InfoHub Logo

مەشىتباي جۇلدىز نۇرتاي قىزى

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ 1-كۋرس ماگيسترانتى 

عىلىمي جەتەكشىسى: تولەبايەۆ تۇرعانجان ابەۋ ۇلى ت.ع.د، پروفەسسور

«تاريحىڭدى بىلمەسەڭ كەلەشەگىڭدى بولجاي المايسىڭ» دەگەن ناقىل ءسوز بارىمىزگە بەلگىلى. بۇل دەگەنىمىز، ارحيۆ قويناۋىندا جاتقان ءاربىر قۇندى دەرەكتەر مەن ءاربىر تاريحي قۇجاتتار ەلىمىزدىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. 

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك، ەگەمەندىك مارتەبەسىن العان كەزىنەن باستاپ-اق قوعام مەن مەملەكەتتە جاڭا تاريحي دەرەكتەردى ىزدەپ تابۋ، ولاردى ءار ءتۇرلى تاقىرىپتىق جيناقتاردا باسىپ شىعارۋ پروسەسى تولىققاندى ىسكە اسا باستادى. حالقىمىزدىڭ  وتانشىلدىق سەزىمى مەن ۇلتتىق بىرلىگىن قالىپتاستىرۋعا، ەلىمىزدىڭ تاريحىن تولىققاندى زەرتتەۋگە، سول تاريحي قۇجاتتاردى جاريالاي وتىرىپ، بولاشاق ۇرپاعىمىزعا مول مۇرا رەتىندە قالدىرۋ ءبىزدىڭ ارحيۆيست، ارحەوگراف مامانى رەتىندە باستى مىندەتىمىز دەپ بىلەمىز. بۇل پروسەسستەرى ىسكە اسىرۋعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراعاتىندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى مۇراعاتىندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق كينو-فوتوقۇجاتتار مەن دىبىس جازبالار ارحيۆىندە جۇرگىزىلىپ جاتقان قارقىندى ارحەوگرافيالىق ىزدەنىس جۇمىستارى ناقتى دالەل. ولار از ۋاقىت ىشىندە قازاقستاننىڭ جاڭا جانە قازىرگى زامان تاريحىنىڭ ەڭ وزەكتى جانە زەرتتەلمەگەن اسپەكتىلەرىنە ارنالعان ءبىرقاتار ارناۋلى تاريحي-قۇجاتتىق جيناقتار دايىنداپ، جاريالادى.

ارحيۆتەگى قۇجاتتاردى جاريالاۋ، ولاردى زەرتتەۋ تاريح عىلىمىنىڭ زەرتتەۋلەرىنە سايكەس كەلۋى ءتيىس. الايدا ونى ىزدەۋ، قۇجاتتاردى ساراپتاۋ، تولىقتىعىن انىقتاۋ جۇمىستارىن ارحەوگراف جانە ارحيۆيست ماماندارى ىسكە اسىرادى. وسىعان بايلانىستى قۇجاتتىق جاريالانىمداردىڭ جاريالانۋىنا تالداۋ جاسايتىن بولساق، ونىڭ ىشىندە اسىرەسە جۋرنال بەتىندە جارىق كورگەندەرى جايلى و.ۆ. ناۋموۆ: «وكىنىشكە وراي، عىلىمي-ارحەوگرافيالىق جۇمىستا تاجىريبەنىڭ ازدىعى قۇجاتتى جاريالاۋعا ازىرلەۋ بارىسىندا بايقالادى، ولار نەگىزىنەن مىنالار: ءبىرتۇتاستىق ساقتالمايدى، كەيدە ءبىرجاقتىلىق بايقالادى، ءۇزىندى تۇرىندە بەرۋ ءجيى ۇشىراسادى، باسىلىمداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ كەشەندىلىگى بۇزىلادى، قۇجاتقا شولۋ جاساۋدا قاتەلىكتەرگە جول بەرىلەدى» دەگەن.

بۇل دەگەنىمىز، ارحيۆتەگى مول مۇرالاردى جاريالاۋعا دايىنداۋدا تاريحشىلار تۇرعىسىنان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە باستى ءرولدى ارحيۆيست ماماندارى ىسكە اسىرۋى كەرەك ەكەندىگىن كورسەتىپ وتىر.

وسىعان بايلانىستى ءال-فاريبي اتىنداعى قازۇۋ- ءنىڭ، تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىندە ات-مۇراعاتتانۋ جانە قۇجاتتانۋ ماماندىعىنىڭ ماگيسترانتتارىنا ارحەوگرافيانىڭ تەوريالىق مەتودولوگيالىق ماسەلەلەرى جانە ەلەكتروندى فورماتتاعى قۇجاتتىق جاريالانىم پاندەرى جۇرگىزىلەدى.

بۇل پاندەردى مەڭگەرۋدەگى ماقساتىمىز، ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە قۇجاتتاردى جاريالاۋدا ارحيۆ سالاسى تۇرعىسىنان  جانە ارحەوگرافيا سالاسىنىڭ تۇرعىسىنان باعالاۋدى ۇيرەنەمىز. ارحيۆ قۇجاتتارىن ىزدەۋدەن باستاپ، قۇجاتتىڭ ماتىنىمەن جۇمىس جاساۋ، قۇجاتتارعا ساراپتاما جۇرگىزۋ، قۇجات قۇندىلىعىن ايقىنداۋ جانە قۇجاتتىڭ تولىقتىعىن باعالاۋ،  ولاردى ارحەوگرافيالىق تۇرعىدا وڭدەۋ جانە باسپاعا دايىنداۋعا دەيىنگى كەزەڭدەردى ىسكە اسىرۋعا ۇيرەنەمىز. سونىمەن قاتار، اۋديوۆيزۋالدى قۇجاتتاردى جاريالاۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىن قازىرگى كەزدەگى زاماناۋي اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كومەگىمەن ەلەكتروندى فورماتتا جاريالاۋعا دايىنداي وتىرىپ، قۇجات قۇندىلىعىنا باعا بەرە الامىز. ولاردى باسىپ شىعارۋعا ازىرلەۋدىڭ جاڭا زاماناۋي تەحنولوگياسىن مەڭگەرۋ قازىرگى كەزدە نەگىزگى مىندەت بولىپ وتىر.

قورىتا ايتقاندا، ءبىز ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن ويلايتىن، ونىڭ دامۋىمەن وركەندەۋىنە ءوز ۇلەسىن قوساتىن ارحيۆيست مامانى رەتىندە ءبىلىم الۋدامىز. ءال-فاريبي اتىنداعى قازۇۋ- ءنىڭ، تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىندە وقىتىلىپ جاتقان بۇل  پاندەر تاريحتى تولىق ءبىلۋ ءۇشىن، ونى حالقىمىزعا دۇرىس جەتكىزۋگە جانە تولىققاندى تاريحي قۇجاتتاردى دۇرىس جاريالاۋ ءۇشىن،  جوعارى دەڭگەيدەگى ارحەوگراف ماماندارىنىڭ كەرەك ەكەندىگىنە ايقىن دالەل بولا الادى.  ال ارحيۆيست ماماندار حالقىمىزدىڭ جاناشىرلارى مەن تاريحىن قورعاۋشىلار دەسەك، ارتىق ايتپايمىز!

---