تەگىمدى مەنىڭ سۇراما
— ءامىر، تۋعان كۇنىڭمەن!
— دوستىم، شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز!
— جيىرما بەستىڭ الدەنەشەۋىن جاساپ، جۇزگە جەت!
قاۋمالاعان دوستارىم تىلەكتەرىن جاۋدىرىپ جاتىر. ءوزىمدى كينوجۇلدىزداي سەزىنىپ تۇرمىن. بۇكىل الەم مەن دەپ ەلجىرەپ تۇرعانداي. تاڭنان بەرى انامنىڭ مەيىرىمگە تولى ىستىق لەبىزدەرى. ەندى، مىنە، كەش بويى قۇتتىقتاۋدان ءبىر جالىقپاعان دوس-جاراندارىمنىڭ اق نيەتتەرى. ءاي، مەن باقىتتىمىن-اۋ! باقىتتىمىن! اسىرەسە، سۇلۋشاشتىڭ وزىنە تىلەگەن جاقسىلىق اتاۋلىنى ماعان تىلەگەنى. باسىم اينالىپ بارادى. جيىرما بەس جاسقا جەتكەندە، بارلىق جىگىتتەر ءدال مەندەي ماز-مەيرام بولا ما ەكەن؟! ءاي، قايدام؟ مەندەي مارە-سارە بولاتىندار نەكەن-ساياق شىعار. ءسۇمبىل شاشىن يىعىنان توگىلتىپ تاستاپ، ەرەكشە سۇلۋ كورىنگەن سۇلۋشاش ماعان تاياپ كەلدى. مەنىڭ ويىمدى وقىپ قويعانداي، «كەل، بيلەيىك» دەمەسى بار ما؟ اجارلى قىز ايداي ساۋلەسىن توگىپ، جاقىن كەلسە، بيدەن قاشار جاسىق جىگىت مەن ەمەسپىن. ۆالس اۋەنىمەن دوڭگەلەي جونەلدىك. شاعىن ءدامحانانىڭ ءىشى ىستىق پا، الدە قىزدىڭ دەمىنەن بە، قارا تەرگە ءتۇستىم. سۇلۋشاش اسا تاقالماي، سىپايى اراقاشىقتىقتا ىرعالا بيلەيدى. سۋدىراعان شاشىن جىبەك دەرسىڭ.شىر-كوبەلەك اينالىپ ءجۇرمىز. قۇيقىلجىعان اۋەن باقىت الەمىنىڭ ۇرانىنداي. ال مەن-سول عاجاپ الەمنىڭ دارا حانزاداسىمىن. پەريزاتىم دا جانىمدا. قيال قۇسىم بۇدان ارى شارىقتاي بەرەر مە ەدى، ۆالس اۋەنى كەنەتتەن اياقتالدى. ءوزىم ۇناتا قويمايتىن روك مۋزىكا قوسىلدى دا، جاڭاعى تاماشا ولكەنىڭ سيقىرلى سۋرەتتەرىن ۇركىتىپ جىبەردى.
— كانە، داستارحانعا جايعاسايىق!
قۋات اسابالىق قىزمەتىن ءالى جالعاستىرىپ ءجۇر.
— كەل، سۇلۋشاش، وتىرايىق، — دەدىم امالسىز.
— ءامىر جاقتىرمايتىن روك مۋزىكا قوسىلدى. تۋعان كۇن يەسىنىڭ كوڭىلى ءتۇسىپ كەتە مە دەپ الاڭداپ وتىرمىن، — دەپ قالدى ايگەرىم. ءوزى مەن ءۇشىن الاڭدايتىنىن بۇرىن دا ايتىپ ەدى. بۇگىن تاعى...
— ەگەر داۋلەتىم تاسىپ تۇرسا، مىنا ءدامحانانى بۇتىندەي جالداپ الىپ، تەك قازاقشا اۋەندەردى تامىلجىتىپ قويار ەدىم. ارينە، تەك ءامىر ءۇشىن سولاي جاسار ەدىم!
— سۇلۋشاش، سەن ودان دا امىرگە عاشىق ەكەنىڭدى تاپ وسى جەردە مويىنداي سالساڭشى!
— مىنا سوزدەرىڭمەن مويىنداپ تا ۇلگەردىڭ، سۇلۋشاش!
— ءيا، سەن امىرگە عاشىقسىڭ!
— جاي ارىپتەس قوي، — دەگەن ايگەرىمنىڭ داۋسى ءبىر ءتۇرلى ەرسى شىقتى.
سۇلۋشاش مەن كۇتكەندەي اقتالمادى. ءوزىنىڭ مىنەزىندەي تۋرا بىتكەن كىرپىكتەرىن قاعىپ-قاعىپ جىبەرىپ، جايدارى ەزۋ تارتتى.
— ءامىر، باقىتتىڭ قۇسى كەزبە دەۋشى ەدى. بۇگىن سول كەزبە قۇس سەنىڭ باسىڭا سۇلۋشاش بولىپ قوندى! — اسابا قۋات مانەرلەپ سويلەمەك بولىپ، ءبارىمىزدى كۇلدىردى.
