تاۋەلسىزدىك – تەڭدەسى جوق بايلىعىم
تاقىرىبى: تاۋەلسىزدىك – تەڭدەسى جوق بايلىعىم.
ماقساتى: وقۋشىلاردى ەلىمىزدىڭ قىسقاشا تاريحىمەن، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمەن تانىستىرۋ. جەلتوقسان وقيعاسى ارقىلى جۇزدەگەن جىلدار بويى بابالارىمىزدىڭ ارمانداعان ەگەمەندىگىنە قول جەتكىزگەنىمىزدى، وسى تاۋەلسىزدىككە جەتۋ جولىندا تالاي بوزداقتارىمىزدىڭ جالعان ايىپپەن شەيىت بولعاندارىن كورەرمەندەرگە جەتە ۇعىندىرۋ، وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
كورنەكىلىكتەرى: مەملەكەتتىك رامىزدەر، تاقىرىپقا بايلانىستى جازىلعان پلاكاتتار، «تاۋەلسىز قازاقستان» بۇرىشى.
بارىسى:
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، بۇگىنگى كەشتىڭ قوناقتارى!
سىزدەردى ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇلكەن مەرەكەسى تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعىنا ارنالعان «تاۋەلسىزدىك – تەڭدەسى جوق بايلىعىم» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
وسىدان 20 جىل بۇرىن، ياعني 1986 جىلى الماتىنىڭ باس الاڭىندا جەلتوقسان وقيعاسى بولدى. بۇل وقيعا دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىردى. ونداعان جىلدار بويى ىشتە جيناقتالعان نارازىلىقتىڭ بۇرق ەتۋىنە ماسكەۋدىڭ رەسپۋبليكا حالقىنىڭ پىكىرىمەن ەش ساناسپاستان، ەل مۇلدە بىلمەيتىن رەسەيدىڭ ۋليانوۆ وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى ەتىپ قويۋى سەبەپ بولدى. 1986 جىلى جەلتوقسانداعى كوتەرىلىسكە جاستار جامان ويمەن بارعان جوق. ولار بەيبىت جولمەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن قاتىسقان.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى ورىندالسىن!
1 - وقۋشى:
جالعاسىپ سوعىس ءورتى سان عاسىرعا،
ءبىز كوردىك قاس دۇشپاننىڭ بالتاسىندا.
ەلىمە تاۋەلسىزدىك كەلىپ جەتتى،
مىڭ جىلدىق كۇرەستەردىڭ ارقاسىندا.
2 - وقۋشى:
جاڭعىردى حالقىمىزدىڭ مىڭ وشكەنى
بار مۇندا سان ۇرپاقتىڭ ۇلەستەرى.
ەل ءۇشىن ماڭگىلىككە جالعاسادى.
اقىل - وي، ار - نامىستىڭ كۇرەستەرى.
3 - وقۋشى:
ۇلان-عايىر دالام مەنىڭ كەڭدىگىم،
ۇزاق كۇتتى - اۋ ەلىم مەنىڭ تەڭدىگىن
اتا - بابام ارمانداعان، اڭساعان
ۇرپاقتارى كوردى تاۋەلسىزدىگىن.
4 - وقۋشى:
تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭاي كەلمەدى،
كۇرەسكەرلەر وسى كۇندى كورمەدى.
قانى مەنەن جانىن بەرگەن ەرلەردىڭ
ەسىمدەرى بيىكتەرگە ورلەدى.
5 - وقۋشى:
تاۋەلسىزدىك كوپتەن كۇتكەن باقىتىم
ازەر جەتكەن باعا بەرمەس جاقۇتىم
وركەندەي بەر، پەيىلى كەڭ قازاعىم
قالىقتاسىن كوك اسپاندا ب ا ق قۇسىم.
حور: «جەلتوقسان جەلى»
جۇرگىزۋشى: «سالەم ساعان، تۋعان جەر» انىمەن ورتادا جولداسبايەۆا گۇلجازيرا
جۇرگىزۋشى: 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنا بيىل 21 جىل تولدى. الاڭعا شىعىپ ءوز ويلارىن ايتۋعا تىرىسقان قازاقتىڭ ورىمدەي قارۋسىز جاستارىنا مۇزداي قۇرسانعان سولداتتار مەن ميليسيا قىزمەتكەرلەرى قارسى قويىلدى. قىز - جىگىتتەردى اياۋسىز تاياققا جىقتى، تۇرمەگە قامادى. قايرات رۇسقىلبەكوۆ، ەربول سپاتايەۆ، لاززات اسانوۆا سىندى جاڭا عانا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان تالشىبىقتاي جاستارىمىزدىڭ ءومىرىن كوكتەي ءۇزدى.
