تازالىق
تالاسىمدى تارتامىن تازالىققا،
شاشىپ – توگۋ جاتادى بالالىققا.
الەمدى الەگانە سالىپ قويعان،
ەكولوگيا ءبىز ءۇشىن جاعالىق پا؟!
«ءبىرىنشى بايلىق – دەنساۋلىق »،- دەيدى قازاق. راسىندا، سالاۋاتتى ءومىر سالتى مەن دۇرىس تاماقتانۋدى ايتپاعاندا، ساۋلىقتا ءومىر ءسۇرۋىمىزدىڭ كەپىلى بولا الاتىنى ول – دەننىڭ ساۋلىعى جانە تازالىق. ال دەنى ساۋ ۇرپاق – قوعام بايلىعى.
ەلباسىمىز «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا اتاپ كورسەتكەن ۇلت ساۋلىعى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ بۇگىنگى كۇن ماقساتى. بۇل جوبانىڭ ەكىنشى ءبولىمى تاياۋ جىلدارداعى مىندەتتەر دەپ اتالادى. سونىڭ ىشىندە «تۋعان جەر» يۋاعدارلاماسى بۇگىنىگى قوزعار قارارىمنىڭ نەگىزى بولماق.
تۋعان جەردى ءسۇيۋ - ونىڭ ءداستۇرى مەن ادەبىنە كونۋ. ەلىنىڭ تاۋ – تاسىن قادىرلەپ، ءار مەكەنىن ماقتان ەتۋ، بۇل – ءپاتريوتيزمنىڭ الدىڭعى كورىنىسى. تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعىن قالاعان وتانسۇيەر، ونىڭ لاستانباۋىن دا ەرىكتى تۇردە قالايتىنى ھاق. وسى تۇستا بۇل ماقالامنىڭ كىمگە، نەگە جاۋاپ تۇرىندە جازىلعانىن ايتا كەتسەم.
بۇل جازبا تالاس اۋدانى ارداگەرلەرىنىڭ تازالىقتى نەگىزگە الا وتىرا جولداعان ۇندەۋىنە جاۋاپ حات بولماق. وندا تازالىقتى ساقتاۋ، ونىڭ كەلەشەكتە ەكولوگيالىق پروبلەماعا اينالماۋى، قالا تازالىعى ءۇشىن ناقتى شارالاردىڭ جاسالىۋى جونىندە كەلتىرىلگەن. جانە ونى وقۋشىلارعا دا جۇكتەلىنىۋىن تالاپ ەتكەن ارداگەرلەر اۋدان ورتالىعىنىڭ كوركەيۋىن قالايدى.
مەن اۋدانىمىزداعى جالعىز گيمنازيانىڭ 11 سىنىپ وقۋشىسى رەتىندە، مەكتەپ وقۋشىلارى تاراپىنان وزىق دارەجەدە «كوگەرىشتەندىرۋ» جۇمىستارىنىڭ ءجۇرىپ جاتقانىنا تولىقتاي سەندىرە الامىن . ءسوزىمدى ناقتىلاۋ ءۇشىن، گيمنازيا ىشىلىك تازالىقتان باستايىق . بىزدە ءار جۇما «تازالىق كۇنى» ەكەندىگىن ەسكەرسەك، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ الدىمەن ءوز جەكە باس گيگيەناسىنىڭ بەرىكتىگىنە كوز جەتكىزۋگە بولادى. سونىمەن قاتار كۇز جانە كوكتەم ايلارىندا سىنىپ بولمەگۇلدەرىن، اۋلا وسىمىكتەرىن مولايتۋ ماقساتىندا، «جاسىلەل» جوباسى اياسىندا كوگەرىشتەندىرۋ جۇمىستارى وتەدى. بۇل دا بولسا تابيعاتقا قوسقانىمىز دەپ بىلەمىن.
قازاقتا ەر بالا ەركەكتىگىن دالەلدەر ءۇشىن ۇشتىك كەزەڭنەن تۇراتىن سالتىمىز بار. وندا، الدىمەن، ءۇي تۇرعىزۋدى، ەكىنشىدەن، ءوز بالاسىن اياققا تۇرعىزۋدى، ۇشىنشىدەن، «ءبىر تال كەسسەڭ، ون تال ەك!» دەپ اعاش وتىرعىزۋدى مىندەتتەگەن. اتا – ءداستىردى ساناعا ءتۇيۋ مەجەسىندە، مەكتەپ قابىرعاسىندا – اق ءۇش قالاۋدىڭ ءبىرىن جوعارعى بۋىن جىگىتتەرى ورىنداپ جۇرگەنىن اشىق ايتا الامىن.
مۇنىمەن ءبىز اتقارعان مىندەت تاۋسىلمادى. 1-قازان قارتتار كۇنىنە وراي گيمنازيستەرىمىز شاحتەر كوشەسى № 15 ءۇيدىڭ تۇرعىنى گولدىش ەۆگەنيا ستەپانوۆنانىڭ ۇيىنە بارىپ، «جاس كەلسە، ىسكە» دەپ قازاقتىڭ «ۇلكەنگە قۇرمەتىن» كورسەتىپ كەتتى. كۇز كەلىپ رەتسىزدەنگەن باقشا مەن اۋلاداعى اعاش جاپىراقتارىن جيناقتاۋعا قولعابىس ەتىپ، قارت انانىڭ العىسىنا بولەندى.
ال كەلەر اپتادا، كوشباسشىمىزدىڭ ماقالاسىندا ورىن العان پراگماتيزم باعىتى بويىنشا تۇرمىستىق قاعاز قالدىقتارىن تاستاماي، لاستاماي، جيناقتاپ، قاعاز جاساۋ وندىرىسىندە قايتا وندەلەتىن شيكىزات رەتىندە پايداسىن ارتتىراتىن ماكالاتۋرا ءوز مارەسىنە جەتەدى. بۇل جوبا جاراماي قالعان جىرتىندىلاردى قايتا تۇپتەۋگە جونەلتىپ، قالامىزداعى قاعازدىق قوقىستار سانىن كەمىتەتىنىنە سەنىمدىمىن.
قورىتا ايتسام، بۇل شارالار اۋدان ورتالىعىنىڭ كوركەيۋىنە تىم بولماسا، تەڭىزگە تامشىدايىن ۇلەسىن تيگىزىپ ءجۇر-اۋ. ايتسە دە، تاعام قالدىقتارىنىڭ شاڭىنا دا ىلەسە الماسى انىق. ەگەر ءسىز بوساعان ازىق-ۇلىك قالدىقتارىن ءوز جاشىگىنە دەر كەزىندە سالا بىلسەڭىز، قالا الدىنداعى ءبىر پارىزىمنىڭ ورىندالعانى دەپ ءبىلىڭىز. الاي دا، الدىڭىزدا 99 پارىزدىڭ تۇرعانىنان حاباردار بولىڭىز. سەبەبى «تازالىق – دەنساۋلىق نەگىزى» .
You Might Also Like
-
شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ كاسىپورىندارى «تۋعان جەر» اكسياسى اياسىندا وڭىردەگى مەكتەپتەرگە قاجەتتى دەمەۋشىلىك كومەك كورسەتۋ اكسياسىنا قاتىسۋدا.
-
ادام ماعىنالى ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن تۇلا بويى اسقان اسىل قاسيەتتەر مەن كوركەم مىنەزبەن كومكەرىلۋى كەرەك. بۇگىنگى ادامزات بالاسىنا قالعان قانشاما مۇرالاردى اقتارساق، بارلىق قارەكەت قارىم-قاتىناستان، ال ار...
