ءتىس سۇلۋلىعى
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، اقجار اۋدانى، ءداۋىت اۋىلى،
ءداۋىت ورتا مەكتەبىنىڭ اعىلشىن ءتىلى ءپانى ءمۇعالىمى
ابدۋگاپاروۆا ارايگۋل كاحارمانوۆنا
تاقىرىبى: ءتىس ساۋلىعى
ماقساتى: ءتىس گيگيەناسىن دۇرىس قالىپتاستىرۋ جانە ءتىس اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ.
جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
• ءتىس گيگيەناسىن ساقتاۋ؛
• اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ؛
• ءتىسىمىزدى ساقتاۋدا قولدانىلاتىن ءىس - شارالار؛
جۇمىستىڭ وزەكتىلىگى: ءاربىر ادام ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن كۇتۋ كەرەك! ءتىس - ادام دەنساۋلىعىنىڭ باستى تىرەگى دەپ ايتۋعا بولادى. ساۋ تىستەرمەن كۇلىمسىرەۋ – بۇل ساۋلىقتىڭ، ادەمىلىكتىڭ، ساندىلىكتىڭ جانە مارتەبەلىلىكتىڭ كورىنىسى!
مازمۇنى
ءى. كىرىسپە
ءتىستىڭ ەكولوگيالىق سيپاتتاماسى
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ءتىس گيگيەناسى
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
پايدالانعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
قوسىمشا
كىرىسپە
بۇگىنگى تاڭداعى ەكولوگيا ماسەلەسى الەمدەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ەكولوگيانىڭ لاستانۋى ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا، سونىڭ ىشىندە تىستەرىنە دە زياندى اسەرىن تيگىزەدى. بۇگىن مەن ءتىس ماسەلەسىن قوزعاعىم كەلىپ وتىر. مەندە مىناداي سۇراقتار تۋىندادى:
- بىزدە نەشە ءتىس بار؟
- تاماقتان سوڭ جۋىپ - تازالاۋدى ۇمىتىپ جۇرگەن جوقپىز با؟
گيپوتەزا: ەگەر ءبىز ءتىس پەن اۋىز قۋىسىنىڭ اۋرۋىنا اسەرىن تيگىزەتىن فاكتورلاردى وقىپ، زەرتتەسەك، وندا حالىق اراسىنداعى اۋرۋلاردىڭ سانىن تومەندەتۋگە اكەلەتىن اعارتۋشىلىق جۇمىستى جۇرگىزە الامىز.
دەنساۋلىقتى جاقسارتۋ ماقساتىندا جىل سايىن 18 جاسقا دەيىنگى بالالار پروفيلاكتيكالىق مەديسينالىق بايقاۋدان وتكىزىلەدى. مەديسينالىق بايقاۋدان ءوتۋ كەزىندە بالالار سونىمەن قاتار ءتىس دارىگەرىنىڭ كابينەتىندە دە تەكسەرىلەدى.
مەملەكەت تە ستوماتولوگيا وبلىسىنا كومەك كورسەتىپ وتىرادى. ءتىس دارىگەرىنىڭ مەديسينالىق تەكسەرىسىنەن ءوتۋ كەزىندە 18 جاسقا دەيىنگى وقۋشىدا تىسجەگى (كاريەس) انىقتالسا ونى تەگىن ەمدەيدى، ويتكەنى مەملەكەت تىسجەگىسى بار بالالاردىڭ تەگىن ەمدەلۋى ءۇشىن جىل سايىن اقشا قاراجاتىن ءبولىپ وتىرادى..
مەن ءوز مەكتەبىمنىڭ باستاۋىش سىنىپتار اراسىندا 2008 جىلدان 2010 جىلعا دەيىنگى تەكسەرىس كەزىندە تىسجيەگى انىقتالعان وقۋشىلاردىڭ پايىز سانىن سالىستىردىم. ناتيجەسى مىناداي بولدى: جىلدان جىلعا تىسجيەگىمەن اۋىراتىن بالالار سانى ارتىپ وتىرعان. ونىڭ سەبەبى گيگيەنانى ساقتاماۋ، دۇرىس تاماقتانباۋ.
