وزگەرگەن كەزدەردە. “كەشقۇرىم شاق، قاس پەن كوزدىڭ اراسى؛ جەتى الدە سەگىزدەردىڭ شاماسى. كوز تاستايدى قىز بالكوننان تومەنگە؛ قاشان كەلەر ساعىندىرعان اعاسى؟!” دەپ ولەڭ جازۋعا دەيىن جەتتىم. ون بەس جاسىمدى قالادا، اپكەمنىڭ ۇيىندە اتاپ وتپەكتى قالادىم. دوس قىزدارىمنىڭ بىر-ەكەۋىن شاقىرىپ تويلاعانىمىزبەن، ويلاعانىم ءسىز ەدىڭىز، بىلسەڭىز. بىلمەدىڭىز ءبىراق تا. سەبەپ تاۋىپ، ءوزىڭىزدى كورگىم بار. ءسىز جۇمىستان ورالار-اۋ دەگەن ءسات تە، سىرتقا شىعىپ وتىردىم. باقىتىما قاراتا جان بالاسى جوق ەكەن. قىزىل قوڭىر جەيدەمەن، قوڭىرقايلاۋ كۋرتكامەن كەلە جاتىر ەكەنسىز. بىرەر اپتا الدىندا، پويىزعا ءمىنىپ الىسقا كەتىپتى دەپ ەستىگەم. ساعىنا تۇسكەم سارعايىپ. “پويىزدار، مەنى الىپ قاش؛ تاۋلاردىڭ ارعى جاعىنا. قانداي جان دەرتتەن ايىقپاس؛ سۇيگەنى كەلسە جانىنا!” دەپ تە جىرلار قۇراعام.

ءسىز شىنىمەن-اق جاقىنداپ كەلە جاتتىڭىز. تايانىڭقىراپ قالعانىڭىزدا، باتىلىم جەتىپ، ورنىمنان تۇرا بەرگەنىمدە، الاقانىڭىزعا الاقانىمدى قوندىرماققا تالپىنىپ، قولىمدى سوزباققا ەندى ۇمتىلعانىمدا، پودەزدەن اپكەمنىڭ شىعا بەرگەنى…

ادەتىڭىزشە ازىلدەپ، كۇلىمسىرەگەن كەيىپتە اپكەمە سالەمدەسىپ، كەنەت ماعان بۇرىلدىڭىز. بۇرىندارى دا وقتا-تەكتە كورىپ قالاتىنسىز، قاراپ قوياتىنسىز. ءبىراق بۇل بۇرىلىسىڭىز بولەكتەۋ-تۇعىن. الدە، ءبىز ون بەسكە تولعاندا، باسقاشا سەزىلدى مە، كىم ءبىلسىن-اي، كىم ءبىلسىن. كىدىرىڭكىرەپ، باس-اياعىما بايىرقالاي قاراعانىڭىزدى اپكەم اڭعارماي قالا الماس.

— بۇگىن ءبىزدىڭ اقنۇردىڭ تۋعان كۇنى، — دەدى اپكەمىز مەنىڭ الابۇرتىپ تۇرعانىمدى تۇسىنىڭكىرەمەي، تىمىرايعىسى كەلىپ. — ون بەسكە تولىپ قاپتى. دەپ-دەمدە.

— و-و-و! ون بەس جاس دەڭىز. قۇتتىقتايمىن! — دەدىڭىز ءسىز مەنىڭ قولىمدى وڭ الاقانىڭىزعا قوندىرىپ، سول قولىڭىزبەن بىلەگىمنەن ۇستاپ. — وسى پودەزدەگىلەردىڭ سۇلۋى سەنىڭ اپكەڭ عوي. ال سەن، اقنۇر، اپكەڭنەن دە كوركەمسىڭ!

ون بەس جاسقا تولعان كۇنىمنىڭ، جارىق دۇنيەگە كەلگەن كۇنىمنىڭ، تۋعان كۇن كەشىنىڭ قالاي وتكەنى جادىمدا جوق. جادىمدا — جاعىمدى ءۇنىڭىز. الاقانىمدا — الاقانىڭىزدىڭ جىلۋى. ەشقاشان كەتپەس ەسىمنەن. دوس قىزدارىمنىڭ قاي كەزدە كەلگەنى، ءقايتىپ قۇتتىقتاعانى، اپكەم مەن جەزدەمنىڭ نە ايتىپ، نە قويعانى… ويىمدا تۇك تە قالماپتى.

