تاۋىقسىز دا تاڭ اتادى
وتكەن جىلدىڭ كوكتەمى «قاۋىرسىن» كولحوزىندا ەرەكشە جاعدايمەن ەستە قالدى. بۇل كوكتەمدى ولار وزدەرىنشە مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدە الىپ ادىم جاساعان كەزەڭ دەپ ەسەپتەدى. بۇل ولاردىڭ تاۋىقتارى تاماشا كورسەتىپ، بالاپاندارى باققا قونىپ، قورازدارى قوقيلانىپ تۇرعان كەز بولاتىن. ينكۋباتوردان اكەلگەن 2800 بالاپان شۇپىرلەپ ءورىپ ءجۇرىپ بەرگەندە جەر قايىسىپ، ەندى بىر-ەكى جىلدا وسى كولحوزدان وربىگەن تاۋىق دۇنيەنىڭ ءجۇزىن قاپتاپ، جۇمىرتقانى ءار جۋسان تۇبىنەن تەزەكشە تەرەمىز دەگەن بولاتىن.
وسى ءبىر كەزدە كولحوزدىڭ بۋحگالتەرى بەرىكوۆ شوتتى سارتىلداتىپ، كىرىسى مەن شىعىسىن، ارتىق-كەمىن، الىس-بەرىسىن تەگىس ەسەپتەپ لەپىرگەن ىشكە بۇگىپ تۇرا الماي سىرتقا شىعاردى:
— تاۋىقتاي تابىستى مول بەرەتىن مال كورگەم جوق، جەسەڭ ەتى بار، قۋىرساڭ جۇمىرتقاسى. 2800 بالاپانىمىز بار، ونىڭ ءۇش ءجۇزىن جاڭا قونىستانۋشىلارعا شۇلەنگە بەرگەندە ەكى جارىم مىڭنىڭ ءوزى دۇنيەنىڭ كوزىن بىتەيدى. كولحوزىمىز تاۋىق تابىسىمەن-اق باييدى.
شىنىندا دا بۋحگالتەرگە توپىلداتىپ جۇمىرتقالار تاۋىپ، شيقىلداتىپ بالاپان شىعارعان ەكى جارىم مىڭ اق تاۋىق ادام بۇرىن كورمەك تۇگىل ەستىمەگەن بايلىق اكەلەتىنى كوز الدىنا ەلەستەپ كەتتى. قاناتى سالبىراپ، اق ۇرپەك بالاپانىن ەرتكەن مەكيەن كۇركىلدەپ، قىزىل جالباق ايدارى، مىڭ قۇبىلعان ساپارى، كۇلتەلەنگەن قانات-قاۋىرسىندى اتەشتەر ايعايلاپ اسپان الەمىن جاڭعىرىقتىرىپ، «قاۋىرسىن» كولحوزىنىڭ تابىسىن دۇنيەگە جاريا ەتىپ تۇرسا، بۇدان ارتىق نە بايلىق كەرەك! سوندا سوناۋ قيىر شىعىستاعى بىرەۋلەر: «مىناۋ نە ىزىڭ، نە قيقۋ، نە جاڭعىرىق» دەسە، «بۇل پرەدسەداتەلى قۇرىمبايەۆ، بۋحگالتەر! بەرىكوۆ باسقارعان، تاۋىقپەن تابىسىن تاسىتقان كولحوزدىڭ تاۋىق فەرماسىنىڭ ىزىڭى» دەپ جاۋاپ بەرسە، مىنە، دۇنيەنى قارا كۇشىمەن تاڭداندىرعان قاجىمۇقان مەن پوددۋبنىيدان كەيىنگى اتاق وسىلارعا تيمەس پە!!
بالاپان باستان اسىپ، تاۋىق جۇمىرتقا سالىپ، قيقىلىقتاعان قيقۋمەن جاز وتكەندە باستىقتار تاۋىق فەرماسىنا كوز قىرىن ءبىر تاستاعان ەدى، ودان پايدا كەلىپ جاتىر ەكەن. كۇز بولىپ تاۋىق جۇمىرتقا سالۋىن قويعاندا پرەدسەداتەل قۇرىمبايەۆ پەن بۋحگالتەر بەرىكوۆ ەسەپ شىعارار كەزەڭ كەلىپ قالدى-اۋ دەپ تاۋىق فەرماسىن تاعى ەسىنە ءبىر العان ەكەن. ەستەرىنە تۇسىسىمەن ەسەبىن الىپ قاراعاندا ەكى جارىم مىڭ تاۋىقتىڭ ەڭسەسى ءتۇسىپ شىعىندانىپ، داۋسى قورا كولەمىنەن شىقپاي قالىپتى. قوراداعى تاۋىقتار قىلقيىپ ءاp جەردەن ءبىر كورىنەدى. نەبارى ەكى ءجۇز تاۋىق، ساۋساقپەن ساناعانداي. تاۋىق قيقۋىن دۇنيەگە ەستىرتپەك بولعان بۋحگالتەر بەرىكوۆ قاتتى قىسىلدى. ساسقانىنان قۇرىمبايەۆ قورانى اينالا بەردى.اقىرى بۋحگالتەر باستىقتى جۇباتۋدىڭ ەسەبىن تاپتى:
— اسەكە، تاۋىقسىز دا تان، اتادى دەگەن ەمەس پە، قايعىرماي-اق قويالىقشى وسىعان.