تىسجەگى اۋرۋىنىڭ سەبەپتەرى دۇرىس تاماقتانباۋ بولىپ تابىلادى: قانتتى كوپ مولشەردە قولدانۋ، ۇننان جاسالعان ءتاتتى تاعامداردى كوپ پايدالانۋ، تاماق قۇرامىندا شيكى جەمىستەر مەن كوكونىستەردىڭ بولماۋى (ولاردى شايناۋ كەزىندە تىستەردىڭ وزىندىك تازالانۋى جۇرەدى).
ءتىس پەن اۋىز قۋىسىن كۇتۋ گيگيەناسىن بىلمەۋ جانە ونى ساقتاماۋ تىسجەگىنىڭ دامۋىنىڭ كەلەسى سەبەبى بولىپ تابىلادى. اۋىز قۋىسىنىڭ جەكە گيگيەناسىنىڭ نەگىزى – تىستەردى دۇرىس جانە ۇنەمى تازالاپ وتىرۋ.
ادامنىڭ اۋىز قۋىسىندا ۇنەمى باكتەريالار جۇرەدى.
العاش رەت باكتەريالاردى ءدال سول ءتىس قاعىندا گوللاند عالىمى ا. ليەۆەنگۋك (1683 جىلى) انىقتادى. باكتەريالاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتىنىڭ ءونىمى قىشقىلدار بولىپ تابىلادى، ولاردىڭ ءبولىنۋى ءتىستىڭ بۇزىلۋ پروسەسىنىڭ باستالۋىنا جاردەمدەسۋى مۇمكىن.
پروفيلاكتيكالىق بايقاۋدان ءوتۋ ءۇشىن جارتى جىلدا ءبىر رەت دارىگەرگە كورىنۋ ادەتىنىڭ جوقتىعى – تىستەرىڭىزدى جوعالتىپ الۋدا تاۋەكەل ەتۋىڭىزدىڭ كەيبىر سەبەپتەرى عانا.
ەندى ءتىسىمىز تۋرالى ايتاتىن بولساق، ءتىس – ءبىزدىڭ دەنەمىزدەگى ەڭ قاتتى زات. ءتىستىڭ نەگىزگى قىزمەتى – تاماقتى شايناۋ. ءتىس جاق سۇيەكتەن وسەدى. ادام دۇنيەگە كەلگەننەن كەيىن، التى اي بولعاندا باستاپ شىعادى – ول «ءسۇت ءتىس» دەپ اتالادى. التى جاسقا تولعاندا ءسۇت تىستەر تۇسە باستايدى، تۇسكەن ءتىستىڭ ورنىنا «نەگىزگى تىستەر» شىعادى. ولاردىڭ كولەمى ۇلكەندەۋ، بارلىق تىستەر سىيىپ تۇرۋى ءۇشىن سونىمەن بىرگە ادامنىڭ جاقتارى دا وسەدى. ون ەكى جاسقا تولعاندا بارلىق ءتىس جاڭارىپ بولادى. ادامداردىڭ كوپشىلىگى 20 جاسقا تولعاندا 32 ءتىسى تولىق شىعىپ بولادى.
ءتىس قابىعىن «ەمال» جاۋىپ تۇرادى. تاماقتى شايناعان كەزدە اۋىز قۋىسىنان قىشقىل بولىنەدى، بۇل ەمالدى بۇزادى. سوندىقتان ءتىستى تاماقتان سوڭ تازالاپ، جۋىپ تۇرۋ كەرەك.