ەندەشە سول جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قۇرباندارىن 1 مينۋت ەسكە الايىق.
جۇرگىزۋشى:
تويلانىپ مىڭ مەرەكە ۇلىس كۇنى،
قۇيىلعان شاڭىراقتان ىرىس نۇرى.
حالقىمنىڭ باقىتى ءۇشىن از بايلىق پا،
تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعى.
ىشكى جاۋ بالاعىڭنان قاپپاسىن كەپ،
سىرتقى جاۋ پالە - جالا جاپپاسىن تەك.
مەن اركەز وتىرامىن تاۋەلسىزدىك،
ءقادىرىن بىلمەگەننەن ساقتاسىن دەپ.
بي. «اداي» ءبيى
ءان. «تۋعان جەرىم»
جۇرگىزۋشى:
باقتىڭ قۇسى ءار ادامعا قونىپ ءبىر
و، ءتاڭىرىم ءبىزدى باققا جولىقتىر!
بۇگىن مىنە، تاۋەلسىزدىك اعايىن،
ءار قازاقتىڭ جۇرەگى بوپ سوعىپ تۇر!...
ارايلاپ اتقان بەيبىت تاڭى بار، اسۋ بەرمەس اسقار - اسقار تاۋى بار كەڭ جازيرالى مەكەندى، قوناقجاي، جومارت حالقى بار ەلىمىز – قازاقستان. ءبىز 21 جىلدا ۇنەمى دامۋ ۇستىندەمىز.
حور. «اتامەكەن»
جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى ءبىزدىڭ دەربەس ەل بولىپ، ۋىعىمىزدى قاداپ، شاڭىراعىمىزدى كوتەرىپ، ەرىكتى ەركىن مەملەكەتىمىزدى قۇرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتانىپ، كوك بايراق تۋىمىزدى جەلبىرەتىپ الەمگە ايگىلى بولۋىمىزدىڭ ءوزى – وسى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋىمىزدىڭ ارقاسى. ولاي بولسا تاۋەلسىزدىگىمگە شاڭ جۇقتىرماي ونى ەڭ قىمبات بۇيىمىمىزداي ەتىپ، قۇرمەتتەپ كەلەر ۇرپاققا اماناتتاپ تاپسىرۋعا ءتيىسپىز، ونى ىشكى - سىرتقى دۇشپانداردان ساقتاۋعا مىندەتتىمىز. سوندا عانا تاۋەلسىزدىگىمىز ماڭگىلىككە ميراس بولماق.
حورمەن:
قازاقستان!
تۋىمەن تۇعىرلى.
ەلتاڭباسىمەن ەڭسەلى.
انۇرانىمەن ايباتتى.
قورىتىندى:
ءمۇعالىم: «تاۋەلسىزدىك – حالقىمىزدىڭ بوستاندىعى مەن دەربەس دامۋ جولىنداعى سان عاسىرلىق كۇرەس تاريحىنىڭ ناتيجەسى» دەپ پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتقانداي وڭاي كەلگەن جوق. بۇل تاۋەلسىزدىك بىزگە قازاقتىڭ باسى مەن جۇلىن جۇيكەسى كەنەسارى ارقىلى، قايقى قارا قىلىشتى باۋىرجان ارقىلى، ۋىز سەزىمدى قايراتتار ارقىلى كەلدى. سوندىقتان ونى ايالاۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ ەلىمىز كوپتەگەن ەلدەرگە تانىلدى. قايدا جۇرسەك تە وتانىمىزدى ماقتان تۇتۋىمىز كەرەك.
تاۋەلسىز 21 جىل تۋىڭدى بيىك ۇستادىڭ،
كوتەردى حالىق ۋاقىتتىڭ قاتال قىسپاعىن.
كوشىڭدى باستاپ باقىتتى بولاشاعىڭا،
جاساي بەر، جاسا، تاۋەلسىز قازاقستانىم!
