شەرحان مۇرتازانىڭ «قىزىل جەبە» رومانىنان الىنعان ءۇزىندى «تۇتقىن بالا» شىعارماسىن وقىتۋ (6 سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: كوركەم شىعارما مازمۇنىن، قاھارماندارىنىڭ ءىس - ارەكەتىن، مىنەز - قۇلقىن جەتە ءتۇسىنۋ، قوعام قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ءومىربايانى تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: سىني تۇرعىدان ويلاۋ ارقىلى ءوز پىكىرىن قورعاۋعا داعدىلاندىرۋ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، ويلاۋ ءورىسىن دامىتۋ، زەرتتەۋ جۇمىستارىنا باۋلۋ.
تاربيەلىك: تۇرار بەينەسى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە جۇمىلدىرۋ، ەلىنىڭ ادال ازاماتى بولۋىنا تاربيەلەۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، تاريح.
ءتۇرى: قورىتىندى ساباق
ءادىسى: سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ، وي بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سايكەستەندىرۋ تەستى.
كورنەكىلىگى: تىرەك سىزبالار، ش. مۇرتازا جانە ت. رۇسقۇلوۆ سۋرەتتەرى، «اڭىز ادامى» جۋرنالى، تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر(سلايدپەن)
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشى زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
2. ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى. وقۋشىلار ءۇزىندىنى ۇيدەن وقىپ كەلەدى، ولارعا بولعان وقيعانى ەسكە ءتۇسىرىپ، ويىن جيناقتاۋعا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن مىنا سۇراقتار قويىلادى:
1. رىسقۇلدىڭ سالمەن بولىستان كەتۋىنە قانداي سەبەپتەر تۇرتكى بولدى؟
2. سالمەننەن كەتىپ، جاراسبايدى پانالاعاندا رىسقۇل نە تاپتى؟ قانداي قيانات كوردى؟
3. رىسقۇل تاڭداعان كەك جولى ونىڭ اۋىل – ايياعىن، بالا-شاعاسىن، ءوز باسىن قانداي شىرعالاڭعا سالدى؟
مازمۇنى، قۇرىلىسى جاعىنان ءۇزىندىنى ەكى بولىمگە ءبولىپ، ونىڭ العاشقىسىنا «تۇراردىڭ تۇراعى – تۇرمە، قوجاسى – گيمنازيست اركاشا»، ەكىنشىسىنە «تۇرار – جارالى ارىستاننىڭ بالاسى» دەگەن اتاۋ بەرىلەدى.
تۇتقىن بالا تۇراردىڭ تۇراعى تۇرمە قوجاسى - گيمنازيست اركاشا
«تۇرار - جارالى ارىستاننىڭ بالاسى»
1. پريحودكوعا رىسقۇل رازى. 1. تۇرار ناعاشى جۇرتىندا.
2. اركاشانىڭ ەسىرىك مىنەزى. 2. تۇرار قىرعىزبايەۆ - ورىسشا - مۇسىلمانشا مەكتەپ وقۋشىسى
3. تۇرار پريحودكو وسيەتىن بۇزادى. 3. تۇرار – زەرەك، ساۋاتتى وقۋشى.
4. تۇراردىڭ ارمانى – وقۋ. 4. تۇرار – ءتىلماش ءارى پيسار.
5. ساياسي تۇتقىندارمەن تۇرار تانىستىعىنىڭ باسى. 5. ديىرمەندە تۋعان تىشقاننىڭ بالاسى دۇرسىلدەن قورىقپايدى.
6. اكەلى – بالانىڭ ايىرىلىسۋى.
7. پريحودكونىڭ قاتەلىگى.