سول كەشتەن كەيىن، كىم-كىمنىڭ بولسىن، تۋعان كۇنىن اتاپ وتپەككە بارسام بولدى، ءوزىڭىزدى كوز الدىمنان كەتىرە المايمىن. كەتىرگىم كەلمەيدى. الاقانىم ىسي بەرەدى، بىلەگىمە قارايمىن كەلىپ تەسىلە. ءسىزدىڭ جازعاندارىڭىزدىڭ ءبارىن، تۇك قويماي وقيمىن. گازەتتەن قيىپ الىپ، ومىراۋىمنىڭ ورتاسىنا بۇكتەپ سالىپ قويامىن. كەيدە اپتالاپ-ايلاپ ەشتەڭەڭىز جاريالانبايدى. وندايدا اھىلاپ-ۋھىلەپ شارشايمىن. ءسويتىپ جۇرگەندە، جارق ەتە قالاسىز. بۇكتەلگەن گازەت قيىندىسى كوپكە دەيىن كەۋدە تۇسىمدا سىبدىرلاپ، سىبىرلاپ قىمبات قازىناما اينالعان قيىندىنى ۇيقىعا جاتاردا جاستىعىمنىڭ استىنا جاسىرارمىن. گازەتتىڭ بوياۋى كەۋدە تۇسىما دا، كيىم-كەشەگىمە دە، جاستىعىما دا جۇعىپ قالار. وعان قۋانباسام، رەنجىمەسپىن. قيىندىنى بەتىمە باسسام، ءسىز سۇيگەندەي سەزىنەرمىن. اڭساپ-اڭساپ كەتكەندە شە، ەرنىمە تيگىزەرمىن. كۇندەردىڭ كۇنىندە دۇنيەدەگى ەڭ جاعىمدى، اسا ۇنامدى ءيىس مىنا ميلاۋىڭىز ءۇشىن گازەتتىڭ ءيىسى بوپ كەتە بارعانىن بىلمەيسىز ءسىز. جالپى، ءسىز نە بىلەسىز ءوزى؟! تۇكتى دە بىلمەيسىز. ەشتەڭەنى دە سەزبەيسىز. اپكەمنىڭ مەنى ميلاۋ دەيتىنىن دە بىلمەيسىز. قياليلانىپ قالا بەرەتىنىمدى، مەڭىرەيىپ وتىرا بەرەتىنىمدى بايقامادى دەيسىز بە، ءبىرازدان بەرى اپكەم مەنى ميلاۋ دەپ اتايتىنعا كوشكەن.

ميلاۋ.

بىرەر اي وتكەندە، اپكەممەن قاتتى ۇرىسىپ قالدىم. وعان دا ءسىز كىنالىسىز. ءسىز تۋرالى ويلاپ وتىرعانىمدا، اپكەم:

— نە ويلانىپ وتىرسىڭ؟ وسى سەن قىز دانىشپان ويشىلعا اينالىپ الدىڭ عوي! ميلاۋ بولدىڭ عوي! — دەپ اشۋلاندى. ءسىزدى ەلەستەتىپ وتىراتىنىمدى سەزەتىن سەكىلدى.

— ءسىز كىمدى ويلاساڭىز، مەن دە سونى ويلاپ وتىرمىن، — دەدىم. سودان كەيىن ول ۇيگە بارماي كەتتىم.

ءسىزدىڭ جازعاندارىڭىزدى تۇك قويماستان، تاقىرلاپ، كەمىرىپ جەپ وقيمىن. سەزدىرمەدىم ەشكىمگە. جان ادامعا. قايتالاي-قايتالاي جاتتاپ الاتىنمىن. ىزدەپ-سۇراپ جۇرەر ەم. ساعىنا اڭساپ سۇرار ەم.

بىرتە-بىرتە ءسىزدىڭ بىردەڭەڭىز جارىق كوردى دەگەندى وزىمنەن وزگە بىرەۋ الدىمنان ايتىپ قويسا شە، ول ادام كىم بولسا، ول بولسىن، جەك كورىپ، جاۋ تۇتىپ، جانىپ كەتە جازدايتىن اۋرۋعا ۇشىرادىم. توقسان ءۇشىنشى جىلى ءسىزدىڭ قوڭىر تىستى، سىرتقى مۇقاباسىندا جۇرەكتىڭ بەينەسى بار كىتابىڭىزدى دۇكەننەن كورىپ، قوس قولداي ۇستاپ، باس سالدىم. سورەدەن جۇلىپ الىپ، ساتۋشىعا بار داۋىسىممەن:

— مىنا كىتاپ قاشان ءتۇستى؟! — دەپپىن.

