InfoHub Logo

كورشى ابينە اپانى ادام ءتۇسىنىپ بولمايدى. بىردە كول، بىردە ءشول.

ول وتىرعان جەردە وزگە ايەلدەردىڭ اۋىزىنا قۇم قۇيىلىپ، «اپا، اپاتاي» دەپ بەزەك قاعادى. جاقسىسىن اۋىزىنا توسادى. ءتىپتى بىرەۋى الدەقايدان ساپار شەگىپ كەلسە، ابينە اپانى شاقىرىپ، تورگە وتىرعىزۋى مىندەتتەي. سالەم-ساۋقاتتىڭ دا قوماقتىسىن دا سول كىسى ەنشىلەيدى. قويشى، ايەلدەر تۇرماق ءبىزدىڭ بايتۇرسىنوۆ كوشەسىنىڭ بالالارىنا دەيىن اپاڭىزدىڭ الدىندا قۇرداي جورعالايمىز. سۋىن تاسىپ، وتىنىن جارامىز. ءشوبىن ءتۇسىرىپ، مايا قىلىپ جينايمىز. ءبىراق ابينە اپا قانشا قاتال دەسەك تە، مول قول ادام. ءبىر-بىر قالتا قۇرت-ىرىمشىگىن ۇلەستىرىپ الەك. الماسىڭا قويمايدى.

— ءاي، قاراپۇشىق. ءالى وسىعان زار بولاسىڭدار. جەر باسىپ جۇرە بەرەتىن مەن شايتان ەمەس شىعارمىن، — دەيدى. ءبىزدى قويىپ ابينە اپام ۇجىمنىڭ باسشىسى، انشەيىندە اۋىزدىعا ءسوز، اياقتىعى جول بەرمەيتىن امانتايدى دا بيلەپ العان. قۇددى سيقىرى بار ادام دەرسىڭ. ول تىرلىگىن كوزىممەن كورىپ، قۇلاعىممەن ەستىگەنىم بار. سونى ايتايىن.

ءبىر كۇنى اۋىلدىڭ سەلەكتورىندا جۇمىس ىستەيتىن رايا اپايعا بارسام، بولمە ىشىندە سەلەكتوردىڭ ترۋبكاسىن قۇلاعىنا ۇستاپ، وڭ قولىن بەلىنە تايانىپ سارى اپام تۇر. تۋرا، اتام ايتپاقشى، مينيستر سياقتى.

— ءاي، امانتاي! بالا-شاعالارىڭ امان با؟ مەن قۇداي المايتىن سارى كەمپىر ابينەمىن عوي. ۇيدە ءشوپ ءبىتىپ بارادى. ۇن دا ازايدى. ەكىنشى قاباتقا كابينەتىنە كىرگىزبەگىڭ كەلسە، تەزدەت. ءتۇسىندىڭ بە؟ — دەيدى ول.

ار جاعىنان امانتايدىڭ «ماقۇل، اپا. ۇيىڭىزگە قايتا بەرىڭىز» دەگەن داۋىسى ەستىلىپ تۇر. سارى كەمپىر كەرەناۋ بۇرىلىپ، سىرتقا بەتتەپ بولمەدەن شىعۋى مۇڭ ەكەن، سەلەكتور بەزىلدەپ قويا بەردى. امانتايدىڭ داۋىسى.

— رايا، سارى اپا كەتىپ قالدى ما؟

— الگىندە شىعىپ كەتتى، — دەدى رايا اپاي.

— وندا قۋىپ جەتىپ، ايتشى. ەرتەڭ تۇسكە ءشوپ تۇسىرەدى. ۇنىن ءبىرازدان سوڭ امانعالي اپارىپ ءتۇسىرىپ بەرەدى دە، — دەدى امانتاي. تاڭ قالدىم. ءسىرا، سارى اپاما بۇل اۋىلدا باعىنبايتىن ادام جوق شىعار. اۋەلى سول ءسات ابينە اپا ءبىزدىڭ كوشەنىكى دەپ ماقتانعىم دا كەلىپ كەتتى.