بۇعان كوڭىلى جۇبانعانداي بولعان قۇرىمبايەۆ ويلاماس ءۇشىن فەرمادان كەتىپ قالدى دا، سودان قايتا فەرماعا ورالماي اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتىنىن اعاسى بولىپ، ۇلكەيىپ كەتتى. كولحوزعا كەلگەن جاڭا پرەدسەداتەل پىشنىي قۇس فەرماسىنا كوڭىلدى قاتتى ءبولدى. ءتىپتى اسحانا اشىپ، قۇس ەتىنەن سورپا، جۇمىرتقاسىنان جۇمساق جۇقانا جاساماق بولدى.
— ءالى-اق تاۋىق ارقىلى دابىسىمىز جەر جاراتىن بولادى. تاۋىعىمىز تۇيەدەي، بالاپانىمىز بيەدەي، بوتەگە ەتى بۇلدىرىقتاي، جۇمىرتقاسى جۇدىرىقتاي بولادى،— دەپ لەپىردى. اۋداندا بۇل ءسوزدى ەستىگەن قۇرىمبايەۆ وزىمە تارتقان پرەدسەداتەل دەپ ماقتانىپ وتىردى.
وسىنداي ۋرالاعان بوسپە سوزدەن كەيىن وتكەن جىلدىڭ ەسەبى الىندى. تاۋىق فەرماسىنان سەگىز ءجۇز سوم تابىس كەلىپتى. شىققان شىعىن قانشا؟ بۋحگالتەر جاڭاعى سيفردى قالاي جەنىل ايتسا، مىنانى سونشا اۋىرسىنىپ، ىڭىرانىپ زورعا ايتتى. سەگىز مىڭ سوم! ءار تاۋىق جيىرمادان جۇمىرتقا سالىپتى. ءبىراق كولحوز باسشىلارى بۇعان قانشا كىنالى؟! بيۋروكراتتانىپ العان تاۋىقتاردىڭ ءوزى ەمەس پە! ءتىپتى ءار جۇمىرتقاسى وتىز تيىننان تۇسەدى. جانا پرەدسەداتەل وسىنىڭ بارىنە كوڭىل اۋدارا قويماپ ەدى، وسى ارادا ونىڭ تاۋىق سورپاسىن تىلەپ، جىبىرلاعان تاماعى تاعى ءبىر قىزىقتىڭ بەتىن اشتى.
— تاۋىق سورپاسىن ىشكىم كەلىپ تۇر،— دەدى ول بۋحگالتەرشە قاراپ.
— سىزدەن اياعانىمىزدى يت جەسىن، اقشاسىن تولەڭىز دە الا بەرىڭىز. كيلوگرامى توعىز سوم 25 تيىن.
— ويباي نە دەيدى؟ ودان دا بۇعان ون كيلوگرامم سيىر ەتىن جەمەيمىن بە!
ءسوز وسىمەن ءبىتىپ پرەدسەداتەل پىشنىي ەكى ءجۇز تاۋىقتى وتكىزىپ الىپ، جونىنە كەتتى. سودان تاۋىق شىركىن كوزدەن كەتىن، كوڭىلدەن ۇمىتىلىپ قالا بەردى. كەيىن قولى ءتيدى-اۋ دەگەن كەزدە بيىلعى جازدا پرەدسەداتەل فەرماعا ءبىر اينالىپ سوعىپ ەدى، جەتپىس تاۋىق قالىپتى. مۇنى كورگەن پرەدسەداتەل جۇرەگى لوبلىپ، قاتتى قىسىلىپ قالدى. بۇل جولعى جۇباتۋشى تاعى كولحوزدىڭ بۋحگالتەرى بەرىكوۆ بولدى: »
قويشى سونى پىشەكە، تاۋىقسىز دا تاڭ اتادى! بۋحگالتەردىڭ ءسوزى تاماققا كەنەۋ بولماسا دا كوڭىلگە مەدەۋ بولدى. بۇدان سوڭ تاۋىق ءبىرجولا ۇمىتىلدى. قۇس بريگاديرى بۇدان بىلاي كەڭسەگە تاۋىق جايىن ايتا بارسا، پرەدسەداتەل پىشنىي:
— تاۋىقسىز دا تاڭ اتادى!— دەپ كەلتە جاۋاپ بەرەدى. وسىمەن «قاۋىرسىن» كولحوزىنىڭ قۇس فەرماسى قۇرىپ بارادى. ونى ويلايتىن شارۋاشىلىق باسشىسىنىڭ اتەشتىڭ ءانىن ەستىگەندە قۇيقاسى قۇرىسىپ ءجۇرىپ بەرەدى. ەكىنشى جاعىنان «تاۋىقپەن دابىسىمىزدى شىعارامىز» دەپ ورىندالمايتىن ۋادەنى دە بەرە جۇرەدى. ونداي قۇرعاق ۋادەنى اۋداننان قۇرىمبايەۆ قۇپتاي تۇسەدى، نەشە ايتقانمەن ءوزى قۇرعان فەرما عوي. ءقايتسىن-اي!
1957
You Might Also Like
-
سىپا ەل كوپ جۇرەتىن ۇلكەن كوشەدە كەزدەسە كەتىپ، اماندىق جوق، ساۋلىق جوق، اڭگىمەنى تۋرا «ءوي نە بولىپ كەتكەنسىڭ» دەپ باستاعانى بار ەمەس پە؟ ءوزىمدى ەڭ ءوتىمدى، سورتتى جىگىت سانايتىن ماعان ب...
-
مۇرات ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، كامەلەتتىك اتتەستات اكەلگەن كۇنى شەشەسى ايشاعا قاتتى ۇناپ كەتتى. ارينە مۇنداي قۋانىش ۇستىندە بارلىق انالار دا بالاسىن ايمالايتىن بولار، دەگەنمەن ايشانىڭ بالاسىنا دەگەن ...