اينالاداعى ادامدار اڭتارىلا قارار، ءبارى بىردەي بۇرىلىپ. ساتۋشى شوشىپ كەتەر. شەگىنشەكتەپ بارىپ، تاڭىرقاي تۇزەلەر.

قىرسىقتىعىمنىڭ تۇلا بويىمدا تامىرلانا جاسىرىنىپ جاتاتىنىن بۇرىن دا بايقايتىنمىن. بۇلقىنىپ سىرتقا شىعاتىنىن سەزەتىنمىن. كەيىنگى كەزدەرى مۇلدە وزگەرىپ بارامىن. مىنە، مىنا مۇنتازداي تاپ-تازا، تىپ-تىنىش، ەستەرى دۇرىس كىسىلەر بىر-بىرىمەن سىبىرلاسىپ قانا سويلەسەتىن كىتاپ دۇكەنىندە دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرىپ، بۇكىل بيىك ءۇي-جايدى ءبىر سىلكىندىرىپ تۇرىپپىن. ءدال سول ساتتە بۇل قىلىعىمدى باعامداپ، بار داۋىسىممەن سۇرەڭ سالا سۇراق لاقتىرعانىما ۇيالا قويعان جوقپىن. ءتىپتى، ايقايلاعانىمدى اڭعارماۋىم دا مۇمكىن عوي. جاپىرلاي بۇرىلىپ قاراعانداردى دا ەلەمەگەن سياقتىمىن. بار ءدىلىم مەن ءداتىم ءسىزدىڭ كىتابىڭىزدا ەدى. قوڭىر كىتاپتى قوس قولىممەن قىسا ۇستاپ الىپ، الدىمەن ارى توڭكەرىپ، بەرى اۋناتىپ، تەسىلدىم-اي تەلمىرە. سىرتقى قالىڭ مۇقابادا جۇرەكتىڭ سۋرەتى. ۇستىنگى جاعىندا ءسىزدىڭ ءاتى-جونىڭىز. جۇرەك سۋرەتىنىڭ استىندا كىتاپتىڭ اتى. ارى دا قارايمىن، بەرى دە قارايمىن. ال كىتاپ سورەلەرىنىڭ ماڭايلارىنداعى قالىڭ قاۋىم: “مىنا ءبىر جاپ-جاس قىز جىندانعان ەكەن دە، كىتاپ دۇكەنىندە نەسى بار بايعۇس بالانىڭ”، — دەگەندەيىن قوعامدىق پىكىر ءتۇيىپ ۇلگەرگەنىندە شارۋام شامالى. تەك كەيىننەن عانا، شەگىنشەكتەپ بارىپ، تاڭىرقاي تۇزەلگەن ساتۋشىنىڭ ابىرجىڭقىراعان تۇرپاتىنان عانا ءتۇسىنىپ، باسەڭىرەك تارتقاندايمىن:

— قاشان ءتۇسىپ ەدى بۇل كىتاپ؟ — دەدىم داۋىس ەكپىنىمدى ەسەلەي كەمىتىپ.

— كوپ بولعان جوق، — دەدى ساتۋشى ءالى دە وزىنە-وزى كەلە الماي.

— قانشاۋى كەلدى؟ — دەدىم قايتادان قىرسىعا باستاپ.

— ۇشەۋى، — دەدى الگى ايەل كوزىن جىپىلىقتاتىپ.

— ەشكىم الدى ما؟ — دەدىم تىستەنە.

— جوق.

— وندا ۇشەۋىن دە بەرىڭىز ماعان!

— دىڭكىلدەمەي-اق ايتساڭ بولماي ما، شىراعىم؟ — دەدى ساتۋشى ايەل ەسىن ەندى جيىڭقىراپ.

سول قوڭىر كىتابىڭىز توقسان ءۇشىنشى جىلعى ماۋسىم ايىندا شىققان. باعاسى بار بولعانى ەلۋ بەس تيىن-تۇعىن. مەن جىندانعان ادامداي ءسىزدىڭ سول قوڭىر تىستى كىتابىڭىزبەن سويلەسەتىنمىن. ءبىر بەتىن اشىپ، ءبىرا-ا-از سويلەپ وتىرامىن. ەكىنشى بەتىن اۋدارىپ جانە بىردەڭەلەردى ايتامىن. كىتاپقا ايتامىن، كەيىپكەرىنە ايتامىن، سىزگە ايتامىن. وسىلايشا ءتورت ءجۇز بەتتىك كىتابىڭىزدىڭ ءار بەتىن قايىرىپ قويىپ، تىلدەسەتىنىمدى تۇك تە بىلمەيسىز. سەزبەيسىز.