— مەن كەزبە ەمەسپىن، قۋات! مەن تۇراقتى باقىت قۇسىمىن!
سۇلۋشاشتىڭ ءۇنى ءتىپتى سىڭعىرلاپ، كۇمىس قوڭىراۋداي ەستىلدى. ازىلدەسە وتىرىپ، داستارحانداعى دامگە جاۋداي تيدىك. اقىرى ءدامحانا جابىلار كەزدە ءبىر-اق شىقتىق.
«تۇراقتى باقىت قۇسىن» قولتىقتاپ، ءدامحانادان شىقتىم. وزگە ارىپتەستەرىم جون-جونىمەن تاراپ كەتتى. تۋعان كۇنىمدى تەك سۇلۋشاشپەن جالعاستىرعىم كەلدى. اتتەڭ... ونىڭ اتا-اناسى قىزدارىنىڭ تىم كەش ۋاقىتتا جۇرگەنىن قالامايدى. ونى بىرەر وتىرىستاردا بايقاعانمىن. سول سەبەپتەن كەرميىعىمدى ءوزىم ۇيىنە دەيىن جەتكىزىپ سالماقپىن. قىرسىققاندا الماتى كوشەلەرىندە كۇندىزگى ءيىن تىرەسكەن كولىك كەپتەلىسى مۇلدە جوق. جەڭىل ماشينامەن زۋ ەتىپ، ۇيىنە جەتىپ باردىق.
— ءامىر، دۋمان كۇنىڭ قۇتتى بولسىن! جۇرەگىڭ نە ءامىر ەتسە، سول ورىندالسىن!-سۇلۋشاش كۇندەگىدەن دە نۇرلانا، تاعى دا قۇتتىقتادى. ءسويتتى دە، اقىرىن عانا بەتىمنەن ءسۇيدى.
— كوپ راحمەت، باقىت قۇسىم، ءسۇمبىل شاشىم! — مەن دە ونىڭ بەتىنەن ءسۇيدىم. ۇلبىرەگەن بەتى ماقتا ءتارىزدى. تولقىنىستان قىزدىڭ قولىن جىبەرمەي، ۇستاپ تۇرىپ قالدىم. قاتتى قىسۋعا قيمادىم، ساۋساقتارى سىنىپ كەتەردەي تىم نازىك.
— كەتۋىم كەرەك،-دەپ سىبىر ەتكەن سۇلۋشاش ۇيىنە قاراي جۇگىرە جونەلدى. ايتسە دە ءوزى ورناتقان باقىت كۇيىن جۇرەگىمدە قالدىرىپ كەتتى.
كەنەت قالتا تەلەفونىما حابارلاما كەلىپ ءتۇستى. سۇلۋشاش قايىرلى ءتۇن تىلەپ جازعان بولار. باسقا كىم بولۋى مۇمكىن؟ جالما-جان اشىپ ەدىم، بەيتانىس نومىردەن كەلگەن حابارلاما ءبىر ءتۇرلى سۋىق كورىندى. «جيىرما بەسىنشى تۋعان كۇنىڭدى تاعى دا اكەسىز اتاپ ءوتتىڭ بە؟ نە دەيىن؟! «ەكىنشى مۇشەلىن اتاپ وتكەن كىمنىڭ ۇلى؟» دەپ مەن تولعانىپ وتىرمىن!» بۇل كىم؟ دەرەۋ قوڭىراۋ شالدىم.
تۇتقانى كوتەرمەدى. سۇلۋشاش سىيلاعان شاتتىڭ اۋەنى جۇرەگىمدى ءبىرجولاتا تاستاپ كەتپەسە دە، ءبىر الباستى تارپا باس سالاتىنداي قورقىپ كەتتىم. ءدال بۇگىنگىدەي شات-شادىمان كۇنىمدە مەنى مىسقىلداپ وتىرعان كىم بولدى ەكەن؟ ءزارلى كەكەسىنگە تولى سوزدەر جاتتالىپ قالدى.
كىمنىڭ ۇلىمىن؟ تۇنگى الماتى كوشەسىمەن زىرلاعان كولىك تىزگىنىندە وتىرىپ، وسى سۇراقتى ەركىمنەن تىس قايتالاي بەردىم. ارۋ قالانىڭ سۇلۋلىعىنا سۇقتانۋعا دا، ءتىپتى ءسۇمبىل شاشىمنىڭ جۇرەكجاردى لەبىزىن ەلەستەتۋگە دە دارمەنىم قالمادى. سانامدى جالعىز سۇراق وسقىلاپ تۇردى.
تىلدەي حابارلاما تىنىشىمدى قاشىرعالى بۇگىن ءۇشىنشى كۇن. كوڭىلىمدى جۇمىسقا اۋدارعان بولىپ ءجۇرمىن. تۇسكى ۇزىلىستە سۇلۋشاشپەن بىرگە تاماقتانىپ، كوڭىلىم ءسال دە بولسا دەمدەلىپ قالدى. ونىڭ جاي عانا جانىمدا وتىرعانى جۇرەگىمە كوكتەم گۇلىن شاشادى.
