تۇلپار اقىندار
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تۇلپار اقىندار»
10 - سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: س. سەيفۋللين، ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، مازمۇنىمەن تانىستىرۋ، ونىڭ ومىرىنەن ناقتى مالىمەتتەر بەرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: تاپسىرمالار، سۇراقتار، ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، جازبا، اۋىزشا ءتىل بايلىقتارىن جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. تاربيەلىك: قازاق تىلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تاربيەلەۋ، ۇلى اقىنداردىڭ ومىرىمەن تانىسا وتىرىپ، قۇرمەت، ماقتانىش، سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىنە باۋلۋ، تاربيەلەۋ.
ىنتالاندىرۋ: بولاشاقتا وقۋشىلار العان بىلىمدەرىن تاجىريبە بارىسىندا جۇزەگە اسىرۋ قاجەت.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، توپتىق جۇمىس، مانەرلەپ وقىتۋ، بايانداۋ، ۆەنن دياگرامماسى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
كورنەكىلىگى: پورترەتتەر، سلايدتار.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا بەيىمدەۋ
2. كەزەكشىنىڭ ەسەپ بەرۋى
3. ءۇي جۇمىسى (اۋىزشا، سۇراق - جاۋاپ)
جاڭا ساباق
1. سوزدىك جۇمىسى
ايىرىلىپ – ۆ رازلۋكە - apart
تامامدايدى – زاكانچيۆاەت - finishes
جاريالاۋ – وبياۆليات - announce
باۋرايىندا – ۋ پودنوجيا - at the foot
سىنشى – كريتيك - critic
ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر – زاسلۋجەننىي دەياتەل - honouerd person
2. ماتىنمەن جۇمىس
(مانەرلەپ وقىپ اۋدارۋ، ءار توپ كلاستەر قۇراستىرىپ، تۇسىنگەنىن، ءوز ويلارىن جەتكىزەدى)
ۇلى اقىن ءىلياس جانسۇگىروۆ 1894 جىلى تالدىقورعان وبلىسىندا تۋعان. ءتورت جاسىندا اناسىنان ايىرىلىپ، اكەسىنىڭ تاربيەسىندە بولدى.
ءىلياس اۋىلدا قازاق – تاتار تىلىندەگى باستاۋىش مەكتەپتە 5 جىل وقىپ، ونى 1911 جىلى تامامدايدى. 1920 جىلى تاشكەنتتەگى قازاق – قىرعىز ينستيتۋتىندا وقيدى. سودان سوڭ اۋىلدا ءمۇعالىم بولىپ قىزمەت ىستەيدى. اقىننىڭ ولەڭدەرى 1920 جىلدان باستاپ «ءتىلشى» گازەتىندە جاريالانا باستايدى. ءىلياس جانسۇگىروۆ – اقىن. ول بالالارعا دا ارناپ ولەڭدەر جازعان. ول «قۇلاگەر»،«كۇي»،
«كۇيشى»، «دالا» پوەمالارىنىڭ اۆتورى. م. اۋەزوۆ«قۇلاگەر» پوەماسىن«ولەڭمەن جازىلعان رومان»دەپ باعالاعان.
2 ساكەن سەيفۋللين – اقىن، جازۋشى، سىنشى ءارى عالىم. ساكەن ورىس – قازاق مەكتەبىندە وقىدى. ودان كەيىن اقمولاداعى باستاۋىش پريحود مەكتەبىندە، ءۇش كلاستىق قالالىق ۋچيليششەدە، ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىدى.
«ەڭبەكشى قازاق» گازەتىنىڭ رەداكتورى بولدى. «وتكەن كۇندەر» جيناعى 1914جىلى قازان قالاسىندا باسىلىپ شىقتى. ءوزىنىڭ قىسقا عانا شىعارماشىلىق ومىرىندە ول جۇزدەگەن ولەڭ،
ونداعان پوەما، بىرنەشە رومان، پوۆەست، پەسا، كوپتەگەن اڭگىمە، وچەرك، سىن جانە ادەبي ماقالالار جازدى.
