InfoHub Logo

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
ماقۇلبەك سىمبات بەكزات قىزى

حح عاسىردا مانساپ تەڭ تىك ماعىنادا قابىلدانعان. مەكتەپ، ينستيتۋت، جۇمىسقا جىبەرۋ، سول جەردە، ياعني ءبىر عانا كاسىپورىندا، ەڭبەكشىنىڭ مانسابىنىڭ جوعارىلاۋى، نەمەسە مىنانداي نۇسقا: جۇمىسكەر، زەينەتكەرلىك جاسقا جەتىپ، دەمالىسقا شىققانعا دەيىن، ءبىر جۇمىس ورنىندا ىستەي بەرەدى. اركىمگە ءارقالاي، بىرەۋگە مەنمەندىك، بىرەۋگە تانىستارى مۇمكىندىك بەردى. ءادىل بولۋ ءۇشىن ايتا كەتۋ كەرەك، كاسىپوداق جانە پارتيا جەلىسى بويىنشا جوعارىلاۋ تاسىلدەرى دە بولعان، ءبىراق «كارەريست» ءسوزىنىڭ ءوزى بۇرىن بالاعات ءسوز بولعان. ويتكەنى ول ادام مانسابىن قۇرۋ كەزىندە تەك ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ «پايداكۇنەمدىك» ماقساتىن ويلايدى دەپ ءتۇسپالدانعان. قازىرگى ۋاقىتتا، جاعداي تۇبەگەيلى وزگەردى. ءقازىر اقپارات سونشالىقتى كوپ جانە بارلىعى قارقىندى دامىپ جانە وزگەرىپ وتىرادى، ءتىپتى، زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، ەگەر كەز كەلگەن قازىرگى زامانعى ادام اينالاسىنداعى ادامدارعا ءوزىنىڭ بىلەتىنىن جانە ىستەي الاتىنىن تاۋلىگىنە 24 ساعات ايتىپ وتىرسا، وعان ءبىر ءومىر دە جەتپەيدى.

اينالاڭىزعا قاراڭىزشى، بارلىق الەمدىك برەندتەر ءبىراۋىزدان الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى ايتۋدا، ياعني ءوز يگىلىگىڭ ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى پلانەتا تۇرعىندارىنىڭ ماقساتتارىن كوزدەي وتىرىپ، باسقالار ءۇشن دە ءومىر ءسۇرۋ. ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە جاڭا قۇندىلىقتارى بار جاڭا ۇرپاق ەندى. قوعام وزگەردى. الەم –  ءبىزدىڭ ومىرلىك، مانساپتىق باسپالداعىمىز عانا ەمەس ەكەنىن ءبىز تۇسىنەمىز. ءبىزدىڭ پلانەتا – بۇل جۇيە، وندا ءقاۋىپسىز جانە ىڭعايلى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن، ءبىز تەك ءوزىمىزدىڭ جەكە مۇددەلەرىمىزدى نەگىزگە الا وتىرىپ، ءوز ءومىرىمىز بەن مانسابىمىزدى سالۋىمىز كەرەك. قازىرگى مانساپقور ءوزىنىڭ جەكە ماقساتى مەن قۇندىلىقتارىن جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى، قوعامنىڭ ماقساتى مەن قۇندىلىقتارىن ىسكە اسىرا وتىرىپ، الەمدى جاقسارتۋعا ۇمتىلادى.

ۇلكەن تابىسقا ءوز تاۋارىن «وتكىزەتىن» ساتۋ جونىندەگى مەنەدجەر ەمەس، قۇرىلىس ماتەريالدارى ساتقاندا، ونىڭ كليەنتتەرى ادەمى جانە ساپالى ۇيلەردە ءومىر سۇرگەنىن ارماندايىن مەنەدجەر جەتەدى. ول ءۇشىن مەنەدجەر ۇنەمى وقيدى، قازىرگى زامانعى قۇرىلىس تەحنولوگياسىن يگەرە وتىرىپ، ەكولوگيالىق تاۋارلارعا نازار اۋدارا وتىرىپ، جاڭا ماتەريالدارعا قىزىعادى.

