InfoHub Logo

(قاراپايىم اتا-انانىڭ سىرى)

— بالا ءوز بەتىمەن گرانتقا وقۋعا ءتۇسىپ كەتە الادى دەپ بىرەۋ ايتسا، سەنبەس ەدىم، سەنبەس ەدىم! ءوزىمنىڭ قىزىم ارناۋلى ورتا وقۋ ورنىنىڭ گرانتىنا ءتۇسىپ كەتكەندە عانا بارىپ سەندىم. بۇل دا – ماڭىزدى ماماندىق، بۇل دا – بولاشاعى بار ماماندىق. ونىڭ ۇستىنە وسىنداي وقۋلارعا بالاسىن ءتۇسىرىپ وتىرعان وزىمە تانىس بىر-ەكى اتا-انانىڭ «سەن قىزىڭدى وقۋعا قالاي ءتۇسىرىپ وتىرسىڭ؟ ءبىز كىسى سالىپ سويلەسىپ ەدىك، سونىڭ وزىندە دە اقىلى بولىمگە عانا سالا الىپ وتىرمىز» دەگەنىن ەستىگەندە، بىرەۋدىڭ بالاسىنا جاماندىق ويلاپ قايتەيىن، ءوز قىزىمنىڭ ءوزىنىڭ كۇشىمەن گرانتقا وقۋعا ءتۇسىپ كەتە العاندىعىنا تاعى دا مىڭ دا ءبىر شۇكىرشىلىك دەدىم!

ۋاقىت دەگەن ءبىر ورىندا تۇرمايدى. ەر-ازاماتسىز بالا تاربيەلەۋ وڭاي ەمەس. وسى ەكى بالانى اۋىلعا تاستاپ كەتىپ، ءوزىمنىڭ قالادان جۇمىس ىزدەپ كەتكەنىم كۇنى كەشە عانا سەكىلدى ەدى. سوندا ۇلكەنى – ۇل، ونىڭ ءوزى ءبىرىنشى سىنىپقا ءالى بارا قويماعان كەزى، كىشىسى – وسى قىز. وسى قىز اۋىلعا ءار بارعان سايىن شارىلداپ مەنى دە الا كەت دەپ جىلاپ قالاتىن. سوندا شەشەم: «قۇدايدىڭ سول جۇمىسى بار بولعىر اۋىلدان دا تابىلماي ما؟ ءار كەلگەن سايىن قىزىڭدى شارىلداتىپ جىلاتاسىڭ دا كەتەسىڭ»، – دەيتىن. ءوزىم دە اۆتوبۋستا كەلە جاتىپ ەكى كوزىم جاسقا تولىپ جىلاپ كەلە جاتاتىنمىن قىزىمنىڭ جانارى بوتالاپ قالعان كەيپى كوز الدىما كەلىپ. مەنىڭ بار ويىم، بار ارمانىم – ءوزىم قالادان پاتەر جالداپ جۇرسەم دە، قايتسەم، وسى ەكى بالانى قالاعا قاراي تارتىپ الامىن، قايتسەم، وسى ەكى بالانى قالانىڭ مەكتەبىنە اكەلىپ وقىتامىن دەگەن وي ەدى. اقىرى سول ارمانىم ءبىر كۇنى جارتىلاي ورىندالعانداي بولدى-اۋ. قىزىم ءبىرىنشى سىنىپقا بارار كەزدە، ونى قالانىڭ مەكتەبىنە اكەلىپ وقىتتىم. سۋ جاڭا سىڭعىرلاعان مەكتەپكە باردىق. سول كۇنگى قىزىمىز ەكەۋمىزدىڭ قۋانىشىمىزدا شەك جوق ەدى!

