تاريحتان ۇبت - عا دايىندىق
تاريحتان ۇبت - عا دايىندىق
قازاقستان تاريحىنىڭ اسا كۇردەلى، قايشىلىعى مول تۇستارىن وقۋشىلاردىڭ دۇرىس تۇسىنۋىنە كومەكتەسۋ. ەلىن، جەرىن ءسۇيۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ونىڭ تاريحىن جاقسى ءبىلۋ مىندەت. بۇل جيناقتا وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق قابىلەتىن ارتتىراتىن ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋگە ارنالعان سۇراقتار مەن تاپسىرمالار، ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرەتىن مالىمەتتەر بار.
ۇسىنىلىپ وتىرعان جيناقتا ەجەلگى قازاقستان تاريحىنان باستالىپ قازىرگى زامان تاريحىنىڭ ماڭىزدى، بەتبۇرىس كەزەڭدەرىن سيپاتتايدى، وزەكتى وقيعالارعا باعا بەرىپ، ولاردىڭ سەبەپ - سالدارلىق بايلانىسىن اشىپ كورسەتەدى. ال سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى وقۋشىلار وقۋ ماتەريالىن قانشالىقتى مەڭگەرگەنىن انىقتاي الادى. جيناقتا تاريحي وقيعالار مەن ونىڭ مازمۇنىنا باعا بەرۋگە نەگىزدەلگەن سۇراقتار كەڭىنەن قاراستىرىلدى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدە حرونولوگيالىق مالىمەتتەر مەن ۇعىمدار قاراستىرىلعان. سولار ارقىلى وقۋشىلار بەلگىلى ءبىر تاريحي ءۇردىستى، قۇبىلىستى كوز الدارىنا ەلەستەتىپ، جادىلارىندا ساقتايدى. مۇنداي ماتەريالدار وقۋشىلاردىڭ قۇرىلىمدىلىق – جۇيەلىك، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا كومەگىن تيگىزەدى.
وقۋشى تاقىرىپتى وقي وتىرىپ، تەستىك سۇراق بويىنشا جاۋاپ بەرۋگە داعدىلانادى. بۇل ءادىس وقۋشىنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن ۇيىمداستىرۋعا، ۇبت - عا دايىندالۋعا كومەكتەسەدى. قازاقستان تاريحى پانىنە قىزىعۋشىلىعى بار وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق دامۋىنا، لوگيكالىق ويلاۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ. تاريحي پروسەستەر مەن قۇبىلىستاردىڭ وزدەرىنە ءتان بەلگىلەرى مەن سيپاتتارىن انىقتاپ، ولاردى توپتاستىرا ءبىلۋى، جەكە تاريحي قۇبىلىستاردىڭ سەبەبىن، ماقساتىن، بارىسىن، ناتيجەسىن تۇسىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
11 سىنىپ كولەمىندە مەكتەپ باعدارلاماسىن مەڭگەرىپ قانا قويماي، ءوز بىلىمدەرىن قورىتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ول ءۇشىن وقۋشىلاردىڭ تەست، وليمپيادا تاپسىرمالارىمەن جۇمىس ىستەي الاتىن ءبىلىم جۇيەسىن، يكەمدىگىن جانە داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. سۇراقتارعا ناقتى جۇيەلى تۇردە جازباشا جاۋاپ بەرە بىلۋگە جانە قورىتىندى جاساي ءبىلۋى قاجەت. قازاقستاننىڭ تاس داۋىرىنەن باستاپ، قازىرگى كەزەڭگە دەيىنگى تاريحىن جۇيەلى تۇردە مەڭگەرۋ. الدىمەن تەستكە دايىندالۋ ءۇشىن وتىلەتىن ماتەريالدىڭ مازمۇنىنا قاراي بىرنەشە تۇرگە ءبولىپ الۋ قاجەت. سول ارقىلى جۇيەلى تۇردە دايىندالۋعا بولادى.
مىسالعا تەستتەردى مىناداي تۇرلەرگە بولەمىز.
ءى تاراۋدا تەست تۇرلەرىمەن، حرونولوگيالىق تەست، سالىستىرمالى تەست، جابىق تەست، جارتىلاي اشىق تەست، اشىق تەست، كەستە تەست. جاي ساندار، پايىزدار، داتامەن جۇمىس، ەسىمدەر، ءتىل جازۋ، قالالار ت. ب. وسىلار ارقىلى جەكە - جەكە جۇمىس جاساپ، بالالاردى تەست ورىنداۋعا ۇيرەتەمىز. ناتيجەسىندە بالا سوعان داعدىلانادى. ەكىنشى جاعداي بالانىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن، رەيتينگ جۇرگىزۋ. ول ءۇشىن ءار بالانىڭ جەكە داپتەرى بولۋى شارت. سول داپتەرگە ءاربىر وتكىزىلگەن تەستىڭ قورىتىندىسىن ءتۇسىرىپ، بالانىڭ شاماسىن، دەڭگەيىن انىقتاۋ.
