- 21 قار. 2023 00:00
- 237
ۇكى بي
جاڭگىر حاننىڭ قولاستىندا بايباقتى ۇكى بي بولىپتى. ءوزى وتە كىشپەيىل ادام ەكەن. كىشپەيىلدىلىكتەن ۇلكەن-كىشى دەمەي، باي-جارلى دەمەي، ەرتە دە-كەش تە شاقىرسا دا، شاقىرماسا دا، بارا بەرەدى ەكەن. ءوزى جاقسى ادام، بي بولا تۇرىپ، ەرتە دەمەي، كەش دەمەي ورىندى-ورىنسىز جۇرە بەرگەن سوڭ، ەل اراسىندا كۇڭكىل وسەك جۇرە باستايدى. سوندىقتان ۇكى بي ويلانىپ: «اپىر-اۋ، بۇل ەلگە قانداي كىشىلىك ەتسەم دە، بولمايدى ەكەن، ار جاققا شىعىپ سىرىم باتىردىڭ نەمەرەلەرى ومار، مۇحتارعا بارىپ قوسىلايىن»، — دەپ، ءۇيىن بوكەيلىككە تاستاپ، ءوزى اتپەن بەرگى بەتىنە شىعىپتى. سول زاماندا اۋىرىپ اتى ءولىپ، ءوزى جاياۋ قالسا دا، بەت العان باعىتىنان قايتپاي ءجۇرىپ كەلىپ، كۇن باتۋعا تايانعاندا ومار، مۇحتار اۋىلىنىڭ قارسىسىنا كەلىپ، اۋىل شەتىندە ءبىر قارت ادامعا جولىعىپ، وماردىڭ ءۇيىن سۇراپتى. سوندا قارت:
— ونى ناعىلاسىڭ؟ — دەپتى. ۇكى:
— قونايىن دەپ ەدىم.
— ۋا، جولاۋشىم! ومار سەن تۇگىلى، ءۇش ات جەككەن پاۋەسكە مىنگەندى دە تاڭداپ قوندىرادى، بەكەر باراسىڭ عوي، ونان دا بىزگە قونىپ كەتسەڭ قايتەدى؟ — دەيدى. سوندا ۇكى:
— سويلەسسە، قونارمىن، سويلەسپەسە، كەتەرمىن، ءۇيىن كورسەت؟ — دەدى.
— ەندەشە، ءۇيى اناۋ، — دەپ قارت كورسەتىپ جىبەردى. ۇكى بي كۇنمەن تالاسىپ، وماردىڭ ۇيىنە سالەم بەرىپ جەتىپ كەلدى. ومار باسىندا جاستىق، استىندا كورپە، تورىندە قيسايىپ جاتىر ەكەن، سالەم الماستان «جولىڭ بولسىن!» — دەيدى. ۇكى بي:
— قونايىن دەپ ەدىم.
— قونساڭ، اناۋ ۇيگە بار، ساعان تاماق بەرگىزەرمىن، — دەدى.
سوندا ۇكى بىلاي دەدى:
— ارعى اتاڭ دات ەدى،
ول جامان كىسىنىڭ اتى ەدى.
ودان تۋعان سىرىم ەدى،
قىرمىزى تونعا جىرىم ەدى.
بۇدان تۋعان قازى ەدى،
اينالاسى جاز ەدى.
سودان تۋعان ومار ەدىڭ،
سويلەسۋگە قۇمار ەدىم.
بۇ دا قۇرمەت، مىرزالىق پا؟
قاراشا ۇيگە قولىڭ سىلتەپ،
ارتىڭنان تاماق بەرەر دەدىڭ.
سەنى بۇلاي دەمەپ ەدىم،
بىلسەم ساعان نەگە كەلدىم؟ —
دەپ ۇيدەن شىعىپ جۇرە بەرىپتى. ونان كەيىن كۇن باتا مۇحتاردىڭ ۇيىنە كەلەدى. سالەم بەرىپ، كىرىپ بارىپتى. مۇحتار تورىندە وتىرىپ: «كىمسىڭ؟» دەپ ءجون سۇراپتى. «قونامىن» دەپ بۇعان دا ايتىپتى. بۇ دا ومار ۇقساپ، قاراشا ءۇيدى كورسەتىپتى. سوندا ۇكى بي:
— ءۋاي، ارعى اتاڭ دات ەدى،
داۋلەتكە كوڭىل شات ەدى.
ودان تۋعان سىرىم ەدى،
مىنەزى شالكەس قىرىن ەدى.
بۇدان تۋعان قازى ەدى،
جىگىتتە ونداي از ەدى.
سودان تۋعان مۇحتار ەدى،
سويلەسسەڭ، توقتار ەدىڭ.
تانىماعانىڭدى ەتتىڭ-اۋ،
تانىساڭ، جوقتار ەدىڭ؟ —
دەپ ۇيدەن شىعا بەرگەندە، مۇحتار جۇگىرە شىعىپ، قولىن الىپ، تاي سويىپ، قوناق ەتىپ، اي جاتقىزىپ، ءۇيىن كوشىرتىپ الىپتى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
جىلقىنىڭ تورىسى كوپ پە، توبەلى كوپ پە؟ (ءى نۇسقا)
سىرىمنىڭ نۇرالى حاندى شابۋى (ءىى نۇسقا)
بايماعامبەت سۇلتان مەن سىرىم باتىر