وسى قىز 7-سىنىپقا كەلگەندە توبەمنەن ءبىر جاي تۇسىرگەندەي ەتتى. ءبىر كۇنى مەكتەپتىڭ پسيحولوگتارى شاقىرىپ الىپ: «ءسىزدىڭ قىزىڭىز سۋيسيد جاساۋعا بەيىمدەلىپ تۇر»، – دەگەندە، شوشىپ كەتتىم. اۋ، بۇل بالا نەگە سۋيسيد جاسايدى دەيمىن؟ وسى قىزدان باسقا كىمىم بار؟ وسى قىزبەن كۇنى-تۇنى اڭگىمەلەسىپ وتىرعان جوقپىن با؟ ساباعىنا بىرگە وتىرىپ دايىندالامىز. «تولىق ەمەس وتباسىندا وسكەندىكتىڭ دە اسەرى بولۋى مۇمكىن عوي، – دەيدى پسيحولوگتار. – قىز بالانىڭ تاربيەسىندە دە اكەنىڭ ءرولى وتە جوعارى بولادى. بالا دەگەن ىشتەي ىزدەيدى، سالىستىرادى: «مەنىڭ نەگە پاپام جوق، انانىڭ نەگە پاپاسى بار؟» سودان ءبىر ەر ادام، ءبىر ايەل ادام – ەكى پسيحولوگ قىزىممەن ەكى جىل بويى قاتارىنان كەزەك-كەزەك جۇمىس جۇرگىزدى. وزدەرى قالانىڭ كورىكتى جەرلەرىنە اپارىپ قىدىرتتى، وزدەرى اڭگىمەلەستى، اراسىندا ساۋالناما الىپ وتىردى، وعان مەنى دە قاتىستىردى. جوعارى وقۋ ورنىنىڭ پسيحولوگتارى دەگەن پسيحولوگتار بولادى ەكەن، سولارمەن بارىپ جۇمىس جۇرگىزىلدى. كورەي ورتالىعىنىڭ پسيحولوگتارى دەگەن پسيحولوگتار بولادى ەكەن، ولار وتە مىقتى پسيحولوگتار دەيدى وزدەرى، سولارمەن بارىپ جۇمىس جۇرگىزىلدى. مەديسينا سالاسىنىڭ پسيحولوگتارى دەگەن پسيحولوگتار بولادى ەكەن، سولارمەن بارىپ جۇمىس جۇرگىزىلدى. «جۇمىس ماماندارمەن جان-جاقتى ۇيلەسىمدى ءجۇرۋى ءتيىس، – دەيدى وزدەرى. – ءبىز ەندى مەكتەپ پسيحولوگتارىمىز عوي. بالانىڭ ساناسىنان ونداي ويدى شىعارىپ جىبەرۋ كەرەك». بۇل بالا ەندى ساباعىنا ءوزى دايىندالىپ، وقۋىنا ءوزى ءتۇسىپ وتىر عوي. بىرەۋلەر ايتادى، ينتەرنەت دەگەنى بولادى، سول ينتەرنەتتىڭ ىشىندە ءتۇرلى ويىندار بولادى ەكەن، بالا سول ويىندارعا كىرىپ كەتىپ، سودان سۋيسيد جاسايدى ەكەن دەپ. جوق قوي ينتەرنەت، نەنىڭ ينتەرنەتى؟ كومپيۋتەرگە ەندى عانا قولىمىز جەتىپ جاتىر. جالعىز ايلىققا عانا ءىلىنىپ تۇر عوي. سوندىقتان بۇل بالا ينتەرنەتكە تولىق قولجەتىمدى بولا الماي وسكەن بالا عوي. مەكتەبىندە بىلەدى عوي ەندى ينتەرنەتتى، مەكتەبىندە ءمۇعالىمى وقىتادى عوي. مەكتەبىندە ءوزى اعىلشىن تىلىنە جاقىن بولدى، اعىلشىن تىلىنەن ساباق بەرەتىن ۇستازى وسىنى اعىلشىن تىلىنەن بولاتىن ءتۇرلى جارىستارعا قوسىپ جۇرەتىن. وسى قىزعا ينتەرنەتكە كىرەتىن تەلەفوننىڭ ءتاۋىرىن تەك قىركۇيەك باستالعاننان-اق، ستۋدەنت بولعاننان كەيىن عانا ساتىپ الىپ بەرە الىپ وتىرمىن. ەندى ءوزى ەڭبەك قىلىپ وقۋىنا ءتۇسىپ وتىر عوي، قىزىما سىيلىق بولسىن دەپ. ونداي تەلەفون 11-كلاستا وقيتىن ۇلىمدا دا جوق ءالى. «ماما، ماعان دا وسىنداي ءبىر تەلەفون الۋ كەرەك ەدى»، – دەيدى. «ءاي، قويا تۇر، – دەدىم. – سوسىن الارسىڭ. ەرتەڭ سەنىڭ مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىڭ كەلە جاتىر. وعان دا قىرۋار اقشا كەرەك. قولق ەتكىزىپ اقشانى ۋاقىتىندا قايدان تاۋىپ بەرە قويامىز. سوعان وسى باستان تىرنەكتەپ جيناي بەرەيىك» دەيمىن. «ماقۇل» دەدى.

