سۋدىڭ قۇرامى
ساباقتىڭ وقىتۋ ماقساتى: تابيعاتتاعى سۋ تۇرلەرى، تارالۋى، سۋ اينالىم جونىندە تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. دۇنيە ءجۇزى مۇحيتتارى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرىپ، ولاردى كارتادان تابا بىلۋگە جانە ولاردى ءبىرى - بىرىمەن سالىستىرۋعا داعدىلاندىرۋ
ساباقتىڭ وقۋ جابدىعى: 6 س. اتلاسى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ - كارتوچكالار
1. قۇرلىق ۇستىندە تۇسكەن سۋ قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايدى؟
2. قانداي جولمەن سۋ مۇحيتقا نەمەسە تەڭىزگە قايتا ورالادى؟
3. نە ءۇشىن قۇرلىق بەتىندەگى سۋ اينالىمعا تۇسكەننەن كەيىن تۇششى بولادى؟
4. سۋ اينالىمىنىڭ تابيعاتقا تيگىزەر قانداي پايداسى بار؟
5. كوكتەم ايىندا قار تەگىس جەردە مە، يا بولماسا ورماندى جەردە تەز ەري مە؟ نە سەبەپتى؟
6. نە سەبەپتى وزەندەر ۇداي اعىپ جاتادى: نەگە ول تاۋسىلىپ قالمايدى؟ وزەندەردى تولىقتىرىپ وتىراتىن سۋ قايدان كەلەدى؟
7. تەڭىزگە جان - جاعىنان كوپتەگەن وزەندەر كەلىپ قۇيادى. نە سەبەپتى تەڭىز سۋى كوتەرىلىپ، قۇرلىقتى سۋ باسىپ كەتپەيدى؟
تابيعاتتاعى سۋ اينالىمى سحەماسىن سىز
جاڭا تاقىرىپ:
سۋدىڭ قۇرامى ن و = ن2و
سۋدىڭ قاسيەتتەرى
1. سۋ – ءتۇسسىز، ءمولدىر، ءيىسى – ءدامى جوق، ۇدايى اعىپ جاتادى.
2. تابيعي جانە جاساندى جولمەن ءۇش كۇيگە اۋىسا بەرەدى. (تەمپ. بايلانىستى)
3. سۋ قىزعىندا جانە قاتقاندا كولەمىن ۇلعايتادى
4. سۋ ءبىر كۇيدەن ەكىنشى كۇيگە اۋىسقاندا سالماعى ازايىپ - كوبەيەدى مىس. مۇزدىڭ سالماعى سۋدان جەڭىل بولعاندىقتان بەتىندە قالقىپ جۇرەدى.
5. سۋ – ەرىتكىش. ادام دەنەسىنىڭ 65%- ىن سۋ قۇرايدى.
سۋدىڭ ءۇش كۇيگە اۋىسا الاتىن قاسيەتىنە بايلانىستى تابيعاتتا سۋ اينالىم ۇنەمى جۇرەدى.
سۋ بۋعا اينالادى ---- سۋ بۋىنان بۇلتتار پايدا بولادى ----- بۇلتتاعى سۋ بۋلارى سۋىنعاندا (كوندەنساسيالانعاندا) اۋىرلاپ جەرگە جاڭبىر، قار كۇيىندە تۇسەدى --- جاڭبىر سۋلارى وزەنگە قوسىلادى --- وزەندەر تەڭىزدەرگە قۇيادى.
گيدروسفەرانىڭ قۇرامداس بولىكتەرى: ەڭ كوپ سۋ – مۇحيتتاردا (1322 000 000كمكۋب)، سوسىن - مۇزدار مەن مۇزدىقتار (29 200 000كم كۋب)، كەلەسى جەر استى سۋ (8 637 000كمكۋب)، كەيىن - وزەن، كولدەر (230 250كمكۋب)، ەڭ سوڭىندا - سۋ بۋلارى (13 000كم كۋب)
مۇحيت، وزەن، كول، جەر استى، باتپاق سۋلارى جانە مۇزدىقتار مەن اتموسفەراداعى سۋ بۋلارى – جەردىڭ سۋ قابىعى گيدروسفەرانى قۇرايدى. سۋدىڭ نەگىزگى قورى (97%) مۇحيت جانە تەڭىز سۋلارى. ولار بىرىگىپ دۇنيە ءجۇزى مۇحيتتى قالىپتاستىرادى. ولاردىڭ سۋى كەرمەك ءدام تاتىپ ىشۋگە جارامايدى. 1ليتر تەڭىز سۋىنىڭ قۇرامىندا 35گرامم تۇز بولادى (اس جانە ماگنيي تۇزدارى) - ول پروميلە دەپ اتالادى. قۇرلىقتاعى سۋلار تۇششى بولىپ كەلەدى. ىشۋگە جارامدى سۋدا تۇزدىلىق مولشەرى 1 گرامنان از بولۋى كەرەك.
