سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ» رومانىنداعى كەيىپكەرلەر كەلبەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ» رومانىنداعى كەيىپكەرلەر كەلبەتى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: س. تورايعىروۆتىڭ شىعارماشىلىعىنىڭ يدەيالىق - ەستەتيكالىق مۇراتى مەن تابىسىنا توقتالۋ. روماننىڭ نەگىزگى وقيعالارىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، كەيىپكەرلەر بەينەلەرىن سومداۋ؛
تاربيەلىك: كەيىپكەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، بىلىمگە ۇمتىلۋعا، سانا - سەزىمىنىڭ وركەندەۋىنە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: جەكە تۇلعا رەتىندە وقۋشىلاردىڭ ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ. شەبەر دە شەشەن، وتكىر سويلەي بىلۋگە ماشىقتاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباق ءتيپى: ىزدەندىرۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، ماتىنمەن جۇمىس، تالداۋ،، تۇجىرىم كەستەسى، پروبلەمالىق سۇراق.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، دايىندىعىنا نازار اۋدارۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. س. تورايعىروۆ. «قامار سۇلۋ» رومانىنىڭ كەيىپكەرلەرىنىڭ بەينەسىن اشۋ.
س. تورايعىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى. سۇراق - جاۋاپ كەزەڭى:
• اقىن ءومىر سۇرگەن جىلدار؟
• اقىننىڭ بىلىممەن سۋسىنداعان ءبىلىم وردالارى تۋرالى باياندا.
• اقىننىڭ قانداي جيناقتارى جوعالىپ كەتكەن؟
• اقىن پوەمالارىن اتاڭدار.
• الاش ارداگەرلەرى تۋرالى نە بىلەسىڭ، ونىڭ اقىن ومىرىندە قانداي ورنى بولدى؟
• «تانىستىرۋ» پوەماسى ارقىلى اقىن كىمدەردى تانىستىرادى؟
• «ايقاپ» دەگەن ءسوز قانداي ويعا جەتەلەيدى جانە سۇلتانماحمۇتتىڭ قانداي ماقالالارىن بىلەسىڭدەر؟
• سۇلتانماحمۇتتىڭ قانداي روماندارىن بىلەسىڭدەر؟
• «قامار سۇلۋ» رومانى كوتەرگەن الەۋمەتتىك ماسەلە قانداي؟
• شىعارما نەلىكتەن «قامار سۇلۋ» دەپ اتالعان؟
3. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ ماقساتىندا س. تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ» رومانىنىڭ مازمۇنى جاعىنان تالداۋ جۇمىسىن ورىندالادى.
ءار بولىمگە قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋ تاپسىرىلادى.
1 - ءبولىم. «جىگىتتى ەل ماقتاعان قىز جاقتاعان...»
2 - ءبولىم. سۇيىسپەنشىلىك سەزىمنىڭ قارلىعاشتارى
3 - ءبولىم. كۇندەستىك وتى جانعاندا
4 - ءبولىم. جورعا نۇرىم. ومبى اسقان احمەت
5 - ءبولىم. قىرىن كەلگەن قۇدالىق
6 - ءبولىم. وت ورتاسىندا ويراندالعان ومار
7 - ءبولىم. قايعىدان قان جۇتقان قامار
8 - ءبولىم. زۇلىمدىق - ناداندىقتىڭ باستى بەلگىسى
9 - ءبولىم. قۇرباندىققا شالىنعان جاستار
4. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ ماقساتىندا « روماننان العان اسەرىم» وقۋشىلار وي بولىسەدى.
5. جاڭا ساباق.
- مىنە، بالالار، ءبىز رومان مازمۇنىمەن تانىستىق. ەندى رومانداعى كەيىپكەرلەردىڭ
ءىس - ارەكەتىنە قاراپ، جان - جاقتى وي سارالاپ كورەيىكشى.
6. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ ماقساتىندا شىعارمانى كەيىپكەرلەر الەمىنە تالداۋ جۇرگىزەمىن.
1. شىعارماداعى ادامداردىڭ تۇرمىستىق جاي - كۇيلەرى قالاي بەرىلگەن؟ اڭگىمەلە
2. رومان كەيىپكەرلەرىنە تالداۋ جاسا
3. نۇرىم - قانداي ادام؟
4. قامار مەن احمەتتىڭ قوسىلماۋ سەبەبى نەدە؟
5. سول زامانداعى باقسى - بالگەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتى روماندا قالاي بەرىلگەن؟
7. پروبلەمالىق سۇراق. روماندا كەزدەسەتىن قاراما - قايشىلىقتار وسى زاماندا كەزدەسە مە؟ كەزدەسسە، قانداي تۇردە؟ نەلىكتەن «قاتىگەزدىك - ناداندىق بەلگىسىنە» سانالادى؟
قازىرگى زامان تۋرالى (اۋىزشا) وي تولعا.