ءىى تاراۋدا تەستتىڭ فورمالارى ارقىلى دايىنداۋ، وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن دايىندالۋعا باعىت بەرۋ.
ءىىى تاراۋدا ءار قازاق بالاسىنىڭ ءوز اتا تەگى، بابالارى، جەتى اتاسىن ءبىلۋى، وتكەن تاريحىن زەردەلەپ، بولاشاق ۇرپاققا امانات رەتىندە قالدىرۋى ماقساتىندا وقىرمانعا وي سالۋ، ىزدەنۋگە باعدار بەرۋ، ءوز ويىن جۇيەلەۋگە جەتەلەۋ. وسىعان قاراپ ءار ادامنىڭ ءوز اتا تەگى جونىندە ءبىلىمىن تولىقتىرۋ.
تەست تۇرلەرى
حرونالوگيالىق تەست
داتا --------------------------نەگىزگى وقيعالار
V عاسىردا ------------------ قارلۇقتار دەگەن اتپەن بەلگىلى – بولات.
ب. ز. ب. VII - VI عاسىر ----- شىققان ونەر اڭ ءستيلى
ب. ز. ب ءىV ع – ب. ز ءىىى ع. ------ عۇن دەرجاۆاسىنىڭ نەگىزىن قالاعان.
453 جىل --------------------- ەدىل قايتىس بولعان جىل.
XIX ع. I ج --------------------- "كiشi ءجۇز كارتاسىن" جاسادى. ۆ. ۆولحوۆسكيي
756 - 940ج ------------------ قارلۇق قاعاناتى
942ج -------------------------- ساتۇق بوعرا حان
1729 - 1730 جىلدارى ------- اڭىراقاي شايقاسى
1757 - 1758ج ------------------ جوڭعار حاندىعىنىڭ قۇلاۋى
1801 جىلى --------------------- بوكەي ورداسى قۇرىلدى
1832 ج --------------------------- اقمولا وكرۋگىنىڭ قۇرىلۋى.
1879ج --------------------------- ورىنبوردا مۇعالىمدىك ينستيتۋتتىڭ اشىلۋى.
1913 - 1917ج ----------------- «قازاق» گازەتىنىڭ شىققان جىلدارى.
1942ج --------------------------- 1 قىركۇيەك اتىراۋ قورعانىس كوميتەتى قۇرىلدى
1989ج --------------------------- اقپان اۋعانستاننان كەڭەس اسكەرلەرىن اكەتۋ اياقتالدى
1993ج ---------- 5 قاراشا پرەزيدەنتتىڭ «بولاشاق» اتتى 250 حالىقارالىق ستيپەندياسى بەلگىلەندى
1747 جىلى -------------------- حيۋا تاعىنا سايلانعان قايىپ حان
1829ج -------------------------- ماحامبەتتىڭ تۇرمەدە وتىرعان جىلى
سالىستىرمالى تەست
قاعانات، مەملەكەت ---------- ءومىر سۇرگەن ۋاقىتى.
قاراقىتايلار ---------------- 1125 - 1212جج. جەتىسۋ.
قاراحان مەملەكەتى --------- 942 - 1212جج.
قيماق قاعاناتى -------------- ءۇىى – ءحى ع.
تۇركەش قاعاناتى ------------- 704 - 756 جىلدار
وعىز مەملەكەتى -------------- Iح ع. اياعى – حI ع. باسى
اق ودا حاندىعى -------------- 1227 - 1428ج
قىپشاق مەملەكەتى ---------- 11ع - 1219ج
ەجەلگى تۇرىك قاعاناتى ------- 552 - 603ج
قازاق حاندىعى --------------- 1465 - 66ج
موعولستان --------------------- XIV عاسىردىڭ ورتاسى – XVI ع. باسى
نايمان ------------------------- VIIع. ورحون وزەنى مەن التاي تاۋىنىڭ ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن
ءابىلقايىر حاندىعى -------- اق وردانىڭ ورنىنا كەلگەن حاندىق
اق وردا ------------------------- XIIIع. – XV ع. باسىندا شىعىس دەشتى قىپشاقتا ءومىر سۇرگەن مەملەكەت
كەرەي، جانىبەك --------------- قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعاندار
قازاقستان تاريحىنىڭ اسا كۇردەلى، قايشىلىعى مول تۇستارىن وقۋشىلاردىڭ دۇرىس تۇسىنۋىنە كومەكتەسۋ. ەلىن، جەرىن ءسۇيۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ونىڭ تاريحىن جاقسى ءبىلۋ مىندەت. بۇل جيناقتا وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق قابىلەتىن ارتتىراتىن ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋگە ارنالعان سۇراقتار مەن تاپسىرمالار، ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرەتىن مالىمەتتەر بار.
