ۇلۋلار (بىلقىلداقدەنەلىلەر) ءتيپى
تاقىرىبى: ۇلۋلار (بىلقىلداقدەنەلىلەر) ءتيپى
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ۇلۋلاردىڭ سىرتقى جانە ىشكى قۇرىلىسىن، تابيعاتتاعى، ادام ومىرىندەگى ماڭىزى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى دامىتۋىنا جەتەلەۋ جانە ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى قورعاۋعا جانە تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، توپپەن، جەكە جۇمىس
كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، سۋرەتتەر، ماركەر، ماگنيت تاقتا، ۇلۋ، قىزىقتى دەرەكتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا، مەديسينا. جاڭا سوزدەر: مالاكولوگيا، بەنتوس، جەمچۋگ، كالمار، كاراكاتيسا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. سايكەسىن تاپ
قۇرتتاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى.
ءىىى. وي قوزعاۋ.
تاس ارقالاپ جۇرەدى،
قۇرلىقتا ءومىر سۇرەدى.
تاستاماي تاس ۇيانى،
باقشاعا تيەر زيانى.
«ۇلۋ» بەينەفيلم كورسەتىلەدى.
ءىۇ. جاڭا تاقىرىپ ءتۇسىندىرۋ. ۇلۋلاردى زەرتتەيتىن زوولوگيا عىلىمىنىڭ سالاسى – مالاكولوگيا دەپ اتالادى. گرەكتىڭ «مالاكيون»- ۇلۋ، «لوگوس»- ءبىلىم دەگەن سوزىنەن الىنعان. ۇلۋلار سۋ تۇبىندە تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەندىكتەن بەنتوستى اعزالارعا جاتادى. «بەنتوس» گرەكشە سۋدىڭ تەرەڭ قاباتى نەمەسە سۋدىڭ ءتۇبى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ۇلۋلار تيپىنە جاتاتىن 113 000 - داي ءتۇرى بار. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا 130 000 ءتۇرى بار. ۇلۋلار تيپىنە جاتاتىن ءۇش كلاسى بار.
باۋىراياقتىلار – ۇلۋلاردىڭ ىشىندە ءتۇر قۇرامى ەڭ كوپ كلاسس. تەڭىز سۋلارىندا، تۇششى سۋلاردا جانە قۇرلىقتا تىرشىلىك ەتەدى.
1. دەنەسى باس، تۇلعا جانە اياقتان تۇرادى. باس بولىمىندە اۋزى، كوزى، 2جۇپ قارمالاۋىشتارى بولادى. اياعى جاقسى دامىعان جانە ول دەنەسىنىڭ باۋىر جاعىن تۇگەلدەي الىپ جاتادى. سوندىقتان باۋىراياقتىلار دەپ اتالادى.
2. تىنىس الۋ جۇيەسى – اتموسفەرالىق اۋامەن تىنىس الاتىندىقتان، ونىڭ مانتيا قۋىسى وكپەگە اينالعان. مانتيانى ۇساق قان تامىرلارى تورلاپ جاتاتىندىقتان، گاز الماسۋ مانتيا قۋىسىندا جۇزەگە اسادى. 3. اسقورىتۋ جۇيەسى - اۋىز قۋىسى، جۇتقىنشاق، وڭەش، قارىن، ىشەك. 4. قاناينالىم جۇيەسى - اشىق، ياعني قان تامىرلارىنان شىعىپ، ىشكى مۇشەلەرگە تارالادى دا، قايتادان قان تامىرلارىنىڭ ىشىمەن اعادى. جۇرەگى 3بولىمنەن تۇرادى. 1 ءبولىمى قاندى بۇكىل دەنەسىنە، ال قالعان 2 - ءۋى قاندى جەلبەزەكتەرگە تاراتادى.
ۇلۋلاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى.
