ت. ابدىكوۆ «قوناقتار» اڭگىمەسىندەگى ۇرپاق تاربيەسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ت. ابدىكوۆ «قوناقتار» اڭگىمەسىندەگى ۇرپاق تاربيەسى
ساباقتىڭ ماقساتى: اڭگىمەنىڭ يدەياسىن تانىتۋ، وقۋشىلاردىڭ كوركەم شىعارمانى وقي وتىرىپ، سىني تۇرعىدان تالداۋعا ءوز كوزقاراستارىن بىلدىرە الۋىن، سويلەۋ مادەنيەتىن، وي تۇيۋگە باۋلۋ قابىلەتتەرىن شىڭداۋ، ادامدىق اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ.
1. ۇيىمداستىرۋ.
2.. ساباققا كىرىسپە
«وي شاقىرۋ» ستراتەگياسى بويىنشا سىنىپقا تومەندەگىشە سۇراقتار قويدىم
1. اڭگىمەنىڭ «قوناقتار» دەپ اتالۋىندا قانداي سىر بار؟
2. ساپابەكتەردىڭ قوناقتاردان قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟
- وقۋشىلار قوناقتىڭ مەيمان ەكەندىگىن، قارتتاردىڭ ءوز بالا - كەلىندەرىنىڭ وزدەرىنە «قوناق»رەتىندە كەلىپ - كەتكەندىكتەرىن، سوندىقتان دا شىعارمانىڭ وسىلاي اتالىپ تۇرعانىن ايتىپ ءوتتى.
3.- اۆتوردىڭ كوزقاراسىن، وقۋشىلار ويلارىن ءماتىن مازمۇنى ارقىلى دالەلدەگەن سوڭ، «بلۋم جۇيەسى» ستراتەگياسى بويىنشا ماتىنگە اناليز - سينتەز جاساۋ ءۇشىن ساباق جوسپارىنا ساي ءار بولىمدەگى ءتۇيىندى ويدى تاپقىزىپ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ سىزباسى ۇلگىسىمەن ورنالاستىرتتىم.
1. بالالارىن كۇتكەن قارتتار
تاپسىرما: ماتىننەن سايكەس تۇستارىن تاۋىپ وقىپ، ءتۇيىندى ويدى بەلگىلەۋ. وقۋشىلار جوسپارعا سايكەس ابزاستاردى ماتىننەن تاۋىپ وقىپ، ءتۇيىندى ويدى ساعىنىش دەپ الدى.
2. تەرەڭ وي
تاپسىرما: ەكى قارتتىڭ تەرەڭ ويعا بەرىلگەن تۇستاعى ديالوگىن وقىپ، ءتۇيىندى ويدى تابۋ. وقۋشىلار ديالوگتى تاۋىپ وقىپ، ءتۇيىندى ويدى «جالعان دۇنيە» دەپ بەلگىلەدى.
3. وتكەن كۇندەر ەلەسى
تاپسىرما: ۆيدەوسيۋجەتتەگى وي مەن ماتىندەگى ويدىڭ ۇقساستىعىن ۇعىنۋ، شىعارمانى تانۋ، ءتۇيىندى ويدى تابۋ. ەكى قارتتىڭ دا ويلارى بىردەي، تۋعان جەرگە دەگەن پەرزەنتتىك ماحاببات. سوندىقتان سول سۇيىسپەنشىلىك سەزىم «اتامەكەن»دەپ تانىلدى.
4. قارا شاڭىراق
تاپسىرما: قارا شاڭىراقتاعى ۇلكەن سەزىم، ءتۇيىندى ويدى تابۋ، ءافوريزمدى بەلگىلەۋ. وقۋشىلار ماتىندە بەرىلگەن «قۋانعانمەن قورىققان بىردەي» ءافوريزمىن تاۋىپ، سول ساتتە قارتتاردىڭ ۇلكەن قۋانىش سەزىمىندە بولعاندىعىن ايتىپ، ءتۇيىندى ويدى قۋانىش دەپ تاپتى.