ۇسىنىلىپ وتىرعان جيناقتا ەجەلگى قازاقستان تاريحىنان باستالىپ قازىرگى زامان تاريحىنىڭ ماڭىزدى، بەتبۇرىس كەزەڭدەرىن سيپاتتايدى، وزەكتى وقيعالارعا باعا بەرىپ، ولاردىڭ سەبەپ - سالدارلىق بايلانىسىن اشىپ كورسەتەدى. ال سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى وقۋشىلار وقۋ ماتەريالىن قانشالىقتى مەڭگەرگەنىن انىقتاي الادى. جيناقتا تاريحي وقيعالار مەن ونىڭ مازمۇنىنا باعا بەرۋگە نەگىزدەلگەن سۇراقتار كەڭىنەن قاراستىرىلدى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدە حرونولوگيالىق مالىمەتتەر مەن ۇعىمدار قاراستىرىلعان. سولار ارقىلى وقۋشىلار بەلگىلى ءبىر تاريحي ءۇردىستى، قۇبىلىستى كوز الدارىنا ەلەستەتىپ، جادىلارىندا ساقتايدى. مۇنداي ماتەريالدار وقۋشىلاردىڭ قۇرىلىمدىلىق – جۇيەلىك، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا كومەگىن تيگىزەدى.
وقۋشى تاقىرىپتى وقي وتىرىپ، تەستىك سۇراق بويىنشا جاۋاپ بەرۋگە داعدىلانادى. بۇل ءادىس وقۋشىنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن ۇيىمداستىرۋعا، ۇبت - عا دايىندالۋعا كومەكتەسەدى. قازاقستان تاريحى پانىنە قىزىعۋشىلىعى بار وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق دامۋىنا، لوگيكالىق ويلاۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ. تاريحي پروسەستەر مەن قۇبىلىستاردىڭ وزدەرىنە ءتان بەلگىلەرى مەن سيپاتتارىن انىقتاپ، ولاردى توپتاستىرا ءبىلۋى، جەكە تاريحي قۇبىلىستاردىڭ سەبەبىن، ماقساتىن، بارىسىن، ناتيجەسىن تۇسىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
11 سىنىپ كولەمىندە مەكتەپ باعدارلاماسىن مەڭگەرىپ قانا قويماي، ءوز بىلىمدەرىن قورىتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ول ءۇشىن وقۋشىلاردىڭ تەست، وليمپيادا تاپسىرمالارىمەن جۇمىس ىستەي الاتىن ءبىلىم جۇيەسىن، يكەمدىگىن جانە داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. سۇراقتارعا ناقتى جۇيەلى تۇردە جازباشا جاۋاپ بەرە بىلۋگە جانە قورىتىندى جاساي ءبىلۋى قاجەت. قازاقستاننىڭ تاس داۋىرىنەن باستاپ، قازىرگى كەزەڭگە دەيىنگى تاريحىن جۇيەلى تۇردە مەڭگەرۋ. الدىمەن تەستكە دايىندالۋ ءۇشىن وتىلەتىن ماتەريالدىڭ مازمۇنىنا قاراي بىرنەشە تۇرگە ءبولىپ الۋ قاجەت. سول ارقىلى جۇيەلى تۇردە دايىندالۋعا بولادى.
مىسالعا تەستتەردى مىناداي تۇرلەرگە بولەمىز.
ءى تاراۋدا تەست تۇرلەرىمەن، حرونولوگيالىق تەست، سالىستىرمالى تەست، جابىق تەست، جارتىلاي اشىق تەست، اشىق تەست، كەستە تەست. جاي ساندار، پايىزدار، داتامەن جۇمىس، ەسىمدەر، ءتىل جازۋ، قالالار ت. ب. وسىلار ارقىلى جەكە - جەكە جۇمىس جاساپ، بالالاردى تەست ورىنداۋعا ۇيرەتەمىز. ناتيجەسىندە بالا سوعان داعدىلانادى. ەكىنشى جاعداي بالانىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن، رەيتينگ جۇرگىزۋ. ول ءۇشىن ءار بالانىڭ جەكە داپتەرى بولۋى شارت. سول داپتەرگە ءاربىر وتكىزىلگەن تەستىڭ قورىتىندىسىن ءتۇسىرىپ، بالانىڭ شاماسىن، دەڭگەيىن انىقتاۋ.