وزگەرەيىن، ەندى سىزدەن ۇيالماۋعا ءسوز بەرەيىن دەپ شەشتىم بىردە. ەسىڭىزدە مە، مەن ءسىزدىڭ كىتابىڭىزدى قولتىعىما قىسقان كۇيىمدە، قولتاڭباڭىزدى قويدىرىپ الماق ماقساتتا، الدىڭىزعا باردىم. قايدان قالسىن ەسىڭىزدە، مەنەن باسقا دا وقىرماندارىڭىز كوپ شىعار، ءسىرا. ۇزىنشالاۋ، بيىك ءۇيدىڭ ءبىرىنشى قاباتىنداعى ءدالىزدىڭ تۇكپىرىنە تامان وتىراتىنسىز. بۋىن-بۋىنىمدى بيلەي الماي، كيرەلەڭدەپ، ونىڭ ۇستىنە كوزىم بۇلدىراپ، كىردىم-اۋ، ايتەۋىرىم. امانداستىم. ءسىزدىڭ نە دەپ جاۋاپ قاتقانىڭىزدى ەستىمەدىم. جانارىڭىزدان تۇكتى دە سەزدىرمەدىڭىز. سۇلەسوق، سالعىرتسىز. كوزىڭىزدەن ەشتەڭەنى وقىتپادىڭىز. وقي الماعام. ەرىنىپ وتىرعاندايسىز. تابان استىنان جىنىم قوزىپ، قىرسىعىم قابىندادى. ەسىكتىڭ جانىنداعى اينادان دا ءسىزدىڭ سىقپىتتى كوزىم شالىپ، ودان سايىن جىندانا ءتۇستىم.

— الدىڭعى بۋىن اعالار، نەگە سونشا قاتىگەزسىزدەر؟ — دەدىم.

— نەگە ولاي دەيسىڭ؟ — دەدىڭىز.

— سولاي، — دەدىم مەن.

— سەندەر، بىزدەن كەيىنگىلەر، الدىڭعىلاردان دا قاتقىل بولايىن دەپ تۇرسىڭدار عوي، — دەدىڭىز ءسىز.

— مەن گازەتتىڭ يىسىنە عاشىقپىن، سەنەسىز بە؟ — دەدىم مەن.

— ءا-ا، جۋرناليست بولايىن دەپ جۇرگەن قىزداردىڭ ءبىرى ەكەنسىڭ، ءا؟ — دەدىڭىز ءسال تىرىلمەككە تالپىنىپ. — ءقازىر قالامگەر قىزدار كوبەيدى عوي. ءبىزدىڭ ۋاعىمىزدا بىرەن-ساران ەدى.

— مەن كوپتىڭ ءبىرى ەمەسپىن، — دەدىم مەن تىستەنە ءتۇسىپ.

— كوپتىڭ ءبىرى دەپ تۇرعام جوق، اينالايىن، جۋرناليست بولعىسى كەلەتىن قىزدار از ەمەس دەگەنىم دە.

— مەندەي قىزدار كوپ ەمەس، — دەدىم سىزبەن سالعىلاسا ۇرىسقىم كەلىپ. — مەن دە جازىپ ءجۇرمىن. ءبىراق سىزدەر وقىمايسىزدار عوي وندايدى.

— قاندايدى؟ — دەدىڭىز تىرىلمەككە تالپىنعان ءتۇرىڭىزدى قايتا ءولتىرىپ.

— ونى قايتەسىز، ءبارىبىر وقىمايسىز.

— اپكەلەرىڭە بارماي كەتتىڭ-اۋ، وسى؟ — تاعى دا تىرىلەتىندەي تۇرمەن وسىلاي دەگەنسىز.

جۇرەگىم اۋزىما تىعىلا جازداعان. بايقايدى ەكەن-اۋ، ىزدەيدى ەكەن-اۋ مەنى! دەپ ۇمىتتەنگەم. نە دەرىمدى بىلمەگەم.