3. «بوي سەرگىتۋ» ءساتى
زات ەسىمدى سىن ەسىمگە اينالدىرۋ
ادام – ادامدىق - horse rider
اقىن – اقىندىق - poet
تۇلپار – تۇلپارلى - jumper
بالا – بالالى - child
قۇن – قۇندى - valuable
كەلبەت – كەلبەتتى - image
4. سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تابۋ.
تۋۋ – ومىرگە كەلۋ - to be born
تامامداۋ – اياقتاۋ - to sum up
ەڭبەك ىستەۋ – جۇمىس ىستەۋ - work
جاريالانۋ – جارىققا شىعۋ - announce
وتباسى – جانۇياسى - family
ءمۇعالىم – ۇستاز - tefcher
5. جاقشا ىشىندەگى سوزدەردى، ءسوز تىركەستەرىن اۋدارۋ.
1. ساكەن (ناستوياششەە يميا سادۆاكاس)، جاڭقارا اۋدانىندا (روديلسيا).
2. ساكەن (منوگو سدەلال دليا رازۆيتيا نوۆىي كازاحسكوي ليتەراتۋرى) ۇلەس قوستى.
3. (ودين يز كرۋپنەيشيح پوەتوۆ) ءى. جانسۇگىروۆ – قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى.
4. ءى. جانسۇگىروۆتىڭ (ناسلەديە سۆوەوبرازنو ي منوگوگراننو).
5. سونىمەن قاتار ول ادەبيەت پانىنەن (ۋچەبنيكي) جازدى.
6. ا. س. پۋشكيننىڭ «ەۆگەنيي ونەگين» (پولنوستيۋ پەريەۆەدەن رومان)
6. ءمۇعالىم: سونىمەن «بوي سەرگىتۋ» ءساتى اياقتالدى. ەندى ءار توپقا كەسپە ارىپتەر بەرىلەدى، سول ارىپتەردەن قۇراستىرىلعان ءسوز توپتىڭ اتى بولماق: ە، ك، ە، ز، ر – زەرەك؛ ۇ، ت، ا، ل، پ، ر – تۇلپار
ءسوز تىركەستەرىن دۇرىس قۇراستىرىپ، ورىس تىلىنە اۋدارىڭدار. سويلەمدەرقۇراستىرىڭدار.
1) شىن اتى
2) ومبى مۇعالىمدەر
3) بالالىق شاعى
4) بەيىمبەت مۇراسىنىڭ
5) اسا كورنەكتى اقىن
6) ونىڭ شىعارماشىلىعى
7) «جولداستار» اتتى
8) اقسۋ اۋدانىندا
ا) شارۋا وتباسىندا تۋعان
ءا) كولەمدى رومان جازعان
ب) كوپ قىرلى، الۋان سىرلى
ۆ) ءى. جانسۇگىروۆ
گ) سالماقتى جاعى اڭگىمەلەرى
ع) سادۋاقاس
د) سەمينارياسىنىڭ ستۋدەنتى بولعان
ە) كوشپەلى قازاق اۋلىندا
2. سوزدەردەن ءسوز قۇراستىرۋ: ا) قىستاۋىنان ءا) قاراشىلىك
3. «قۇپيا ءسوز»
1 – توپقا – كەشاكوتۋ( كوكشەتاۋ)
2 – توپقا – قاتىروعلاند (تالدىقورعان). 1 مين
4. «بۇگىن ەل ارنادا» 2 مين. قاي توپ ارتىق ءسوز جازادى.
بەلەس، جەل، بەدەل، ەلەس، ەلىك، ەلدىك.
5. «پيراميدا» قۇراستىرۋ
س
سۋ
سان
سانا
سامال
ساندىق
ساماۋىر
6. «دۇرىس جاز»
سيىردان الىناتىن تاعام(ءسۇت)
ۇيىقتاعاندا كورەتىنىمىز (ءتۇس)
تازالىعى جوق ادام (لاس)
سيفرلەر قاتارى (سان)
ادام ءسوزىنىڭ ءسينونيمى (كىسى)
ىدىستىڭ ءتۇرى (كىسى)
جانۋاردىڭ اتى (ەسەك)
اباي بول -... (ساق)
ادامنىڭ دەنە مۇشەسى (قاس)
ەشكىنىڭ ءتولى (لاق)
سانداردى قاتارىمەن قويۋ (رەت)
7. بەرىلگەن سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن اۋدارۋ
ۆ ناچالنوي شكولە، ستيحي پوەتا، دليا دەتەي، «رومان ناپيساننىي ستيحامي»، ودين ۆ يز پيساتەلەي، سەمە بەدنوگو كرەستيانينا، پوسلە وكونچانيي شكولى، ماستەر حۋدوجەستۆەننوگو راسكازا، زولوتوي فوند، وگرومنىي ۆكلاد، زاسلۋجەننىي دەياتەل، كريتيك، يزدانو، زا كوروتكۋيۋ تۆورچەسكۋيۋ جيزن، وكولو100 ستيحوتۆورەنيي، ليتەراتۋرنىە ستاتي.