1. جاقتاۋلارىنان ءتۇرلى ءساندى بۇيىمدار جاسالادى. (ىدىستار، مونشاق، تۇيمە)
2. ءدامدى ءارى باعالى ەتى ءۇشىن اۋلانادى. ۇلۋدىڭ ەتى قۋاتتى، ءسىڭىمدى، پايدالى. ەتى ءۇشىن اۋلاناتىن ۋلى تۇرلەرى(ميديا، تەڭىز تاراعى ايقۇلاق، ءتىسسىز ۇلۋ)
3. ۇلۋدىڭ بۇلشىق ەتىندە ا، ۆ، س، د دارۋمەندەرى، يود، تەمىر، سينك، مىس كەزدەسەدى.
4. قوسجاقتاۋلى ۇلۋلاردىڭ 90 %- جاپونيا، كورەيا، جۇڭگو، يندونەزيا ەلدەرىندە كوپ اۋلانادى.
5. قوسجاقتاۋلى ۇلۋلاردان مەرۋەرت الىنادى. مەرۋەرت (جەمچۋگ) الۋ جاپونيادا ەرتەدەن بەرى دامىعان. دۇنيە جۇزىندە ەڭ ۇلكەن مەرۋەرت الىپ تريداكنا ۇلۋىنان الىنعان. ونىڭ باقالشاعىنىڭ ىشىنەن 7 كگ مەرۋەرت تابىلعان.
ۇلۋدىڭ سىيى وزگەشە،
ادام الار كوزدەسە.
قولعا تۇسپەس اسىل زات،
سۋدىڭ ءىشىن كەزبەسە. (مەرۋەرت)
بيولوگيالىق ديكتانت ارقىلى ساباقتى بەكىتۋ.
1. ۇلۋلاردىڭ بۋىلتىق قۇرتتاردان نەگىزگى ايىرماشىلىعى --- --- --- ---
2. ۇلۋلاردىڭ ىشكى مۇشەلەرى --- --- --- --- ورنالاسقان.
3. دەنەسىن ەرەكشە قاتپارلى --- --- --- قاپتاپ جاتادى.
4. تۇلعا مەن شاپانشا ارالىعىندا --- --- --- --- بولادى.
5. ۇلۋلاردىڭ --- --- --- ءبىر نەمەسە ەكى بۇيرەكتەن جانە --- --- --- --- تۇتىكتەن قۇرالادى.
ءۇى. باعالاۋ.
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما:
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ۇلۋلاردىڭ سىرتقى جانە ىشكى قۇرىلىسىن، تابيعاتتاعى، ادام ومىرىندەگى ماڭىزى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى دامىتۋىنا جەتەلەۋ جانە ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى قورعاۋعا جانە تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، توپپەن، جەكە جۇمىس
كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، سۋرەتتەر، ماركەر، ماگنيت تاقتا، ۇلۋ، قىزىقتى دەرەكتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا، مەديسينا. جاڭا سوزدەر: مالاكولوگيا، بەنتوس، جەمچۋگ، كالمار، كاراكاتيسا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. سايكەسىن تاپ
قۇرتتاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى.
ءىىى. وي قوزعاۋ.
تاس ارقالاپ جۇرەدى،
قۇرلىقتا ءومىر سۇرەدى.
تاستاماي تاس ۇيانى،
باقشاعا تيەر زيانى.
«ۇلۋ» بەينەفيلم كورسەتىلەدى.
ءىۇ. جاڭا تاقىرىپ ءتۇسىندىرۋ. ۇلۋلاردى زەرتتەيتىن زوولوگيا عىلىمىنىڭ سالاسى – مالاكولوگيا دەپ اتالادى. گرەكتىڭ «مالاكيون»- ۇلۋ، «لوگوس»- ءبىلىم دەگەن سوزىنەن الىنعان. ۇلۋلار سۋ تۇبىندە تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەندىكتەن بەنتوستى اعزالارعا جاتادى. «بەنتوس» گرەكشە سۋدىڭ تەرەڭ قاباتى نەمەسە سۋدىڭ ءتۇبى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ۇلۋلار تيپىنە جاتاتىن 113 000 - داي ءتۇرى بار. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا 130 000 ءتۇرى بار. ۇلۋلار تيپىنە جاتاتىن ءۇش كلاسى بار.
باۋىراياقتىلار – ۇلۋلاردىڭ ىشىندە ءتۇر قۇرامى ەڭ كوپ كلاسس. تەڭىز سۋلارىندا، تۇششى سۋلاردا جانە قۇرلىقتا تىرشىلىك ەتەدى.