— مەن ءسىزدى تۇك قويماستان، تاقىرلاپ، كەمىرىپ جەپ وقيمىن، — دەدىم باتىلىم جەتىپ. اگاركي، سوندا بار عوي، ورنىڭىزدان تۇرىپ كەپ، قولىمدى العانىڭىزدا، الاقانىمدى الاقانىڭىزعا قوندىرعانىڭىزدا، ءسىزدىڭ موينىڭىزعا اسىلا كەتپەككە ءازىر ەم…

— راحمەت، — دەدىڭىز تەك قانا. ءولى كۇيدە عانا.

ءالى دە ويانار، نەعىپتى سونشا، بىردەڭە دەر، ەڭ قۇرىعاندا قۇمىعىڭقى ءۇنىن قۇلاعىما ءسىڭىرىپ اكەتەرمىن دەگەندەيىن قيال قۇشاعىنا ەنىپ، ەلتىگەن ەم. ءبارىبىر ءسىز سول كۇيى ءۇن قاتپادىڭىز. ءۇن-تۇنسىز وتىرا بەردىڭىز. ۇسىنعان كىتابىما سەلقوستاۋ عانا ساناۋلى سوزدەر جازدىڭىز.

ىشتەي بۋلىعا جىلاپ، كوز جاسىمدى شىعارماي ەڭىرەپ مەن كەتتىم. ەسۋاستىڭ ساناسىنان شىقپايتىن ەلەستەيىن سوندا دا ويدان كەتپەيسىز. سالقىن جازدى دەگەن قولتاڭباڭىزدىڭ قانشالىقتى قىمبات دۇنيەگە اينالعانىن بىلمەيسىز عوي ءقازىر. بىلمەيسىز، تۇسىنبەيسىز، سەزىنبەيسىز. بىرەر ءمينوت بۇلقان-تالقان تۇتىگىپ، تۇلا بويىمدى ىزا كەرنەيدى دە، ىلە-شالا ساعىنا باستايمىن ءسىزدى. جاستىعىمنىڭ استىنداعى قوڭىر كىتاپتى الىپ، قىسامىن-اي كەۋدەمە، باسامىن-اي بەتىمە.

سۇلەسوق، سالعىرت وتىراتىن ءسىزدى وياتىپ، ءوزىڭىزدى وزگەرتكىم كەلەتىن. انشەيىندە ازىلدەپ، جىميا كۇلىمسىرەپ جۇرەتىن ادەتىڭىزدەن نەگە جاڭىلعانسىز؟ الدە جۇمىسىڭىز جايسىزداۋ ما؟ نەمەسە بىردەڭە جازاردا وسىلايشا نازارىڭىز نازالى جۇرەسىز بە؟

وزىمشە وزگەشەلەۋ دەپ ساناعان ءبىر دۇنيەم گازەتتە جاريالاندى. وقىدى ما ەكەن دەپ ويلاۋمەن بولدىم. بىلگەنشە، كورگەنشە اسىقتىم. ءساتى تۇسپەدى، ىعىتى يكەمدەلمەدى. قايتادان قىرسىقتىم. قايتكەن كۇندە دە ءبىر باسىلىمعا ورنالاسىپ الىپ، كوپتىڭ ءبىرى ەمەستىگىمدى دالەلدەگىم كەلدى. ءبىر گازەتتىڭ باس رەداكتورىنا كىردىم. الگى دۇنيەمدى الىپ باردىم. قيىندىسىن.

— مىنانى وقىپ شىعۋىڭىزدى وتىنەمىن، — دەدىم باس رەداكتورعا شەگەلەپ، شەگەندەي سويلەپ.

— وقىدىم، — دەدى ول. — سەن قىز بىزگە مەكتەپتە جۇرگەننەن جازىپ تۇرۋشى ەڭ عوي. وقتا-تەكتە بولسا دا. بۇ جازعانىڭدا بىردەڭە بار سياقتى. ۇنادى.

— بىردەڭە بارى راس پا؟ — دەدىم.

— ايتىپ وتىرمىن عوي، جاتتاندى ەمەس، جاساندىلىق جوق، — دەدى باس رەداكتور.

— مەنى مەكتەپتەن بىلەسىزدەر عوي؟

— بىلەمىز. جاس تىلشىلەردىڭ تىزىمىنە جىل سايىن ىلىگەتىنسىڭ.

— ولاي بولسا، مەنى جۇمىسقا الاسىز!

باس رەداكتور باسىن قيسايتا كەكجيىڭكىرەدى.

— ورىن جوق قوي، ونىڭ ۇستىنە…

— نەنىڭ ۇستىنە؟ — دەپ قىرسىقتىم مەن.