8. تاپسىرمالار. كوركەم شىعارما ماتىنىمەن جۇمىس.
9. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ ماقساتىندا «تۇجىرىم كەستەسىن» تولتىرتامىن.
كەيىپكەرلەرى ------------------ ادامي قاسيەتتەرى ------------- ءىس - ارەكەتتەرى
قامار
احمەت
ومار
جورعا نۇرىم
وسپان بي
قالتان قاجى
10. كەيىپكەرلەر پورترەتىن قالاي بەرەدى؟
• قامار
• احمەت
• نۇرىم
11. مودەلدەۋ ادىستەمەسى
ءى. شىعارما تاقىرىبى: الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، ايەل تەڭسىزدىگى
ءىى. شىعارما يدەياسى: قازاق جاستارىنىڭ باس بوستاندىعى، قىزداردى قالىڭ مالعا ساتۋدى اشكەرەلەۋ
ءىىى. شىعارماداعى نەگىزگى كەيىپكەرلەر: قامار، احمەت، ومار، نۇرىم
ءىۇ. شىعارماداعى قوسالقى كەيىپكەرلەر: قالتان، وسپان، قاسەن، جاۋكە، جۇماباي، باتەك مولدا
ءۇ. شىعارما جازىلعان ادەبي باعىت: سىنشىل رەاليزم، جانرى - پروزا، پوەزيا+پروزا
ءۇى. شىعارماداعى مونولوگتاردى تاپقىزۋ.
احمەتتى سۇيەمىن - اق، سۇيگەنىم ءۇشىن كۇيەمىن - اق،
ال ەندى شىدامادىم... قارالاندىم...
ويداعىم كەلدى مە، جىلى جاۋاپ بەردى مە،
قامار مەنى ءسۇيدى مە، سۇيگەندىكتەن كۇيدى مە؟...
- مونولوگ كىمدىكى، قانداي جاعدايدا ايتىلعان؟
ءۇىى. شىعارمانىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگى
ءۇىىى. شىعارماداعى سۋرەتتەلەتىن سالت - ءداستۇر: اتاستىرۋ، قىزدى قالىڭ مالعا ساتۋ، جار - جار، ۇشكىرۋ، كادە بەرۋ
ءىح. قولدانىلعان ماقال - ماتەلدەر:
«سوقىر تاۋىققا ءبارى بيداي»، «تاڭ اتپايىن دەسە دە، كۇن قويمايدى»، «كارىلىكتىڭ الدى جىگىتتىكتىڭ سوڭى»، «ارسىزعا التى كۇن مەيرام»، «سۋعا كەتكەن تال قارمايدى»، «تەڭى كەلسە، تەگىن بەر»، «الدىڭعى اربا قايدا جۇرسە، سوڭعى اربا سوندا جۇرەدى»، «ءبىر تويعان – شالا بايىعاندىق»، «جالعىز قازدىڭ ءۇنى شىقپاس، جالعىزدىڭ شاڭى شىقپاس»، «سوقىردىڭ قولىنا، ساڭىراۋدىڭ جولىنا تۇسپە»، «جاقسىدان جامان تۋسا، ەمى بولماس، جاماننان جاقسى تۋسا، تەڭى بولماس»، «يت ءۇردى، كەرۋەن كوشتى»، «باستان قۇلاق ساداقا».
ءحىى. شىعارما قۇرىلىسى:
1. باستالۋى: قاماردى سۋرەتتەۋى، قامار مەن احمەتتىڭ كەزدەسۋى؛
2. دامۋى: عاشىقتىق سەزىم، حاتتارعا بەرىلگەن جاۋاپ؛
3. شيەلەنىسۋى: ولاردىڭ الەۋمەتتىك جاعىنان سايكەس كەلمەۋى، كۇندەستىككە تولى اۋىلداعى وسەك، قۋدالانعان احمەتتىڭ وقۋعا كەتۋى
4. وقيعانىڭ بايلانىسى. نۇرىمنىڭ ايەلى قايتىس بولۋى، نۇرىمنىڭ قامارعا كىسى جىبەرۋى
5. شارىقتاۋ شەگى: قاماردىڭ زورلىقپەن ۇزاتىلۋى، ناۋقاستانۋى
6. شەشىمى: احمەتپەن كەزدەسۋى، ءولىمى
قورىتىندى. بارلىق ويدى تۇيىندەۋ، وقۋشىلارعا وي تاستاۋ
باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما: ويتولعاۋ جازىپ كەلۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: س. تورايعىروۆتىڭ شىعارماشىلىعىنىڭ يدەيالىق - ەستەتيكالىق مۇراتى مەن تابىسىنا توقتالۋ. روماننىڭ نەگىزگى وقيعالارىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، كەيىپكەرلەر بەينەلەرىن سومداۋ؛
تاربيەلىك: كەيىپكەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، بىلىمگە ۇمتىلۋعا، سانا - سەزىمىنىڭ وركەندەۋىنە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: جەكە تۇلعا رەتىندە وقۋشىلاردىڭ ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ. شەبەر دە شەشەن، وتكىر سويلەي بىلۋگە ماشىقتاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباق ءتيپى: ىزدەندىرۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، ماتىنمەن جۇمىس، تالداۋ،، تۇجىرىم كەستەسى، پروبلەمالىق سۇراق.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، دايىندىعىنا نازار اۋدارۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. س. تورايعىروۆ. «قامار سۇلۋ» رومانىنىڭ كەيىپكەرلەرىنىڭ بەينەسىن اشۋ.
س. تورايعىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى. سۇراق - جاۋاپ كەزەڭى:
• اقىن ءومىر سۇرگەن جىلدار؟
• اقىننىڭ بىلىممەن سۋسىنداعان ءبىلىم وردالارى تۋرالى باياندا.
• اقىننىڭ قانداي جيناقتارى جوعالىپ كەتكەن؟
• اقىن پوەمالارىن اتاڭدار.
• الاش ارداگەرلەرى تۋرالى نە بىلەسىڭ، ونىڭ اقىن ومىرىندە قانداي ورنى بولدى؟
• «تانىستىرۋ» پوەماسى ارقىلى اقىن كىمدەردى تانىستىرادى؟
• «ايقاپ» دەگەن ءسوز قانداي ويعا جەتەلەيدى جانە سۇلتانماحمۇتتىڭ قانداي ماقالالارىن بىلەسىڭدەر؟
• سۇلتانماحمۇتتىڭ قانداي روماندارىن بىلەسىڭدەر؟
• «قامار سۇلۋ» رومانى كوتەرگەن الەۋمەتتىك ماسەلە قانداي؟
• شىعارما نەلىكتەن «قامار سۇلۋ» دەپ اتالعان؟
3. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ ماقساتىندا س. تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ» رومانىنىڭ مازمۇنى جاعىنان تالداۋ جۇمىسىن ورىندالادى.
ءار بولىمگە قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋ تاپسىرىلادى.
1 - ءبولىم. «جىگىتتى ەل ماقتاعان قىز جاقتاعان...»
2 - ءبولىم. سۇيىسپەنشىلىك سەزىمنىڭ قارلىعاشتارى
3 - ءبولىم. كۇندەستىك وتى جانعاندا
4 - ءبولىم. جورعا نۇرىم. ومبى اسقان احمەت
5 - ءبولىم. قىرىن كەلگەن قۇدالىق
6 - ءبولىم. وت ورتاسىندا ويراندالعان ومار
7 - ءبولىم. قايعىدان قان جۇتقان قامار
8 - ءبولىم. زۇلىمدىق - ناداندىقتىڭ باستى بەلگىسى
9 - ءبولىم. قۇرباندىققا شالىنعان جاستار
4. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ ماقساتىندا « روماننان العان اسەرىم» وقۋشىلار وي بولىسەدى.
5. جاڭا ساباق.
- مىنە، بالالار، ءبىز رومان مازمۇنىمەن تانىستىق. ەندى رومانداعى كەيىپكەرلەردىڭ
ءىس - ارەكەتىنە قاراپ، جان - جاقتى وي سارالاپ كورەيىكشى.
6. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ ماقساتىندا شىعارمانى كەيىپكەرلەر الەمىنە تالداۋ جۇرگىزەمىن.
1. شىعارماداعى ادامداردىڭ تۇرمىستىق جاي - كۇيلەرى قالاي بەرىلگەن؟ اڭگىمەلە
2. رومان كەيىپكەرلەرىنە تالداۋ جاسا
3. نۇرىم - قانداي ادام؟
4. قامار مەن احمەتتىڭ قوسىلماۋ سەبەبى نەدە؟
5. سول زامانداعى باقسى - بالگەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتى روماندا قالاي بەرىلگەن؟
7. پروبلەمالىق سۇراق. روماندا كەزدەسەتىن قاراما - قايشىلىقتار وسى زاماندا كەزدەسە مە؟ كەزدەسسە، قانداي تۇردە؟ نەلىكتەن «قاتىگەزدىك - ناداندىق بەلگىسىنە» سانالادى؟
قازىرگى زامان تۋرالى (اۋىزشا) وي تولعا.