كۇيبەڭ تىرشىلىك ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن تاۋسىلعان با؟

كورشى اپامدا تىنىم جوق. جالعىزىلىكتى ادامنىڭ قاراكەتى شىعار. اپانىڭ قىزىنان اسىراپ العان كىشكەنتاي ابىلاي بار. بىزدەن ءۇش-تورت جاس كىشى.    

— اكە-شەشەسىنە بارىپ كەلسىن دەپ اقسۋعا جىبەردىم. باۋىرلارىنان جات بولىپ كەتەر، — دەدى ول ماعان كۇلىمسىرەي قاراپ.

ابينە اپانىڭ تاپتاعان تەزەگىن جيناستىرىپ، ەسىك الدىنداعى شاعىن كۇركەگە تاسىپ ءجۇرمىن. جاۋىننىڭ استىندا قالماسىن دەگەن قام-قاراكەت. ۇزىنشا كەلگەن ارباعا تەزەكتى تولتىرىپ سالامىن دا، سۇيرەتىپ جونەلەمىن. جەپ-جەڭىل. ەندى بىر-ەكى رەت اپارسام، جۇمىس بىتەدى. سوڭعى رەت بارعانىمدا اكىمشىلىكتىڭ شاتىرىنداعى كوك شۇبەرەككە كوزىم ءتۇستى. الىپ كەلىپ جالما-جان جازىپ جىبەردىم. التىن ءتۇستى الدەنەنىڭ كەسكىنىن كورىپ قالدىم. بەتىنە بالشىق باتتاسىپتى. مىنە، دوڭگەلەك كۇن كورىندى. جان-جاعىنان ادامنىڭ كىرپىگىندەي شىرپىلانعان نۇر تاياقشالار بەلەڭ بەردى. ارتىنشا كۇن استىنداعى قاناتىن كەڭ جايىپ، قالىقتاعان قىران كورىندى. ماسقارا! مىنانى سىرت ادام كورسە، ۇيات-اۋ. ءون-بويىم سەلكىلدەپ قويا بەردى. سويتكەنشە جەلكە تۇسىمنان:

— ءاي، قۇلىنىم. ءبىر جەرىڭ اۋىرىپ وتىر ما؟ نە قىپ جۇرەلەپ قالدىڭ؟ — دەگەن ابينە اپانىڭ قامقور ءۇنى ەستىلدى. جالپى الدەنەگە ساسىپ، ابىرجىعان ساتتە وسىنداي ادەتىمشە كىرپىگىمدى قاعىپ-قاعىپ جىبەرىپ، كوك تۋدى الدىنا جايىپ سالا بەردىم.

— مۇنىڭ نە؟ — دەدى تونە قاراپ تۇرعان سارى اپا.

— تۋ عوي، اپا، — دەدىم داۋىسىم ارەڭ شىعىپ.

— تۋى قالاي؟ — دەدى ەشتەڭەگە ءجوندى تۇسىنبەگەن ابينە اپاي.

— كادىمگى ەلىمىزدىڭ كوك بايراعى، — دەدىم ەندى باتىمدىرىق تاپىشتەي ءتۇسىندىرىپ.

— سولاي دە، — ابينە اپامنىڭ كوزى شاراسىنان شىعىپ سالا بەردى.      

— مۇنىسى قىزىل بولماۋشى ما ەدى؟

— اپا-اۋ، كەڭەس وكىمەتى كەزىندە قىزىل ەدى، ءقازىر مەملەكەت اتانىپ، تاۋەلسىزدىك العان سوڭ، كوك تۋدىڭ استىندا بىرىكتىك قوي، — دەدىم بىلگەنىمدى ايتىپ.

— دۇرىس ەكەن. ونى قايدان الدىڭ؟

— سوناۋ توبەدەن جەل قۇلاتىپ تاستاپتى.

— دۇرىس بولعان ەكەن. ەندى سەن، باتىرەكەسى، ەشكىمگە تىسىڭنەن شىعارما. تۋ دەگەن حالىقتىڭ بەرەكەسى عوي، قۇلىنىم.

ءسويتتى دە، ابينە اپا ەڭكەيە بەرىپ، تۋدى جەردەن ءىلىپ الدى دا، جان-جاعىنا ۇرلانا قاراپ الىپ، سىلكىپ قاعۋعا كىرىستى.   