تاربيە ساعاتىمىزدى «قازاقستان بولاشاعى ءبىزدىڭ قولدا» ۇرانىمەن اياقتايمىز.
ماقساتى: وقۋشىلاردى ەلىمىزدىڭ قىسقاشا تاريحىمەن، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمەن تانىستىرۋ. جەلتوقسان وقيعاسى ارقىلى جۇزدەگەن جىلدار بويى بابالارىمىزدىڭ ارمانداعان ەگەمەندىگىنە قول جەتكىزگەنىمىزدى، وسى تاۋەلسىزدىككە جەتۋ جولىندا تالاي بوزداقتارىمىزدىڭ جالعان ايىپپەن شەيىت بولعاندارىن كورەرمەندەرگە جەتە ۇعىندىرۋ، وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
كورنەكىلىكتەرى: مەملەكەتتىك رامىزدەر، تاقىرىپقا بايلانىستى جازىلعان پلاكاتتار، «تاۋەلسىز قازاقستان» بۇرىشى.
بارىسى:
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، بۇگىنگى كەشتىڭ قوناقتارى!
سىزدەردى ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇلكەن مەرەكەسى تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعىنا ارنالعان «تاۋەلسىزدىك – تەڭدەسى جوق بايلىعىم» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
وسىدان 20 جىل بۇرىن، ياعني 1986 جىلى الماتىنىڭ باس الاڭىندا جەلتوقسان وقيعاسى بولدى. بۇل وقيعا دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىردى. ونداعان جىلدار بويى ىشتە جيناقتالعان نارازىلىقتىڭ بۇرق ەتۋىنە ماسكەۋدىڭ رەسپۋبليكا حالقىنىڭ پىكىرىمەن ەش ساناسپاستان، ەل مۇلدە بىلمەيتىن رەسەيدىڭ ۋليانوۆ وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى ەتىپ قويۋى سەبەپ بولدى. 1986 جىلى جەلتوقسانداعى كوتەرىلىسكە جاستار جامان ويمەن بارعان جوق. ولار بەيبىت جولمەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن قاتىسقان.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى ورىندالسىن!
1 - وقۋشى:
جالعاسىپ سوعىس ءورتى سان عاسىرعا،
ءبىز كوردىك قاس دۇشپاننىڭ بالتاسىندا.
ەلىمە تاۋەلسىزدىك كەلىپ جەتتى،
مىڭ جىلدىق كۇرەستەردىڭ ارقاسىندا.
2 - وقۋشى:
جاڭعىردى حالقىمىزدىڭ مىڭ وشكەنى
بار مۇندا سان ۇرپاقتىڭ ۇلەستەرى.
ەل ءۇشىن ماڭگىلىككە جالعاسادى.
اقىل - وي، ار - نامىستىڭ كۇرەستەرى.
3 - وقۋشى:
ۇلان-عايىر دالام مەنىڭ كەڭدىگىم،
ۇزاق كۇتتى - اۋ ەلىم مەنىڭ تەڭدىگىن
اتا - بابام ارمانداعان، اڭساعان
ۇرپاقتارى كوردى تاۋەلسىزدىگىن.
4 - وقۋشى:
تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭاي كەلمەدى،
كۇرەسكەرلەر وسى كۇندى كورمەدى.
قانى مەنەن جانىن بەرگەن ەرلەردىڭ
ەسىمدەرى بيىكتەرگە ورلەدى.
5 - وقۋشى:
تاۋەلسىزدىك كوپتەن كۇتكەن باقىتىم
ازەر جەتكەن باعا بەرمەس جاقۇتىم
وركەندەي بەر، پەيىلى كەڭ قازاعىم
قالىقتاسىن كوك اسپاندا ب ا ق قۇسىم.
حور: «جەلتوقسان جەلى»
جۇرگىزۋشى: «سالەم ساعان، تۋعان جەر» انىمەن ورتادا جولداسبايەۆا گۇلجازيرا
جۇرگىزۋشى: 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنا بيىل 21 جىل تولدى. الاڭعا شىعىپ ءوز ويلارىن ايتۋعا تىرىسقان قازاقتىڭ ورىمدەي قارۋسىز جاستارىنا مۇزداي قۇرسانعان سولداتتار مەن ميليسيا قىزمەتكەرلەرى قارسى قويىلدى. قىز - جىگىتتەردى اياۋسىز تاياققا جىقتى، تۇرمەگە قامادى. قايرات رۇسقىلبەكوۆ، ەربول سپاتايەۆ، لاززات اسانوۆا سىندى جاڭا عانا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان تالشىبىقتاي جاستارىمىزدىڭ ءومىرىن كوكتەي ءۇزدى.