ءتىس ششەتكاسى وسىدان مىڭ جىلداي ۋاقىت بۇرىن اراب ەلىندەگى مۇسىلمانداردان تاراعان. «اراك» اعاشىنان دايىندالعان ءتىس ششەتكاسى «ميسۋاك» دەپ اتالعان. بەرتىن كەلە، ءتىس ششەتكاسىن قىتايدا جاساعان. كوپ ۇزاماي، ونى ساۋداگەرلەر ەۋروپاعا اپارعان. ۋاقىت وتە كەلە، بۇل ششەتكالاردىڭ ءبىرى قاتتى، ال ەكىنشىسى تىم جۇمساق بولعاندىقتان، نەيلون تالشىعىنان جاسالعان ءتىس ششەتكاسى شىعارىلدى. اقش - تا ەلەكترلى ءتىس ششەتكاسى قولدانىسقا ەندى. قازىرگى ءبىز پايدالانىپ جۇرگەن ءتىس ششەتكاسىنىڭ قىسقاشا تاريحى وسىنداي.
ءتىس ششەتكاسىن تاڭداعاندا:
بالالارعا ارنالعان ءتىس ششەتكا سابى قالىڭ بولسا، بالاعا ۇستاۋعا ىڭعايلى.
- تالشىقتارى ءجيى جانە دوڭگەلەك ششەتكالار ءتىس ەتتەرىنىڭ قاناماۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە جۇمساق بولادى.
ءتىستى قالاي جۋۋ كەرەك؟
ءتىستى كۇنىنە ەكى رەت جۋىپ تۇرعان ابزال. تاڭەرتەڭگىسىن، كەشكە استان سوڭ، ۇيقى الدىندا. سەبەبى استان كەيىنگى قالدىقتار ءتىس قۋىستارىندا قالىپ قويعان، ءتىستىڭ شىرۋىنە الىپ كەلەدى.
دۇرىس جۋىلعان تىسكە قۇرت تۇسپەيدى. ءتىستى كەم دەگەندە، ءۇش مينۋت جۋۋ قاجەت. ويتكەنى ءتىس پاستاسى ءتىستى قاجەتتى زاتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى. ءتىس جۋعاندا، ششەتكانى كۇرەك تىستەن ازۋ تىستەرگە دەيىن جەڭىل قوزعالىسپەن اينالدىرا ىسىپ شىعاسىز. ودان سوڭ، كۇرەك تىستەر ارقىلى ەكىنشى جاق بولىگىن، ىسىپ شىعاسىز. ۇستىڭگى جانە استىڭعى تىستەردى دە كەزەك - كەزەك ىسقىلايسىز.
ءتىس گيگيەناسى
*ءتىستى كۇنىنە 2 رەت جۇمساقتىعى ورتاشا ءتىس ششەتكاسىمەن تازالاۋ.
*ءتىس ششەتكاسىن ءۇش ايدا ءبىر رەت اۋىستىرىپ تۇرۋ كەرەك.
*تاماقتان سوڭ ءار ۋاقىتتا ءتىستى شايىپ تۇرۋ كەرەك.
*جىلىنا 2 رەت ءتىس دارىگەرىنە كورىنۋ كەرەك.
*تاماققا قاتتى ونىمدەردى پايدالانباۋ كەرەك.
*ءتىس ششەتكاسى قاتاڭ تۇردە ءار ادامدا جەكە بولۋى كەرەك.
* قانت، كونفەت، ءتاتتى توقاش تاعامدارىن ازىراق پايدالانعان ءجون
بۇگىنگى تاڭدا وكىنىشكە وراي، تىستەرى ساۋ ادامدى اندا - ساندا كەزدەستىرۋگە بولادى.
ءتىپتى بولماعاندا اۋىز قۋىسىن دۇرىس كۇتۋ قاجەت:
• ءتىستى كۇنىنە ەكى رەت – تاڭەرتەڭ جانە ۇيىقتار الدىندا ىسىپ، تازالاۋ قاجەت؛
• ءتىستى دۇرىس تازالاۋ تەحنيكاسىن ساقتاۋ قاجەت؛
• كۇنىنە جوق دەگەندە ءبىر رەت ءتىستىڭ اراسىن تىسكە ارنالعان جىپپەن تازالاپ وتىرۋ قاجەت؛
• اۋىز قۋىسىن شاياتىن ارنايى سۇيىقتىقتاردى پايدالانۋ قاجەت؛
• ءتىس تازالاعىشتارىن پايدالانۋ قاجەت؛
• دۇرىس تاماقتانۋ كەرەك؛
• ءتىس ششەتكاسىن ءار 3 اي سايىن اۋىستىرىپ وتىرۋ قاجەت.