1. دەنەسى باس، تۇلعا جانە اياقتان تۇرادى. باس بولىمىندە اۋزى، كوزى، 2جۇپ قارمالاۋىشتارى بولادى. اياعى جاقسى دامىعان جانە ول دەنەسىنىڭ باۋىر جاعىن تۇگەلدەي الىپ جاتادى. سوندىقتان باۋىراياقتىلار دەپ اتالادى.
2. تىنىس الۋ جۇيەسى – اتموسفەرالىق اۋامەن تىنىس الاتىندىقتان، ونىڭ مانتيا قۋىسى وكپەگە اينالعان. مانتيانى ۇساق قان تامىرلارى تورلاپ جاتاتىندىقتان، گاز الماسۋ مانتيا قۋىسىندا جۇزەگە اسادى. 3. اسقورىتۋ جۇيەسى - اۋىز قۋىسى، جۇتقىنشاق، وڭەش، قارىن، ىشەك. 4. قاناينالىم جۇيەسى - اشىق، ياعني قان تامىرلارىنان شىعىپ، ىشكى مۇشەلەرگە تارالادى دا، قايتادان قان تامىرلارىنىڭ ىشىمەن اعادى. جۇرەگى 3بولىمنەن تۇرادى. 1 ءبولىمى قاندى بۇكىل دەنەسىنە، ال قالعان 2 - ءۋى قاندى جەلبەزەكتەرگە تاراتادى.
ۇلۋلاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى.
1. جاقتاۋلارىنان ءتۇرلى ءساندى بۇيىمدار جاسالادى. (ىدىستار، مونشاق، تۇيمە)
2. ءدامدى ءارى باعالى ەتى ءۇشىن اۋلانادى. ۇلۋدىڭ ەتى قۋاتتى، ءسىڭىمدى، پايدالى. ەتى ءۇشىن اۋلاناتىن ۋلى تۇرلەرى(ميديا، تەڭىز تاراعى ايقۇلاق، ءتىسسىز ۇلۋ)
3. ۇلۋدىڭ بۇلشىق ەتىندە ا، ۆ، س، د دارۋمەندەرى، يود، تەمىر، سينك، مىس كەزدەسەدى.
4. قوسجاقتاۋلى ۇلۋلاردىڭ 90 %- جاپونيا، كورەيا، جۇڭگو، يندونەزيا ەلدەرىندە كوپ اۋلانادى.
5. قوسجاقتاۋلى ۇلۋلاردان مەرۋەرت الىنادى. مەرۋەرت (جەمچۋگ) الۋ جاپونيادا ەرتەدەن بەرى دامىعان. دۇنيە جۇزىندە ەڭ ۇلكەن مەرۋەرت الىپ تريداكنا ۇلۋىنان الىنعان. ونىڭ باقالشاعىنىڭ ىشىنەن 7 كگ مەرۋەرت تابىلعان.
ۇلۋدىڭ سىيى وزگەشە،
ادام الار كوزدەسە.
قولعا تۇسپەس اسىل زات،
سۋدىڭ ءىشىن كەزبەسە. (مەرۋەرت)
بيولوگيالىق ديكتانت ارقىلى ساباقتى بەكىتۋ.
1. ۇلۋلاردىڭ بۋىلتىق قۇرتتاردان نەگىزگى ايىرماشىلىعى --- --- --- ---
2. ۇلۋلاردىڭ ىشكى مۇشەلەرى --- --- --- --- ورنالاسقان.
3. دەنەسىن ەرەكشە قاتپارلى --- --- --- قاپتاپ جاتادى.
4. تۇلعا مەن شاپانشا ارالىعىندا --- --- --- --- بولادى.
5. ۇلۋلاردىڭ --- --- --- ءبىر نەمەسە ەكى بۇيرەكتەن جانە --- --- --- --- تۇتىكتەن قۇرالادى.
ءۇى. باعالاۋ.
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما:
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاھارمان قىزى قازاقتىڭ (حيۋاز دوسپانوۆا تۋرالى تاربيە ساعاتى)