— قۇدايىم، كەشىرە گور، — دەيدى ءالسىن-السىن كۇبىرلەپ. ابينە اپام مەنى دەدەكتەتە جەتەكتەپ، ۇيگە باستاپ بەردى دەيسىڭ.

— الگى تولەۋبەك جەل قۇلاتىپ كەتكەن تۋدى دا بايقامعان عوي. ايتپەسە، ماڭدايشادا جەلبىرەپ تۇرعان قاسيەتتى دۇنيەنىڭ قايدا كەتكەنىن بىلمەي، كوزى اعىپ كەتكەن بە؟ ءاي، وڭشەڭ كىندىگىنىن باسىنا قاراپ، بوق دۇنيەنى ويلاعان بايعۇس، تۇگە، — دەدى ەندى ول كىنانى اۋىلدىق اكىمگە اۋدارىپ، بۇرقىلداي سويلەپ. — تۋدىڭ قۇدىرەتىن بىلە مە بۇلار؟ مەنى دە قۇداي اتىپ... قارتايعاننىڭ بەلگىسى عوي. كۇلسەڭ كارىگە كۇل دەگەن. ءبىراق بۇگىنگى تىرلىگىمدى ءتاڭىر كەشپەس. — ابينە اپانىڭ تىمىق كولدىڭ جىلجىعان تولقىندارىنداي بولعان اجىمدەرى كوبەيىپ، ءوزىن-وزى ىشتەي ءمۇجىپ جاتقانىن سەزىپ كەلەمىز. — الگى ابىلاي دا ايتپاپتى. ءبىراق ول دا مەن سياقتى عوي. «كارىڭ دە ءبىر، جاسىڭ دا ءبىر بالا» دەگەن وسى. كوپكە كۇلىپ ەك، باسىمىزعا كەلدى.

دوڭگەلەك ۇستەلدى ورتاعا قويىپ ەكى يىنىنەن سەكىلدەپ تۇرعان اق ساماۋرىندى جەتەككە الىپ، «ءۇيباي، بەلىمىن» ايتا ءجۇرىپ، داستارحانعا بار-جوعىن ۇيىپ-توككەن ابينە اپا ءبىر كۇرسىنىپ الدى.

— باياعىدا «تۋ — ەل بەلگىسى، نامىسى» دەپ تەلىباي اتام ايتىپ وتىرۋشى ەدى. ءبىزدىڭ بالالارىمىز توعىز قۇيرىق اق تۋدىڭ استىنا بىرىگىپ، اتا جاۋىمىزعا قارسى تۇرىپتى، — دەدى ول.

— اپاتاي-اۋ، تۋ اسكەري قولدىڭ ەڭ باتىر ساربازىنىڭ قولىنا ۇستاتىلىپ، كەسكىلەسكەن سوعىس كەزىندە باتىرلارعا رۋح بەرەدى ەكەن. ەگەر كىم تۋ ۇستاعان سارباز وققا ۇشسا، ونى ەكىنشى ءبىرى قابىلداپ الىپتى. تۋ جىعىلماسىن دەگەن ءسوز سودان قالىپتى، — دەيمىن كورگەن-بىلگەنىمدى ايتىپ.

— ءاي، تولەۋبەك. مىنانى ەل ەستىسە،  ۇيات-اۋ، — دەدى كىناسىن جۋىپ شايعان سارى اپا. ويىمدى ابينە اپانىڭ:

— ءاي، بەلدەنبايدىڭ قاراشوتپاعى، بۇل وتىرىسىمىزعا ءجون بولسىن، — دەپ كۇڭك ەتكەنى ءبولىپ كەتتى. — ءبىر تىرلىك جاسايىق.

— نە ىستەيمىز، اپا؟ تۋدى تولەۋبەككە اپارىپ بەرەيىن بە؟ — دەدىم الدىن الا تون ءپىشىپ.