ەگەر ادام وسى قاراپايىم ەرەجەلەردى ساقتاپ وتىرماسا، وندا تىسجەگى پايدا بولۋى مۇمكىن.
قورىتىندى
ءتىسىمىزدىڭ ساۋلىعىن قالاي ساقتاۋىمىز قاجەت؟ ول ءۇشىن ءتىسىمىزدى ءار تاماقتان كەيىن ىسۋىمىز قاجەت، باكتەرياعا قارسى قورعانىستى ۇزاق ۋاقىت بويى قامتاماسىز ەتەتىن فتوردان تۇراتىن ءتىس پاستاسىن پايدالانىپ، تىسكە ارنالعان جىپتەردى، ءتىستى شاياتىن ارنايى سۇيىقتىقتاردى قولدانۋىمىز قاجەت، جانە ەڭ باستىسى جىلىنا ەكى رەتتەن كەم ەمەس ءتىس دارىگەرىنە كورىنىپ تۇرۋىمىز قاجەت.
ساۋ تىستەرمەن كۇلىمسىرەۋ – بۇل ساۋلىقتىڭ، ادەمىلىكتىڭ، ساندىلىكتىڭ جانە مارتەبەلىلىكتىڭ كورىنىسى!
ءتىسىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن مىنا ەرەجەنى تاعىدا ءبىر ەستەرىڭە سالايىن:
1. ءتىستى كۇنىنە 2 رەت تازالاۋ.
2. تاماقتان سوڭ اۋىزدى شايۋ.
3. ىستىق تاماقتان سوڭ سۋىق سۋ ىشپەۋ.
4. قاتتى زاتتاردى تىسپەن شاقپاۋ.
5. ءتاتتىنى كوپ جەمەۋ.
6. ءتىس دارىگەرىنە ءجيى كورىنۋ.
7. اركىم ءوزىنىڭ جەكە ءتىس ششەتكاسىن پايدالانۋ.
ءداۋىت ورتا مەكتەبىنىڭ اعىلشىن ءتىلى ءپانى ءمۇعالىمى
ابدۋگاپاروۆا ارايگۋل كاحارمانوۆنا
تاقىرىبى: ءتىس ساۋلىعى
ماقساتى: ءتىس گيگيەناسىن دۇرىس قالىپتاستىرۋ جانە ءتىس اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ.
جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
• ءتىس گيگيەناسىن ساقتاۋ؛
• اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ؛
• ءتىسىمىزدى ساقتاۋدا قولدانىلاتىن ءىس - شارالار؛
جۇمىستىڭ وزەكتىلىگى: ءاربىر ادام ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن كۇتۋ كەرەك! ءتىس - ادام دەنساۋلىعىنىڭ باستى تىرەگى دەپ ايتۋعا بولادى. ساۋ تىستەرمەن كۇلىمسىرەۋ – بۇل ساۋلىقتىڭ، ادەمىلىكتىڭ، ساندىلىكتىڭ جانە مارتەبەلىلىكتىڭ كورىنىسى!
مازمۇنى
ءى. كىرىسپە
ءتىستىڭ ەكولوگيالىق سيپاتتاماسى
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ءتىس گيگيەناسى
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
پايدالانعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
قوسىمشا
كىرىسپە
بۇگىنگى تاڭداعى ەكولوگيا ماسەلەسى الەمدەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ەكولوگيانىڭ لاستانۋى ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا، سونىڭ ىشىندە تىستەرىنە دە زياندى اسەرىن تيگىزەدى. بۇگىن مەن ءتىس ماسەلەسىن قوزعاعىم كەلىپ وتىر. مەندە مىناداي سۇراقتار تۋىندادى:
- بىزدە نەشە ءتىس بار؟
- تاماقتان سوڭ جۋىپ - تازالاۋدى ۇمىتىپ جۇرگەن جوقپىز با؟
گيپوتەزا: ەگەر ءبىز ءتىس پەن اۋىز قۋىسىنىڭ اۋرۋىنا اسەرىن تيگىزەتىن فاكتورلاردى وقىپ، زەرتتەسەك، وندا حالىق اراسىنداعى اۋرۋلاردىڭ سانىن تومەندەتۋگە اكەلەتىن اعارتۋشىلىق جۇمىستى جۇرگىزە الامىز.
