تاريحتاعى قاھارمان تۇلعا
وقو، ماقتارال اۋدانى
"ت. اۋباكيروۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى"
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى اليبەكوۆا تاربيە قانتۇرعان قىزى
"تاريحتاعى قاھارمان تۇلعا"
تاريح عىلىمىنىڭ تۇڭعىش دوكتورى ەرمۇحان بەكماحانوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويىنا ارنالعان تانىمدىق ساعات)
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءستالينيزمنىڭ قۇربانى بولعان، تۇڭعىش كەڭەس تاريحشىلارىنىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى، تاريح عىلىمىندا دوكتور اتاعىنا تۇڭعىش يە بولعان ازاماتىمىز، پروفەسسور، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى ەرمۇحان بەكماحانوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەت ورىندارى تۋرالى رۋحاني ءبىلىم بەرۋ. قازاق تاريحىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: قازاق حالقىنىڭ دارىندى تۇلعاسىن تاريح عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى رەتىندە ناسيحاتتاۋ ارقىلى شىعارماشىلىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك: ە. بەكماحانوۆتىڭ ونەگەلى ءومىرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، وتكەن تاريحىمىزعا زەر سالعان وسكەلەڭ ۇرپاقتى ەرلىككە، ەلدىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايدتار كورسەتۋ، سۋرەتتەر.
ءادىس - تاسىلدەرى: ستو ستراتەگيالارى، زەرتتەۋشىلىك اڭگىمە.
بارىسى: ءى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. "بولجاۋ" ستراتەگياسىن قولدانا وتىرىپ،"ورمەكشى تورى" ويىنى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ە. بەكماحانوۆ ءومىر جولى تۋرالى بىلىمدەرىن بايقايمىن. وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە عالىمنىڭ وتباسى، بالالىق شاعى، شىعارمالارى تۋرالى ءبىر - بىرىنە سۇراقتار قويدى. ترەنينگكە قاتىسا وتىرىپ كوڭىل - كۇيلەرى كوتەرىلەدى، قىزىعۋشىلىعى ارتادى.
دايەكسوز:
«جاقسىنىڭ ەسكەرتكىشى – جاقسىلىعى» - دەپ اقىن ايتپاقشى، ەلىنە ەڭبەگى سىڭگەن ەرمۇحان بەكماحانوۆ مەنىڭ ەسىمدە ەمەس، بۇكىل حالىق جادىندا، الەۋمەت جۇرەگىندە.
سالكەن سۋحانبەردين
ءىى. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
قازاق حالقىنىڭ دارىندى تۇلعاسى تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، ۇلاعاتتى ۇستاز ەرمۇحان بەكماحانوۆ 2015 جىلدىڭ 15 اقپانىندا 100 جاسقا تولار ەدى. جارىق جۇلدىزداي اعىپ وتكەن قاسقاعىم ومىرىندە ول ءوزىن حالقىنىڭ ادال پەرزەنتى رەتىندە كورسەتە ءبىلدى. تاريحي تۇلعانىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى، عىلىمي زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى، زيالى قاۋىمنىڭ وي پىكىرلەرى تۋرالى سىزدەرمەن پىكىر الىسىپ، وي بولىسەمىز.
1 - وقۋشى: حامزا ابدۋللين (08. 05. 1966 ج.)
"ەرمۇحان بەكماحانوۆقا"
سىزدايدى جانىم، مۇزدايدى قانىم، جان اعا!
بۇل سۋىق حابار سىيمايدى سايىز ساناما.
ەرەسەن ويلى ەركەسى ەدىڭ ەلىڭنىڭ،
ۇقسايتىن ەرەك ۇزدىك ءبىر تۋعان داناعا.
ساعان دا ءتوندى اجال اشقان ارانىن،
قازاعىڭ – حالقىڭ دەۋشى ەدى سەنى: «قاراعىم!»
ءتۇن كەلىپ قۇشىپ، جۇرەگىم ءىسىپ، اۋىر وي –
ءپارشالاپ جىرتىپ، ۇلعايتتى اۋزىن جارانىڭ.
شوقانىم ەدىڭ داۋىرىمە ءساندى ءتۇر بەرگەن.
كوركى ەدىڭ كۇلگەن ەلىمنىڭ مىناۋ گۇلدەنگەن.