5. قيتار نەمەرە، توماعا تۇيىق كەلىن، تۇسىنىگى بولەك ۇل
تاپسىرما: سايكەستى ابزاستاردى تاۋىپ وقۋ، حالقىمىزدىڭ ناقىل سوزدەرى ارقىلى وي قورىتۋ. كەيىپكەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتتەرىن ماتىننەن تاۋىپ وقي وتىرىپ، «انانىڭ كوڭىلى بالادا، بالانىڭ كوڭىلى دالادا»، «انانىڭ ويى ۇيادا، بالانىڭ ويى قيادا»ءتارىزدى ناقىل سوزدەردى اۆتور ويىمەن بايلانىستىرىپ، قارتتاردىڭ نيەتىنە ساي بالالاردان ءىس - ارەكەت بايقالمادى دەپ، ءتۇيىندى ويدى ۇزىلگەن ءۇمىت دەپ الدى.
6. اۋىلدان اتتانعان جولاۋشىلار
تاپسىرما: اڭگىمە شەشىمىنەن اۋىسپالى ماعىناداعى سوزدەردى تاۋىپ، ءتۇيىندى ويدى بەلگىلەۋ. وقۋشىلار ماتىننەن اڭگىمە شەشىمىن وقي وتىرا، اۋىسپالى ماعىناداعى سوزدەردى تاۋىپ، ءتۇيىندى ويدى «قۇلازىعان كوڭىل»دەپ تاپتى.
3. انىقتالعان ءتۇيىندى سوزدەر ماعىناسىن «ەكى جاقتى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىگىنە» تولتىرۋ تاپسىرىلدى.
- وقۋشىلار «ەكى جاقتى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىكتى» تولتىرۋ ارقىلى انىقتالعان ءتۇيىندى سوزدەردىڭ ءمان - ماعىناسىن قىسقاشا بىلاي دەپ اشتى ياعني، اتامەكەن ءبىزدىڭ تۋعان جەر التىن بەسىگىمىز بولسا، قالعاندارى ءومىردىڭ ءبىر ساتتەرى ەكەن.
4. ءار ادامنىڭ ءوزىنىڭ بيىك ماقساتى، ۇستانىمى، كوزقاراسى بولادى. اۆتوردىڭ كوزقاراسىمەن ءبىز تانىسپىز. ەندى وقۋشىلار كوزقاراسىن «ايدارلار قۇرۋ ستراتەگياسى» بويىنشا توپتاستىردىم. كەستەنى وقۋشىلار ادەتتەگىشە 5 بالدىق جۇيەمەن تولتىرىپ شىقتى. كەستەنى قاراي وتىرا وقۋشىلاردى سويلەتتىم.
وقۋشىلار جۇمىسىن ساراپتاعاندا ولاردىڭ ويىنىڭ ارتۇرلىلىگى، بىرەۋلەرى قارتتى جاقتاسا، بىرەۋلەرى ساپابەكتىڭ دە باعىتى دۇرىس، ءقازىر اۋىلدا جۇمىس جوق، ول - وقىعان، ءبىلىمدى، ال بىلىمدىلەر قازاقستاننىڭ بولاشاعى دەگەن پىكىردى، نەمەرەنى قالدىرماۋدىڭ دا دۇرىستىعىن، تاۋ بالاسىنىڭ تاۋعا قاراپ وسەتىندىگىن، اۋىلدا بالاباقشانىڭ جوقتىعىن ت. ب. دالەلدەپ پىكىر قوستى. ارينە، كوزقاراستار ءارتۇرلى، دۇرىس - بۇرىس دەپ بولە ايتۋعا بولمايدى، سوندىقتان تەلەديدار باعدارلامالارىنىڭ بىرىنەن ءۇزىندى كورسەتىلدى، تاقىرىبى مەن اڭگىمە جەلىسىن ەسكە ءتۇسىرۋ سۇرالدى.
- مۇمكىن ەمەس، اڭگىمە جەلىسى - قارتتار ۇيىندەگى جاعداي. وقۋشىلار باعدارلامانى كورگەندىكتەرىن، ونداعى دەندەرى ساۋ بولعانىمەن جۇرەكتەرى مۇڭ مەن شەرگە تولى قاريالار تۋرالى وي قوزعادى، وبال، ساۋاپ، ۇيات، يمان ۇعىمدارىن ءسوز ەتتى.