— ءامىر، نەگە مازاڭ قاشىپ ءجۇر؟ — جۇرەگىمنىڭ ءامىرشىسى بولعان ارۋىم جانىمنىڭ جەبەۋشىسىنە دە اينالىپ ۇلگەرىپتى. ايتسە دە وعان سىر الدىرعىم كەلمەدى.
— جاي، جاستىق شاقتىڭ قىزۋى عوي، — دەپ ازىلگە سۇيەي سالدىم.
— ول قىزۋ ساعان قانداي ارەكەت جاساۋعا تۇرتكى بولىپ ءجۇر؟-توسىن سۇراققا ءوزىم ويلاماعان اياقاستى جاۋاپ بەردىم.
— سەنى اتا-اناممەن، انىعىن ايتسام اناممەن، اجەممەن تانىستىرسام دەپ ويلاپ ءجۇرمىن.
— جاقسى وي ەكەن. مەن اناممەن اقىلداسايىن.-شەشەسىنە ايتپاي، شاي دا ىشپەيتىن قىز با دەپ سۇيىكتىمنىڭ بۇل جاۋابىنا كوڭىلىم تولا قويمادى. نە دەگەنمەن جاۋابىن كۇتتىرىپ، جىگىتىنە نازدانۋ قىزعا جاراسىمدى قىلىق قوي.
كۇندە سۇلۋ كورىنەتىن الماتى كەشى سۇرقاي تارتقان. كوزىمە ءبىر قارا نوقات ەلەستەگەن كۇيى، ۇيىمە كەلدىم. اجەم جالعىز وتىر ەكەن. كۇتكەنىم دە وسى ەدى.
— اجە، شايدى قويا تۇرايىقشى. مەنىڭ سىزگە ايتارىم بار،-دەدىم اسىعىپ-ۇسىگىپ.
— ۇلىم-اۋ، جاۋ شاپتى ما؟ ول نە بۇيىمتاي؟
— اجە، مەنىڭ اكەم تۋرالى بىلەتىنىڭىزدى ماعان تولىق ايتىڭىزشى. بۇل تاقىرىپتىڭ سىزگە دە، اپاما دا ۇناي قويمايتىنىن بىلەم. ءبىراق سوڭعى كەزدەرى اكەم تۋرالى ويلانىپ ءجۇرمىن.
— ءامىر، بۇل تۋرالى ءسوز قوزعاعانىڭدى اناڭ بىلسە، قاتتى رەنجيدى. ودان دا جابۋلى قازاندى جابۋلى كۇيىندە قالدىرايىق.-اجەم تۋرا مەن كۇتكەندەي، اڭگىمەدەن بويىن اۋلاق سالدى.
— مەن ون سەگىزگە تولعاندا، «تاستاپ كەتكەن اكەڭدى سۇراپ قايتەسىڭ؟» دەپ انام جاۋاپتان قاشقان. ەندى جيىرما بەسكە كەلىپ، ءوزىم وتاۋ قۇرار جاسقا جەتسەم دە، اكەم تۋرالى بىلۋگە حاقىم جوق پا؟
— بالام، ساعىم قۋىپ قايتەسىڭ؟
— اجە، مەن ساعىمنان جارالدىم با؟
— ءتايت، قايداعىنى ايتپاي وتىر. سەنى اناڭ اللادان سۇراپ، مىنا اجەڭ تاڭىردەن تىلەپ العان.
اجەم مەنىڭ سوزىمە قاتتى تىكسىنىپ، ىشتەي الدەبىر دۇعالارىن قايتالاپ ايتا بەردى. انام جۇمىسىنان كەلگەندە، اجەم ەكەۋمىز تۇك بولماعان ءتۇر تانىتىپ وتىرا قالدىق. جاز گۇلىندەي جايناپ جۇرەتىن ادەمى اپاما اۋىر سۇراقتار قويىپ، كوڭىلىنە قاياۋ سالعىم كەلمەدى.
قورقاۋ قاراڭعىلىقتىڭ پاتشاسى ءتۇن باستالدى. تەرەزە الدىنا بارىپ، اينەككە قارادىم. قويۋ قاراڭعىلىقتىڭ اراسىنان ماعان ءوز بەينەم قاراپ تۇردى. كەنەت ول مىرسىلداپ كۇلدى:
— ساعىم قۋىپ قانشا جۇرەر ەكەنسىڭ؟ نەنى انىقتاعىڭ كەلەدى؟
— اكەمدى، جەتى اتامدى بىلگىم كەلەدى. ونىڭ نەسى ايىپ؟-تەرەزەنىڭ بەر جاعىنداعى مەن ءجۇنىم جىعىلا ءۇن قاتتىم. ار جاقتاعى مەن ادۋىندى، ءارى ءتىلى اششى ەكەن.
— ال بىلگەندە قايتەسىڭ؟ وسى ۋاقىتقا دەيىن اكەسىز ءومىر ءسۇرىپ كەلدىڭ عوي. اناڭ سەنى جەتىمسىرەتكەن جوق. وقىتتى، شوقىتتى. ءۇيىڭ، كولىگىڭ بار.