دەنساۋلىقتى جاقسارتۋ ماقساتىندا جىل سايىن 18 جاسقا دەيىنگى بالالار پروفيلاكتيكالىق مەديسينالىق بايقاۋدان وتكىزىلەدى. مەديسينالىق بايقاۋدان ءوتۋ كەزىندە بالالار سونىمەن قاتار ءتىس دارىگەرىنىڭ كابينەتىندە دە تەكسەرىلەدى.
مەملەكەت تە ستوماتولوگيا وبلىسىنا كومەك كورسەتىپ وتىرادى. ءتىس دارىگەرىنىڭ مەديسينالىق تەكسەرىسىنەن ءوتۋ كەزىندە 18 جاسقا دەيىنگى وقۋشىدا تىسجەگى (كاريەس) انىقتالسا ونى تەگىن ەمدەيدى، ويتكەنى مەملەكەت تىسجەگىسى بار بالالاردىڭ تەگىن ەمدەلۋى ءۇشىن جىل سايىن اقشا قاراجاتىن ءبولىپ وتىرادى..
مەن ءوز مەكتەبىمنىڭ باستاۋىش سىنىپتار اراسىندا 2008 جىلدان 2010 جىلعا دەيىنگى تەكسەرىس كەزىندە تىسجيەگى انىقتالعان وقۋشىلاردىڭ پايىز سانىن سالىستىردىم. ناتيجەسى مىناداي بولدى: جىلدان جىلعا تىسجيەگىمەن اۋىراتىن بالالار سانى ارتىپ وتىرعان. ونىڭ سەبەبى گيگيەنانى ساقتاماۋ، دۇرىس تاماقتانباۋ.
تىسجەگى اۋرۋىنىڭ سەبەپتەرى دۇرىس تاماقتانباۋ بولىپ تابىلادى: قانتتى كوپ مولشەردە قولدانۋ، ۇننان جاسالعان ءتاتتى تاعامداردى كوپ پايدالانۋ، تاماق قۇرامىندا شيكى جەمىستەر مەن كوكونىستەردىڭ بولماۋى (ولاردى شايناۋ كەزىندە تىستەردىڭ وزىندىك تازالانۋى جۇرەدى).
ءتىس پەن اۋىز قۋىسىن كۇتۋ گيگيەناسىن بىلمەۋ جانە ونى ساقتاماۋ تىسجەگىنىڭ دامۋىنىڭ كەلەسى سەبەبى بولىپ تابىلادى. اۋىز قۋىسىنىڭ جەكە گيگيەناسىنىڭ نەگىزى – تىستەردى دۇرىس جانە ۇنەمى تازالاپ وتىرۋ.
ادامنىڭ اۋىز قۋىسىندا ۇنەمى باكتەريالار جۇرەدى.
العاش رەت باكتەريالاردى ءدال سول ءتىس قاعىندا گوللاند عالىمى ا. ليەۆەنگۋك (1683 جىلى) انىقتادى. باكتەريالاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتىنىڭ ءونىمى قىشقىلدار بولىپ تابىلادى، ولاردىڭ ءبولىنۋى ءتىستىڭ بۇزىلۋ پروسەسىنىڭ باستالۋىنا جاردەمدەسۋى مۇمكىن.
پروفيلاكتيكالىق بايقاۋدان ءوتۋ ءۇشىن جارتى جىلدا ءبىر رەت دارىگەرگە كورىنۋ ادەتىنىڭ جوقتىعى – تىستەرىڭىزدى جوعالتىپ الۋدا تاۋەكەل ەتۋىڭىزدىڭ كەيبىر سەبەپتەرى عانا.