تەڭىزدەي تاسىپ، قياعا اسىپ، تىك باسىپ،
ناداندىق بۇلتىن سەرپە ءبىر قۋىپ، نۇرعا ەنگەن.
قانىشىم مەنىڭ، مۇحتارىم ەدىڭ سامعاعان،
ەلىنىڭ ەسكەن داڭقىنا داڭقىن جالعاعان.
ورىنە ورلەپ وركەندى مىناۋ ءومىردىڭ،
ويپاندا وتكەن بۇتاعا كوزىن سالماعان.
ارماندا كەتتىڭ، زارلاۋدا ءوتتى، اسىل ەڭ،
باستەسكەن ەلدىڭ بارىنەن دە ءوزىڭ باسىم ەڭ،
اسپاندا كولبەپ، اسقارعا ورلەپ، ءبىلىمنىڭ
كوز جەتپەس زاڭعار شىڭىنا شىرقاپ اسىپ ەڭ.
ماڭگىگە قوش بول، ەڭىرەيىن ەندى، باۋىرىم،
ازالى حالقىڭ شەگۋدە باستان اۋىر كۇن.
شەرمەنەن ءجۇرىپ شەجىرەسىن شەرتتىڭ ەلىڭنىڭ،
شەجىرەدە سول ءبىر ماڭگى ايقىن ەندى قالۋىڭ!
2 - وقۋشى: ءومىرباياندىق دەرەكتەمە.
ەرمۇحان بەكماحانوۆ 1915 جىلدىڭ 15 اقپانىندا پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانىندا №10 اۋىلدا جاسىباي دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلدى. باياناۋىلداعى 7 جىلدىق مەكتەپتى ءتامامداعان سوڭ، 1932 جىلى سەمەيدەگى جوعارى وقۋ ورنىنا دايارلايتىن ءبىر جىلدىق كۋرستى وقىپ شىعادى. 1933 جىلى قازاق وقۋ – اعارتۋ حالىق كوميسسارياتىنىڭ جولداماسىمەن ۆورونەج قالاسىنداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتقا قابىلدانىپ 1937 جىلى تاريح فاكۋلتەتىن بىتىرەدى.
"ت. اۋباكيروۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى"
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى اليبەكوۆا تاربيە قانتۇرعان قىزى
"تاريحتاعى قاھارمان تۇلعا"
تاريح عىلىمىنىڭ تۇڭعىش دوكتورى ەرمۇحان بەكماحانوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويىنا ارنالعان تانىمدىق ساعات)
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءستالينيزمنىڭ قۇربانى بولعان، تۇڭعىش كەڭەس تاريحشىلارىنىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى، تاريح عىلىمىندا دوكتور اتاعىنا تۇڭعىش يە بولعان ازاماتىمىز، پروفەسسور، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى ەرمۇحان بەكماحانوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەت ورىندارى تۋرالى رۋحاني ءبىلىم بەرۋ. قازاق تاريحىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: قازاق حالقىنىڭ دارىندى تۇلعاسىن تاريح عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى رەتىندە ناسيحاتتاۋ ارقىلى شىعارماشىلىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك: ە. بەكماحانوۆتىڭ ونەگەلى ءومىرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، وتكەن تاريحىمىزعا زەر سالعان وسكەلەڭ ۇرپاقتى ەرلىككە، ەلدىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايدتار كورسەتۋ، سۋرەتتەر.
ءادىس - تاسىلدەرى: ستو ستراتەگيالارى، زەرتتەۋشىلىك اڭگىمە.
بارىسى: ءى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. "بولجاۋ" ستراتەگياسىن قولدانا وتىرىپ،"ورمەكشى تورى" ويىنى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ە. بەكماحانوۆ ءومىر جولى تۋرالى بىلىمدەرىن بايقايمىن. وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە عالىمنىڭ وتباسى، بالالىق شاعى، شىعارمالارى تۋرالى ءبىر - بىرىنە سۇراقتار قويدى. ترەنينگكە قاتىسا وتىرىپ كوڭىل - كۇيلەرى كوتەرىلەدى، قىزىعۋشىلىعى ارتادى.