— ءومىر دۇنيەمەن ولشەنبەيدى. اكە ماحابباتىن كولىكپەن ولشەگەن سەن اقىماقسىڭ!
— ءجا، سولاي-اق بولسىن. ەگەر اكەڭ جايلى ەشتەڭە بىلە الماساڭ، قايتپەكسىڭ؟-ول كەكەتە ەزۋ تارتتى.
— قايتسەم دە انىقتايمىن.-كىجىنە قاراپ ەدىم، ول جوق بولدى. مىنا كۇيگەلەك كۇيىمنەن ءوزىم شوشىنىپ قالدىم. بەلگىسىز بىرەۋدىڭ ارانداتۋىنا سونشا ءمان بەرگەنىم جاراماپتى. ەشكىمگە ۇنامايتىن اكەم تاقىرىبىن جابايىن. ءيا، اجەم دۇرىس ايتادى. ۇيالى تەلەفونىما حابارلاما كەلىپ ءتۇستى. وتكەندەگى نومىردەن ەكەن: «تەكتى عۇمىر كەشكەنسىپ جۇرە بەر. نامىسسىز ەكەنسىڭ!» مىنا حابارلامادان سوڭ، جاڭاعى جۋاس ءامىر عايىپ بولدى دا، تەرەزەنىڭ ار جاعىنداعى بىربەتكەي ءامىر كەلدى.
سۇرەڭسىز جۇمىس كۇنىن سالتاناتتى كەشكە اينالدىراتىن سۇلۋشاش بۇگىن ماعان وڭ جاۋابىن ايتتى. وتباسىممەن تانىسۋعا دايىن ەكەن. ءبىراق اناسى مەنىڭ دە كەلىپ تانىسۋىمدى قالايدى-مىس. بۇل جاۋاپ باقايەسەپ ءتارىزدى ەستىلسە دە، كەلىسىمىمدى بەردىم. بۇگىنگى كەشتى كوڭىلدى وتكىزۋگە ءتيىسپىن. بولاشاق جارىم العاش رەت مەنىڭ وتباسىممەن جۇزدەسەتىن جاۋاپتى ءسات قوي.
كول-كوسىر داستارحان باسىندا وتىرمىز. ءبارى دە كوڭىلدى كورىنەدى. سۇلۋشاش بولە ءسىڭلىسى ايجاندى ەرتە كەلىپتى. ونىڭ سۇراعى بىتسەشى. تەرگەۋشى مە ءوزى؟
— سوندا بانكير بولۋىڭا اناڭ ىقپال ەتتى مە، الدە اكەڭ بە؟ — ەپ قويىپ قالدى. اناما قارادىم. قىرىق شىراقتى ايەلدىڭ قۋلىعى قول سوزىمدا تۇرماي ما؟
— جوق، مەنىڭ كەڭەسىممەن وسى ماماندىقتى تاڭدادى. ءارى قىزمەتىندە تەز وسۋىنە دە مەن ىقپال ەتتىم.-انام جاۋابىن جاراستىرىپ ۇلگەردى. ۇرلىق جاساعانداي، ىشتەي قۋىستانىپ جۇرگەنشە، سۇيىكتىمە اكەسىز وسكەنىمدى ايتۋىم قاجەت. قوناقتارىمدى شىعارىپ سالدىم دا، بولمەمە كىردىم. تاعى حابارلاما. قورىققانىم سونشا، ونى اشۋعا جۇرەكسىندىم. تاعى نە سۇمدىق جازىلعانىن كىم ءبىلسىن؟ قىزىعۋشىلىعىم باسىم ءتۇسىپ، حابارلامانى اشىپ وقىدىم: «سۇلۋشاش قاي رۋدىڭ كەلىنى بولاتىنىنان حابارسىز كەتتى مە؟ وبال بولىپتى سۇلۋعا.» قۇداي-اۋ، بۇل كىم؟ قوڭىراۋ سوقسام، جاۋاپ بەرمەيدى. مەن جايلى سونشالىقتى كوپ بىلەتىن نەندەي ديۋ بۇل؟ءتوزىمىم تاۋسىلدى. بولمەمنەن اتىپ شىعىپ، اپاما جەتىپ باردىم. ءومىر-باقي قورعان بولىپ كەلگەن جان انامنان وسى جولى دا سايا كۇتتىم. ونىڭ جاۋابى جانىمدى تىنىشتاندىراتىنىنا بەك سەندىم.
— اپا، — دەدىم داۋسىم تارعىلدانىپ، - اكەم جايلى ايتىپ بەرىڭىزشى! وتىنەم، جالىنام!
— توسىننان نە بولدى؟ — كۇلىپ اڭگىمە ايتىپ وتىرعان اپام تەز-اق سۇستى تۇرگە ەنە قالدى. ءوزى ءارتىس سياقتى ما، قالاي؟
— تۋعان كۇنىمنەن بەرى وسى سۇراق جانىمدى جەپ بارادى. اپا، قۇتقارشى مىنا زىمىستان ويلاردان!
