جاس ءساۋىر
مەن قايتالاپ بوز بالا شاعىما ورالعانداي بولدىم. وتكەن ۋاقىتتىڭ قورجىنىندا كەتكەن، ماڭگىلىك دەگەن جوق ۇعىمىنىڭ ەنشىسىنە بۇيىرعان، بالاۋسا كەزىندە ۇسكىرىك جەلدىڭ بەت شىمشىر بولماشى سۋىعىنا ۇرىنىپ، ءوزىنىڭ ءالسىز، قاۋقارسىز بەينەسىمەن، وسىناۋ مەيىرمگە تولى دەپ الدەكىمدەردىڭ اۋىز تولتىرىپ ايتار، سىرتى جاداعاي، ءىشى سۇركەيلى، جالعاندىق جالاۋى جەلبىرەپ، جاعىمپازدىقتىڭ ءسولى تامىپ تۇراتىن ءومىردىڭ تىكەندى بەتكەيىنەن تايعاناپ قۇلاعان پەرىشتەممەن قاۋىشتىم...
قاپ-قارا ءتۇن... دالادا بولىمسىز، شاش جەلبىرەتەر مايدا جەلەمىك بار. تەرەزە پەردە الدەبىر كۇشتىڭ ىقپالىمەن باياۋ ءدىرىل قاعادى.
كوزىمدى جۇمسام كوك كويلەگىن جەلبىرەتىپ، سۇيرىكتەي اق ساۋساعىن ماعان سوزىپ تۇرعان قىزدى كورەم. ونىڭ ءاربىر قيمىلى جەڭىل، ويناقى. ءبىراق كوزىنە قاسىرەتتىڭ قاندى دورباسى ءىلىنىپ تۇر. مەنى وزىنە بىردەن ەلىتەدى. سابيدەي شالىقتاعان كۇيگە تۇسەم دە، اڭىزعاقتا كەبەرسىپ، بولماشى دىمقىل كۇتكەن كەزدەگىمدەي ەرىنىمدى جىبىرلاتامىن. ونىڭ سالالى ساۋساقتارىنا، ءوزىمىنىڭ كونگە اينالعان الاقانىمدى الا ۇشامىن.
— كەلشى، جانىم، مەن سەنى كوپ كۇتتىم
— مەن سەنەن ەكى ەلى الىستاپ كورمەدىم.
كوزىمدى اشقاندا، ول اق جاۋلىعىن جەلپىپ، اقشا بۇلتتاردىڭ ۇستىندە كەتىپ بارا جاتىر.
ءوڭىم بە، ءتۇسىم بە؟ وزىمە دە بەلگىسىز بەينە. ءبىراق مەنىڭ سان جىلدان بەرگى ات وكسىتىپ ىزدەگەن اسىل پەرىشتەم ەكەنى داۋسىز. سول بالعىن بەينەسى، جارقىن ءجۇزى. وزگەرگەن ەشتەڭەسى جوق سياقتى. ماڭايىمداعىلار ايتۋشى ەدى “ سەنەن قارتتىقتىڭ كەيبىر بەينەلەرىن كورەمىز” دەپ. مەن وزگەرگەم. تۋعان جەردەن جىراق كەتتىم. ساعىنىش، جالعىزدىق مەنى ەرتە ەسەيتتى. كوز الدىمدا بالا ءداۋىردىڭ، ءتىپتى جاستىق شاعىمنىڭ ءتىرى كۋاسى جوق. ال سول قىز وزگەرمەگەن. دەسەدە، ءومىردىڭ ازىناعان داۋىلى ونىڭ جانارىن وزگەرتىپتى... ونى قايدان كوردىم؟ ويىمدا سانسىز جولىعۋلار. راس، العاش ۇجىماق رەڭدەس كوكتەمدە كورگەم. ول كەز دە مەن بوزبالالىقتىڭ اقجالىنا جاڭادان ەر سالىپ، ءاقتۇبىت يەگىمە جيرەن سيرەك قاپتاي باستاعان شاق. اينا الدىندا وتىرىپ، ءوزىمدى جىگىت سانايتىن ەدىم. بالالىق ءداۋىردىڭ باسىمنان تەز وتكەنىنە اسا شاتتاناتىن اقىماق كەزىم ەدى. تەز ەسەيۋدى ارماندادىم. دىر-دۋمانعا ارالاسقىم كەلەتىن. جەڭگەلەرىمە ەركەلەيتىن مەزگىلدەن الىستاپ، بۇلاق باسىندا قىزدارمەن سىرلاسۋدى اڭسايتىنمىن. مەن ونى العاش كورگەندە، كوزى ءموپ-مولدىر، ويناقى بولاتىن. ەلەس بوپ ورالعانداعى مۇڭلى جانارىنداي جاستىلاۋ ەمەس، قايتا اشىق، تۇنىق ەدى. ۋاقىت كەرۋەنى وعان دا شاڭ بۇركىپ ۇلگەرىپتى.