وسى بالا باستاۋىشتى اۋىلدان وقىپ ءبىتىردى. قالاعا الىپ كەلۋگە تەك كەيىن عانا جاعدايىم كەلدى. سوندا اۋىلىمنىڭ مەكتەبىنىڭ مۇعالىمدەرىنە دە ىشتەي مىڭ مارتەبە راقمەتىمدى ايتتىم عوي. ويتكەنى بۇل بالا سىنىبىنىڭ وقۋ وزاتى بولىپ تۇردى. بالامدى مۇعالىمدەرى ماقتادى. بالاسىن ءمۇعالىم ماقتاپ جاتقاندى قاي اتا-انا جەك كورەدى دەيسىڭ؟ قالانىڭ مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى بولسىن، اۋىلدىڭ مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى بولسىن، ىستەپ جاتقان ەڭبەكتەرى ادال عوي. بالاڭدى وقىتىپ بەرىپ، تاربيەسىنە ۇلەس قوسىپ جاتقاننان باسقا ءمۇعالىمنىڭ نە جازىعى بار دەيسىڭ؟ بۇل بالانىڭ ساباعى قارىنداسىنا قاراعاندا دا ىلكىمدىلەۋ بولدى. قىزىما ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداتقاندا كوبىرەك كۇش جۇمساۋىما تۋرا كەلەتىن. كەش باتسا جانىندا بىرگە وتىرىپ ساباعىن بىرگە دايىنداسپاسام بولمايدى. ەندى كىشكەنە ەركەلىگى دە بار عوي. مىنا بالا ماعان سالماق سالا قويمادى. ءوزى الىپ كەتىپ وتىردى. بۇل بالا كىشكەنتايىنان اۋىلدا اجەسىنىڭ باۋىرىندا وسكەن بالا عوي. جۇبايىمنىڭ اناسىنىڭ قولىندا بولدى. اتا-اجەسىنىڭ بالاسى. قازاقتىڭ داستۇرىندە بار عوي ەندى، قازاقتىڭ ءوزىنىڭ داستۇرىندە بار دۇنيە، بالانىڭ ۇلكەنى اتاسى مەن اجەسىنىڭ بالاسى بولادى دەگەن. قازاقتا كەمپىر-شالدىڭ بالاسى دەپ ايتادى. بۇل دا ەندى سوقتالداي جىگىت بولىپ تۇر عوي. ءبىراق اجەمدى ساعىنىپ كەتتىم دەيدى ءوزى، اجەمدى تۇسىمدە كورىپ ءجۇرمىن، ول دا مەنى ساعىنىپ ءجۇر-اۋ دەيمىن، بارىپ قايتپاسام بولماس. ول كىسى دە ءقازىر وسى قالادا تۇرادى عوي، قىزىنىڭ قولىندا تۇرادى. بالانىڭ اتاسى اۋىلدا تۇرعاندا قايتىس بولعان. ءوزى اجەسىنىڭ جانىنا بارىپ، اڭگىمەلەسىپ، قونىپ كەلەدى. ناماز وقيدى. «نامازعا جىعىلامىن، ماما»، – دەدى. ەندى مۇسىلماننىڭ بالاسى عوي. اتا-بابامىز – نەشە عاسىردان بەرى مۇسىلماننىڭ ءدىنىن ۇستانىپ كەلە جاتقان حالىق. جاراتقان يەنىڭ الدىنداعى پارىزىن ورىنداۋ – ءوزىنىڭ مىندەتى. وعان قارسى بولىپ قايتەيىن. سودان بەرى نامازىن ۇزبەي وقىپ كەلەدى. بۇل بالا 7-سىنىپقا كەلگەندە: «سپورتپەن اينالىسامىن، ماما»، – دەدى. «ول سپورت ساباعىڭا كەسىرىن تيگىزبەي مە؟» – دەپ ەدىم، «جوق، تيمەيدى»، – دەدى. «وندا تيمەسە، اينالىسساڭ، اينالىسا عوي»، – دەدىم. ءوزىنىڭ قالاعانى شىعىس جەكپە-جەگىمەن اينالىسقىسى كەلەدى ەكەن. ۇلكەن سپورتقا شىعىپ كەتە قويماس دەدىم. ءبىراق ۇل بالا عوي، الداعى ومىردە وزىنە ءبىر پايداسى تيەر، ءوزىن-وزى قورعاي الاتىنداي ۇل بولسىن دەدىم. كەزەكتى جاتتىعۋدىڭ بىرىندە-اق بالانىڭ قولى سىندى. بالا جاتتىعۋدىڭ ۇستىندە جاراقات الىپ قالدى. سول كەزدە ول دا اناسىنا ۋايىم بولىپ تۇردى عوي. سودان بالانىڭ قولى گيپسكە ءتۇستى. «ەندى بولدى ما وسىمەن، جەكپە-جەگىڭدى قوياسىڭ با؟» – دەسەم، «جوق، قويمايمىن، – دەيدى. – قاتىسا بەرەم». سودان قولى جازىلعاسىن قايتادان قاتىستى. ەندى اعايى وسىنى دا جارىستارعا قوساتىن بولدى. بۇل بالا وتكەن جىلداردىڭ بىرىندە، 2014 جىلى قالامىزداعى، قىزىلوردا قالاسىنداعى، №1 وبلىستىق مامانداندىرىلعان بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ وليمپيادالىق رەزەرۆ مەكتەبىنىڭ قۇربان ايت مەيرامىنا بايلانىستى وتكەن اشىق بىرىنشىلىگىندە 40 كگ سالماقتا I ورىندى جەڭىپ الدى. ال ءدال سول جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا وتكەن تاەكۆوندودان جاسوسپىرىمدەر مەن كادەتتەر اراسىنداعى اشىق چەمپيوناتتا II ورىن جانە سول جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا وتكىزىلگەن سپورت مەكتەپتەرى مەن سپورت ينتەرناتتارى اراسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ چەمپيوناتىنان III ورىن الدى. بۇل بالانىڭ سپورتى تاەكۆوندو عوي. 2015 جىلى قىزىلوردا قالاسىندا مامىر ايىندا وتكىزىلگەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرى ج.قيزاتوۆتى ەسكە الۋعا ارنالعان وبلىستىق اشىق بىرىنشىلىكتە 1999-2001 جىلى تۋعان بالالاردىڭ اراسىندا 48 كەلى سالماقتا III ورىنمەن ماراپاتتالدى. 2016 جىلى شيەلىدە وتكىزىلگەن ونەر ادامى، ەڭبەك ارداگەرى، سازگەردىڭ 80 جىلدىعىنا بايلانىستى وتكەن وبلىستىق تۋرنيردەن II ورىن جانە ءدال سول جىلى ارال قالاسىندا وتكىزىلگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرمەتتى قۇرىلىسشىسىن ەسكە الۋعا ارنالعان قالاارالىق تۋرنيردەن III ورىن الدى. سوڭعىسىنا جالاعاش كومانداسىمەن قاتىستى. جالاعاش ەندى ءوزىنىڭ تۋعان جەرى عوي. جالاعاش – بالانىڭ ءوزىنىڭ تۋعان توپىراعى. جالاعاش – ءوزىمنىڭ دە تۋعان جەرىم. ءبىزدىڭ جالاعاش تا – تالاي اقىن مەن جىرشىنى تۇلەتىپ ۇشىرعان كيەلى توپىراق. بۇل بالا وتكەن جىلى، 2017 جىلى جامبىل وبلىسىندا وتكەن قازاقتىڭ اتاقتى تاەكۆوندوشىسى مۇستافا وزتۇرىكتىڭ شاكىرتى، بەلگىلى سۋرەتشى، تاەكۆوندوشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاەكۆوندو فەدەراسياسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولعان بەكسەيىت تۇلكييەۆتى ەسكە الۋعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق اشىق تۋرنيردەن 14-17 جاس ارالىعىندا 51 كەلى سالماقتا III ورىنمەن ماراپاتتالىپ كەلدى. وتكەن جىلى، 2017 جىلى 2000-2002 جىلعى تۋعان جاستار اراسىنداعى وبلىستىق بىرىنشىلىكتە 55 كەلى سالماقتا I ورىندى جەڭىپ الدى. ءوزى ۋادە ەتكەنىندەي، ساباعىن دا السىرەتكەن جوق. قىزىلوردا قالاسىنداعى ءجالاڭتوس ءباھادۇر سەيىتقۇل ۇلى اتىنداعى سپورتتا دارىندى بالالارعا ارنالعان وبلىستىق مەكتەپ-ينتەرناتىندا وقىدى. وسى مەكتەپتىڭ ماماندارىنىڭ تاربيەسىنەن وتكەن. ەندى 11-سىنىپقا كەلگەندە باسقا ەش نارسەگە مويىن بۇرۋعا مۇرشا بولعان جوق. ويتكەنى بارلىق كۇش ۇبت-عا جۇمىلدىرىلدى.