شىعارما كەيىپكەرلەرى
يۆان پروكۋرور سەماشكو
ۆلاديميروۆيچ ايباروۆ
اتامىرزا قىرعىزباي،
ناعاشى جۇرتى
الىپبەك، ورىس جىگىتى
تۇرار رىسقۇلوۆ
بالا تۇرار
4. مىنە وقۋشىلار، تۇرار روماندا جاقسى قاسيەتتەرىمەن باستى قاھارماندىق كەيىپكەر دارەجەسىنە كوتەرىلدى. تۇرار رىسقۇلوۆ ومىردە بولعان ادام، ول تۋرالى قانداي ومىرلىك دەرەكتەمەلەر كەلتىرۋگە بولادى؟ حرونولوگيالىق كەستەگە نازار اۋدارايىق:
1894 جىل الماتى وبلىسىنىڭ تالعار اۋدانىنداعى بەساعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1907 – 1910ج. مەركەدەگى تۋىستارىنا بارۋى. ورىس - قازاق مەكتەبىن ۇزدىك ءبىتىرۋى
1910 – 1914ج. بىشكەكتەگى باۋ – باقشا مەكتەبىندە وقيدى.
1915جىلج. تاشكەنتتەگى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىنا تۇسەدى.
1916 جىل. ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىسكە قاتىسادى.
1917 - 1918 جىلدار 21 جاستا تۇركىستان رەسپۋبليكاسىندا اشتىق پەن كۇرەس ورتالىق كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى بولدى.
1924 جىل. مونعولياعا وكىل ەتىپ جىبەرىلۋى.
1932 - 1933ج. قازاق حالقىنىڭ جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتپەۋى ءۇشىن بەل بۋىپ كۇرەستى.
1938ج. جىلى ستاليندىك جازالاۋدىڭ قۇربانى بولادى.
5. سايكەستەندىرۋ تەستى
كەيىپكەرلەر شىعارمادان ءۇزىندى
رىسقۇل: و نە دەگەنىڭ بايعۇس – اۋ، الجيىن دەگەنسىڭ بە؟ تۇراردى قايتەسىڭ؟ ول بالا ەمەس پە ەكەن؟
نادزيراتەل:. ويان، تۇرار!
بروننيكوۆ: - سەن ەندى ماعان ءارى ءتىلماش، ءارى پيسار بولاسىڭ.
قىرعىزباي: - ءاي، ءبانديتتىڭ بالاسى! وسى كورگەن كۇنىڭدى كوپسىنىپ ءجۇرسىڭ بە، ەي؟!
ساليحا:- تۋراركا، سەن دە شوقىنا سال، پايداسى بولماسا، زيانى جوق
پريحودكو: -- بالانى قورلاۋشى بولما، حايۋان!
ناتاشا:- ساباقتان قايتار ۋاقىتتا كەشىگۋشى بولما!
اركاديي: - بىزدە وقۋعا بەرەتىن بالا جوق، قاراعىم.
يۆان ۆلاديميروۆيچ: - جايىراق، قۇداي ءۇشىن، جايىراق!
اتامىرزا: - جاي، انشەيىن، انانىڭ شىنتاعىنا قاراڭىزشى،- دەپ تۇرارعا قولىن شوشايتتى
تۇرار: «اتتەڭ، اركاشانىڭ ورنىندا مەن وقىر ما ەدىم، كىتاپتان باس الماس ەدىم»-
سەماشكو: سەن تىشقاننىڭ بالاسى ەمەس جارالى ارىستاننىڭ بالاسىسىڭ. سەن - قىزىل جەبەسىڭ، باۋىرىم!
6. بەكىتۋ. شىعارما قاھارماندارىنىڭ ءتۇرلى جاعدايداعى كوڭىل كۇيلەرى مەن سەزىم - سىرلارىن، ادامدارمەن قارىم – قاتىناسىن، ىشكى قۇپياسىن تانىتۋ جانە سىنىپتاعى سونداي اسەرگە بولەنۋ ءارى وقۋعا جاتتىقتىرۋ ماقساتىندا ماتىننەن جەكە ۇزىندىلەر وقىلادى.
7. باعالاۋ.
8. ۇيگە تاپسىرما: «تۇرار رىسقۇلوۆ كىم؟»تاقىرىبىنا شىعارما جازۋ.