تەرەزە پەردە باياۋ ءدىرىل قاقتى. مەنىڭ اپپاق پەرىشتەم قايتا ورالدى. اسپان توسىندەگى ءسۇت دارياعا شومىلعان سياقتى، ۇستىندە جاسىل كويلەك. قارا الماس كوزىنەن جاس تامىپ تۇر...
— كەلشى جانىم، مەن سەنى كوپ كۇتتىم.
— مەن سەنەن ەكى ەلى الىستاپ كورمەدىم.
— مەن نەگە سەنى كورە المايمىن؟
— پەندە شىركىن قاشان كوزىن اشىپ ءجۇرۋشى ەدى.
— مەن زاعيىپ ەمەسپىن.
— جالعان.
— العاش كورگەن سوڭ مەن سەنى كوپ ىزدەدىم.
— تابا الاتىنىڭا سەنىمدىمە ەدىڭ؟ ەلەس قىز جاۋدىرەي قارادى.
— تابا الاتىنىما كۇمانىم بولعان.
— وسىلاي قاتەلەسكەنسىڭ. ەگەر تابارىڭا سەنىمدى بولساڭ تابار ەدىڭ. سەنىمسىزدىگىڭ سەن ەكەۋمىزدىڭ دە ءۇمىتىمىزدى ءۇزدى.
— ءبىراق، مەن ءۇمىتىمدى ءالى سوندىرمەدىم. مىنە بۇگىن تاپتىم.
— بۇل كەزدەسۋ تابىسۋ ەمەس، قوشتاسۋ.
— سەن كەتەسىڭ بە؟
— كەتۋ مەن قوشتاسۋ ەكى باسقا ءىس.
— تىم جۇمباقتاسىپ كەتىپسىڭ. بەينەڭ وزگەرمەگەنمەن، ويلاۋ جۇيەڭ كۇردەلىلەسىپ كەتىپتى. شىنىمەن دە مەن ونىڭ، مەنەن دە ەسەيىپ كەتكەنىن اڭعاردىم. جانارىنا قارادىم، ماعان بەيماعۇلىم جازۋلار.
— مەنى نەگە تابا الماعانىڭنىڭ سەبەبىن ىزدەپ كوردىڭ بە؟
— جوق.
— ادامي بولمىستارىڭا ورتاق اۋرۋىمەن اۋىرماعان بولساڭ ءوزىڭدى دە، مەنى دە قيناماي تابار ەدىڭ.
— قانداي اۋرۋ؟
— بىر-بىرىڭنەن اسسام دەگەن استامشىلىقتارىڭ.
— ول ءبىزدىڭ اسقاق مۇراتىمىز.
— سول مۇراتتارىڭ سەندەردى قۇردىمعا باتىرادى. سەن كۇريسىڭ...
