تاۋەلسىزدىك – ۇلتتىڭ ۇلى مۇراسى
ەلىمىزدىڭ جاڭا داۋىردە قول جەتكىزگەن بارلىق تابىسىنىڭ قاينار كوزى – تاۋەلسىزدىك. تاۋەلسىز ەل بولعاندىعىمىزدىڭ ارقاسىندا عانا تورتكۇل دۇنيەنىڭ ءبىر بۇرىشىندا قازاق دەيتىن حالىقتىڭ ۇلكەن ىستەر تىندىرا الاتىن ورەسى مىقتى، ءورىسى كەڭ حالىق ەكەنىن الەم تانىپ ءبىلدى. بيىل قازاق ەلى ءتاڭىرى بەرگەن تاۋەلسىزدىگىنىڭ، ارايلى ازاتتىعىنىڭ مەرەيلى وتىز جىلدىعىنا قادامىن نىق باسىپ وتىر. وسى قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى كەلەلى وي، ساليقالى پىكىر، باتىل شەشىمدەردەن قۇرىلعان ماقالاسى كەلەشەك باعىت – باعدارىمىزدى ايقىنداۋعا شاقىرعان اسا ماڭىزدى قۇجات بولدى. ءتورت تاراۋدان تۇراتىن ماقالانى مۇقيات وقىپ شىعار بولساق، ەل پرەزيدەنتىنىڭ كەمەل ويلارىنا تاعى دا كوز جەتكىزەمىز. وندا تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلىن شارتتى تۇردە ءۇش ونجىلدىق بەلەسكە ءبولىپ قاراستىرۋ، الداعى ءتورتىنشى ونجىلدىقتىڭ بىزگە جۇكتەيتىن مىندەتتەرىن ايقىنداۋ، ادىلەتتى قوعام مەن ءتيىمدى مەملەكەت قۇرۋ، تاريحىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرىن زەرتتەۋدى مىقتاپ قولعا الۋ، انانىڭ اق سۇتىمەن بويىمىزعا دارىعان قاستەرلى ءتىلىمىز جانە بارلىق قيىندىقتاردان حالقىمىزدى سۇرىندىرمەي الىپ كەلە جاتقان بەرەكە-بىرلىگىمىزدى، بابالاردان مۇرا بولعان قاسيەتتى جەرىمىزدىڭ تۇتاستىعىن كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋ، ەلى مەن جەرىن سۇيەتىن جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ سەكىلدى وزەكتى ماسەلەلەر قامتىلعان.
تاريحي تۇرعىدا ماڭىزدىلىعى جوعارى اتالمىش ماقالانىڭ ءار تاراۋىنا ءجىتى توقتالار بولساق، «باعدار مەن بەلەس» دەپ اتالاتىن العاشقى تاراۋدا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ وتىز جىلدىعى شارتتى تۇردە ءۇش ونجىلدىق بەلەسكە ءبولىپ قاراستىرىلعان. ونىڭ ءارقايسىسىنىڭ ەلىمىزدىڭ ىرگەسىن نىعايتۋ جولىندا اتقارعان تاريحي ميسسياسى، جەتىستىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرى وي ەلەگىنەن وتكىزىلگەن. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ايتۋى بويىنشا، وسىناۋ تولاعاي تابىستاردىڭ بارىنە ەلباسىنىڭ دارا كوشباسشىلىعىنىڭ ءھام حالقىمىزدىڭ دانالىعى مەن پاراساتىنىڭ، بىرلىگى مەن ىنتىماعىنىڭ، وتانداستارىمىزدىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىك.
«تانىم مەن تاعىلىم» تاراۋىندا ەلىن، جەرىن، تۋعان ءۇيى مەن وتانىن شىن سۇيەتىن جاستاردىڭ جادىنا تاۋەلسىزدىك قۇندىلىعىن ءبىرجولا شەگەلەۋ، اتا-بابالارىمىزدىڭ قاجىر-قايراتىمەن، تالاس-تارتىسىمەن كەلگەن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قادىر-قاسيەتىن ءتۇسىندىرۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەن. مەملەكەت باسشىسى ايتپاقشى، كوپ ادامدار تاۋەلسىزدىككە تاعدىردىڭ بەرە سالعان سىيى رەتىندە قارايدى. شىن مانىندەگى احۋال ولاي ەمەس. بوستاندىق بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. اتا-بابالارىمىز ازاتتىق جولىندا ارپالىستى. تالاي زۇلمات زاماندار مەن ناۋبەتتەردى باستان وتكەردى. وسىنىڭ ءبارى حالىقتىڭ ەسىندە ساقتالىپ، ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلۋى ءتيىس. وسى ورايدا پرەزيدەنتىمىزدىڭ وتاندىق تەلەارنالار مەن قۇزىرلى ورگاندارعا مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن مىندەتتى تۇردە تاريحي تاقىرىپتارعا باعىتتاۋدى تاپسىرعانى دۇرىس شەشىم بولدى دەپ كامىل سەنىممەن ايتا الامىز. سونىمەن قاتار تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ مەرەيتويى اياسىندا الاش زيالىلارى سەكىلدى ءبىرتۋار تۇلعالاردى ەسكە الىپ، ولاردىڭ مۇراسىن جاستارعا جانە بۇكىل الەمگە پاش ەتۋ، تاريحىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرىن زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدار مەن جازۋشىلاردىڭ ەڭبەگىنە بارىنشا قولداۋ كورسەتۋ، ۇلتتىق مۇددەمىزگە ساي كەلەتىن جاڭا تاريحىمىزدىڭ كوپ تومدىعىن جاڭا عىلىمي ۇستانىمدار مەن جاڭالىقتاردىڭ نەگىزىندە تىڭنان جازۋدى قولعا الۋ، شەتەل اۋديتورياسىنا ارنالعان قازاقستاننىڭ قىسقاشا تاريحىن جازىپ، الەمنىڭ نەگىزگى تىلدەرىنە اۋدارۋ سەكىلدى العا قويعان ماقساتقا جەتۋدىڭ جولدارى ايقىندالدى.