— ونىڭ ۇستىنە ماماندىق الىپ ۇلگەرگەن جوقسىڭ ءالى. سولاي ەمەس پە؟

— بىلتىر قۇلاپ قالعام. بيىل تۇسەمىن، — دەدىم مەن.

— سولاي دە. سەن اۋەلى ءتۇسىپ العىن. سوسىن بىزگە وقتا-تەكتە ەمەس، ءجيى-جيى جازعىن، جاراي ما؟ ورىن بوساپ جاتسا، كورەيىك.

— تۇسەمىن. سىرتتاي بولىمگە. ءسىزدىڭ گازەتكە قالاي دا ورنالاسامىن.

— باتىلدىعىڭ ۇناپ تۇر، — دەدى باس رەداكتور جىميا قاراپ.

ءبىزدىڭ جاقتاعى مادەنيەت سارايىندا جەرلەس قالامگەرلەرىمىزدىڭ مەرەيتويى وتەتىن ەدى. ونداي-ونداي كەشتەردى ونشا جاقتىرمايتىن بالەم بار عوي. ءسىزدىڭ كەلەتىنىڭىزدى سەزىپ، سول تويدى اسىعا كۇتتىم. كۇندى باتىرا المادىم. ءسات-ساعات سوقتى-اۋ اقىرىندا. قانات بىتكەندەي ۇشا جونەلىپپىن، ءسىزدىڭ قارسى الدىڭىزعا توپ ەتىپ قونىپپىن. ساعىنعانىم سونشالىق، ەشكىمگە دە، ەشتەڭەگە دە ءمان بەرمەستەن، جىلىماي قويعان جانارىڭىزعا جاقىننان، جانىڭىزدان قاراپ، بەتىڭىزدەن سۇيگىم كەلدى. “ءسۇيىڭىزشى مەنى!” — دەپ سىبىرلاعىم كەلدى.

ءسىز قولىمدى جاي عانا الىپ، باس يزەدىڭىز دە، وتە شىقتىڭىز. بار ەلەپ-جەبەگەنىڭىز سول بولدى. ونشا وكىنبەدىم. كورگەنىمە، الاقانىمنىڭ الاقانىڭىزعا جاناسقانىنا قۋاندىم. باقىتتى سانادىم ءوزىمدى. كەلمەگەنىڭىزدە، كورمەگەنىمدە شە، نەندەي كۇيگە تۇسەر ەدىم. دەدىم.

مەرەيتويدىڭ جينالىسى ءتامامدالعانشا ءتورالقاداعى سىزدەن كوزىمدى الماعام. تويدىڭ داستارحانىنا باردىق. قارسى بەتىڭىزدەگى ۇستەلگە جايعاسىپ، راحاتتانا كوز قانىقتىردىم. جالقى مارتە نازار جىقپادىڭىز. ءبارىبىر ءسىز قاتىسقان جەردە باقىتتى ەكەنمىن، كوڭىلىم كوركەيىپ، جانىم جاي تاۋىپ، جۇرەگىم ەلجىرەگەن. ءبىراق ءبيدىڭ كەزىندە ءبارى قايتا ءبۇلىندى. جان-دۇنيەم استاڭ-كەستەڭ، ىشتەگى قىرسىق سىرتقا اندىزدادى. ىدىس-اياقتىڭ ءبارىن شەتىنەن قيراتقىم كەلىپ، الاسۇرا الاقتادىم. سەبەبى سول، ءسىز باسقا بىرەۋمەن قايتا-قايتا بيلەدىڭىز. مەنى قاپەرىڭىزگە المادىڭىز، كوزىڭىزگە ىلمەدىڭىز. ءبىزدى بىرەۋلەر، ءسىزدى باسقالار شاقىرا باستادى. سوزسام قولىم جەتپەدى-اۋ سىزگە. ارماندا قالىپ، جەردىڭ استىمەن قايتتىم.