— نەسىنە جانىڭدى جەيسىڭ؟ ون سەگىز جاسىڭدا ايتقانمىن. اكەڭ سەنى تاستاپ كەتكەن. ەندى نەگە ونى ىزدەي قالدىڭ؟
— اناشىم، جانىڭدى جارالاعىم كەلمەيدى. ءبىراق ايتشى، ول قانداي ادام ەدى؟ سۋرەتىن ساقتادىڭ با؟
— سەن جانىمدى جارالاپ تا ۇلگەردىڭ. ول بەيباقتىڭ سۋرەتىن ساقتاۋعا مىندەتتى ەمەسپىن!
انام مەنى اناۋ قورقىنىشتى قۇبىجىقپەن بەتپە-بەت، جالعىز قالدىردى دا، ءوز بولمەسىنە تايىپ تۇردى. اجەمنەن دە قايران جوق.
اتپاستاي كورىنگەن الماتى تاڭى ارەڭ اعاراڭدادى. جۇمىسقا جينالدىم. سۇلۋشاشتى كورسەم، بار قيىندىعىم ۇمىتىلاتىنداي.
— جانىم، قايىرلى تاڭ. سەنى تۇسىمدە كوردىم،-دەدى ول ەش الاڭسىز.
— مەن سەنى كوپ ويلاعان سوڭ، تۇسىڭە كىرگەنمىن عوي.
— بىلەسىڭ بە، اپاڭ مەن اجەڭ ماعان وتە ۇنادى. ەندى بۇگىن مەنىڭ اتا-اناممەن تانىسۋعا كەلسەڭ، جاقسى بولار ەدى.
— كەيىنىرەك تانىسسام بولماي ما؟ — بۇل سوزىمنەن سوڭ، سۇلۋشاشتىڭ جۇزىندەگى قۋانىشتى رەڭ سولعىن تارتا قالدى. جو-و-وق! ونى مۇڭايتۋعا حاقىم جوق. ايتقانىنا كەلىستىم. ىشكى ۇرەيىم سۇلۋشاشتىڭ ۇيىنە بارعاندا راستالدى. ساۋالدارى تاۋسىلمايتىن ناعىز قازاقتار ەكەن. كەي سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ ۇلگەرمەي جاتىپ، كەلەسى سۇراقتارىن كولدەنەڭ تارتا قويادى.
— اكەڭ جونىندە ءتىس جارمادىڭ عوي. كەلگەلى اپام، اجەم دەپ قانا وتىرسىڭ. جىگىت ءوز جۇرتىن جاقسى ءبىلۋى كەرەك،-دەدى كەنەت اكەسى شەجىرە ايتىپ وتىرعانداي ماڭعازدانىپ.
— مەن اكەسىز وسكەنمىن، — دەدىم امالىم قۇرىپ. سۇلۋشاش ماعان جالت بۇرىلدى. «نەگە ايتپادىڭ؟» دەگەن كىنامشىل كوزقاراسىن وقىپ ۇلگەردىم. ايتۋعا مۇرشامدى كەلتىردى مە جۇمىس قامى؟
— سوندا قالاي؟ اكەڭ جايلى ەشتەڭە بىلمەيسىڭ بە؟
— سابىر، جىگىتتى ۇيالتا بەرمەسەڭشى. ۇيىمىزگە العاش كەلۋى عوي،-دەپ سۇلۋشاشتىڭ اناسى بيبىگۇل وتاعاسىن اقىلعا شاقىرىپ ەدى. ونىسىنان تۇك شىقپادى.
— مەن قىزىمدى جەتى اتاسىن بىلمەيتىن جەتەسىزگە بەرمەيمىن. تەكسىز بىرەۋدىڭ ۇرپاعىن جالعاستىرۋىنا كونبەيمىن!
— اكە! — دەپ شىر ەتتى سۇلۋشاش...
بۇلت اراسىنان شىعا الماي تىرمىسقان اي دا قاراڭعى. جارىعى بولسا دا، مىنا كوشەلەر دە قاراڭعى. كەۋدەمدە جۇرەگىم سوعىپ تۇرسا دا، مىنا الەم مەن ءۇشىن قاراڭعى. كوڭىلىمدەگى كوكتەمدى الگى سوزدەر توناپ اكەتكەن، ول دا قاراڭعى. الىستان جالعان جىلتىراعان جۇلدىزدار دا قاراڭعى. ءومىر-قاپاس، مەن-تۇتقىنمىن. ادامداردىڭ ءبارى ءومىر-اباقتىنىڭ تۇتقىنى. تەك وتىرىك كۇلىپ، وزدەرىنىڭ جاساندى شاتتىقتارىنا «باقىت» دەپ ات قويعان. ءبىراق مەنەن وتكەن ءعارىپ بار ما؟ قازاق ءۇشىن ەڭ اۋىر سوز-تەكسىز. ونى ەستىگەنشە، تىرىدەي جەرگە كىرسەمشى. سۇلۋشاشتىڭ تىكمىنەز اكەسىنە رەنجي دە المادىم. ونىكى دۇرىس. جەتى اتاسىن تەكسەرمەي، قىز الىسىپ، قىز بەرىسپەيتىن قازاق قوي ول. مىنا ديۋانا حالىمە كىمدى كىنالايمىن؟ تاپتىم! اكەم ايىپتى! ول مەنى تاستاپ كەتپەگەندە، مەن ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا تەكسىز اتانباس ەدىم.سەنى دۇنيەنىڭ قاي قيىرىنا كەتسەڭ دە، ىزدەپ تابامىن. سوسىن جازاڭدى بەرەمىن! وعان مىنا قاراڭعىلىق كۋا!