ەمدىك سۋلاردىڭ شىعىپ جاتقان جەرىن اراسان د. ا.
قازىرگى كەزدە سۋ تازالايتىن قوندىرعىلار قولدانادى، بولاشاقتا مۇزدىقتاردى يگەرۋ كوزدەلۋدە.
مۇحيتتى قورعاۋ توگىلگەن مۇنايدى سورادى
بەكىتۋ: كارتوچكا №1
1. قۇرلىق ۇستىندە تۇسكەن سۋ قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايدى؟
2. كوكتەم ايىندا قار تەگىس جەردە مە، يا بولماسا ورماندى جەردە تەز ەري مە؟ نە سەبەپتى؟
كارتوچكا №2
1. قانداي جولمەن سۋ مۇحيتقا نەمەسە تەڭىزگە قايتا ورالادى؟
2. نە ءۇشىن قۇرلىق بەتىندەگى سۋ اينالىمعا تۇسكەننەن كەيىن تۇششى بولادى؟
كارتوچكا №3
1. سۋ اينالىمىنىڭ تابيعاتقا تيگىزەر قانداي پايداسى بار؟
2. نە سەبەپتى وزەندەر ۇداي اعىپ جاتادى: نەگە ول تاۋسىلىپ قالمايدى؟ وزەندەردى تولىقتىرىپ وتىراتىن سۋ قايدان كەلەدى؟
كارتوچكا №4
1. تەڭىزگە جان - جاعىنان كوپتەگەن وزەندەر كەلىپ قۇيادى. نە سەبەپتى تەڭىز سۋى كوتەرىلىپ، قۇرلىقتى سۋ باسىپ كەتپەيدى؟
2. تۇششى سۋ وتە از جانە بۇلار لاستانۋدا. بولاشاقتا بۇل ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولادى؟
ۇيگە تاپسىرما:
ساباقتىڭ وقۋ جابدىعى: 6 س. اتلاسى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ - كارتوچكالار
1. قۇرلىق ۇستىندە تۇسكەن سۋ قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايدى؟
2. قانداي جولمەن سۋ مۇحيتقا نەمەسە تەڭىزگە قايتا ورالادى؟
3. نە ءۇشىن قۇرلىق بەتىندەگى سۋ اينالىمعا تۇسكەننەن كەيىن تۇششى بولادى؟
4. سۋ اينالىمىنىڭ تابيعاتقا تيگىزەر قانداي پايداسى بار؟
5. كوكتەم ايىندا قار تەگىس جەردە مە، يا بولماسا ورماندى جەردە تەز ەري مە؟ نە سەبەپتى؟
6. نە سەبەپتى وزەندەر ۇداي اعىپ جاتادى: نەگە ول تاۋسىلىپ قالمايدى؟ وزەندەردى تولىقتىرىپ وتىراتىن سۋ قايدان كەلەدى؟
7. تەڭىزگە جان - جاعىنان كوپتەگەن وزەندەر كەلىپ قۇيادى. نە سەبەپتى تەڭىز سۋى كوتەرىلىپ، قۇرلىقتى سۋ باسىپ كەتپەيدى؟
تابيعاتتاعى سۋ اينالىمى سحەماسىن سىز
جاڭا تاقىرىپ:
سۋدىڭ قۇرامى ن و = ن2و
سۋدىڭ قاسيەتتەرى
1. سۋ – ءتۇسسىز، ءمولدىر، ءيىسى – ءدامى جوق، ۇدايى اعىپ جاتادى.
2. تابيعي جانە جاساندى جولمەن ءۇش كۇيگە اۋىسا بەرەدى. (تەمپ. بايلانىستى)
3. سۋ قىزعىندا جانە قاتقاندا كولەمىن ۇلعايتادى
4. سۋ ءبىر كۇيدەن ەكىنشى كۇيگە اۋىسقاندا سالماعى ازايىپ - كوبەيەدى مىس. مۇزدىڭ سالماعى سۋدان جەڭىل بولعاندىقتان بەتىندە قالقىپ جۇرەدى.