ءىى تاراۋدا تەستتىڭ فورمالارى ارقىلى دايىنداۋ، وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن دايىندالۋعا باعىت بەرۋ.
ءىىى تاراۋدا ءار قازاق بالاسىنىڭ ءوز اتا تەگى، بابالارى، جەتى اتاسىن ءبىلۋى، وتكەن تاريحىن زەردەلەپ، بولاشاق ۇرپاققا امانات رەتىندە قالدىرۋى ماقساتىندا وقىرمانعا وي سالۋ، ىزدەنۋگە باعدار بەرۋ، ءوز ويىن جۇيەلەۋگە جەتەلەۋ. وسىعان قاراپ ءار ادامنىڭ ءوز اتا تەگى جونىندە ءبىلىمىن تولىقتىرۋ.
تەست تۇرلەرى
حرونالوگيالىق تەست
داتا --------------------------نەگىزگى وقيعالار
V عاسىردا ------------------ قارلۇقتار دەگەن اتپەن بەلگىلى – بولات.
ب. ز. ب. VII - VI عاسىر ----- شىققان ونەر اڭ ءستيلى
ب. ز. ب ءىV ع – ب. ز ءىىى ع. ------ عۇن دەرجاۆاسىنىڭ نەگىزىن قالاعان.
453 جىل --------------------- ەدىل قايتىس بولعان جىل.
XIX ع. I ج --------------------- "كiشi ءجۇز كارتاسىن" جاسادى. ۆ. ۆولحوۆسكيي
756 - 940ج ------------------ قارلۇق قاعاناتى
942ج -------------------------- ساتۇق بوعرا حان
1729 - 1730 جىلدارى ------- اڭىراقاي شايقاسى
1757 - 1758ج ------------------ جوڭعار حاندىعىنىڭ قۇلاۋى
1801 جىلى --------------------- بوكەي ورداسى قۇرىلدى
1832 ج --------------------------- اقمولا وكرۋگىنىڭ قۇرىلۋى.
1879ج --------------------------- ورىنبوردا مۇعالىمدىك ينستيتۋتتىڭ اشىلۋى.
1913 - 1917ج ----------------- «قازاق» گازەتىنىڭ شىققان جىلدارى.
1942ج --------------------------- 1 قىركۇيەك اتىراۋ قورعانىس كوميتەتى قۇرىلدى
1989ج --------------------------- اقپان اۋعانستاننان كەڭەس اسكەرلەرىن اكەتۋ اياقتالدى
1993ج ---------- 5 قاراشا پرەزيدەنتتىڭ «بولاشاق» اتتى 250 حالىقارالىق ستيپەندياسى بەلگىلەندى
1747 جىلى -------------------- حيۋا تاعىنا سايلانعان قايىپ حان
1829ج -------------------------- ماحامبەتتىڭ تۇرمەدە وتىرعان جىلى
سالىستىرمالى تەست
قاعانات، مەملەكەت ---------- ءومىر سۇرگەن ۋاقىتى.
قاراقىتايلار ---------------- 1125 - 1212جج. جەتىسۋ.
قاراحان مەملەكەتى --------- 942 - 1212جج.
قيماق قاعاناتى -------------- ءۇىى – ءحى ع.
تۇركەش قاعاناتى ------------- 704 - 756 جىلدار
وعىز مەملەكەتى -------------- Iح ع. اياعى – حI ع. باسى
اق ودا حاندىعى -------------- 1227 - 1428ج
قىپشاق مەملەكەتى ---------- 11ع - 1219ج
ەجەلگى تۇرىك قاعاناتى ------- 552 - 603ج
قازاق حاندىعى --------------- 1465 - 66ج
موعولستان --------------------- XIV عاسىردىڭ ورتاسى – XVI ع. باسى
نايمان ------------------------- VIIع. ورحون وزەنى مەن التاي تاۋىنىڭ ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن
ءابىلقايىر حاندىعى -------- اق وردانىڭ ورنىنا كەلگەن حاندىق
اق وردا ------------------------- XIIIع. – XV ع. باسىندا شىعىس دەشتى قىپشاقتا ءومىر سۇرگەن مەملەكەت
كەرەي، جانىبەك --------------- قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعاندار
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«قوعامدى اقپاراتتاندىرۋ كەزەڭىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىن دامىتۋدا ءىت – تەحنولوگيالارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ جولدارى»