مەن وعان قولىمدى سوزدىم. ول ورنىنان باياۋ كوتەرىلدى دە عايىپ بولدى… باعانادان سوعىپ تۇرعان جەلەمىكتە كۇشەيە باستاپتى. مەن تاعى دا سۇراپىل اقبۋىرىل تولقىندار ىشىندە قالدىم. جارالى قانات، كۇيزەلگەن جان ارپالىسى. جاسىل كويلەك. مەن سەنى قايدان كوردىم. ەسىمە ورالتۋعا تىرىستىم. جانىمدا جاتقان شىلىمدى تۇتاتتىم دا، قۇشىرلانا سورا باستادىم. شۇبالىپ شىققان كوك ءتۇتىن بولمە ءىشىن كەۋلەپ، بورەنەلەرگە سىڭە باستادى.
... مەن ونى نازىنىڭ نايزا شىڭىنان كورگەم. ساي تابانىندا جىرعالاڭ وزەنى سارقىراپ اعىپ جاتىر. بەتكەيلەردەگى قوي بۇلدىرگەن جاڭادان پىسە باستاعان كەز بولاتىن. جازدىڭ جايما-شۋاق مەزگىلى. جىگىتتىك داۋرەنىم. ايعاي جيىرما بەس.
«اق تاماقتان ەمىنتىپ ءبىر يسكەتسەڭ
اينالسوقتاپ قاسىڭنان كەتەمىن بە». الىستان تالىپ وسى اۋەن جەتەدى. زارىققا، ساعىنىشقا تولى جان اڭساۋى. ءۇيىر شاقىرعان كەر بۇعىنىڭ زارلى ۇنىندەي، وسىناۋ سۇيگەن جارىنا دەگەن ىنتىزارلىق پەن نازعا تولى ءاندى ايتىپ وتىرعان قويشى جىگىت ەكەن.
«اق تاماقتان ەمىنتىپ ءبىر يسكەتسەڭ...». جالعاسى جوق. ايتۋعا ۇلگىرمەدى. «ايت، ايت»، «قارىس، قارىس»، «اق توبەت، اق توبەت». جاڭاعى نازدى اۋەن بىردەن سۇركەيلى داۋىستارعا ۇلاستى. عاشىعىن اڭساپ ءان سالىپ، ويى قويدا ەمەس، الدە قايدا وتىرعان قويشىنىڭ قويىنا قاسقىر شاپتى. قاپى قالدى بىلەم.
استىمداعى اتىمدى تەبىتىپ، سىدىرتا جالعا شىقتىم. قاندىاۋىز قاسقىردان اراشا تىلەگەن قويلار، وڭتايلى ءساتتى پايدالانعان قاسقىر، ارسىلداي اتىلعان يتتەر. اق تاياعىن الا جۇگىرگەن قويشى. قىزىل قانعا بوگىلگەن جاسىل شالعىن... مەن وسىلاردى كوردىم. ايقاس، جانتالاس، ءبىر-بىرىن تارتىپ جەۋ — ءومىردىڭ وزگەرمەس اكسيوماسى ەكەنىن مەن العاش سوندا ءتۇسىندىم. الدى-الدىنا بولىنگەن قويلارىن قايتادان بىر-بىرىنە قوسىپ قويشى الەك. جال ۇستىندەگى جالعىز اياق جولمەن، ەندى ءوز باسىنا كەلەر حاۋىپتى سەزگەن كوك ارلان بەزىپ بارادى. ۇرىككەن قويدا يەسىنىڭ قايىرۋىمەن ۇيلىعىپ تۇر.
— قاندىاۋىزدىڭ سىلەكەيىنەن كيە جۇقسىن قوتانىڭا.
— ساعىنىشىم ساقتىعىمنان ايىردى. اناۋ جەتىم قوزىنىڭ وبالىنا مەن قالدىم. باسقاسىن قويشى.
— ول ءومىردىڭ قاتىگەزدىگى، ءوزىڭدى كىنالاما.