— «سۇم ءومىر اباقتى عوي سانالىعا»، — دەپ ىڭىرسي ولەڭدەتىپ ۇيىمە كىردىم. بۇل ولەڭ جولى قايدان ەسىمە تۇسكەنىن بىلمەيمىن، مەكتەپتە ادەبيەتتى ءسۇيىپ وقيتىنمىن. سول شاعىم ەلەس بەرىپ جاتىر ما؟ الدە جانىما جاقىن بولعان سوڭ، جالعىز جول ولەڭدى انگە اينالدىرىپ الدىم با؟ ءوزىم دە بىلمەيمن. انالارىم وياۋ ەكەن.
— بالام، التىنىم، ساعان نە بولدى؟
اجەم جىلاۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر.
— ءامىرجان، سەن ىشپەيتىن ەدىڭ عوي؟
اپام مەنى تاني المادى. مەنىڭ اياعىمدى باستىرماي تۇرعان اراق ەمەس، شەر عوي، اپا، شەر!
— قۇداعيىڭنىڭ قولىنان شاي ءىشىپ ەدىم، بۋىنىما ءتۇسىپ كەتتى،-دەدىم مىسقىلداپ.
— شايىن بەرىپ، قىزىن بەرمەيمىن دەپ قۋىپ شىقتى.
— نە دەيسىڭ؟ قىزىنا سەندەي جىگىتتىڭ تورەسىن تابا الا ما ەكەن؟
— «تەكسىز» دەدى! «جەتەسىزسىڭ، اكەسىز وسكەن ۇلعا قىز بەرمەيمىن» دەدى!
انام تىلدەن قالدى. جۇرەسىنەن وتىرا كەتتى. اجەم دۇعالارىن ايتىپ، اللاسىنان جاردەم تىلەدى. ءبىراق اللا قۇتقارۋشى پەرىشتەلەرىن جىبەرمەدى.
مەن تاعى دا جاۋاپسىز سۇراقتاردىڭ سوققىسىندا قالدىم.
ادام ءۇش كۇننەن سوڭ توزاققا دا ۇيرەنەدى دەسەدى. مەن دە ۇيرەندىم. سۇلۋشاشسىز ءومىر كەشۋگە، اكەمنىڭ كىم ەكەنىن بىلمەي الاس ۇرۋعا، ءتىپتى اناۋ قۇبىجىق حابارلامالارعا دا ۇيرەنىپ، مويىنسۇنىپ كەتتىم. حابارلاما جىلت ەتتى. قاراڭعىلىقتان شىعارار ساۋلە مە، الدە... وقي باستادىم. «اكەڭنىڭ جوقتىعىنان شاڭىراعىڭ قۇرىلماي جاتىپ قۇلاپ ءتۇستى. ەندى نە ىستەمەكسىڭ؟ جوق اكەڭدى ىزدەيسىڭ بە؟» «جوق اكەڭ» دەپ نە تانتىپ تۇر مىنا قۇبىجىق؟ اكەسىز ءسابي تۋىلاتىن با ەدى؟ الدە اكەم قايتىس بولعان با؟قۇبىجىققا قانشا قوڭىراۋ شالسام دا، تۇتقانى كوتەرمەيتىنىن بىلەمىن. سوندىقتان «مىقتى بولساڭ، قارسى الدىما كەل» دەپ حابارلاما جازىپ جىبەردىم. «وعان ءالى ەرتە» دەگەن جاۋاپ كەلدى.
كىشكەنتاي كۇنىمدە ويناپ ءجۇرىپ قۇلاپ قالسام، بىردەن اناما جىلاپ باراتىنمىن. ول مەنى ىستىق قۇشاعىنا الىپ، ەركەلەتىپ، قالاي دا جۇباتىپ الاتىن. بۇگىن ءدال سونداي كۇيگە ءتۇستىم. جىگىت بولسام دا، كوز جاسىم كىرپىگىمنىڭ ۇشىندا تۇردى. ۇيگە كىرە سالا، انامدى قاتتى قىسىپ قۇشاقتادىم. اجەمدى دە قۇشاعىما الدىم. كوزىمدى اشقالى كورىپ كەلە جاتقان قوس انام مەنىڭ اعىل-تەگىل جاسىمدى كورىپ،جاندارى مۇرىندارىنىڭ ۇشىنا كەلدى.