5. سۋ – ەرىتكىش. ادام دەنەسىنىڭ 65%- ىن سۋ قۇرايدى.
سۋدىڭ ءۇش كۇيگە اۋىسا الاتىن قاسيەتىنە بايلانىستى تابيعاتتا سۋ اينالىم ۇنەمى جۇرەدى.
سۋ بۋعا اينالادى ---- سۋ بۋىنان بۇلتتار پايدا بولادى ----- بۇلتتاعى سۋ بۋلارى سۋىنعاندا (كوندەنساسيالانعاندا) اۋىرلاپ جەرگە جاڭبىر، قار كۇيىندە تۇسەدى --- جاڭبىر سۋلارى وزەنگە قوسىلادى --- وزەندەر تەڭىزدەرگە قۇيادى.
گيدروسفەرانىڭ قۇرامداس بولىكتەرى: ەڭ كوپ سۋ – مۇحيتتاردا (1322 000 000كمكۋب)، سوسىن - مۇزدار مەن مۇزدىقتار (29 200 000كم كۋب)، كەلەسى جەر استى سۋ (8 637 000كمكۋب)، كەيىن - وزەن، كولدەر (230 250كمكۋب)، ەڭ سوڭىندا - سۋ بۋلارى (13 000كم كۋب)
مۇحيت، وزەن، كول، جەر استى، باتپاق سۋلارى جانە مۇزدىقتار مەن اتموسفەراداعى سۋ بۋلارى – جەردىڭ سۋ قابىعى گيدروسفەرانى قۇرايدى. سۋدىڭ نەگىزگى قورى (97%) مۇحيت جانە تەڭىز سۋلارى. ولار بىرىگىپ دۇنيە ءجۇزى مۇحيتتى قالىپتاستىرادى. ولاردىڭ سۋى كەرمەك ءدام تاتىپ ىشۋگە جارامايدى. 1ليتر تەڭىز سۋىنىڭ قۇرامىندا 35گرامم تۇز بولادى (اس جانە ماگنيي تۇزدارى) - ول پروميلە دەپ اتالادى. قۇرلىقتاعى سۋلار تۇششى بولىپ كەلەدى. ىشۋگە جارامدى سۋدا تۇزدىلىق مولشەرى 1 گرامنان از بولۋى كەرەك.
ەمدىك سۋلاردىڭ شىعىپ جاتقان جەرىن اراسان د. ا.
قازىرگى كەزدە سۋ تازالايتىن قوندىرعىلار قولدانادى، بولاشاقتا مۇزدىقتاردى يگەرۋ كوزدەلۋدە.
مۇحيتتى قورعاۋ توگىلگەن مۇنايدى سورادى
بەكىتۋ: كارتوچكا №1
1. قۇرلىق ۇستىندە تۇسكەن سۋ قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايدى؟
2. كوكتەم ايىندا قار تەگىس جەردە مە، يا بولماسا ورماندى جەردە تەز ەري مە؟ نە سەبەپتى؟
كارتوچكا №2
1. قانداي جولمەن سۋ مۇحيتقا نەمەسە تەڭىزگە قايتا ورالادى؟
2. نە ءۇشىن قۇرلىق بەتىندەگى سۋ اينالىمعا تۇسكەننەن كەيىن تۇششى بولادى؟
كارتوچكا №3
1. سۋ اينالىمىنىڭ تابيعاتقا تيگىزەر قانداي پايداسى بار؟
2. نە سەبەپتى وزەندەر ۇداي اعىپ جاتادى: نەگە ول تاۋسىلىپ قالمايدى؟ وزەندەردى تولىقتىرىپ وتىراتىن سۋ قايدان كەلەدى؟
كارتوچكا №4
1. تەڭىزگە جان - جاعىنان كوپتەگەن وزەندەر كەلىپ قۇيادى. نە سەبەپتى تەڭىز سۋى كوتەرىلىپ، قۇرلىقتى سۋ باسىپ كەتپەيدى؟
2. تۇششى سۋ وتە از جانە بۇلار لاستانۋدا. بولاشاقتا بۇل ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولادى؟
ۇيگە تاپسىرما:
You Might Also Like
-
ماتەماتيكا - ينفورماتيكا اپتالىعىندا 9 - سىنىپتار وقۋشىلارىمەن وتكىزىلگەن «ءححى عاسىر عاسىر كوشباسشىسى» ينتەللەكتۋالدى ويىنىنىڭ ءجۇرىسى