ەندەشە سول جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قۇرباندارىن 1 مينۋت ەسكە الايىق.
جۇرگىزۋشى:
تويلانىپ مىڭ مەرەكە ۇلىس كۇنى،
قۇيىلعان شاڭىراقتان ىرىس نۇرى.
حالقىمنىڭ باقىتى ءۇشىن از بايلىق پا،
تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعى.
ىشكى جاۋ بالاعىڭنان قاپپاسىن كەپ،
سىرتقى جاۋ پالە - جالا جاپپاسىن تەك.
مەن اركەز وتىرامىن تاۋەلسىزدىك،
ءقادىرىن بىلمەگەننەن ساقتاسىن دەپ.
بي. «اداي» ءبيى
ءان. «تۋعان جەرىم»
جۇرگىزۋشى:
باقتىڭ قۇسى ءار ادامعا قونىپ ءبىر
و، ءتاڭىرىم ءبىزدى باققا جولىقتىر!
بۇگىن مىنە، تاۋەلسىزدىك اعايىن،
ءار قازاقتىڭ جۇرەگى بوپ سوعىپ تۇر!...
ارايلاپ اتقان بەيبىت تاڭى بار، اسۋ بەرمەس اسقار - اسقار تاۋى بار كەڭ جازيرالى مەكەندى، قوناقجاي، جومارت حالقى بار ەلىمىز – قازاقستان. ءبىز 21 جىلدا ۇنەمى دامۋ ۇستىندەمىز.
حور. «اتامەكەن»
جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى ءبىزدىڭ دەربەس ەل بولىپ، ۋىعىمىزدى قاداپ، شاڭىراعىمىزدى كوتەرىپ، ەرىكتى ەركىن مەملەكەتىمىزدى قۇرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتانىپ، كوك بايراق تۋىمىزدى جەلبىرەتىپ الەمگە ايگىلى بولۋىمىزدىڭ ءوزى – وسى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋىمىزدىڭ ارقاسى. ولاي بولسا تاۋەلسىزدىگىمگە شاڭ جۇقتىرماي ونى ەڭ قىمبات بۇيىمىمىزداي ەتىپ، قۇرمەتتەپ كەلەر ۇرپاققا اماناتتاپ تاپسىرۋعا ءتيىسپىز، ونى ىشكى - سىرتقى دۇشپانداردان ساقتاۋعا مىندەتتىمىز. سوندا عانا تاۋەلسىزدىگىمىز ماڭگىلىككە ميراس بولماق.
حورمەن:
قازاقستان!
تۋىمەن تۇعىرلى.
ەلتاڭباسىمەن ەڭسەلى.
انۇرانىمەن ايباتتى.
قورىتىندى:
ءمۇعالىم: «تاۋەلسىزدىك – حالقىمىزدىڭ بوستاندىعى مەن دەربەس دامۋ جولىنداعى سان عاسىرلىق كۇرەس تاريحىنىڭ ناتيجەسى» دەپ پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتقانداي وڭاي كەلگەن جوق. بۇل تاۋەلسىزدىك بىزگە قازاقتىڭ باسى مەن جۇلىن جۇيكەسى كەنەسارى ارقىلى، قايقى قارا قىلىشتى باۋىرجان ارقىلى، ۋىز سەزىمدى قايراتتار ارقىلى كەلدى. سوندىقتان ونى ايالاۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ ەلىمىز كوپتەگەن ەلدەرگە تانىلدى. قايدا جۇرسەك تە وتانىمىزدى ماقتان تۇتۋىمىز كەرەك.
تاۋەلسىز 21 جىل تۋىڭدى بيىك ۇستادىڭ،
كوتەردى حالىق ۋاقىتتىڭ قاتال قىسپاعىن.
كوشىڭدى باستاپ باقىتتى بولاشاعىڭا،
جاساي بەر، جاسا، تاۋەلسىز قازاقستانىم!
تاربيە ساعاتىمىزدى «قازاقستان بولاشاعى ءبىزدىڭ قولدا» ۇرانىمەن اياقتايمىز.