— اپا، اجە! قۇتقارىڭدارشى مەنى مىنا ازاپتان! بىرەۋ مەنىمەن قاتىگەز ويىن ويناپ ءجۇر. اكەم تۋرالى ساندىراق حابارلامالار جىبەرەدى. سۇلۋشاشتى اكە-شەشەسى مەنىمەن ارالاستىرماي قويدى.. قاراڭعىلىقتىڭ قاپاسىنان قۇتقارشى! سوناۋ باقىتتى كۇندەرىمە ورالعىم كەلەدى!
— بالام، سابىر ەتشى،-دەدى انام وقىستان سالقىن ۇنمەن.
— جوق، ساباما تۇسە المايمىن. كۇندە جۇرەگىمدى سىزداتقانشا، بۇگىن ءبارى اياقتالسىنشى. مەن كىمنىڭ ۇلىمىن؟رۋىم كىم؟قازاقپىن با ءوزى؟ء-وزىم ءۇشىن سونشا قىمبات قوس قيماسىمدى ايامادىم. وزىمشىلدىگىم جەڭدى اقىرى. اجەم اۋزىن باسىپ، ەڭكىلدەپ جىلاپ تۇر. شەشەم اكەمنىڭ ولگەنىن ەستىرتەردەي تۇنەرىپ العان.
— اپا، شىندىقتى ايت. بۇگىن جاۋاپتان قاشپا!
— دايىنسىڭ با جاۋابىن ەستۋگە؟
— ءيا، ءازىرمىن!
— گۇلجاز، قوي، ايتپا!-اجەم ەكى قولى ەربەڭدەپ، ورتامىزعا ءتۇستى.
— قاشانعى جاسىرام؟ قانشا ۋاقىتتان بەرى القىمىمنان الىپ بولدى. ايتىپ قۇتىلايىن. ار جاعى ءبىر اللاعا ايان.
— ءيا، ايتىپ قۇتىل، اپا!
— مەن سەنى جاساندى ۇرىقتاندىرۋ جولىمەن تۋىپ العانمىن.
— تۇك تۇسىنبەدىم. اكەمنىڭ تاستاپ كەتكەنى قايدا؟
— جوق، ول وتىرىكتى سەنىڭ كوڭىلىڭ سۋىسىن دەپ، مەن ويلاپ تاپقانمىن. ءبىراق سەنىڭ تىنىشتىق الار ءتۇرىڭ جوق. اقىرى ءبىلدىڭ.
— نەنى ءبىلدىم؟ اكەسىز قالاي تۋعانمىن؟
— جاساندى ۇرىقتاندىرۋ ورتالىعىنا بارىپ، قىزمەت اقىلارى ءۇشىن تولەم جاسادىم دا، ۇزىن بويلى، قارا كوزدى، بۇيرا شاشتى دەگەن سيپاتتامالى ۇرىقتى تاڭدادىم. ءسويتىپ سەنى ءوزىم ءۇشىن تۋىپ الدىم.
— ءوزىم ءۇشىن دەگەن نە كەسەل، اپا؟
— كارى قىز مىلجا-مىلجا كەمپىر بولماي ما؟ كۇيەۋگە شىقپاعان سوڭ، جالعىز جۇرە بەرمەيىن دەپ، ءوزىمنىڭ بولاشاعىمدى ويلاپ، سەنى دۇنيەگە اكەلدىم.
— قانداي بولاشاق؟ كىمنىڭ كەلەشەگى؟-جانىم الاس ۇرىپ، تىسقا ۇمتىلدىم. جولىما كەدەرگى بولعان انامدى ومىرىمدە العاش رەت كەۋدەسىنەن يتەرىپ جىبەردىم.
ءىلبىپ كەلەم، ءىلبىپ كەلەم. بويىمدا شالا-جانسار جانىم بار. ويىمدى ءزىل قارا تۇمان باسقان. جانىمدى تاس تۇنەك ەڭسەرىپ الدى. تۇنەرگەن مىلقاۋ الەمدە ينەنىڭ جاسۋىنداي دا ساۋلە قالمادى. تۇلدىر كەڭىستىكتە قۇر تىربىڭداپ كەلەم.اقىلىم ادىرا قالىپ، قايران جۇرەك قانا قالدى قالتىراپ. كىمگە ەكەنى بەلگىسىز، مۇڭ شاققىم كەلدى. وسى وي سۇيرەلەپ، اباي ەسكەرتكىشىنە الىپ باردى. ەسكەرتكىش تۇبىنە قۇلاي كەتتىم: «ۇلى بابا، «قازاقپىن» دەپ ءومىر كەشكەن بالاڭمىن! ەندى بۇگىن ءوزىمدى كىم دەپ اتارىمدى بىلمەي اۋرەمىن. ايتشى، داناگويىم، ادامدى ادام قولدان جاساپ السا، كىمگە كۇنا؟اقشا ءۇشىن الباستى تۇقىمىن شىنىعا سالىپ وتكىزگەن شايتانتەكتىلەر ايىپتى ما؟ الدە سول شىنىداعى ۇرىقتى جاتىرىندا دامىتقان ءوزىمشىل ايەلدەر جازىقتى ما؟وسى ازعىندىققا اۋىزدىق سالماي، ەسىرتىپ وتىرعان كۇللى قوعام با؟ مەنىڭ داۋسىم جەتەر ەمەس. ءۇن قاتشى مىنا مەڭىرەۋ قوعامعا! وياتشى ارىن! ساقتاشى بارىن!» ءدال وسى ساتتە بۇكىل جانىم ناعىز اكە قۇشاعىن اڭساپ تۇردى. ال اباي ەسكەرتكىشىنەن جاۋاپ بولمادى: «ۇستاراسىز اۋزىنا مۇرتى تۇسكەن» قازاعىن كورگەن دانىشپان دا مەنىمەن بىرگە جىلاپ تۇرعانداي.
