سوردان باقىت تارتىپ الدىم ءبىر ساتتىك
مەنiڭ الدىمدا شىعارماشىلىعىن ءوزiم قاداعالاپ جۇرەتiن اقىنداردىڭ بiرi باتىربولات ايبولات ۇلىنىڭ «مەن عاشىق قىز» اتتى بiر جاپىراق قانا جىر كiتابى جاتىر. ادەبيەتكە ول ەرتەرەك كەلسە دە، كiتابى تەك 1996 جىلى عانا جارىق كورiپتi. سودان بەرi ون بiر — ون ەكi جىل وتكەن. وزدەرiڭiز بايقاپ وتىرعانداي، بۇل توپتاما ماقالالارىمدا التىنكوپiرلiكتەردiڭ تىم ساراڭ جازاتىندارىن ايتىپ وتكەم. بiراق بۇل ءسوزدi تەك بiرجاقتى ءتۇسiنۋگە بولمايدى. ساراڭ جازادى دەگەندە ولار قالامدارىن مۇلدە سۋىتىپ قويعان دەگەن ۇعىم تۋماۋ كەرەك. ءسوز جوق، ولاردىڭ قاي-قايسىسىندا ءدال قازiر ەڭ قۇرىعاندا بiر-بiر جىر جيناقتارى دايىن ەكەندiكتەرi ءسوزسiز. الايدا ولارعا دەگەن مينيسترلiك تاراپىنان دا، باسپالار تاراپىنان دا تيiستi ىقىلاس پەن قامقورلىق جەتپەي جاتىر عوي دەپ ويلايمىن.
پىشاقتىڭ قىرىنداي عانا سول جيناقتاعى العاشقى ولەڭدەردiڭ بiرi «ءوز الەمiم بار مەنiڭ» دەپ اتالادى. سول ولەڭiندە ول: «جاڭا جىردى شىراق ەتiپ كiرەمiن پەندەلiكتi بوساعادا قالدىرىپ» دەيدi. ال اقىننىڭ iشكi الەمi دەگەن مىنا قاپىلىسى دا، قاقتىعىسى دا جەتەرلiك، مۇڭى مەن قۋانىشى سالالاسىپ-ساباقتاسىپ، بiردە قاتار ءورiلiپ، ەندi بiردە تارقاتىلىپ جاتقان، دۇركiرەگەن دۇرمەگi دە كوپ، شەشiمi تابىلماي جاتقان كۇرمەۋi دە كوپ دۇنيە عوي. ونداي الەمگە ەندەپ كiرiپ، ونداعى بولىپ جاتقان قىم-قۋىت وقيعالار مەن الىس-جۇلىس ارپالىستارعا كەسiم ايتىپ، شەشiم شىعارۋ ءۇشiن سەن، ەڭ الدىمەن، ءوز باسىنداعى كۇنكورiس قامىن عانا ويلايتىن كۇيبەڭ-كۇيبەڭ مiنەزدەن، بەيشارا پەندەشiلiكتەن ارىلىپ الۋىڭ كەرەك. تەك سوندا عانا سەن ءوزiڭنiڭ ەڭ بiر جاۋاپتى ايماعىڭا كiرە الاسىڭ... اقىن، مiنە ەندi، ءوزiنiڭ iشكi الەمiن قاراستىرىپ وتىر.
كۇز سىپىرىپ كەتتi iشiمدi
ءۇزدiم ويدان جاپىراق-مۇڭ.
توعىشارلاۋ، توق پiشiندi
اقىماققا — اقىماقپىن.
كوڭiل قالدى پەندەلiكتەن
ءالiم بiتتi — زايا كۇندەر.
تاپپاي كەلەم سەندەلiپ مەن
سەزiمiمدi قوياتىن جەر.
اقىن جانى دا مىنا ءومiردiڭ ءوزi سياقتى الاي-دۇلەي، ىعى-جىعى، ساپىرىلىس. تiپتi وندا سەزiمiڭە دە ورىن جوق. ءومiردiڭ ءوزiندەي الاي-دۇلەي بولىپ جاتقان ءوز الەمiنە ءۇڭiلگەن اقىن، ادەتتە، سول الاي-دۇلەي دۇنيەنi رەتتەپ نەمەسە «جۋاسىتىپ» تاستاۋ ءۇشiن ءۇڭiلمەيدi، سونىڭ iشiنەن كەرەگiن تاۋىپ، قاجەتiن «ءوندiرiپ» الۋ ءۇشiن، ونى رۋحاني يگiلiككە اينالدىرۋ ءۇشiن ءۇڭiلەدi.
وكiنبەيمiن! — جاندى جىرمەن جۇمسارتتىم،
اش كوڭiلدi ابادانعا قۇرساق قىپ:
كوككە قاراپ ۇلىپ تۇرىپ قاسقايىپ
سوردان باقىت تارتىپ الدىم بiر ءساتتiك.
كەيدە اقىن ءدال وسىنداي وجەت، دولى بولۋعا تيiس. جاقسىلىقتان اركiم-اق باقىت تابا الادى. مىقتى بولساڭ، تiپتi بiر ءساتتiك بولسا دا، سوردان باقىت تارتىپ ال! مiنە، قايرات! مiنە، رۋحاني قۋات. ادامنىڭ نامىسىن جانىپ، جiگەرiن قايرايتىن جولدار وسىنداي بولسا كەرەك ەدi.
ارينە، «سوردان باقىت تارتىپ الاتىن» اقىننىڭ ءوزi دە كiلەڭ ماڭدايى جارقىراپ، جالى كۇدiرەيiپ، مەرەيi ءوسiپ، مارتەبەسi بيiكتەپ جەڭiسكە جەتە بەرمەيدi. ونىڭ دا جابىعىپ جاسىپ قالاتىن، سوققىعا جىعىلىپ، تاۋانى قايتاتىن تۇستارى از بولماسا كەرەك. ال ونداي كەزدە اقىن كۇيi قانداي بولماق؟
رۋحىمدى دەرتكە شالدىردىم
كاسiپكەرلiككە وبالى.
ءتانiمدi جەرگە قالدىردىم...
... جۇلدىزىم جوعارى.
«رۋحى دەرتكە شالدىعىپ» اقىرى ءتانiن جەرگە قالدىرىپ باقيلىققا كەتسە دە، ءبارiبiر ورشەلەنە وجەتتiك تانىتىپ «جۇلدىزىم جوعارى» دەپ تۇر.
بiراق ونىڭ قانشاما ورشەلەنiپ، قانشاما وجەتتiك كەرسەتسە دە اينالادا بولىپ جاتقان الاقۇيىن، الاساپىران تiرشiلiكتەن قاجىپ شارشاماۋى مۇمكiن ەمەس. بۇل — ءبارiمiزدiڭ باسىمىزدان وتەتiن جايت. ونداي ساتتەردە تۇمانداي تۇنجىراپ، يتسiلiكپەڭ شىعىپ قالجىراپ قالاتىنىڭ حاق. سونداي بiر ءساتتi باتىربولات ادەمi-اق ايتقان.
بiر ءتۇنiمنەن ۇيقىم قاشتى،
بiر ءتۇنiمنەن كۇلكiم قاشتى...
بايانسىزداۋ سەزiمدەردiڭ
بايسال ويىم
جۇرتىن باستى.
بەتكە جاماپ جاساڭ ءاردi،
كوڭiلiمنiڭ شاشى اعاردى...
كوزدەن قىزىق بۇل-بۇل ۇشتى،
كورگەن قىزىق تاسالاندى.
جەڭدi بiلەم تۇرمىس مەنi
جۇرتتىڭ، قىرتتىڭ ءتۇرلi iستەرi...
جەرiپ، تويىپ،
ويدان مۇلگiپ
قارتقا اينالدىم جيىرما ۇشتەگi...
بiر ءتۇنiمنەن ۇيقىم قاشتى...
بiر كۇنiمنەن كۇلكiم قاشتى...
نەبiر كiءساپiرلiكتەر مەن ءمۇساپiرلiكتەردi كورە-كورە جيىرما ءۇش جاسىندا-اق قارتقا اينالعان باتىربولاتتى عانا ەمەس، سونداي ساتتەردiڭ تالايىن باسىنان وتكiزگەن كوزi اشىق، كوڭiلi وياۋ بارشا ەستi قاۋىمدى ايايسىڭ!
ءوزiنiڭ iشكi الەمiندە بولىپ جاتقان سان ساپىرىلىستار مەن سان قاپىلىستاردى، بەرiش بوپ قاتقان مۇڭى مەن شەمەن بوپ جاتقان شەرiن اقتارىپ سويلەي الاتىن باتىربولات، ءبارiبiر، ەڭ الدىمەن ليريك.
ليريك بولعاندا دا، توگiلiپ تۇرعان ليريك. ماحاببات ليريگi. ونى «جۇماتايدىڭ iنiسiمiن ولەڭدە سiڭiلiسiنە ولە عاشىق ءلايلiنiڭ» دەپ ءوزi دە مويىندايدى. ول ارينە،
قىلىعى بالا سىقىلدىم،
قىتىعىم جەڭiپ ۇتىلدىم:
جانارىمدى ۇرلاپ جۇتىندىق،
تاماعىم قۇرعاپ، جۇتىندىم،
قىلىعى بالا سىقىلدىم... —
دەپ تاندايىنا كامپيت سالىپ تامسانىپ تۇرعان بۇل ولەڭ، ودان گورi تەرەڭiرەك، ودان گورi الدەقايدا قۋاتتى ەستiلەتiن «ماحابباتىن ماشھۇرلەيتiن مۇنارا بiتكەن كۇنi باسى الىنار شەبەردەي» دەگەن باسقا بiر ولەڭ جولدارىنا اۋىسادى. ءبارiمiز دە ماحاببات تۋرالى جازعانبىز، بiراق كوبiمiز بارشا الەمگە پاش ەتۋ ءۇشiن ماحاببات مۇناراسىن سالىپ اپ، باسىن سەمسەر استىنا توساتىن شەبەردەي حال كەشتiك دەپ ايتا قويۋىمىز ەكiتالاي-اۋ، ەكiتالاي. سوندا اقىن عاشىق بولعان قىز، قۇداي-اۋ، قانداي بولعانى؟! اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزi بار، كوركiمەن كوڭiلiڭدi دە، كوزiڭدi دە ارباپ تۇراتىن سيقىر پەرiنiڭ قىزى ما، جوق، الدە، كوكتەن عانا كولبەڭدەپ كورiنەتiن پەرiشتە مە؟! ەندi ءجۇزiمiزدi سوعان بۇرايىقشى.