ءقازىر الەمدە ەۆوليۋسيالىق ماقسات ۇعىمى كوپ نىعايۋدا. ءتاسىل ەگجەي-تەگجەيلى فرەدەريك لالۋدىڭ «بولاشاق ۇيىمدارىن اشقاندا» كىتابىن سيپاتتالعان. بۇل كىتاپتىڭ مازمۇنىندا فرەدەريك قازىرگى زاماندا جۇمىس ىستەۋ تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزىندە تابىس الۋ ەمەس، ادامدارعا قىزمەت ەتۋ مەحانيزمى جاتقان كومپانيالار تابىستى بولادى دەلىنگەن، ءبىراق، ءبىر عاجايىبى وسى كومپانيالار ەشقانداي ەۆوليۋسيالىق ماقساتى بولماسا دا، ادامرعا قىزمەت ىستەي وتىرىپ، كادىمگى كومانيالاردان كوپ تابىس تابادى.     مانساپتا دا وسىنداي ەۆوليۋسيا تۋدى: شىن جۇرەكتەن ادامدارعا كومەكتەسۋگە ۇمتىلاتىن جانە ولاردى ءۇيىن سەنىمدىرەك جاساۋدى قالايتىن، ءوزىنىڭ كاسىبيلىك دەڭگەيىمەن جانە باسقالاردىڭ ماسەلەلەرىنە تارتىلۋىمەن وزىنە كليەنتتەردى تارتادى.

قازرگى كەزدەگى مانساپقور (كارەريست) – ول سانالى تۇردە ەۆوليۋسيالىق مانساپتى قۇراتىن ادام.

قازىرگى زاماندا مانساپ قۇرۋ دەگەن نەنى بىلدىرەدى؟

قۇرۋ – بۇل جوسپارلاۋ. قازىرگى مانساپقور مانسابىن ەكى قاعيدات نەگىزىندە جوسپارلايدى:

1) تاعدىردىڭ بەرەتىنىنە ۇمىتتەنبەي، الدىن-الا جوسپارلايدى؛  

2) سانالى تۇردە مانساپ قۇرادى. ستراتەگيا تۋرالى ويلاۋ كەرەك، ءومىر تىم قىسقا. سونىمەن قاتار، قازىرگى زامانعى عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەستىڭ قارقىندى دامۋىنا – اۆتوماتتاندىرۋعا، روبوتتاندىرۋعا بايلانىستى مانساپقا سانالى قاراماسا، «جويىلىپ بارا جاتقان ماماندىق» دەپ اتالاتىن ماسەلەمەن قاقتىعىسۋعا بولادى.   «ەندى قايتەيىك؟ – دەيسىز ءسىز، – قايدا سول روبوتتار، ءبىزدى ولارمەن قورقىتا المايسىڭدار، ولار ءوز جۇمىسقا تەك 10-15 جىلدان كەيىن عانا كىرىسەدى…». ءيا، ءسىز دۇرىس ايتاسىز، ءبىراق قازىرگى زامانعى مانساپ 10-15 جىلعا ارنالعان ستراتەگياعا مۇقتاج، ويتكەنى ءدال سول ۋاقىت ارالىعىندا الەم تۇبەگەيلى وزگەرۋى مۇمكىن. ال ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزدان عانا ەمەس، ماماندىعىڭىزدان دا ايىرىلىپ قالۋ ءقاۋپىڭىز بار

ءسىز ءقازىرعى كەزدە كادر قىزمەتىنىڭ جۇمىسكەرى بولىپ تابىلاسىز، ءسىز 35-40 جاستاسىز. جالپى، سىزدە ءبارى جاقسى: جۇمىس، جالاقى، ۇجىمدا قۇرمەتتەيدى. ءبىراق ويلانىڭىزشى، ەلەكتروندىق قۇجات اينالىمى ءقازىردىڭ وزىندە كوپتەگەن بۋحگالتەرلەردى ولاردىڭ جۇمىس ورىندارىنان ىعىستىردى، ءتىپتى، بانك سالاسىنداعى ديدجيتاليزاسيا 2018 جىلى كورشى رەسەيدە بانك پەرسونالىنىڭ شامامەن 30 % قىسقارتۋعا اكەلەدى دەگەن پىكىر بار. ال 2028 جىلى «كادر مامانى» ماماندىعى نە بولادى؟ ال 2028 جىلى ءسىزدىڭ جاسىڭىز نەشەدە بولادى؟ 45–50؟ ءالى زەينەتكەرلىك جاس ەمەس قوي. ال ەندى ەگەر ءسىز مانسابىڭىزدى الدىن-الا قۇرۋدى باستاساڭىز، نە بولاتىنىن ەلەستەتىڭىزشى. ءسىزدىڭ 45–50 جاستاسىز، ءبارىن باسىنان باستاۋ كەرەك. جوعارىدا ايتىلعاننىنڭ ءبارى، ءسىز دەرەۋ جۇمىستان بوساتۋ تۋرالى ءوتىنىش جازىپ، پەرسپەكتيۆتى جۇمىس ىزدەۋ كەرەك ەكەنىن بىلدىرمەيدى.