ەندى ءتىسىمىز تۋرالى ايتاتىن بولساق، ءتىس – ءبىزدىڭ دەنەمىزدەگى ەڭ قاتتى زات. ءتىستىڭ نەگىزگى قىزمەتى – تاماقتى شايناۋ. ءتىس جاق سۇيەكتەن وسەدى. ادام دۇنيەگە كەلگەننەن كەيىن، التى اي بولعاندا باستاپ شىعادى – ول «ءسۇت ءتىس» دەپ اتالادى. التى جاسقا تولعاندا ءسۇت تىستەر تۇسە باستايدى، تۇسكەن ءتىستىڭ ورنىنا «نەگىزگى تىستەر» شىعادى. ولاردىڭ كولەمى ۇلكەندەۋ، بارلىق تىستەر سىيىپ تۇرۋى ءۇشىن سونىمەن بىرگە ادامنىڭ جاقتارى دا وسەدى. ون ەكى جاسقا تولعاندا بارلىق ءتىس جاڭارىپ بولادى. ادامداردىڭ كوپشىلىگى 20 جاسقا تولعاندا 32 ءتىسى تولىق شىعىپ بولادى.
ءتىس قابىعىن «ەمال» جاۋىپ تۇرادى. تاماقتى شايناعان كەزدە اۋىز قۋىسىنان قىشقىل بولىنەدى، بۇل ەمالدى بۇزادى. سوندىقتان ءتىستى تاماقتان سوڭ تازالاپ، جۋىپ تۇرۋ كەرەك.
ءتىس ششەتكاسى وسىدان مىڭ جىلداي ۋاقىت بۇرىن اراب ەلىندەگى مۇسىلمانداردان تاراعان. «اراك» اعاشىنان دايىندالعان ءتىس ششەتكاسى «ميسۋاك» دەپ اتالعان. بەرتىن كەلە، ءتىس ششەتكاسىن قىتايدا جاساعان. كوپ ۇزاماي، ونى ساۋداگەرلەر ەۋروپاعا اپارعان. ۋاقىت وتە كەلە، بۇل ششەتكالاردىڭ ءبىرى قاتتى، ال ەكىنشىسى تىم جۇمساق بولعاندىقتان، نەيلون تالشىعىنان جاسالعان ءتىس ششەتكاسى شىعارىلدى. اقش - تا ەلەكترلى ءتىس ششەتكاسى قولدانىسقا ەندى. قازىرگى ءبىز پايدالانىپ جۇرگەن ءتىس ششەتكاسىنىڭ قىسقاشا تاريحى وسىنداي.
ءتىس ششەتكاسىن تاڭداعاندا:
بالالارعا ارنالعان ءتىس ششەتكا سابى قالىڭ بولسا، بالاعا ۇستاۋعا ىڭعايلى.
- تالشىقتارى ءجيى جانە دوڭگەلەك ششەتكالار ءتىس ەتتەرىنىڭ قاناماۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە جۇمساق بولادى.
ءتىستى قالاي جۋۋ كەرەك؟
ءتىستى كۇنىنە ەكى رەت جۋىپ تۇرعان ابزال. تاڭەرتەڭگىسىن، كەشكە استان سوڭ، ۇيقى الدىندا. سەبەبى استان كەيىنگى قالدىقتار ءتىس قۋىستارىندا قالىپ قويعان، ءتىستىڭ شىرۋىنە الىپ كەلەدى.
دۇرىس جۋىلعان تىسكە قۇرت تۇسپەيدى. ءتىستى كەم دەگەندە، ءۇش مينۋت جۋۋ قاجەت. ويتكەنى ءتىس پاستاسى ءتىستى قاجەتتى زاتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى. ءتىس جۋعاندا، ششەتكانى كۇرەك تىستەن ازۋ تىستەرگە دەيىن جەڭىل قوزعالىسپەن اينالدىرا ىسىپ شىعاسىز. ودان سوڭ، كۇرەك تىستەر ارقىلى ەكىنشى جاق بولىگىن، ىسىپ شىعاسىز. ۇستىڭگى جانە استىڭعى تىستەردى دە كەزەك - كەزەك ىسقىلايسىز.
