ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى
ەلباسىنىڭ الدىڭعى جولعى «ۇلتتىق جاڭعىرۋ» ماقالاسى مەن قازىرگى «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالالارى ءاربىر قازاقستاندىقتاردىڭ كوكەيىنەن ورىن الدى. شىن مانىندە، بۇكىل سانامىزدى ۇلتتىق مادەنيەتىمىز بەن تاريحىمىزعا باعىتتادىق. سوناۋ زاماندارداعى ۇلى دالا توسىندە پايدا بولعان بابالاردان كەلە جاتقان ۇلتتىق مۇرالارىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى تەرەڭ تانۋعا جاڭا قىرىنان ۇلىقتاۋعا جانە تۇركى بىرلىگىن بۇرىنعىدان دا كۇشەيتۋگە جاڭا سەرپىن، جاڭا جىگەر بەردى. سوندىقتان «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» قازاق ەلى ۇرپاقتارىنىڭ رۋحاني ساناسىنا اسەر ەتەتىن ماڭىزدى تاريحي قۇجات بولىپ قالاتىنى ءسوزسىز.
ماقالا--تۇركى الەمىنىڭ گەنەزيسى. وسىعان بايلانىستى، «تۇركى وركەنيەتى: ءتۇپ تامىرىنان قازىرگى زامانعا دەيىن» اتتى جوبانى قولعا الۋ قاجەتتىگىن اتاپ وتكەن ەلباسى اسا كورەگەندىكپەن حالىقتى تاريحقا قۇرمەتپەن قاراۋعا جانە زەردەلەۋگە، وتكەننەن ساباق ۇيرەنۋگە شاقىرادى. «ءبىزدىڭ جەرىمىز ماتەريالدىق مادەنيەتتىڭ كوپتەگەن دۇنيەلەرىنىڭ پايدا بولعان ورنى، باستاۋ بۇلاعى دەسەك، اسىرا ايتقاندىق ەمەس... كونە جىلنامالار بۇگىنگى قازاقتاردىڭ ارعى بابالارى ۇلانعايىر ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى ساياسي جانە ەكونوميكالىق تاريحتىڭ بەتالىسىن تالاي رەت تۇبەگەيلى وزگەرتكەنى تۋرالى سىر شەرتەدى» - دەگەن پرەزيدەنت «اتقا ءمىنۋ مادەنيەتى»، «ۇلى دالاداعى ەجەلگى مەتاللۋرگيا»، «التىن ادام»، «تۇركى الەمىنىڭ بەسىگى»، «ۇلى جىبەك جولى»، «قازاقستان – الما مەن قىزعالداقتىڭ وتانى» تاراۋلارى ارقىلى قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق تاريحىندا ورىن الار دۇنيەلەرگە كەڭىرەك توقتالىپ ءوتتى.
ءار حالىقتىڭ سان عاسىرلىق تاريحى بار. ال قازاق حالقىمىزدىڭ سان عاسىرلىق تاريحى سوناۋ تەرەڭدە جاتىر. XXI عاسىرعا قانداي دارەجەدە اياق الا باستاعانىمىزدى ءبىلۋ ءار پەرزەنتتىڭ مىندەتى. الەمدەگى ءار ءتۇرلى حالىق ءوز مادەنيەتىن، سالت-ساناسىن جوعارعى دارەجەگە قويادى. قازىرگى تاڭداعى جەتكەن جەتىستىكتەرىمىز اتا –بابالارىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگى مەن قاجىماس قايراتىنىڭ ارقاسىندا.
«بۇل ماقالا ۇلتتىق ۇستانىمعا ءارى ساناعا قاتىستى تىڭ سەرپىن بەرەتىن مىندەتتەردى قامتىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي، ءبىراز بۋىن بويى ءبىز ءوزىمىزدىڭ تاريحىمىزدى، وتكەن عاسىرلاردى تەك قايعىلى جاعىنان عانا ەستە ساقتاپ، وسىنداي كوزقاراستى قالىپتاستىردىق. مۇنىڭ تاريحي سەبەپتەرى دە از ەمەس. وسى ورايدا حالقىمىز اشارشىلىق، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن، سوعىس اۋىرتپالىعى سەكىلدى ناۋبەتتى كەزەڭدەردى باسىنان وتكەردى. ەلباسى ماقالاسىندا بىزگە تاريحي پوزيتيۆيزمگە جول كورسەتىپ وتىر، ياعني اتا-بابالارىمىز ادامزاتتىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ىقپال ەتكەندىگىنە نازار اۋداردى»، - دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشيەۆ ايتقانداي ءبىزدىڭ تاريحىمىز – قازاقستان حالقىن بىرىكتىرەتىن قۋاتتى كۇش، بارلىق ازاماتتاردى جىگەرلەندىرۋ كوزى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى جۇيەلى ماقالاسىندا اسا كورەگەندىكپەن حالىقتى تاريحقا قۇرمەتپەن قاراۋعا جانە زەردەلەۋگە، وتكەننەن ساباق ۇيرەنۋگە شاقىرادى، سەبەبى، ءار حالىقتىڭ شەجىرەسى قاھارماندىققا، جەڭىستەرگە تولى، ونى سول كۇيىندە قابىلداعان ابزال.
بۇل ماقالاسىندا ۇلت كوشباسشىسى تاريحي سانانى جاڭعىرتۋ قاجەتتىگىن تاعى دا العا تارتا كەلە، ەجەلگى داۋىردەن قازىرگى زامانعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيتىن بارلىق وتاندىق جانە شەتەلدىك مۇراعاتتار دۇنيەسىنە ەلەۋلى ىرگەلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن «ارحيۆ – 2025» جەتى جىلدىق باعدارلاماسىن جاساۋىمىز قاجەت دەگەن ۇسىنىسىن جەتكىزدى.