— ارەڭ جۇرگەندە اۋىزىنا الدىمەن سول تۇسكەن سياقتى، تاماعىنان ءبىر تىستەپ لاقتىرىپ جىبەرىپتى.
كوز الدىمدا «اق تاماقتان ەمىنتىپ ءبىر يسكەتسەڭ» دەپ ارمانداعان قويشىنىڭ ارۋىنىڭ اق تاماعى مەن قاسقىردىڭ ازۋىنا ىلىنگەن جەتىم مارقانىڭ باۋىزدالعان تاماعى. بۇل — قاتىگەزدىك پەن مەيىرىمدىلىكتىڭ قان تامىردا قاتار اعۋى ەدى. قويشىنىڭ كوزىندە ەكى بىردەي قيماستىق سەزىم ۇشقىنى الاۋلايدى.
مەن ءوز جونىمە كەتتىم. كەلەسى ءبىر جالدىڭ ۇستىنە شىققانىمدا، «ات وكسىتىپ الىستان كەلگەنىمدە» دەپ سوزا تۇسكەن قويشىنىڭ داۋىسىن ەستىدىم. بۇلاق بويىنداعى بيە بايلاپ وتىرعان كيگىز ۇيگە ات باسىن تىرەدىم. جەلىدەگى قۇلىندار شىبىنداپ تۇر. بايلاۋعا كوندىككەن، جۋاسىپ بولعان. ۇزاق تۇرۋعا شىداماعان ءتارىزدى، تورى قۇلىن اياعىن سوزىپ تاستاپ، كەرىلىپ جاتىر. اپتاپ كۇننىڭ ىستىعىنان بولار، شابىنان تەر شىعىپ، ءجىپسىپ جاتىر. سونادايدا ماما بيەلەر جايىلۋدا. شابەلەڭدەي جۇگىرگەن ءيتىن جاسقاي ءجۇرىپ، ۇيگە كىرۋگە ۇسىنىس ەتتى كوك كويلەگىن كولبىرەتە كيگەن، قۇلىننىڭ ساۋىرىنداي دوڭگەلەك بەتتى قارا قىز. جازدىڭگۇنگى جەڭىل كيىمىنەن دەنە مۇشەلەرى ءبىلىنىپ تۇر. ادامعا تىكە قارامايدى. كوز قيىعىن تاستايدى. ەرىنى شيەدەي قىزىل. اق تاماعىنا كۇمىس القا تاققان. وزگەشە اسەمدىك بەرىپ، كوركىن اشىپ تۇر. كەۋدەسى انتەك كوزگە تۇسەردەي. مەنىڭ ىشىپ-جەپ وتىرعان كوز جانارىمنان جاسقانعان بولار، لىپ ەتىپ سىرتقا شىعىپ كەتتى دە، شاپان كيىپ قايتا كىردى. الدىن تۇيمەلەپ كيگەن شاپان باعاناعى ادەمى كورىنىستەردىڭ ءبارىن بۇركەمەلەپ الىپتى.
— جاز جىلى بولعانمەن كۇن سۋىق-اۋ — ، دەدىم قاعىتپالاي.
— كۇننىڭ سۋىعىنان ەمەس، كوزدىڭ سۇعىنان وسىلاي كيىنۋگە تۋرا كەلدى. قاعىتپامنىڭ قارىمجىسىن ەسەلەپ قايتاردى. جوپەلدەمەدە ءجوندى جاۋاپ تابا الماي، الدىمداعى قىمىزدان سوراپتاي جۇتتىم.
«اق تاماقتان ەمىنتىپ ءبىر يسكەتسەڭ». الىستان ءان سارىنى ەستىلدى.
— اعاتايىم كەلە جاتىر ەكەن.
— ۇيگەدە وسىلاي اندەتىپ كەلۋشى مە ەدى؟!