5. ويدان وي تۋىندايدى. سىنىپقا پروبلەمالىق سۇراق قويدىم:
- قاريالار جاسى ۇلعايعاندا قاراۋسىز قالۋعا ءتيىستى مە؟ وعان كىم كىنالى؟
- وقۋشىلار سانالى، مەيىرىمدى، قايىرىمدى، وبال - ساۋاپ، بورىش - قارىز دەگەن ۇعىمداردى سەزىنە بىلەتىن پاراساتتىلىقتىڭ ءار ادامعا كەرەكتى قاسيەت ەكەندىگىنە توقتالدى. سونان سوڭ
6.«ورتادا قالامساپ» ستراتەگياسى بويىنشا «شىن جۇرەكتەن شىققان ءسوز» ايدارىمەن اڭگىمەدەگى ءتۇيىندى ويلاردى جيناقتاپ، داپتەرگە جازدىردىم. ولار: «ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت»، «اتا بالاعا سىنشى»، «اتاڭا نە قىلساڭ، الدىڭا سول كەلەر»ت. ب.
7. قورىتىندى:
دانا حالقىمىز ۇرپاقتارىنا مۇرا ەتىپ قالدىرعان اسىل سوزدەرىن ساناعا ءسىڭىرىپ، «اتا - انانى سىيلاۋ - ادامزاتتىڭ پارىزى» دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. ءومىر بولعان سوڭ قۋانىشى مەن قايعىسى قاتار جۇرەدى ەمەس پە؟ تەك ءبىر وكىنىشتىسى - ادامداردىڭ وسىنداي ولقى وقيعالاردى قولدان جاساۋى. قوعامدا ورىن الىپ جاتقان كەي ارەكەتتەردى ادام جاسادى دەگەنگە سەنگىڭ دە كەلمەيدى. سەبەبى، قازاقتىڭ، قازاقيلىقتىڭ سيپاتى - باۋىرمالدىعىندا، قوناقجايلىلىعىندا، «ۇلكەنگە - قۇرمەت، كىشىگە – ىزەت» كىسىلىگىندە. كىسىلىك قاسيەتىمىز ءارقاشان دا بيىك بولعاي.
8. باعالاۋ
9. ۇيگە تاپسىرما: «قارت ادام - قازىنا» شاعىن اڭگىمە نە ويتولعاۋ جازىپ كەلۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: اڭگىمەنىڭ يدەياسىن تانىتۋ، وقۋشىلاردىڭ كوركەم شىعارمانى وقي وتىرىپ، سىني تۇرعىدان تالداۋعا ءوز كوزقاراستارىن بىلدىرە الۋىن، سويلەۋ مادەنيەتىن، وي تۇيۋگە باۋلۋ قابىلەتتەرىن شىڭداۋ، ادامدىق اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ.
1. ۇيىمداستىرۋ.
2.. ساباققا كىرىسپە
«وي شاقىرۋ» ستراتەگياسى بويىنشا سىنىپقا تومەندەگىشە سۇراقتار قويدىم
1. اڭگىمەنىڭ «قوناقتار» دەپ اتالۋىندا قانداي سىر بار؟
2. ساپابەكتەردىڭ قوناقتاردان قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟
- وقۋشىلار قوناقتىڭ مەيمان ەكەندىگىن، قارتتاردىڭ ءوز بالا - كەلىندەرىنىڭ وزدەرىنە «قوناق»رەتىندە كەلىپ - كەتكەندىكتەرىن، سوندىقتان دا شىعارمانىڭ وسىلاي اتالىپ تۇرعانىن ايتىپ ءوتتى.
3.- اۆتوردىڭ كوزقاراسىن، وقۋشىلار ويلارىن ءماتىن مازمۇنى ارقىلى دالەلدەگەن سوڭ، «بلۋم جۇيەسى» ستراتەگياسى بويىنشا ماتىنگە اناليز - سينتەز جاساۋ ءۇشىن ساباق جوسپارىنا ساي ءار بولىمدەگى ءتۇيىندى ويدى تاپقىزىپ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ سىزباسى ۇلگىسىمەن ورنالاستىرتتىم.
1. بالالارىن كۇتكەن قارتتار
تاپسىرما: ماتىننەن سايكەس تۇستارىن تاۋىپ وقىپ، ءتۇيىندى ويدى بەلگىلەۋ. وقۋشىلار جوسپارعا سايكەس ابزاستاردى ماتىننەن تاۋىپ وقىپ، ءتۇيىندى ويدى ساعىنىش دەپ الدى.