كەلەسى «قوعام مەن قۇندىلىق» تاراۋى ەگەمەندىگىمىزدىڭ ماڭگىلىك ءۇشتاعانىنا اينالعان ءۇش قۇندىلىعىمىزدى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋ ماسەلەسىنە ارنالعان. ولار التايدان اتىراۋعا، الاتاۋدان ارقاعا دەيىن كەڭ كوسىلگەن بايتاق جەرىمىز، انانىڭ اق سۇتىمەن بويىمىزعا دارىعان قاستەرلى ءتىلىمىز جانە بارلىق قيىندىقتاردان حالقىمىزدى سۇرىندىرمەي الىپ كەلە جاتقان بەرەكە-بىرلىگىمىز. پرەزيدەنتىمىز: «بابالاردان مۇرا بولعان قاسيەتتى جەرىمىز – ەڭ باستى بايلىعىمىز. قازاققا وسىناۋ ۇلان-عايىر اۋماقتى سىرتتان ەشكىم سىيعا تارتقان جوق... جەرگە بايلانىستى ءبارىمىز ايقىن بىلەتىن جانە بۇلجىمايتىن اقيقات – قازاقتىڭ جەرى ەشبىر شەتەلدىكتىڭ مەنشىگىنە بەرىلمەيدى، ەشقاشان ساتىلمايدى...»، - دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي ايقىندادى.
ءتىل ماسەلەسى حاقىندا ەلباسى ءوزىنىڭ ۇلكەن الاڭداۋشىلىعىن ءبىلدىرىپ، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى – قازاق تىلىندە ەكەنىن باستى نازارعا الدى. وسى ورايدا بارشا قازاقستاندىقتارعا، ونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىن ءالى جەتىك مەڭگەرمەگەن وتانداستارىمىزعا: «مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ – قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى. مىندەتى دەپ تە ايتۋعا بولادى.. تۇتاس بۋىن الماسقان وسى جىلداردا قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلگەن ادام ونى الدەقاشان ءبىلىپ شىعار ەدى. حالقىمىزدا «ەشتەن كەش جاقسى» دەگەن ءسوز بار. ەڭ باستىسى، ىنتا بولۋى كەرەك»، - دەپ انا ءتىلىن مەڭگەرۋگە ۇندەۋ تاستادى.
«ۇلاعات پەن ۇستانىم» دەپ اتالاتىن سوڭعى تاراۋدا ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋ تۋراسىندا ويلار ورتاعا سالىندى.
قورىتىندىلايتىن بولساق، مەملەكەت باسشىسىنىڭ العا قويعان جاڭا اۋقىمدى مىندەتتەرى الداعى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ءتورتىنشى ونجىلدىعىندا حالقىمىزدىڭ الدىنان جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىنىنا كامىل سەنىمدىمىز! وسى ورايدا «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەمەكشى، بىزدەر شىنايى پاتريوتتىق سەزىممەن رۋحتانىپ، قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدى ودان ءارى نىعايتا ءتۇسۋ ءۇشىن جۇدىرىقتاي جۇمىلا جۇمىس ىستەۋىمىز قاجەت.
ب.ب. كاريبايەۆ،
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ
قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى
م.ك. الدىبەكوۆا،
تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ
7م02210 – ماماندىعىنىڭ 2 كۋرس ماگيسترانتى
You Might Also Like
-
ەسىرتكى... ەستىگەندە قۇلاققا تۇرپىدەي قادالاتىن جاعىمسىز ءسوز ەكەن. اتاۋىنىڭ ماعىناسىنا ۇڭىلەر بولسام، ادامنىڭ ساناسىن ۋلاپ، ەسەرسوققا اينالدىراتىن دۇنيە سەكىلدى. دۇنيە دەگەنىم قانشالىقتى دۇرى...
-
جاس ۇرپاق – ۇلت بولاشاعى. قازىرگى تاڭداعى جەتكىنشەك جاستارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىمەن، تاربيەسىنە ۇلكەن كوڭىل ءبولۋىمىز قاجەت. سەبەبى جاستار ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز ەلىمىزدىڭ، ۇرپاعىمىزدىڭ جالعاسى كەلەشە...