— ءتايت، ونىڭ قاي ساسقانىڭ؟ تۋ دەگەن — كيەلى نارسە. ونى جاقسىلاپ جۋىپ، تازالاپ، ءسانىن كەلتىرۋ كەرەك. سۇسىن تانىتايىق، — دەدى ول. سويتسەم، ابينە اپا قارا قازاننىڭ استىنا وت جاعىپ، سۋ ىسىتۋدى دا ۇمىتپاپتى. جەڭىن ءتۇرىپ تاستاپ، لەگەنگە ەڭكەيگەندە، مەن دە سۋىن تاسىپ اكەپ، جانىنا قويدىم. ابينە اپا اسىقپادى. تۋدىڭ كىشكەنە بۇرىشىن ىستىق سۋعا مالىپ الىپ، ماعان قارادى.   

— بوياۋى شىقپايدى ەكەن. بىلق ەتپەدى، — دەدى ول قۋانىپ. اۋىق-اۋىق ماڭداي تەرىن قولىنىڭ قىرىمەن سىرىپ تاستاپ، سارى اپا تۋدى مەيلىنشە جۋىپ، سىلكىپ-سىلكىپ ءىلىپ، جۇمساق ورىندىققا راحاتتانا وتىردى. سونان سوڭ كۇلىمسىرەي ماعان بۇرىلدى.

— ءاي، بالاپان. جۇمىس جوقتاي، مىناۋىمىز قىزىق بولدى-اۋ، — دەدى سونان سوڭ.

— ءوزى ءوڭى اشىلىپ، جايناپ كەتەدى ەكەن.

الدا مەن، ارتتا ابينە اپا، قولىمىزدا تاياقشاعا وراپ العان كوك تۋ، اكىمنىڭ كەڭسەسىن بەتكە الىپ كەلە جاتىرمىز. «تولەۋبەك ورنىندا بولسا ەكەن» دەيمىن ىشىمنەن. ابينە اپام تاس ءتۇيىن. قولىنداعى تاياعىن الشاق تاستاپ، ادىمىن الشاق الادى. «ءقازىر اكىمنىڭ يت تەرىسىن باسىنا قاپتايتىن شىعار» دەگەن ءقاۋىپ تە جوق ەمەس. «وزىنە دە وبال جوق».

ابينە اپا ءيىن تىرەسىپ، كەزەك كۇتكەندەرگە قاراعان جوق، قولىمنان جەتەكتەگەن كۇيى ىشكە الىپ كىردى. العاشقىدا مۇرتى ەدىرەيگەن تولەۋبەك ساسىپ قالدى. ورىندىعىنان اتىپ تۇرىپ، الدىمىزدان شىقتى.

— بەيبىتشىلىك پە، اپا؟ — دەدى ول سونان سوڭ، جاتتاندى سالەمىن ايتىپ.

— قايدان بولسىن. ءاي، بەرىكبول، سەن ءبىر ءسات شىعا تۇرشى، اينالايىن.

اپامىز اۋىلدىڭ زووتەحنيگىنەن بولمەدە ءوزىمىزدى جەكە قالدىرا تۇرۋدى تالاپ ەتتى.

ەندى ءبىر ءسات مەنىڭ قولىمداعى تۋدى ەپپەن الدى دا:

— وكىمەت ەش نارسەسىن جوعالتقان جوق پا؟ — دەدى كوزىن اكىمگە تىكەلەي قاراپ. تولەۋبەك ەشتەڭەنى تۇسىنبەي جەلكەسىن قاسي بەردى.

— ماڭدايشاعا ءبىرۋاقىت كوز سالۋ كەرەك قوي. مىنا تۋدى جەل ۇشىرىپ، كۇرەسىنگە تاستاپتى، — دەدى كادىمگىدەي قاتقىلدانىپ. تولەۋبەك ەكى اتتاپ ابينە اپانىڭ جانىنا جەتتى.

— ۇيات-اي، قالاي عانا بايقاماعانبىز، — دەدى سونان كۇڭكىلدەي سويلەپ.

— تۋى جىعىلعاننىڭ تۇعىرى ءالسىز. بۇل — ەلدىگىمىزدىڭ بەلگىسى. جان-جاقتارىڭا قاراساڭدارشى. قانە، ءىلىپ قويىڭدار، — دەدى ابينە اپا تولەۋبەككە تۋدى ۇستاتىپ جاتىپ.

ارتىما قارادىم. ابينە اپام ايتقان اكىمنىڭ ءۇيىنىڭ توبەسىندە كوك تۋ جەلبىرەپ تۇر ەكەن.