سول جىلى سىرتتاي وقۋعا ءتۇسىپ، باياعى باس رەداكتوردىڭ ۋادەسىنىڭ ۇدەسىنەن شىعىپ، گازەتكە جۇمىسقا ورنالاستىم. نە جازسام-داعى، سىزدەن قايمىعىپ، قاتتى قينالىسقا تۇسەتىنىم نەم؟! “وسىنىمدى ول كىسى وقيدى-اۋ!” دەپ، ءبىر جازعانىمدى مىڭ مارتە جوندەيتىنىم قالاي؟ ءسىز ونى دا بىلمەيسىز. سەزبەيسىز. تۇكتى دە بىلگىڭىز، سەزگىڭىز كەلمەس. سوندا دا ءسىزدىڭ اناۋ شىعارمالارىڭىزداعى سۇلۋ قىز سياقتى ليريكالىق كەيىپكەرلەرمەن بىرگە شومىلعىم كەلەر. جوعارعى سىنىپتا ءجۇرىپ عاشىق بولاتىن بوزبالا كەيىپكەرلەرىڭىزدىڭ ورنىنا ءوزىڭىزدى قويىپ، ۇزاق-ۇزاق تۇندەر بويى ۇزاق تا ۇزاق حاتتار جازعىم كەلەتىن. ءبىرىنشى بولىپ ءوزىمنىڭ سۇيگىم كەلەتىن. باسقانى ەمەس، تەك قانا ءوزىڭىزدى. اپكەمنىڭ بالكونى الدىندا جىلى جىميىپ، كۇلىمسىرەي ازىلدەۋىن مۇلدە ۇمىتقان، ەندى سەلت ەتپەۋگە كەتكەن ءسىزدى سۇيگىم كەلە بەرەتىن.

گازەتتىڭ جاڭا، جاس ءتىلشىسى ەكەندىگىمدى مالدانىپ، بوزقاراعاننىڭ بيىگىنەن نۇرلاناتىن ۇمىتىلماس جۇلدىزىما الدانىپ، الدىڭىزعا جيىرەك بارعىشتادىم. بىرەر ايدىڭ جۇزىندە ون باردىم با، ءجۇز باردىم با، بىلمەدىم. ايتپاق تۇگىل سەزدىرمەككە باتا الماي، قايتا قايتام، قايتەيىن. ساۋ قايتپايمىن، ارينە. وت بوپ جانام، ءىشى-سىرتىم الاۋلاپ. ءسىز سول كۇيى ماناۋراپ…

وسىلايشا كۇندەر كەتتى نەشەمە!

ايلار ءوتتى قانشاما!

جىلدار دا جىلجىپ، سۋسىدى!

باياعىدا، ءسىزدىڭ شۋاعىڭىزدان شوق تۇسكەندە سارى جاپىراقتى كۇز ەدى عوي، كۇز ەدى-اۋ. ورىكتىڭ باسى قىزىلجالقىندانىپ تۇرعان. مىنە، جەتىنشى كۇز كەلىپتى. كۇنى ەرتەڭ ءبارى-بارى قاردىڭ استىندا قالماقشى. مەنىڭ جەتىم سەزىمىم جەتى كۇزدى وتكەردى. جەمىسسىز. ەندىگى جەردە مەن ءسىزدى مازالاماسپىن. بارماسپىن الدىڭىزعا. الماسپىن التىننان قىمبات ۋاقىتىڭىزدى. ەلەمەي-اق، ەلتىمەي-اق قويىڭىز.

مەنسىنبەڭىز مەنى.

سۇلەسوق، سالعىرت وتىرا بەرىڭىز.

مەڭىرەيىپ.

ريزامىن سىزگە. نە ءۇشىن؟ دەرسىز-اۋ، بالكىم. ءبارى ءۇشىن، مەنى وزىڭىزگە عاشىق ەتە العانىڭىز ءۇشىن. ۇندەمەڭىزشى ءتىپتى. ۇنسىزدىك تە سىزگە جاراسادى. مىڭ العىس سىزگە. سەبەبى، ءسىز ماعان ەمەس، مەن سىزگە عاشىقپىن عوي…

دەپ، قوشتاسىپ-اق باقتىم وزىڭىزبەن. بولمادى. ەكى كۇنگە ازەر شىدادىم. قايتادان تابىسىپ، كىتابىڭىزدى ايمالاپ ءسۇيىپ، اقىن بولماسام-داعى، الدەنەلەردى شيمايلايمىن كەلىپ: “مەن ءسىزدى سۇيگەن قىزبىن، بىردە وت بوپ جانامىن، بىردە مۇزبىن. وزگەلەردىڭ باقىتىن كۇندەمەدىم، جەلكەن جالعىز، جانىمىز ءبىر دەپ ەدىم. قيالىمدا سۇيگەندە كۇز ەدى، كۇز. اسپانداعى جۇلدىزىم ءسىز ەدىڭىز… بىلمەدىڭىز بە، جەتى كۇز جىلاعانىمدى؟! تاعدىردان تەك ءسىزدى عانا، ءسىزدى تەك قانا سۇراعانىمدى. جەتى كۇن ەمەس، جەتى جىل بويى اڭسادىم ءسىزدى. جانىما سەرىك ەتتىم سىباعا-مۇڭدى…”