بىلىمدىلىك: كوركەم شىعارما مازمۇنىن، قاھارماندارىنىڭ ءىس - ارەكەتىن، مىنەز - قۇلقىن جەتە ءتۇسىنۋ، قوعام قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ءومىربايانى تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: سىني تۇرعىدان ويلاۋ ارقىلى ءوز پىكىرىن قورعاۋعا داعدىلاندىرۋ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، ويلاۋ ءورىسىن دامىتۋ، زەرتتەۋ جۇمىستارىنا باۋلۋ.
تاربيەلىك: تۇرار بەينەسى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە جۇمىلدىرۋ، ەلىنىڭ ادال ازاماتى بولۋىنا تاربيەلەۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، تاريح.
ءتۇرى: قورىتىندى ساباق
ءادىسى: سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ، وي بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سايكەستەندىرۋ تەستى.
كورنەكىلىگى: تىرەك سىزبالار، ش. مۇرتازا جانە ت. رۇسقۇلوۆ سۋرەتتەرى، «اڭىز ادامى» جۋرنالى، تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر(سلايدپەن)
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشى زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
2. ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى. وقۋشىلار ءۇزىندىنى ۇيدەن وقىپ كەلەدى، ولارعا بولعان وقيعانى ەسكە ءتۇسىرىپ، ويىن جيناقتاۋعا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن مىنا سۇراقتار قويىلادى:
1. رىسقۇلدىڭ سالمەن بولىستان كەتۋىنە قانداي سەبەپتەر تۇرتكى بولدى؟
2. سالمەننەن كەتىپ، جاراسبايدى پانالاعاندا رىسقۇل نە تاپتى؟ قانداي قيانات كوردى؟
3. رىسقۇل تاڭداعان كەك جولى ونىڭ اۋىل – ايياعىن، بالا-شاعاسىن، ءوز باسىن قانداي شىرعالاڭعا سالدى؟
مازمۇنى، قۇرىلىسى جاعىنان ءۇزىندىنى ەكى بولىمگە ءبولىپ، ونىڭ العاشقىسىنا «تۇراردىڭ تۇراعى – تۇرمە، قوجاسى – گيمنازيست اركاشا»، ەكىنشىسىنە «تۇرار – جارالى ارىستاننىڭ بالاسى» دەگەن اتاۋ بەرىلەدى.
تۇتقىن بالا تۇراردىڭ تۇراعى تۇرمە قوجاسى - گيمنازيست اركاشا
«تۇرار - جارالى ارىستاننىڭ بالاسى»
1. پريحودكوعا رىسقۇل رازى. 1. تۇرار ناعاشى جۇرتىندا.
2. اركاشانىڭ ەسىرىك مىنەزى. 2. تۇرار قىرعىزبايەۆ - ورىسشا - مۇسىلمانشا مەكتەپ وقۋشىسى
3. تۇرار پريحودكو وسيەتىن بۇزادى. 3. تۇرار – زەرەك، ساۋاتتى وقۋشى.
4. تۇراردىڭ ارمانى – وقۋ. 4. تۇرار – ءتىلماش ءارى پيسار.
5. ساياسي تۇتقىندارمەن تۇرار تانىستىعىنىڭ باسى. 5. ديىرمەندە تۋعان تىشقاننىڭ بالاسى دۇرسىلدەن قورىقپايدى.
6. اكەلى – بالانىڭ ايىرىلىسۋى.
7. پريحودكونىڭ قاتەلىگى.