8. تاپسىرمالار. كوركەم شىعارما ماتىنىمەن جۇمىس.
9. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ ماقساتىندا «تۇجىرىم كەستەسىن» تولتىرتامىن.
كەيىپكەرلەرى ------------------ ادامي قاسيەتتەرى ------------- ءىس - ارەكەتتەرى
قامار
احمەت
ومار
جورعا نۇرىم
وسپان بي
قالتان قاجى
10. كەيىپكەرلەر پورترەتىن قالاي بەرەدى؟
• قامار
• احمەت
• نۇرىم
11. مودەلدەۋ ادىستەمەسى
ءى. شىعارما تاقىرىبى: الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، ايەل تەڭسىزدىگى
ءىى. شىعارما يدەياسى: قازاق جاستارىنىڭ باس بوستاندىعى، قىزداردى قالىڭ مالعا ساتۋدى اشكەرەلەۋ
ءىىى. شىعارماداعى نەگىزگى كەيىپكەرلەر: قامار، احمەت، ومار، نۇرىم
ءىۇ. شىعارماداعى قوسالقى كەيىپكەرلەر: قالتان، وسپان، قاسەن، جاۋكە، جۇماباي، باتەك مولدا
ءۇ. شىعارما جازىلعان ادەبي باعىت: سىنشىل رەاليزم، جانرى - پروزا، پوەزيا+پروزا
ءۇى. شىعارماداعى مونولوگتاردى تاپقىزۋ.
احمەتتى سۇيەمىن - اق، سۇيگەنىم ءۇشىن كۇيەمىن - اق،
ال ەندى شىدامادىم... قارالاندىم...
ويداعىم كەلدى مە، جىلى جاۋاپ بەردى مە،
قامار مەنى ءسۇيدى مە، سۇيگەندىكتەن كۇيدى مە؟...
- مونولوگ كىمدىكى، قانداي جاعدايدا ايتىلعان؟
ءۇىى. شىعارمانىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگى
ءۇىىى. شىعارماداعى سۋرەتتەلەتىن سالت - ءداستۇر: اتاستىرۋ، قىزدى قالىڭ مالعا ساتۋ، جار - جار، ۇشكىرۋ، كادە بەرۋ
ءىح. قولدانىلعان ماقال - ماتەلدەر:
«سوقىر تاۋىققا ءبارى بيداي»، «تاڭ اتپايىن دەسە دە، كۇن قويمايدى»، «كارىلىكتىڭ الدى جىگىتتىكتىڭ سوڭى»، «ارسىزعا التى كۇن مەيرام»، «سۋعا كەتكەن تال قارمايدى»، «تەڭى كەلسە، تەگىن بەر»، «الدىڭعى اربا قايدا جۇرسە، سوڭعى اربا سوندا جۇرەدى»، «ءبىر تويعان – شالا بايىعاندىق»، «جالعىز قازدىڭ ءۇنى شىقپاس، جالعىزدىڭ شاڭى شىقپاس»، «سوقىردىڭ قولىنا، ساڭىراۋدىڭ جولىنا تۇسپە»، «جاقسىدان جامان تۋسا، ەمى بولماس، جاماننان جاقسى تۋسا، تەڭى بولماس»، «يت ءۇردى، كەرۋەن كوشتى»، «باستان قۇلاق ساداقا».
ءحىى. شىعارما قۇرىلىسى:
1. باستالۋى: قاماردى سۋرەتتەۋى، قامار مەن احمەتتىڭ كەزدەسۋى؛
2. دامۋى: عاشىقتىق سەزىم، حاتتارعا بەرىلگەن جاۋاپ؛
3. شيەلەنىسۋى: ولاردىڭ الەۋمەتتىك جاعىنان سايكەس كەلمەۋى، كۇندەستىككە تولى اۋىلداعى وسەك، قۋدالانعان احمەتتىڭ وقۋعا كەتۋى
4. وقيعانىڭ بايلانىسى. نۇرىمنىڭ ايەلى قايتىس بولۋى، نۇرىمنىڭ قامارعا كىسى جىبەرۋى
5. شارىقتاۋ شەگى: قاماردىڭ زورلىقپەن ۇزاتىلۋى، ناۋقاستانۋى
6. شەشىمى: احمەتپەن كەزدەسۋى، ءولىمى
قورىتىندى. بارلىق ويدى تۇيىندەۋ، وقۋشىلارعا وي تاستاۋ
باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما: ويتولعاۋ جازىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: كوركەم شىعارما مازمۇنىن، قاھارماندارىنىڭ ءىس - ارەكەتىن، مىنەز - قۇلقىن جەتە ءتۇسىنۋ، قوعام قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ءومىربايانى تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
