InfoHub Logo

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ماقتاارال اۋدانى
№121 جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ
6-سىنىپ وقۋشىسى: سارسەنباي ەرنار
جەتەكشىسى: كوسكارايەۆا گۋلنار نابييەۆنا

 

ءشۇيىنشى، حالقىم، ءشۇيىنشى!
شۇيىنشىگە ءسۇيىنشى!
شاتتان، اتا-انامىز،
شاتتان، اتا-بابامىز،
كەك قايتارىپ فاشيستەن،
سوعىس ءبىتتى جەڭىسپەن،
جەڭدىك جاۋدى كۇرەستە
جاسالسىن توي-مەرەكە!
                                               (ت. جاروكوۆ)

 

ۇلى وتان سوعىسىنىڭ اياقتالعانىنا مىنە،جەتپىس ەكى جىل تولماق. وتانى ءۇشىن قانشاما اپكەلەرىمىز بەن اعالارىمىز جانىن قيدى. سوعىس دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى قانداي سۋىق دەسەڭشى. ويتكەنى، سوعىس ادامزاتتى قىرىپ-جويۋعا باعىشتالعان. تالاي رەت ۇستەمدىك، بايلىق ءۇشىن ادام قانى سۋشا اققان. 50 ميلليوننان استام ءومىردى جالماعان سوڭعى سوعىستى الايىق. كىمگە قاجەت بولىپ، نە ماقساتتى كوزدەپ ەدى سول سوعىس؟ سوعىستى ادىلەتسىزدىك، جاۋىزدىق، قانىشەرلىك باستايدى عوي. قاراپايىم حالىققا قاسىرەت تۋعىزعان، قارعىس ارقالاعان سوعىس ەشقاشان جەڭبەك ەمەس.

تاڭ الدىندا، ءتاتتى ۇيقىدا جاتقان وتانىمىزدىڭ شەكاراسىنان ۇرلانىپ وتكەن جاۋ وعىمەن ادام بالاسىنىڭ تاريحىندا بولماعان سوعىس باستالدى. سول كۇنى جاۋ ءتاتتى ۇيقىڭدى عانا بۇزعان جوق. قىز جىگىتىمەن، انا بالاسىمەن قوشتاستى. قىردا قويشى قويىن تاستادى، قولىنداعى تاياعىن ۆينتوۆكاعا ايىرباستادى. ەگىن دالاسىنان  ديقانشى تراكتوردان ءتۇسىپ، تانكىگە وتىردى. ول كەزدە بۇكىل ەل سولدات بولدى. سول جىلداردىڭ بوزبالا، بويجەتكەندەرى اقىن بولۋدى، ينجەنەر بولۋدى، ارمانداعان ەدى...

مايدان دالاسىنان 394 مىڭ قازاق بوزداقتارى قايتپاي قالدى. بۇل سوعىس قايعى-قاسىرەت اكەلمەگەن بىردە-بىر وتباسى بولمادى... ءبىرىنىڭ اكەسى، ءبىرىنىڭ اعاسى قازا تاپتى. قانشاما جاس بوزداقتاردىڭ قىرشىن جاسى قيىلدى... ىشىندە اقىن دا، ءانشىسى دە بار ەدى. فاشيستىك گەرمانيا تىزە بۇكتى... ءبىراق سول سۇم سوعىس وزىمەن بىرگە 10 ميلليوننان استام نەمىستىڭ ءومىرىن الىپ كەتتى. ونى جەڭگەن كەڭەس وداعى 27 ميلليون ادامنىڭ ءومىرىن بەردى. مىنە، سوعىستىڭ زاردابى. سوندىقتان ادامزاتقا ءارقاشان سوعىستى توقتاتاتىن جەڭىس كەرەك. وسىدان 71جىل بۇرىنعى جەڭىس سونىسىمەن قىمبات. 1418 كۇن مەن ءتۇن قان كەشىپ، كەيىنگى ۇرپاققا تىنىشتىق اكەلگەنى ءۇشىن قاسيەتتى. ارينە، جەڭىس وزدىگىنەن كەلگەن جوق. ونى ەلى، جەرى ءۇشىن وتقا تۇسكەن ەرلەر ەرلىگى جەتكىزدى. قازاقستاننان 1941-1945 جىلدارداعى قاندى قىرعىنعا 1،3 ميلليون ۇل مەن قىز اتتانىپتى. ءبارى دە جانقيارلىقپەن سوعىستى. 500-دەن استامى ەلگە باتىر اتانىپ، اڭىزعا اينالا ورالدى. سودان بەرى زىمىراپ 72 جىل وتە شىقتى.