ىشكى وزگەرىستەر قارجىلىق جاعدايدى جاقسارتۋعا اكەلۋى مۇمكىن بە؟ اقشاسى جوق ادام-ەنەرگياسى از ادام. اقشاسى جەتكىلىكتى ادام وزىنە سەنەدى جانە قالاعان نارسەگە قول جەتكىزە الادى. ءبىراق، اقشا – باستى ماقسات ەمەس، ول تەك مۇمكىندىك بەرەتىن قۇرال.

ءقازىر ءبىز ءوزىمىز ءۇشىن جەتكىلىكتى اقشا تابا باستادىق دەپ ەسەپتەيىك، ياعني ءبىزدىڭ جەكە قارجىلار گرافيگىندەگى تابىس قيسىعى شىعىستار قيسىعىنانا اسىپ ءتۇسىپ وتىر. ءبىز جۇمساۋعا قاراعاندا كوبىرەك تابىس تابۋعا ۇيرەندىك، ياعني وسىلايشا بىزدە ارتىق اقشا پايدا بولا باستايدى. ءبىراق بۇل ءاردايىم جانە بارشاعا بىردەي بولا بەرمەيدى. ادامداردىڭ تابىسى، ونى جۇمساۋ ماقساتى جانە ەڭ نەگىزگىسى قارجىلىق ساۋاتتىلىعى ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. ادام ءومىرىنىڭ قاي كەزەڭى بولسا دا قاجەتتىلىكتەر بولادى، جانە سول قاجەتتىلىكتەردى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ارينە قارجى قاجەت. ءبىز كىشكەنتاي بالا كەزىمىزدە دە اقشا جۇمسادىق، ءبىراق ءوز اقشامىزدى ەمەس. ءبىزدىڭ اتا-انالارىمىز ءبىزدى تاماق، تۇرعىن ءۇي، كيىم، ويىنشىقتار، تەحنيكا، قالتا شىعىندارى جانە ت. ب. قاجەتتىلىكتەرىمىزدى قامتاماسىز ەتتى. ەسەيگەن شاقتا ءبىز ءوز قارجىمىزدى جيناقتاپ، جۇمساپ ۇيرەندىك. ءبىز قارتايىپ، اقشا تابۋ مۇمكىندىگىن جوعالتساق تا، شىعىندار بىزدە ءالى دە بولادى. سونىمەن قاتار، زەينەتاقى، ەڭبەك اقى تۋرالى زاڭدار، بانك ستاۆكالارى، ينفلياسيا، ديەۆالۆاسيا دەڭگەيلەرى ۋاقىت وتكەن سايىن وزگەرىپ وتىرادى. ءبىراق وسى وزگەرىستەرگە تاۋەلدى بولماۋ ءۇشىن، قازىرگى ءومىرىمىزدى قاراجاتپەن قامتي الۋ ءۇشىن جانە قارتتىعىمىزدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قارجىلىق ساۋاتتىلىققا ءقازىر ۇيرەنۋىمىز كەرەك.

بۇل ءۇشىن نە قاجەت؟
1. ءوز تابىستارىمىز بەن شىعىندارىمىزدى ناقتى ءبىلۋىمىز كەرەك.
2. ءوز تابىستارىمىز بەن شىعىندارىمىزدى جوسپارلاۋدى ۇيرەنۋىمىز كەرەك.
3. كاپيتال جيناقتاۋدى داعدىعا اينالدىرۋىمىز قاجەت.

ءار ادامنىڭ جيىنتىق كاپيتالى 3 قۇرامداس بولىكتەن تۇرادى:
• اعىمداعى تۇتىنۋ؛
• شىعىنداردى وتەۋ؛
• ينۆەستيسيالىق، ياعني جيناق جانە بولاشاقتى قامتاماسىز ەتۋ.

---