مىنا جالعان — جالعان ەكەن، تىم جالعان!..
بەيباق باسقا بەرگەن بولدى-اۋ مۇڭدى ارمان.
مەن سۇيگەن قىز سىيمايدى ەكەن جالعانعا، —
نەمەسە وعان لايىق ەمەس بۇل جالعان! — دەپ بiز كۇتكەندەگiدەن دە اسىرا ماقتاپ، ماراپاتتاپ الادى دا:
وسى بولسا ءومiرiڭنiڭ سياعى،
«ولەڭ ەمەس، وكسiك» دەسەم سيادى.
تۇكiردiم مەن سول بەينەدەن باسقاعا
جەتپەيتiندەي ەش پەندەنiڭ قيالى!..»
ال، ايتپەسە! سۇيسە، ءماجنۇن عانا وسىلاي سۇيگەن شىعار-اۋ! بiراق اقىن وزەگiن سۋىرىپ بەرەردەي بوپ ءولiءپ-وشiپ سۇيگەن سول جاننىڭ قاسىنا بارۋعا جاسقانادى، باتىلى جەتپەيدi. تاعى دا اقىننىڭ وقىرماندى ءارiء-سارi عىپ، نە ايتارىڭدى بiلمەي ال-دال ەتiپ قوياتىن بiر قىزىق تۇسى، ول ءوزiنiڭ عاشىق قىزىن ءوزiنە دە قيمايدى! ءتۇسiنiپ وتىرسىز با، ءوزiنە دە قيمايدى!
قۇداي كۋا، قول سوزۋعا جاسقانام...
سەن ويتكەنi ەرەكشەسiڭ باسقادان!
ءوزiمە دە قيماعان سوڭ، قورقامىن
قادiرiڭە جەتپەي مە دەپ باسقا ادام.
سۇتتەن دە اپپاق، اۋادان دا جەڭiلسiڭ...
سۇقتانعاندار باعاڭدى ۇقپاس سەنiڭ شىن.
ءنازiكتەن دە، ءنازiگiم-اۋ، مەنiڭ سول
ولار سەنiڭ قادiرiڭدi نە بiلسiن؟!
تالشىبىعىم، تاڭ شىعىنداي
تۇنىعىم،
ءسابي سىندى سۇپ-سۇيكiمدi قىلىعىڭ.
ءومiرiنە جۇرەگiمنiڭ جۇگiنiپ،
ءتاڭiرiمە اينالدىردى ۇعىمىم.
اتىڭدى مەن اياتتايىن جاتتادىم،
كوز مونشاعىم، كاۋسار اۋام، اق تاڭىم.
گۇل قاۋىزدى ەرiنiڭنەن ادەمi
قيالىمدا وبۋگە دە باتپادىم...
باقيعا حاس باقىتىما ماس بولام،
سەن ەرەكشە جارالعان سوڭ باسقادان...
ءوزiمە دە قيماعان سوڭ، قورقامىن
قادiرiنە جەتپەيدi-اۋ دەپ باسقا ادام.
سۇيگەنiن «قيالىندا دا وبۋگە باتپايتىن» مۇنداي اقىننىڭ جۇرەگi تاڭعى شىقتاي تازا، اق بۇلتتاي اپپاق بولسا كەرەك. ال ونداي تازا، ونداي اپپاق جۇرەكتەن، نە ايتسا دا، اڭعاردان سوققان جەلدەي بوپ بۇكپەسiز اڭقىلداپ ايتىلاتىن، كiءناراتسىز تالاي-تالاي سىر مەن گاپ تىڭداي بەرەرiمiز ءسوزسiز.
You Might Also Like
-
باۋىرجان باباجان ۇلى بارىنشا قاراپايىم جازادى، شەشەن جازادى، بiر سوزبەن ايتقاندا، قازاقى اقىن. تابيعاتى قازاقى. بiزدە قازاقى جازۋدى، قازiرگi زامان قۇبىلىسىنان كەش قالىپ قويعانداي، ۋاقىت كوشiنە iلەسە...
-
«كوكەمارال — تامىر قوشى اڭقىعان يiردەيiن يەلi، كيiك-وتىنداي كيەلi ءدارۋ ءشوپ. ءۇيiرiن جاۋعا بەرمەيتiن كەربەز دە كەسەك كەر بۇعىلار جىرتشىقتاردان جازاتايىم جاراقات الا قالسا، كوكەمارال ءدارۋi...