قىز ۇندەمەدى. اعاسىنىڭ ەرسى قىلىعى ونى دا تىعىرىققا تىرەسە كەرەك. كۇن قىزۋى قايتقان مەزگىلدە اتىما ءمىندىم دە ۇيگە قايىتتىم. وزىمەدە بەيماعۇلىم سەزىم سامالى ونە بويىمدى سيپاپ وتە شىقتى. مەنى دە ەسىرىك سەزىم قىسا باستادى.
؛ كوزىڭنىڭ ءمولدىرىن-اي؛... وسىناۋ ءان ىرعاعى ساناما قالاي كەلگەنىن وزىمدە بىلمەيمىن...
دالادا اق بوران تۇتەپ تۇر. باعانادان سوققان جەل قۇتىرىپ، ابدەن كۇش العان. تەرەزە پەردە انتەك قوزعالىپ ەلەس قايتا پايدا بولدى.
— كەلشى جانىم، مەن سەنى كوپ كۇتتىم.
— مەن سەنەن ەكى ەلى الىستاپ كورمەدىم...
— مەن سەنى كورگەم.
— قاتەلەسپە مەنى كورگەن ەمەسسىڭ. مەن سەنىڭ قيالىڭدا عانا ءومىر سۇرەمىن.
— كورگەم. قويشىنىڭ ءانىن ەستىگەن نازىنىڭ نايزا شىڭىنان. قولىڭنان ءدام تاتقام. سونداعى قۇلىن ساۋىرىن قىز سەنسىڭ. سوعان ۇقساتامىن.
— ادامداردىڭ تراگەدياسى — ۇقساتۋدان باستالادى. ۇقساستىق ىزدەمەيدى. ول ەكەۋمىزدەن ۇقساستىق تابا الدىڭ با؟
— جوق
— مىنە، مەنى وعان ۇقساتپا. ول ەكەۋمىزدەن ۇقساستىق ىزدە. ەگەر ۇقساستىق تابا الساڭ مۇراتىڭا جەتەسىڭ...
كوزىم الدى مۇنارلانىپ كەتتى. ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىنداعى وتپەلى كەزەڭدە تۇرعاندايمىن. بەت بۇركەنىشىن ءتۇسىردى. ايداي سۇلۋ دەۋدىڭ ءوزى ونىڭ اجارىنا تەڭەۋ بولا الماس. مۇمكىن حور قىزى دەپ جۇرگەنىمىز وسى بولار. ول جاۋلىعىن جەلپي وتىرىپ سۇراۋ قويدى:
— سەن مەنى قىزعاناسىڭ با؟
— وزىمدە بىلمەيمىن.
— ءالسىزسىڭ. ادام وزىنە تاۋەلدى دەپ بىلگەن ادامىن قىزعانۋدان قالعانى ماحابباتىنىڭ وشكىندەپ، جۇرەگىندەگى الاۋدىڭ سونە باستاعانىنىڭ ايعاعى. نازىك سەزىمىنىڭ دورەكىلەنە ءتۇسىنۋىنىڭ العاشقى باستاماسى. ماحابباتتى ءولتىرۋدىڭ ەڭ جەڭىل ءتاسىلى — قىزعانىش سەزىمىن جوعالتۋ بولماق.
ول عايىپ بولدى... مەن سوناۋ بوزبالا شاعىما قايتىپ ورالعاندايمىن. قايدان كوردىم كوزى ءمولدىر ەلەس قىزدى. ىڭىلداپ ءان ايتا باستادىم. ءبىراق دولى بوران ءوز داۋسىمدى وزىمە دە ەستىرتپەدى...
You Might Also Like
-
ات تۇياعىن قاعار تومار جوق ايدىك دالا توسىندە جارىسىپ كەلەمىز. مىنگەنىمىز كومپىس تۇعىر ەمەس، كەكىلىن جەل تاراعان تۋ قۇيرىعى ءبىر تۇتام جەلقابىزدار. ايعايعا ەلىرىپ، انداعايداي ەكپىندەپ كەلەدى. بۇل داڭ...
