InfoHub Logo

وتكەن عاسىردا ەسجان دەگەن اتاقتى كۇيشى بولىپتى. ەسجان بالا جاسىنان ادىلەتتى، بىربەتكەي بولىپ وسكەن. كىشكەنتايىنان ءوزىنىڭ ەڭبەگىمەن كۇن كورىپ، ازاپتىڭ اۋىر جۇگىن ارقالايدى. ءبىراق ون ساۋساعىنان ونەرى تامعان دومبىراشى-جىگىت حالىق الدىندا ءقادىرلى بولادى.

ءبىر كۇنى ەسجان بايدىڭ اۋىلىنا كەلىپ، ودان ەڭبەگىنىڭ اقىسىن سۇرايدى. اڭگىمەگە قۇلاق قويۋ بىلاي تۇرسىن، باي سوزگە كەلمەستەن، نوكەرلەرىن شاقىرىپ، ەسجاندى قىزىل جون ەتىپ ساباتادى. تاياق ەتىنەن ءوتىپ، سالى سۋعا كەتىپ قايتقان ەسجان قالايدا كەگىن قايتارۋعا بەل بايلايدى. اراعا ءبىراز ايلار سالىپ، ءبىر كۇنى جاڭاعى بايدىڭ جىلقىسىنان ءبىر جاقسى اتتى ۇستاپ ءمىنىپ كەتەدى. بۇل قىلىعى ءۇشىن باي ەسجاندى ۇستاتىپ، ەكى جىلعا سوتتاتادى.

ەكى جىلدان سوڭ ەسجان ەلىنە قايتادى. جازدىڭ اڭىزاعىندا ءتىلى اۋزىنا سىيماي، سۋساپ كەلە جاتقان جاياۋدىڭ الدىنان ءبىر اۋىل كەزدەسەدى. ءبىر اق ءۇيدىڭ ەسىگىن اشىپ كىرىپ كەلسە، ۇيدە جان جوق ەكەن، سابادان ءوزى ءبىر زەرەڭ قىمىزدى قۇيىپ الىپ ىشەدى. كەپكەن تاڭداي جۇمساپ، كوزى شىراداي اشىلعان كەزدە جان-جاعىنا قاراسا، كەرەگەنىڭ باسىندا ءىلۋلى تۇرعان دومبىراعا كوزى تۇسەدى. ەسجان دومبىرانى الىپ بىرنەشە كۇي شەرتەدى. «بي كەلىپ قالعان ەكەن» دەپ دالادان اسىپ-ساسىپ ۇيگە بايبىشە مەن بيكەش كەلسە، ناشار كيىمدى بوگدە ادامنىڭ دومبىرا تارتىپ وتىرعانىن كورەدى...

— ءبيدىڭ دومبىراسىن رۇقساتسىز نەگە الاسىز، قانداي ادام ەدىڭىز، ەندى ول مىنا ءبىزدى دە، ءسىزدى دە جازالايدى، — دەپ ەكى ايەل زار قاعادى. ەسجان ءۇنسىز عانا «جازدىم-جاڭىلدىم» دەگەندەي يشارات ءبىلدىرىپ، ۇيدەن شىعىپ كەتەدى. كوپ ۇزاماي ۇيىنە ورالعان بي دومبىراسىنىڭ بۇرىنعى ورنىنان قوزعالعانىن سەزىپ، قولىنا الىپ قاعىپ كورەدى دە:

— مىنا دومبىرانى كىم ۇستادى، الدە بوتەن بىرەۋ كەلدى مە؟ — دەيدى.

بايبىشە مەن قىز وقيعانىڭ شىنىن ايتادى. بي دەرەۋ شاۋىپ-كەلدەرىن جىبەرىپ، اۋىل شەتىندەگى قاراشا ۇيدە وتىرعان ەسجاندى سۇيرەلەپ الىپ كەلەدى. جولشىباي ەسجاندى قامشىنىڭ استىنا الىپ ساباۋمەن بولادى. بىرگە-بىر كەلگەندە ەسەسىن جىبەرمەيتىن ەسجان، بۇل جولى دا شابارماننىڭ بىرەۋىن قاعىپ جىبەرەدى. ءبىراق وسى ارپالىستىڭ كەزىندە ءبيدىڭ ەكى سويىل سوعارىنىڭ سىلتەگەن قامشىلارىنىڭ ۇشى ەسجاننىڭ ءبىر كوزىنە ءتيىپ، سودان كورمەي قالادى. بي دە كارىنە ءمىنىپ وتىر ەكەن، ەسجاندى كورگەن سوڭ بۇرىنعىدان جامان قاتۋلانادى. ەسجان ءوزىنىڭ بەلگىلى دومبىراشى ەكەنىن، ءبىر جالامەن ەكى جىل تۇرمەدە بولىپ، سودان كۇنى ءبىتىپ شىعىپ كەلە جاتقانىن، وندا دومبىرانى، ءاندى، كۇيدى ساعىنعانىن ايتىپ، ءبيدىڭ دومبىراسىن بايقاۋسىز ۇستاعانىنا كەشىرىم سۇرايدى. بي بۇرىنعىسىنان بوساعانداي بولىپ:

— وسى ايتقاندارىڭ ءبارى راس بولسا، ماعان بىرنەشە كۇي تارتىپ بەر، سوندا عانا سەنەمىن، — دەپ دومبىراسىن ەسجانعا ۇسىنادى...

دومبىرانى ساعىنعان ساۋساقتار پەرنە بويلاپ جورعالايدى. قانشاما قاتۋلى بولعانىمەن، كۇيدى تۇسىنەتىن بي، مىنا دومبىراشىنىڭ تارتىسىنىڭ ەرەكشە ەكەنىن سەزەدى. دومبىراشى جاڭا كۇيگە كوشكەن سايىن ول ەكى كوزى ەسجاندا، قۇلاعى كۇيدە بولىپ، باسقا دۇنيەنى ۇمىتقانداي بولادى.

ەسجان ونەر يەسى ادام ەكەنىن بي بىلگەن سوڭ، وعان ءوزىنىڭ ىستەگەن وزبىرلىعى ءۇشىن كەشىرىم سۇرايدى. ەسجاندى قوناق ەتىپ سىي كورسەتەدى. ونى ءوز قاراۋىنا قالدىرعىسى كەلەدى. ءبىراق بي قانشاما جالىنعانمەن، كۇيشى بايدىڭ اۋىلىندا قالعىسى كەلمەيدى. قانشا ءجىبيىن دەگەنىمەن، مىنا ءبىر تۇسكەن ومىرلىك تاڭبا، ونى كەلىسىمگە كەلتىرمەيدى، ءبيدىڭ قۇل دومبىراشىسى بولىپ ءجۇرۋدى ار كورەدى. ەسجان سوقىر كوزىن ءبيدىڭ قىزىنىڭ بەرگەن جىبەك ورامالىمەن تاڭىپ، قوش ايتىسىپ، جايىققا قاراي جول تارتادى...

ەسجان سول جۇرگەننەن ءجۇرىپ وتىرىپ جايىققا جەتىپ، ارداقتى اناسى، سۇيىكتى قارىنداسىمەن كورىسەدى. كۇيشىنىڭ ەلىنە ورالۋى بۇل ايماققا تەز تارايدى. حالىق بۇرىنعىسىنداي جينالىپ، ونىڭ كۇيىن تىڭدايدى. الىس ساپاردان، اۋىر جولدان قايتقان ەسجان ەندى بۇرىنعى كۇيىنىڭ ۇستىنە كۇي قوسادى. ايداۋ، تۇرمە، بايدان جەگەن تاياق، بيدەن كورگەن قورلىق، تۋعان جەر، ۇشقان ۇيانى ساعىنعان جۇرەك — ءبارى قوسىلىپ، دومبىرانىڭ كومەيىنەن كۇي بولىپ توگىلەدى. قاۋمالاپ وتىرعان الەۋمەتىنە ەسجان:

— ەلگە امان-ەسەن ورالعانىما قۋانامىن، سەندەردى كورىپ، الدارىڭا كۇي تارتقانىما ماقتانامىن، ءومىردىڭ تالاي تاس وتكەلىن كەشتىم، تالاي اۋىرتپالىقتى دا باستان وتكىزدىم، سەندەردەن كەتكەندە ەسجان ەدىم، ەندى ءبىر كوزدى ءبيدىڭ اشۋى الىپ، «سوقىر ەسجان» بولدىم، وعان نالىمايمىن، حالقىم تۇرعاندا، ون ساۋساقتىڭ ونەرى تۇرعاندا ەسجان ءالى دە سىزدەرمەن بىرگە بولادى، بولاتتاي ءبىر كۇي شىعىپ تا قالىپ ەدى، سونى تىڭداڭىزدار، — دەپ دومبىراسىن تارتا جونەلەدى. سونداعى ەسجاننىڭ سول سا پاردا شىعارعانى — «سوقىر ەسجان» كۇيى ەكەن دەسەدى.

---