2. تەرەڭ وي
تاپسىرما: ەكى قارتتىڭ تەرەڭ ويعا بەرىلگەن تۇستاعى ديالوگىن وقىپ، ءتۇيىندى ويدى تابۋ. وقۋشىلار ديالوگتى تاۋىپ وقىپ، ءتۇيىندى ويدى «جالعان دۇنيە» دەپ بەلگىلەدى.
3. وتكەن كۇندەر ەلەسى
تاپسىرما: ۆيدەوسيۋجەتتەگى وي مەن ماتىندەگى ويدىڭ ۇقساستىعىن ۇعىنۋ، شىعارمانى تانۋ، ءتۇيىندى ويدى تابۋ. ەكى قارتتىڭ دا ويلارى بىردەي، تۋعان جەرگە دەگەن پەرزەنتتىك ماحاببات. سوندىقتان سول سۇيىسپەنشىلىك سەزىم «اتامەكەن»دەپ تانىلدى.
4. قارا شاڭىراق
تاپسىرما: قارا شاڭىراقتاعى ۇلكەن سەزىم، ءتۇيىندى ويدى تابۋ، ءافوريزمدى بەلگىلەۋ. وقۋشىلار ماتىندە بەرىلگەن «قۋانعانمەن قورىققان بىردەي» ءافوريزمىن تاۋىپ، سول ساتتە قارتتاردىڭ ۇلكەن قۋانىش سەزىمىندە بولعاندىعىن ايتىپ، ءتۇيىندى ويدى قۋانىش دەپ تاپتى.
5. قيتار نەمەرە، توماعا تۇيىق كەلىن، تۇسىنىگى بولەك ۇل
تاپسىرما: سايكەستى ابزاستاردى تاۋىپ وقۋ، حالقىمىزدىڭ ناقىل سوزدەرى ارقىلى وي قورىتۋ. كەيىپكەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتتەرىن ماتىننەن تاۋىپ وقي وتىرىپ، «انانىڭ كوڭىلى بالادا، بالانىڭ كوڭىلى دالادا»، «انانىڭ ويى ۇيادا، بالانىڭ ويى قيادا»ءتارىزدى ناقىل سوزدەردى اۆتور ويىمەن بايلانىستىرىپ، قارتتاردىڭ نيەتىنە ساي بالالاردان ءىس - ارەكەت بايقالمادى دەپ، ءتۇيىندى ويدى ۇزىلگەن ءۇمىت دەپ الدى.
6. اۋىلدان اتتانعان جولاۋشىلار
تاپسىرما: اڭگىمە شەشىمىنەن اۋىسپالى ماعىناداعى سوزدەردى تاۋىپ، ءتۇيىندى ويدى بەلگىلەۋ. وقۋشىلار ماتىننەن اڭگىمە شەشىمىن وقي وتىرا، اۋىسپالى ماعىناداعى سوزدەردى تاۋىپ، ءتۇيىندى ويدى «قۇلازىعان كوڭىل»دەپ تاپتى.
3. انىقتالعان ءتۇيىندى سوزدەر ماعىناسىن «ەكى جاقتى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىگىنە» تولتىرۋ تاپسىرىلدى.
- وقۋشىلار «ەكى جاقتى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىكتى» تولتىرۋ ارقىلى انىقتالعان ءتۇيىندى سوزدەردىڭ ءمان - ماعىناسىن قىسقاشا بىلاي دەپ اشتى ياعني، اتامەكەن ءبىزدىڭ تۋعان جەر التىن بەسىگىمىز بولسا، قالعاندارى ءومىردىڭ ءبىر ساتتەرى ەكەن.
4. ءار ادامنىڭ ءوزىنىڭ بيىك ماقساتى، ۇستانىمى، كوزقاراسى بولادى. اۆتوردىڭ كوزقاراسىمەن ءبىز تانىسپىز. ەندى وقۋشىلار كوزقاراسىن «ايدارلار قۇرۋ ستراتەگياسى» بويىنشا توپتاستىردىم. كەستەنى وقۋشىلار ادەتتەگىشە 5 بالدىق جۇيەمەن تولتىرىپ شىقتى. كەستەنى قاراي وتىرا وقۋشىلاردى سويلەتتىم.