دايەكسوز:
«جاقسىنىڭ ەسكەرتكىشى – جاقسىلىعى» - دەپ اقىن ايتپاقشى، ەلىنە ەڭبەگى سىڭگەن ەرمۇحان بەكماحانوۆ مەنىڭ ەسىمدە ەمەس، بۇكىل حالىق جادىندا، الەۋمەت جۇرەگىندە.
سالكەن سۋحانبەردين
ءىى. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
قازاق حالقىنىڭ دارىندى تۇلعاسى تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، ۇلاعاتتى ۇستاز ەرمۇحان بەكماحانوۆ 2015 جىلدىڭ 15 اقپانىندا 100 جاسقا تولار ەدى. جارىق جۇلدىزداي اعىپ وتكەن قاسقاعىم ومىرىندە ول ءوزىن حالقىنىڭ ادال پەرزەنتى رەتىندە كورسەتە ءبىلدى. تاريحي تۇلعانىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى، عىلىمي زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى، زيالى قاۋىمنىڭ وي پىكىرلەرى تۋرالى سىزدەرمەن پىكىر الىسىپ، وي بولىسەمىز.
1 - وقۋشى: حامزا ابدۋللين (08. 05. 1966 ج.)
"ەرمۇحان بەكماحانوۆقا"
سىزدايدى جانىم، مۇزدايدى قانىم، جان اعا!
بۇل سۋىق حابار سىيمايدى سايىز ساناما.
ەرەسەن ويلى ەركەسى ەدىڭ ەلىڭنىڭ،
ۇقسايتىن ەرەك ۇزدىك ءبىر تۋعان داناعا.
ساعان دا ءتوندى اجال اشقان ارانىن،
قازاعىڭ – حالقىڭ دەۋشى ەدى سەنى: «قاراعىم!»
ءتۇن كەلىپ قۇشىپ، جۇرەگىم ءىسىپ، اۋىر وي –
ءپارشالاپ جىرتىپ، ۇلعايتتى اۋزىن جارانىڭ.
شوقانىم ەدىڭ داۋىرىمە ءساندى ءتۇر بەرگەن.
كوركى ەدىڭ كۇلگەن ەلىمنىڭ مىناۋ گۇلدەنگەن.
تەڭىزدەي تاسىپ، قياعا اسىپ، تىك باسىپ،
ناداندىق بۇلتىن سەرپە ءبىر قۋىپ، نۇرعا ەنگەن.
قانىشىم مەنىڭ، مۇحتارىم ەدىڭ سامعاعان،
ەلىنىڭ ەسكەن داڭقىنا داڭقىن جالعاعان.
ورىنە ورلەپ وركەندى مىناۋ ءومىردىڭ،
ويپاندا وتكەن بۇتاعا كوزىن سالماعان.
ارماندا كەتتىڭ، زارلاۋدا ءوتتى، اسىل ەڭ،
باستەسكەن ەلدىڭ بارىنەن دە ءوزىڭ باسىم ەڭ،
اسپاندا كولبەپ، اسقارعا ورلەپ، ءبىلىمنىڭ
كوز جەتپەس زاڭعار شىڭىنا شىرقاپ اسىپ ەڭ.
ماڭگىگە قوش بول، ەڭىرەيىن ەندى، باۋىرىم،
ازالى حالقىڭ شەگۋدە باستان اۋىر كۇن.
شەرمەنەن ءجۇرىپ شەجىرەسىن شەرتتىڭ ەلىڭنىڭ،
شەجىرەدە سول ءبىر ماڭگى ايقىن ەندى قالۋىڭ!
2 - وقۋشى: ءومىرباياندىق دەرەكتەمە.
ەرمۇحان بەكماحانوۆ 1915 جىلدىڭ 15 اقپانىندا پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانىندا №10 اۋىلدا جاسىباي دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلدى. باياناۋىلداعى 7 جىلدىق مەكتەپتى ءتامامداعان سوڭ، 1932 جىلى سەمەيدەگى جوعارى وقۋ ورنىنا دايارلايتىن ءبىر جىلدىق كۋرستى وقىپ شىعادى. 1933 جىلى قازاق وقۋ – اعارتۋ حالىق كوميسسارياتىنىڭ جولداماسىمەن ۆورونەج قالاسىنداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتقا قابىلدانىپ 1937 جىلى تاريح فاكۋلتەتىن بىتىرەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى قالاسى،