شىعارما كەيىپكەرلەرى
يۆان پروكۋرور سەماشكو
ۆلاديميروۆيچ ايباروۆ
اتامىرزا قىرعىزباي،
ناعاشى جۇرتى
الىپبەك، ورىس جىگىتى
تۇرار رىسقۇلوۆ
بالا تۇرار
4. مىنە وقۋشىلار، تۇرار روماندا جاقسى قاسيەتتەرىمەن باستى قاھارماندىق كەيىپكەر دارەجەسىنە كوتەرىلدى. تۇرار رىسقۇلوۆ ومىردە بولعان ادام، ول تۋرالى قانداي ومىرلىك دەرەكتەمەلەر كەلتىرۋگە بولادى؟ حرونولوگيالىق كەستەگە نازار اۋدارايىق:
1894 جىل الماتى وبلىسىنىڭ تالعار اۋدانىنداعى بەساعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1907 – 1910ج. مەركەدەگى تۋىستارىنا بارۋى. ورىس - قازاق مەكتەبىن ۇزدىك ءبىتىرۋى
1910 – 1914ج. بىشكەكتەگى باۋ – باقشا مەكتەبىندە وقيدى.
1915جىلج. تاشكەنتتەگى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىنا تۇسەدى.
1916 جىل. ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىسكە قاتىسادى.
1917 - 1918 جىلدار 21 جاستا تۇركىستان رەسپۋبليكاسىندا اشتىق پەن كۇرەس ورتالىق كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى بولدى.
1924 جىل. مونعولياعا وكىل ەتىپ جىبەرىلۋى.
1932 - 1933ج. قازاق حالقىنىڭ جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتپەۋى ءۇشىن بەل بۋىپ كۇرەستى.
1938ج. جىلى ستاليندىك جازالاۋدىڭ قۇربانى بولادى.
5. سايكەستەندىرۋ تەستى
كەيىپكەرلەر شىعارمادان ءۇزىندى
رىسقۇل: و نە دەگەنىڭ بايعۇس – اۋ، الجيىن دەگەنسىڭ بە؟ تۇراردى قايتەسىڭ؟ ول بالا ەمەس پە ەكەن؟
نادزيراتەل:. ويان، تۇرار!
بروننيكوۆ: - سەن ەندى ماعان ءارى ءتىلماش، ءارى پيسار بولاسىڭ.
قىرعىزباي: - ءاي، ءبانديتتىڭ بالاسى! وسى كورگەن كۇنىڭدى كوپسىنىپ ءجۇرسىڭ بە، ەي؟!
ساليحا:- تۋراركا، سەن دە شوقىنا سال، پايداسى بولماسا، زيانى جوق
پريحودكو: -- بالانى قورلاۋشى بولما، حايۋان!
ناتاشا:- ساباقتان قايتار ۋاقىتتا كەشىگۋشى بولما!
اركاديي: - بىزدە وقۋعا بەرەتىن بالا جوق، قاراعىم.
يۆان ۆلاديميروۆيچ: - جايىراق، قۇداي ءۇشىن، جايىراق!
اتامىرزا: - جاي، انشەيىن، انانىڭ شىنتاعىنا قاراڭىزشى،- دەپ تۇرارعا قولىن شوشايتتى
تۇرار: «اتتەڭ، اركاشانىڭ ورنىندا مەن وقىر ما ەدىم، كىتاپتان باس الماس ەدىم»-
سەماشكو: سەن تىشقاننىڭ بالاسى ەمەس جارالى ارىستاننىڭ بالاسىسىڭ. سەن - قىزىل جەبەسىڭ، باۋىرىم!
6. بەكىتۋ. شىعارما قاھارماندارىنىڭ ءتۇرلى جاعدايداعى كوڭىل كۇيلەرى مەن سەزىم - سىرلارىن، ادامدارمەن قارىم – قاتىناسىن، ىشكى قۇپياسىن تانىتۋ جانە سىنىپتاعى سونداي اسەرگە بولەنۋ ءارى وقۋعا جاتتىقتىرۋ ماقساتىندا ماتىننەن جەكە ۇزىندىلەر وقىلادى.
7. باعالاۋ.
8. ۇيگە تاپسىرما: «تۇرار رىسقۇلوۆ كىم؟»تاقىرىبىنا شىعارما جازۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ» رومانىنداعى كەيىپكەرلەر كەلبەتى