بەتىمنىڭ ءسۇت شۇڭقىرى ويىلا ويماقتانۋشى ەدى. جەتى كۇز وتكەندە شە؟ ەندى قىرلاۋىتتانا قيىلىپ، قياس سىزىقتانار. سۇرقايلانا تايىز تارتىپ، اجىمگە اينالىپ كەتە بارار كەتىلىپ: “ۇمىتىلار سان عاسىر مەن سان عالام. ۇمىت بولار سيقىرلى ۇنمەن سالعان ءان. ۇمىتىلماس بەينەڭىز بار جانىمدا. ۇزاق عۇمىر تىلەيىنشى اللادان”.

مىنە، وزىڭىزگە سوڭعى رەت كىردىم.

سوندا سوڭعى رەت كىرىپ وتىرعانىمدى دا سەزبەدىڭىز ءسىز. تۇسىنبەدىڭىز تۇكتى دە. مەيلى-داعى، امال قانشا؟!

سول كۇنى كۇيەۋگە شىقتىم. ارتىمنان قالماستان ازاپتاناتىنداردىڭ بىرىنە: “الىپ قاشۋعا باتىلىڭ جەتە مە؟” — دەدىم. “قاش-شا-شان؟!” — دەدى ول. “بۇگىن، ءدال ءقازىر”، — دەدىم مەن قىرسىعىم تۇگەل سىرتىما شىعىپ، ىستىعىم تۇتاس ىشىمە ءتۇسىپ.

امال نەشىك، كۇيەۋگە تيگەننەن كەيىن دە سىزگە تەلەفون سوعاتىن بولدىم. ءسىزدىڭ: “ءيا، بۇل كىم؟ تىڭداپ تۇرمىن”، — دەگەن سوزدەرىڭىز جانە، ارينە، ءۇنىڭىز مەن ءۇشىن قانشالىقتى قىمبات ەكەنىن بىلمەيسىز. بىلە المايسىز. سىزگە سودان بەرمەن قاراتا ۇنەمى قوڭىراۋ شالاتىن بەيمالىم جاننىڭ كىم ەكەنىن سەزەسىز بە؟ سەزبەيسىز. وزىمە-وزىم ۇرسىپ، جەر-جەبىرىمە جەتەمىن. سويتە تۇرىپ-اق، تەلەفوننىڭ قۇلاعىنا قولىمنىڭ قالاي بارىپ قالعانىنا تاڭىرقايمىن. توقتاي المايمىن. داۋىسىڭىزدى، الگىندەگىدەي سوزدەرىڭىزدى ەستىپ وتىرامىن-داعى: “بار ەكەن عوي، امان ءجۇرسىنشى”، — دەيمىن ىشتەي كۇبىرلەپ، ترۋبكانى ورنىنا قويىپ. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە… ارعى جاقتان بوتەن بىرەۋ، بەيتانىس داۋىس جاۋاپ قاتىپ، ءاڭسار-ۇندى ەستۋدىڭ ءوزى ارمان بولارىن ويلاسام… زارەم ۇشاتىن.

وسىدان ءۇش كۇن بۇرىن سونداي سۇراپىل ساعات سوققانداي سەندەلدىم. سويتسەم، ءسىزدى الگى ۇزىن دا بيىك، ۇلكەن ۇيدەن شىعارىپ جىبەرىپتى عوي دوكەيلەر. سىزگە ادام كوپ كەلەدى، باسقا كەڭسەگە كوشىرىلسىن دەپ شەشىپتى دە. ال مەن شىنىمەن-اق شەيىت كەتە جازدادىم. ءقازىر تەلەفونىڭىز دا جوق ەكەن. سودان وسىناۋ جازبامدى شيمايلاپ، بۇرىنعى ءبىراز حاتتارىمدى دا قوسا جولداپ وتىرمىن. ءبارىنىڭ دە ەركى وزىڭىزدە. ءبىر بۋما حاتتارىمدى الىپ بارار سەنىمدى دوسىم ايتادى: “كىتاپتارداعىداي دوس بولىپ قالمايسىڭدار ما؟” — دەپ.

دوس بولماي-اق قويىڭىز. قاسىم دەپ قابىلداماسىم انىق. تەك امان ءجۇرىڭىزشى.

سالەممەن، ءسىزدى سۇيگەن اقنۇر

---