8. «اۋدارمىش سوزدەردى وقى»
ىلۇ – ۇلى
نىقا – اقىن
ناعۋت – تۋعان
ىديقو – وقيدى
نازاق – قازان
9. «ءبىر سوزبەن» فرازەولوگيزمدەر
جۇمعان اۋزىن اشپاۋ - ۇندەمەۋ
كوزدى اشىپ جۇمعانشا – لەزدە
يت ارقاسى قياندا – الىس
كوزى اشىق – ساۋاتتى
قوي اۋزىنان ءشوپ الماس – مومىن
تايعا تاڭبا باسقانداي – انىق
بەتىنەن وت شىققان – ۇيالۋ
سۋ جۇرەك – قورقاق
قۇلاق اسپاۋ – تىڭداماۋ
10. ۆەنن دياگرامماسى
ساكەن -------------- نە ورتاق؟ ------------- ءىلياس
«وي شاقىرۋ» ستراتەگياسى ارقىلى اقىندار تۋرالى ويلارىن قورىتىندىلاۋ، ساباقتان العان اسەرلەرى تۋرالى وي ءبولىسۋ
نە بىلەمىن؟
نە ءبىلدىم؟
نە بىلگىم كەلەدى؟
باعالاۋ
ۇيگە: 85 بەت ءىى - III دەڭگەي. اقىندار تۋرالى تىرەك - سىزبا ارقىلى اڭگىمەلەۋ.
10 - سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: س. سەيفۋللين، ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، مازمۇنىمەن تانىستىرۋ، ونىڭ ومىرىنەن ناقتى مالىمەتتەر بەرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: تاپسىرمالار، سۇراقتار، ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، جازبا، اۋىزشا ءتىل بايلىقتارىن جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. تاربيەلىك: قازاق تىلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تاربيەلەۋ، ۇلى اقىنداردىڭ ومىرىمەن تانىسا وتىرىپ، قۇرمەت، ماقتانىش، سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىنە باۋلۋ، تاربيەلەۋ.
ىنتالاندىرۋ: بولاشاقتا وقۋشىلار العان بىلىمدەرىن تاجىريبە بارىسىندا جۇزەگە اسىرۋ قاجەت.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، توپتىق جۇمىس، مانەرلەپ وقىتۋ، بايانداۋ، ۆەنن دياگرامماسى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
كورنەكىلىگى: پورترەتتەر، سلايدتار.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا بەيىمدەۋ
2. كەزەكشىنىڭ ەسەپ بەرۋى
3. ءۇي جۇمىسى (اۋىزشا، سۇراق - جاۋاپ)
جاڭا ساباق
1. سوزدىك جۇمىسى
ايىرىلىپ – ۆ رازلۋكە - apart
تامامدايدى – زاكانچيۆاەت - finishes
جاريالاۋ – وبياۆليات - announce
باۋرايىندا – ۋ پودنوجيا - at the foot
سىنشى – كريتيك - critic
ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر – زاسلۋجەننىي دەياتەل - honouerd person
2. ماتىنمەن جۇمىس
(مانەرلەپ وقىپ اۋدارۋ، ءار توپ كلاستەر قۇراستىرىپ، تۇسىنگەنىن، ءوز ويلارىن جەتكىزەدى)
ۇلى اقىن ءىلياس جانسۇگىروۆ 1894 جىلى تالدىقورعان وبلىسىندا تۋعان. ءتورت جاسىندا اناسىنان ايىرىلىپ، اكەسىنىڭ تاربيەسىندە بولدى.