ءتۇن ەتەگىنىڭ قالاي تۇرىلگەنىن، تاڭ شاپاعىنىڭ قالاي شاشىلعانىن مەن سەزبەدىم. قۇبىجىقتىڭ قوڭىراۋىنان ەس جيدىم. قىزدىڭ داۋسى «قايداسىڭ؟» دەدى. ادام ءولىپ بارا جاتسا دا، ءىشىن قىزىعۋشىلىق تەسەدى ەكەن. ولەر حالگە جەتسەم دە، ول ديۋمەن كەزدەسپەي كەتكىم كەلمەدى. مىنا سۇمدىقتى قارا! بوكسەسىن بۇراڭداتىپ ايگەرىم كەلە جاتىر.
— سالەم، ءامىر!
— نە كەرەك ساعان؟
— سەن كەرەكسىڭ!
— ارام ەكەنسىڭ! ءبىر كەڭسەدە ءجۇرىپ، ىستەگەن ءىسىڭدى قارا! سوندا نە تاپتىڭ؟
— سۇلۋشاش ەكەۋىڭدى اجىراتقىم كەلدى. سەن تۋرالى اقپارات ىزدەپ شارشامادىم. سۇم دەرەك مەنى ءوزى ىزدەپ تاپتى. مەنىڭ الىس جاماعايىن ءبىر تاتەم قىز كۇنىندە سەنىڭ اپاڭنىڭ قۇربىسى بولىپتى. ەكەۋى اناۋ ورتالىققا بىرگە بارىپتى. «سودان تۋىپ العان ۇلى عوي» دەپ تاتەم ءبارىن ءبىلىپ وتىر ەكەن. سول شىندىقتى ءوز پايداما اسىردىم.
— ەشتەڭە دە كادەڭە جارامادى. مەن اكەم جايلى ءبارىن ءبىلدىم.ودان ساعان كەلىپ-كەتەر نە بار؟
— كوپ نارسە وزگەردى. سەنىڭ الپەشتەپ جۇرگەن سۇلۋىڭ تاستاپ كەتتى. قايرىلىپ كەلمەيتىنى انىق.
— سوندا سۇلۋشاش بولماسا، مەن ساعان عاشىق بولام با؟
— مەن تەگىڭە قارامايمىن. ءارى مەنىڭ ماحابباتىم ەكەۋمىزگە جەتەدى!
— جوق، مەن سۇلۋشاشتى سۇيەمىن!!!
وسى ومىردەگى جالعىز ءمولدىرىم-ماحابباتىمدى بار داۋسىممەن ايعايلاي ايتتىم.
— مەن دە سەنى سۇيەمىن!
تۋ سىرتىمنان ەستىلگەن سىڭعىر ۇنگە جالت بۇرىلدىم. بوتاشىم، ءسۇمبىل شاشىم، كەلدىڭ بە؟ جانارىمىز تۇيىسە قالدى.
— قايعى قۇرتى ءمۇجىپ بىتكەن جانىمدى،
قايدان ءبىلدىڭ زاپىران شەككەن ءحالىمدى؟
— مەن بىلمەيتىن جۇرەگىڭدە كۇي بار ما؟
سەنى سۇيەم، باسقا جايعا يلانبا!
— سۇراما مەنىڭ تەگىمدى،
بىلمەي-اق قويشى ەلىمدى!
— قازاقى جانىڭ، ءتىلىڭ بار،
كەم تۇتام قالاي ءوزىڭدى؟!
— تەگىم-جىن، ال انام-قازاق،
سودان دا ءومىر تولعان ازاپ!
— جىن بول، مەيلى پەرى بول!
جۇرەگىمنىڭ ماڭگى ءۇنى بول!
عاشىعىمنىڭ جاستى جانارىنداعى وسى ويدى وقىعان مەن وعان قاراي تالتىرەكتەي ۇمتىلدىم...
You Might Also Like
-
كۇن بەسىنگە قۇلاعاندا مىلتىق اسىنعان اتتىلى ادام بەكتاۋاتا تاۋىنىڭ تەرىسكەي شاتقالدارىن ءسۇزىپ كەلە جاتتى.كۇننىڭ ىستىعى قايتىپ، تاۋ اڭعارى قوڭىر-سالقىن تارتقان. «جۇرگەنگە جورگەم ىلىگەدى»...