ۇلى دالا ءال-فارابي مەن ياسساۋي، كۇل¬تەگىن مەن بەيبارىس، از-تاۋكە مەن ابىلاي، كەنەسارى مەن اباي جانە باسقا دا كوپتەگەن ۇلى تۇلعالار شوعىرىن دۇنيەگە اكەلدى.
ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ ايتۋى بويىنشا: «ءبىز باسقا حالىقتاردىڭ ءرولىن تومەندەتىپ، ءوزىمىزدىڭ ۇلىلىعىمىزدى كورسەتەيىن دەپ وتىرعانىمىز جوق. ەڭ باستىسى، ءبىز ناقتى عىلىمي دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، جاھاندىق تاريحتاعى ءوز ءرولىمىزدى بايىپپەن ءارى دۇرىس پايىمداۋعا ءتيىسپىز.» قازاق حالقىمىز باي حالىقتاردىڭ ءبىرى. كەڭ بايتاق جەرىمىزدىڭ جەتى قىرىن ايتىپ ءوتۋ وتە ماڭىزدى. تاريحتىڭ سوناۋ تەرەڭ ساحناسىنا ۇڭىلسەك، حالقىمىزدىڭ كيەلى سانالاتىن ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى جىلقىنىڭ ادام ءۇشىن اتقاراتىن قىزمەتى جوعارى باعالانادى. بۇل تۇلىك ادمانىڭ جان سەرىگى ايىرىلماس دوسى. اتقا ءمىنۋ سالتىن دا نەگىزىن قالاعان ءبىزدىڭ حالىق.
«بايىرعى ۇلتتىڭ وكىلى بولماسام دا، قازاقستان تاريحى - تاعدىر تالقىسىمەن كوپ جاپا شەككەن وسىناۋ ۇلانعايىر جەردىڭ بولشەگىنە اينالعان مەنىڭ تاريحىم، مەنىڭ وتباسىمنىڭ تاريحى ەكەندىگىن ايتقىم كەلەدى» دەيدى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ حاتشىسى يليا تەرەچەنكو ەل تابىسىنىڭ كەپىلى - بۇل وتكەن باي تاريحقا دەگەن ماقتانىش، قازىرگى زامانعا پراگماتيكالىق باعا بەرۋ جانە بولاشاققا دەگەن ءپوزيتيۆتى كوزقاراس ەكەندىگىنە نازار اۋدارتادى.
مەملەكەت باسشىسى ناقتى ايقىنداپ بەرگەن ۇلى دالانىڭ ءاربىر جەتى قىرى بارلىق قازاقستاندىقتىڭ ايرىقشا ماقتانىش سەزىمىن تۋعىزادى»، - دەۋ ارقىلى «رۋحاني جاڭعىرۋ» جالپىۇلتتىق باعدارلاماسىنىڭ جاڭا كومپونەنتتەرى اتا-بابالارىمىزدىڭ كوپ عاسىرلىق مۇراسىنىڭ سيفرلىق وركەنيەت جاعدايىندا تۇسىنىكتى ءارى سۇرانىسقا يە بولۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ونى جاڭعىرتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىندىگىن ايتقىسى كەلدى. ءتول تاريحىن بىلەتىن، باعالايتىن جانە ماقتان ەتەتىن حالىقتىڭ بولاشاعى زور بولادى دەپ سەنەمىن. وتكەنىن ماقتان تۇتىپ، بۇگىنىن ناقتى باعالاي ءبىلۋ جانە بولاشاققا وڭ كوزقاراس تانىتۋ - ەلىمىزدىڭ تابىستى بولۋىنىڭ كەپىلى دەگەنىمىز وسى دەپ ويلايمىن.
ەندى مىنە، بۇگىنگى ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسى بارشا جاستاردىڭ تاريحىن تەرەڭىنەن تانىپ ءبىلىپ، وتانسۇيگىشتىك قاسيەتىنىڭ ارتۋىنا ءسوزسىز جوعارى يدەولوگيالىق تاربيە بولماق. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى تاريح ارقىلى سانامىزعا جاڭعىرتا باستاعانىمىزعا ەرەكشە قۋانىشتىمىن. جاستارىمىز سوناۋ زامانداردا قازاقستاننىڭ قاي تۇكپىرىندە بولماسىن اتا-بابالارىمىزدىڭ تەكتىلىگىنە تاعى دا ءبىر كوز جەتكىزەتىن بولدى. ەلباسى ماقالاسىندا جازىلعان جولدار مەنىڭ جۇرەگىمدى ودان سايىن نۇرلاندىرا باستادى. ويتكەنى تاريحىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى وسكەلەڭ ۇرپاق ساناسىنا جەتكىزۋ قاستەرلى مىندەتتىڭ ءبىرى.
You Might Also Like
-
«اكەم، وي، اكەم، وي!» — زيراتقا بارعانداردان بۇرىن ۇيگە جەتىپ، التى ەركەك كىندىكتى ءبىر تۋعان باۋىرلار — كولىكتەن وكىرىپ تۇستىك. ىشكەرىدەن تاعى ءبىر قۇرساقتان تۋعان اپكە-قارىن...
-
ماقساتقا تەك قاتەلىك جاساپ، تاجىريبە جيناۋ ارقىلى جەتەسىڭ.