ءىلياس اۋىلدا قازاق – تاتار تىلىندەگى باستاۋىش مەكتەپتە 5 جىل وقىپ، ونى 1911 جىلى تامامدايدى. 1920 جىلى تاشكەنتتەگى قازاق – قىرعىز ينستيتۋتىندا وقيدى. سودان سوڭ اۋىلدا ءمۇعالىم بولىپ قىزمەت ىستەيدى. اقىننىڭ ولەڭدەرى 1920 جىلدان باستاپ «ءتىلشى» گازەتىندە جاريالانا باستايدى. ءىلياس جانسۇگىروۆ – اقىن. ول بالالارعا دا ارناپ ولەڭدەر جازعان. ول «قۇلاگەر»،«كۇي»،
«كۇيشى»، «دالا» پوەمالارىنىڭ اۆتورى. م. اۋەزوۆ«قۇلاگەر» پوەماسىن«ولەڭمەن جازىلعان رومان»دەپ باعالاعان.
2 ساكەن سەيفۋللين – اقىن، جازۋشى، سىنشى ءارى عالىم. ساكەن ورىس – قازاق مەكتەبىندە وقىدى. ودان كەيىن اقمولاداعى باستاۋىش پريحود مەكتەبىندە، ءۇش كلاستىق قالالىق ۋچيليششەدە، ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىدى.
«ەڭبەكشى قازاق» گازەتىنىڭ رەداكتورى بولدى. «وتكەن كۇندەر» جيناعى 1914جىلى قازان قالاسىندا باسىلىپ شىقتى. ءوزىنىڭ قىسقا عانا شىعارماشىلىق ومىرىندە ول جۇزدەگەن ولەڭ،
ونداعان پوەما، بىرنەشە رومان، پوۆەست، پەسا، كوپتەگەن اڭگىمە، وچەرك، سىن جانە ادەبي ماقالالار جازدى.
3. «بوي سەرگىتۋ» ءساتى
زات ەسىمدى سىن ەسىمگە اينالدىرۋ
ادام – ادامدىق - horse rider
اقىن – اقىندىق - poet
تۇلپار – تۇلپارلى - jumper
بالا – بالالى - child
قۇن – قۇندى - valuable
كەلبەت – كەلبەتتى - image
4. سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تابۋ.
تۋۋ – ومىرگە كەلۋ - to be born
تامامداۋ – اياقتاۋ - to sum up
ەڭبەك ىستەۋ – جۇمىس ىستەۋ - work
جاريالانۋ – جارىققا شىعۋ - announce
وتباسى – جانۇياسى - family
ءمۇعالىم – ۇستاز - tefcher
5. جاقشا ىشىندەگى سوزدەردى، ءسوز تىركەستەرىن اۋدارۋ.
1. ساكەن (ناستوياششەە يميا سادۆاكاس)، جاڭقارا اۋدانىندا (روديلسيا).
2. ساكەن (منوگو سدەلال دليا رازۆيتيا نوۆىي كازاحسكوي ليتەراتۋرى) ۇلەس قوستى.
3. (ودين يز كرۋپنەيشيح پوەتوۆ) ءى. جانسۇگىروۆ – قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى.
4. ءى. جانسۇگىروۆتىڭ (ناسلەديە سۆوەوبرازنو ي منوگوگراننو).
5. سونىمەن قاتار ول ادەبيەت پانىنەن (ۋچەبنيكي) جازدى.
6. ا. س. پۋشكيننىڭ «ەۆگەنيي ونەگين» (پولنوستيۋ پەريەۆەدەن رومان)
6. ءمۇعالىم: سونىمەن «بوي سەرگىتۋ» ءساتى اياقتالدى. ەندى ءار توپقا كەسپە ارىپتەر بەرىلەدى، سول ارىپتەردەن قۇراستىرىلعان ءسوز توپتىڭ اتى بولماق: ە، ك، ە، ز، ر – زەرەك؛ ۇ، ت، ا، ل، پ، ر – تۇلپار
ءسوز تىركەستەرىن دۇرىس قۇراستىرىپ، ورىس تىلىنە اۋدارىڭدار. سويلەمدەرقۇراستىرىڭدار.