ءتىس گيگيەناسى
*ءتىستى كۇنىنە 2 رەت جۇمساقتىعى ورتاشا ءتىس ششەتكاسىمەن تازالاۋ.
*ءتىس ششەتكاسىن ءۇش ايدا ءبىر رەت اۋىستىرىپ تۇرۋ كەرەك.
*تاماقتان سوڭ ءار ۋاقىتتا ءتىستى شايىپ تۇرۋ كەرەك.
*جىلىنا 2 رەت ءتىس دارىگەرىنە كورىنۋ كەرەك.
*تاماققا قاتتى ونىمدەردى پايدالانباۋ كەرەك.
*ءتىس ششەتكاسى قاتاڭ تۇردە ءار ادامدا جەكە بولۋى كەرەك.
* قانت، كونفەت، ءتاتتى توقاش تاعامدارىن ازىراق پايدالانعان ءجون
بۇگىنگى تاڭدا وكىنىشكە وراي، تىستەرى ساۋ ادامدى اندا - ساندا كەزدەستىرۋگە بولادى.
ءتىپتى بولماعاندا اۋىز قۋىسىن دۇرىس كۇتۋ قاجەت:
• ءتىستى كۇنىنە ەكى رەت – تاڭەرتەڭ جانە ۇيىقتار الدىندا ىسىپ، تازالاۋ قاجەت؛
• ءتىستى دۇرىس تازالاۋ تەحنيكاسىن ساقتاۋ قاجەت؛
• كۇنىنە جوق دەگەندە ءبىر رەت ءتىستىڭ اراسىن تىسكە ارنالعان جىپپەن تازالاپ وتىرۋ قاجەت؛
• اۋىز قۋىسىن شاياتىن ارنايى سۇيىقتىقتاردى پايدالانۋ قاجەت؛
• ءتىس تازالاعىشتارىن پايدالانۋ قاجەت؛
• دۇرىس تاماقتانۋ كەرەك؛
• ءتىس ششەتكاسىن ءار 3 اي سايىن اۋىستىرىپ وتىرۋ قاجەت.
ەگەر ادام وسى قاراپايىم ەرەجەلەردى ساقتاپ وتىرماسا، وندا تىسجەگى پايدا بولۋى مۇمكىن.
قورىتىندى
ءتىسىمىزدىڭ ساۋلىعىن قالاي ساقتاۋىمىز قاجەت؟ ول ءۇشىن ءتىسىمىزدى ءار تاماقتان كەيىن ىسۋىمىز قاجەت، باكتەرياعا قارسى قورعانىستى ۇزاق ۋاقىت بويى قامتاماسىز ەتەتىن فتوردان تۇراتىن ءتىس پاستاسىن پايدالانىپ، تىسكە ارنالعان جىپتەردى، ءتىستى شاياتىن ارنايى سۇيىقتىقتاردى قولدانۋىمىز قاجەت، جانە ەڭ باستىسى جىلىنا ەكى رەتتەن كەم ەمەس ءتىس دارىگەرىنە كورىنىپ تۇرۋىمىز قاجەت.
ساۋ تىستەرمەن كۇلىمسىرەۋ – بۇل ساۋلىقتىڭ، ادەمىلىكتىڭ، ساندىلىكتىڭ جانە مارتەبەلىلىكتىڭ كورىنىسى!
ءتىسىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن مىنا ەرەجەنى تاعىدا ءبىر ەستەرىڭە سالايىن:
1. ءتىستى كۇنىنە 2 رەت تازالاۋ.
2. تاماقتان سوڭ اۋىزدى شايۋ.
3. ىستىق تاماقتان سوڭ سۋىق سۋ ىشپەۋ.
4. قاتتى زاتتاردى تىسپەن شاقپاۋ.
5. ءتاتتىنى كوپ جەمەۋ.
6. ءتىس دارىگەرىنە ءجيى كورىنۋ.
7. اركىم ءوزىنىڭ جەكە ءتىس ششەتكاسىن پايدالانۋ.
You Might Also Like