وقۋشىلار جۇمىسىن ساراپتاعاندا ولاردىڭ ويىنىڭ ارتۇرلىلىگى، بىرەۋلەرى قارتتى جاقتاسا، بىرەۋلەرى ساپابەكتىڭ دە باعىتى دۇرىس، ءقازىر اۋىلدا جۇمىس جوق، ول - وقىعان، ءبىلىمدى، ال بىلىمدىلەر قازاقستاننىڭ بولاشاعى دەگەن پىكىردى، نەمەرەنى قالدىرماۋدىڭ دا دۇرىستىعىن، تاۋ بالاسىنىڭ تاۋعا قاراپ وسەتىندىگىن، اۋىلدا بالاباقشانىڭ جوقتىعىن ت. ب. دالەلدەپ پىكىر قوستى. ارينە، كوزقاراستار ءارتۇرلى، دۇرىس - بۇرىس دەپ بولە ايتۋعا بولمايدى، سوندىقتان تەلەديدار باعدارلامالارىنىڭ بىرىنەن ءۇزىندى كورسەتىلدى، تاقىرىبى مەن اڭگىمە جەلىسىن ەسكە ءتۇسىرۋ سۇرالدى.
- مۇمكىن ەمەس، اڭگىمە جەلىسى - قارتتار ۇيىندەگى جاعداي. وقۋشىلار باعدارلامانى كورگەندىكتەرىن، ونداعى دەندەرى ساۋ بولعانىمەن جۇرەكتەرى مۇڭ مەن شەرگە تولى قاريالار تۋرالى وي قوزعادى، وبال، ساۋاپ، ۇيات، يمان ۇعىمدارىن ءسوز ەتتى.
5. ويدان وي تۋىندايدى. سىنىپقا پروبلەمالىق سۇراق قويدىم:
- قاريالار جاسى ۇلعايعاندا قاراۋسىز قالۋعا ءتيىستى مە؟ وعان كىم كىنالى؟
- وقۋشىلار سانالى، مەيىرىمدى، قايىرىمدى، وبال - ساۋاپ، بورىش - قارىز دەگەن ۇعىمداردى سەزىنە بىلەتىن پاراساتتىلىقتىڭ ءار ادامعا كەرەكتى قاسيەت ەكەندىگىنە توقتالدى. سونان سوڭ
6.«ورتادا قالامساپ» ستراتەگياسى بويىنشا «شىن جۇرەكتەن شىققان ءسوز» ايدارىمەن اڭگىمەدەگى ءتۇيىندى ويلاردى جيناقتاپ، داپتەرگە جازدىردىم. ولار: «ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت»، «اتا بالاعا سىنشى»، «اتاڭا نە قىلساڭ، الدىڭا سول كەلەر»ت. ب.
7. قورىتىندى:
دانا حالقىمىز ۇرپاقتارىنا مۇرا ەتىپ قالدىرعان اسىل سوزدەرىن ساناعا ءسىڭىرىپ، «اتا - انانى سىيلاۋ - ادامزاتتىڭ پارىزى» دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. ءومىر بولعان سوڭ قۋانىشى مەن قايعىسى قاتار جۇرەدى ەمەس پە؟ تەك ءبىر وكىنىشتىسى - ادامداردىڭ وسىنداي ولقى وقيعالاردى قولدان جاساۋى. قوعامدا ورىن الىپ جاتقان كەي ارەكەتتەردى ادام جاسادى دەگەنگە سەنگىڭ دە كەلمەيدى. سەبەبى، قازاقتىڭ، قازاقيلىقتىڭ سيپاتى - باۋىرمالدىعىندا، قوناقجايلىلىعىندا، «ۇلكەنگە - قۇرمەت، كىشىگە – ىزەت» كىسىلىگىندە. كىسىلىك قاسيەتىمىز ءارقاشان دا بيىك بولعاي.
8. باعالاۋ
9. ۇيگە تاپسىرما: «قارت ادام - قازىنا» شاعىن اڭگىمە نە ويتولعاۋ جازىپ كەلۋ.
You Might Also Like