1) شىن اتى
2) ومبى مۇعالىمدەر
3) بالالىق شاعى
4) بەيىمبەت مۇراسىنىڭ
5) اسا كورنەكتى اقىن
6) ونىڭ شىعارماشىلىعى
7) «جولداستار» اتتى
8) اقسۋ اۋدانىندا
ا) شارۋا وتباسىندا تۋعان
ءا) كولەمدى رومان جازعان
ب) كوپ قىرلى، الۋان سىرلى
ۆ) ءى. جانسۇگىروۆ
گ) سالماقتى جاعى اڭگىمەلەرى
ع) سادۋاقاس
د) سەمينارياسىنىڭ ستۋدەنتى بولعان
ە) كوشپەلى قازاق اۋلىندا
2. سوزدەردەن ءسوز قۇراستىرۋ: ا) قىستاۋىنان ءا) قاراشىلىك
3. «قۇپيا ءسوز»
1 – توپقا – كەشاكوتۋ( كوكشەتاۋ)
2 – توپقا – قاتىروعلاند (تالدىقورعان). 1 مين
4. «بۇگىن ەل ارنادا» 2 مين. قاي توپ ارتىق ءسوز جازادى.
بەلەس، جەل، بەدەل، ەلەس، ەلىك، ەلدىك.
5. «پيراميدا» قۇراستىرۋ
س
سۋ
سان
سانا
سامال
ساندىق
ساماۋىر
6. «دۇرىس جاز»
سيىردان الىناتىن تاعام(ءسۇت)
ۇيىقتاعاندا كورەتىنىمىز (ءتۇس)
تازالىعى جوق ادام (لاس)
سيفرلەر قاتارى (سان)
ادام ءسوزىنىڭ ءسينونيمى (كىسى)
ىدىستىڭ ءتۇرى (كىسى)
جانۋاردىڭ اتى (ەسەك)
اباي بول -... (ساق)
ادامنىڭ دەنە مۇشەسى (قاس)
ەشكىنىڭ ءتولى (لاق)
سانداردى قاتارىمەن قويۋ (رەت)
7. بەرىلگەن سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن اۋدارۋ
ۆ ناچالنوي شكولە، ستيحي پوەتا، دليا دەتەي، «رومان ناپيساننىي ستيحامي»، ودين ۆ يز پيساتەلەي، سەمە بەدنوگو كرەستيانينا، پوسلە وكونچانيي شكولى، ماستەر حۋدوجەستۆەننوگو راسكازا، زولوتوي فوند، وگرومنىي ۆكلاد، زاسلۋجەننىي دەياتەل، كريتيك، يزدانو، زا كوروتكۋيۋ تۆورچەسكۋيۋ جيزن، وكولو100 ستيحوتۆورەنيي، ليتەراتۋرنىە ستاتي.
8. «اۋدارمىش سوزدەردى وقى»
ىلۇ – ۇلى
نىقا – اقىن
ناعۋت – تۋعان
ىديقو – وقيدى
نازاق – قازان
9. «ءبىر سوزبەن» فرازەولوگيزمدەر
جۇمعان اۋزىن اشپاۋ - ۇندەمەۋ
كوزدى اشىپ جۇمعانشا – لەزدە
يت ارقاسى قياندا – الىس
كوزى اشىق – ساۋاتتى
قوي اۋزىنان ءشوپ الماس – مومىن
تايعا تاڭبا باسقانداي – انىق
بەتىنەن وت شىققان – ۇيالۋ
سۋ جۇرەك – قورقاق
قۇلاق اسپاۋ – تىڭداماۋ
10. ۆەنن دياگرامماسى
ساكەن -------------- نە ورتاق؟ ------------- ءىلياس
«وي شاقىرۋ» ستراتەگياسى ارقىلى اقىندار تۋرالى ويلارىن قورىتىندىلاۋ، ساباقتان العان اسەرلەرى تۋرالى وي ءبولىسۋ
نە بىلەمىن؟
نە ءبىلدىم؟
نە بىلگىم كەلەدى؟
باعالاۋ
ۇيگە: 85 بەت ءىى - III دەڭگەي. اقىندار تۋرالى تىرەك - سىزبا ارقىلى اڭگىمەلەۋ.
You Might Also Like