وتانىن جاۋدان قورعاۋ ءۇشىن كوپ ۇلتتى كەڭەس حالقىنىڭ ىشىندە قازاق حالقى ەرەكشە ەرلىكتەرىمەن، اڭىزدارىمەن جاۋعا قارسى تۇردى. حالىق جادىندا ساپىندا 30 ۇلتتىڭ وكىلى بار.بۇلاردىڭ 3 مىڭدايى قازاقستاندىقتار. قازاقستان جەرىندە جاساقتالعان ي.ۆ.پانفيلوۆ اتىنداعى 8-گۆارديالىق ديۆيزيا موسكۆانى قورعاۋدا تاريحتا بولىپ كورمەگەن تەڭدەسسىز ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن تانىتتى. پانفيلوۆشىلاردىڭ ىشىندە شىن مانىندە بولاتتاي بەرىكتىك پەن ەر جۇرەكتىلىك كورسەتكەن، ءوز زامانىندا-اق اتى اڭىزعا اينالعان باۋىرجان مومىش ۇلى دا بار ەدى.

الماتىدا جاساقتالعان گەنەرال-مايور ي.پانفيلوۆ اتىنداعى سەگىزىنشى قازاقستاندىق گۆاردياشى اتقىشتار ديۆيزياسى كەڭەس وداعىنىڭ استاناسى – موسكۆانى قورعاۋ كۇندەرىندە ۇلى وتان سوعىسىنىڭ تاريحىنا ماڭگى وشپەيتىن ەرلىك بەتتەرىن جازدى. موسكۆانى قايسارلىقپەن قورعاعان 28 پانفيلوۆشى باتىرلاردى حالقى عۇمىر بويى قۇرمەتتەپ ەستە ساقتايدى. قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەر رەيحستاگقا شابۋىل جاساۋعا قاتىستى، ونىڭ شاڭىراعىنا جەڭىس تۋىن العاشقى بولىپ قازاق حالقىنىڭ داڭقتى ۇلى راقىمجان قوشقاربايەۆ قادادى.

ۇلى وتان سوعىسىنىڭ شەجىرەسىنە مانشۇك مامەتوۆا مەن ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ، مالىك ءعابدۋلليننىڭ، باۋىرجان مومىش ۇلى مەن  تالعات بيگەلدينوۆتىڭ  جانە كوپتەگەن جەرلەستەرىمىزدىڭ اتتارى التىن ارىپتەرمەن  جازىلدى. ۋكراين جەرىندە ۇلى وتان سوعىسىنىڭ اتى اڭىزعا اينالعان باتىرى س.كوۆپاكتىڭ پارتيزاندىق بىرلەستىگىندە قاسىم قايسەنوۆتىڭ وتريادى بولعان ەدى.

1941-1945 جىلعى سوعىستىڭ تاريحي ماڭىزى ۇلكەن. بۇل سوعىس ادامزاتتىڭ قاس دۇشپانى، قاسكوي جاۋى فاشيزمنiڭ iنiنە سۋ قۇيدى. تامىرىنا بالتا شاپتى. بiزدiڭ مايدانگەر­لەرiمiز دە وسى ۇلى جەڭiسكە ءوز ۇلەستەرiن قوستى. سوندىقتان دا ولاردى ەشكiم دە جازعىرۋعا، ايىپتاۋعا، سوگۋگە تيiس ەمەس. كەرiسiنشە، قولىمىزدان كەلگەنiنشە قۇرمەتتەۋiمiز، قادiرلەي بiلۋiمiز، قادiرiنە جەتە الۋىمىز كەرەك.

جەڭiستiڭ 72جىلدىعىنا امان-ەسەن جەتكەن ابزال اقساقالدارىمىزعا “ءبارiمiزگە جەڭىستىڭ 72 جىلدىعى قۇتتى بولسىن!  ەسەن-ساۋ بولىڭىزدار!”- دەي وتىرىپ، تومەندەگى ءوز ولەڭىمدى ارنايمىن.

جەڭىس كۇنى

كەلدى مىنە، توعىزىنشى مامىر - جەڭىس كۇنى،
قۋانىش پەن باقىت تولعان ەرلىك كۇنى.
ەلى ءۇشىن، جەرى ءۇشىن مايداندا،
اعالار مەن اپكەلەر جانىن قيدى.

ون بەس ەلدىڭ باتىرلارى قوسىلدى،
قۋ نەمىستى ويرانداتتى، قيراتتى.
مىڭ توعىز ءجۇز قىرىق بەستە بەرليندە،
كىم بىلمەيدى تۋ تىككەن راحىمجانداي اعامدى!

ەشقاشان دا ەندى سوعىس بولماسىن،
باقىتتى ەلدىڭ تىنىشتىعىن بۇزباسىن!
اسپانىمىز ءارقاشان دا اشىق بوپ،
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى جاساسىن!

---