ۇبت دەگەندى بۇرىن ەستىپ جۇرگەنىمىز بولماسا، كىم كورگەن دەيسىڭ. ءار نارسەمەن دە ادام تىكەلەي ءوزى ىستەس بولعاندا عانا بارىپ نازار اۋدارادى عوي. ۇبت-نىڭ نە ەكەنىن، ونىڭ قانداي ماڭىزى بارىن قىركۇيەك باستالعاننان-اق مەكتەبىنە مۇعالىمدەرى شاقىرىپ الىپ ءتۇسىندىرىپ جاتىر عوي، ەندى وسىنداي كەزدە بالاعا ىقتياتتى بولىڭىزدار، ولاردى الدا جاۋاپتى سىناق كۇتىپ تۇر دەپ. مىناۋ بالا 11-سىنىپقا كەلگەندە، ونىڭ بولاشاعى، ماماندىق تاڭداۋى جونىندەگى اڭگىمەلەر ءوربي بەرەدى ەكەن. اناسىنىڭ ارمانى بالاسىنىڭ اسكەري قىزمەتكەر بولعانىن قالادى، بولاشاقتا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىندە قىزمەت ەتسە دەدى. سىنىپ جەتەكشى اپايىنىڭ ويى بۇدان وزگەشەلەۋ شىقتى. ول بالانىڭ ماتەماتيكانى اسا قاجەت ەتەتىن ماماندىقتاردىڭ ءبىرىن تاڭداعانىنا ۇسىنىس جاسادى. ويتكەنى ول – ماتەماتيك ءمۇعالىم. «ۇلىڭىز ماتەماتيكادان وتە مىقتى عوي، – دەيدى سىنىپ جەتەكشى اپايى. – ەندەشە، نەگە وسى ءپاندى قاجەت ەتەتىن سالالاردىڭ ءبىرىن تاڭداپ الماسقا؟» ال بالانىڭ ءوزىنىڭ ارمانى – سپورت مامانى بولۋ. ونىڭ جان-دۇنيەسىن سپورت جاۋلاپ العان. ول بولاشاقتا بالالاردى سپورتقا باۋليتىن جاتتىقتىرۋشى بولسام دەيدى. ۇلىمنىڭ بولاشاق ماماندىعى تۋرالى الدىن الا كەسىپ-پىشىپ ەشتەڭە دەمەيمىن. ال قىزىم 1-كۋرسىندا دا ساباعىن جاقسى ۇلگەرىپ وقىپ كەتتى. ءار ءتۇرلى ءىس-شارالاردا بايقاپ ءجۇرمىن، توبىنا جاقسى بالالار جينالعان ەكەن، وتە ءبىر ۇيىمشىل ۇل-قىزدار جينالىپتى. «ستۋدەنتتىك ومىرلەرىڭدى ءماندى، ماعىنالى ەتىپ وتكىزۋ ءۇشىن، تالىم-تاربيەلىك جۇمىستاردا بار كۇش-جىگەرىمدى سالامىن، تىرىسامىن، ءار ۋاقىتتا جاندارىڭنان تابىلامىن»، – دەپتى كۋراتور اپايى. ەندىگى ءۇمىتىم ۇبت-دا بولىپ تۇر. ۇبت بولسا جاقىن قالدى. وسى ەكى بالانى اۋىلعا تاستاپ كەتىپ، ءوزىمنىڭ قالادان جۇمىس ىزدەپ كەتكەنىم كۇنى كەشە عانا سەكىلدى ەدى.

---