ۇستاز - ىزگىلىككە جەتەلەۋشى
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى، سارعا سەلوسى،
«بەينەۋ مەكتەپ - ينتەرناتى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك
مەكەمەسىنىڭ بيولوگيا - حيميا ءپانى ءمۇعالىمى
جەتپىسوۆا ايجاقسى بەگەيباي قىزى
ۇستاز - ىزگىلىككە جەتەلەۋشى
ءححى عاسىردا ءومىر سۇرەتىن جاس ۇرپاق ءۇشىن وزەكتى بولىپ تابىلاتىن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن دامىتۋعا قالاي قاتىسا الادى دەگەنگە زاماناۋي كوزقاراس باسقاشا.
باسەكەگە قابىلەتتى ەل بولۋ ءۇشىن ءبىز ساۋاتتىلىعى جوعارى ەلگە اينالۋىمىز كەرەك. قازىرگى الەمدە جاي عانا جاپپاي ساۋاتتىلىق جەتكىلىكسىز بولىپ قالعالى قاشان. بۇكىل الەمدەگى سياقتى، قازاقستان مەكتەپتەرى دە ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ادىستەرىنە كوشۋ كەرەك.
قازاقستاننىڭ الەمدىك قوعامداستىققا ىقپالداسۋى شەتەلدىك تاجىريبەنى زەردەلەپ، ەنگىزۋدى قاجەت ەتەدى، بۇل اسىرەسە ءححى عاسىر ۇرپاعى ءۇشىن وزەكتى ماسەلە بولىپ تابىلادى.
بالانىڭ بويىندا كۇش - قۋاتى جەتكىلىكتى، شىن دارىندى ەكەندىگىنە سەندىرۋ – ۇستاز بويىنداعى قۇدىرەتتى كۇش، ويتكەنى سەنىم ۇلكەن جەڭىسكە جەتەلەيدى. تەرەڭ بىلىممەن قوسا، سانالى تاربيە بەرۋ - ءاربىر ۇستازدىڭ ابىرويلى بورىشى.
قازاقستان مەكتەپتەرىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ادىستەرىنە كوشۋ - الدىمەن مۇعالىمدەردەن باستاۋ الۋ كەرەك.
ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىلار اراسىندا سىيلى، بەدەلدى بولۋى، ەڭ الدىمەن ءوز ءپانىن جەتىك ءبىلىپ، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ ۇزدىك جەتىستىكتەرىن، جاڭاشا ساباق وتكىزۋ تەحنولوگيالارىن پايدالانا وتىرىپ، ساباقتى جوعارى دەڭگەيدە وتكىزۋىنە، وعان تىڭعىلىقتى دايىندىقپەن كەلۋىنە بايلانىستى.
وسى ماقساتتا «كەمبريدج» وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءۇشىنشى (بازالىق) دەڭگەي كۋرس تاپسىرمالارى بويىنشا ءوز ارىپتەستەرىمنىڭ اراسىندا وتكىزگەن سەمينار - ترەنينگ ساباعىمدى جولداپ وتىرمىن.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ ومىردەن ءوز ورنىن تابۋى ءۇشىن ءوز بويىنداعى تابيعي دارىنىمەن قابىلەتىنىڭ اشىلا تۇسۋىنە كومەكتەسۋ.
2. كۇردەلى دە، جاۋاپتى مىندەتتى «ىزگى اقىل» مەن «جىلى جۇرەكتى» ۇستازداردىڭ بالالارمەن ءوزارا تۇسىنىكتىك، سىيلاستىق، ىنتىماقتاستىق جاعدايىندا عاسىرلار بويى جيناقتالعان ادامزات مۇراسىنىڭ جالپى ادامزاتتىڭ قۇندىلىقتارىن مەڭگەرتۋ نەگىزىندە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار.
ءادىس - ءتاسىلى: تەست، پىكىرالماسۋ، ءتۇسىندىرۋ.
يدەياسى: «جىلى جۇرەكتى»، «اقىلدى، مەيىرىمدى» مۇعالىمدەردى قالىپتاستىرۋ
ناتيجە: ۇستازدار قاۋىمىندا قابىلەتى، ىنتا - جىگەرى، قىزىعۋشىلىعى، شىعارماشىلىعى، ءبىلىم - بىلىكتىلىك داعدىلارى ارتقان تۇلعا قالىپتاسۋ.
ءجۇرىسى: ەپيگرافى: «ءمۇعالىم - ماڭگى نۇردىڭ قىزمەتشىسى»
1. ميعا شابۋىل: (وي قوزعاۋ)
سەندە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،
كەتىگىن تاپتا بار قالان.
ءومىر - كۇرەس، باقىت كۇرەستە
ءومىردىڭ الدى - ىستىق، ارتى سۋىق
الدى ويىن، ارتقى جاعى - مۇڭعا جۋىق (اباي).
ءبىز، كىرپىش بولىپ قالانىپ، وزىمىزگە ۇنايتىن ماماندىق الدىڭ، نانىن جەپ ءجۇرمىز باقىتىن كورىپ كەلەمىز. ءومىر - كۇرەس، باقىت ءۇشىن كۇرەسىپ ءجۇرمىز.
مەكتەپ ءمۇعالىمى ەرەكشە تۇلعا. ويتكەنى، ول بالالاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دارىتۋدا ونىڭ ۇلگىسى مەن اسەر - ىقپال ەرەكشە مول. «ءمۇعالىم ماڭگى نۇردىڭ قىزمەتشىسى. ول بارلىق وي مەن قيمىل ارەكەتىنە اقىلدىڭ ءدانىن سەۋىپ، نۇر قۇياتىن تىنىمسىز لاۋلاعان جالىن يەسى. ولارعا تاماشا قىزمەت تاپسىرىلعان، كۇن استىندا ودان جوعارى ەشنارسە بولماق ەمەس»، - دەگەن يا. ا. كومەنسكيي.
تاپسىرما - 1: ءمۇعالىمنىڭ جەكە باسىنا قويىلاتىن تالاپتار قانداي؟
تالاپتار:
1. ەرىك
2. قايرات
3. مىنەزگە باي بولۋى
4. ادامي قاسيەتى
5. ءبىلىمدى
6. ۇقىپتىلىعى، ت. ب.
سەرگىتۋ ءساتى: كوزدى اشىپ جۇمامىز. ارقانى تىك ۇستايمىز. اسىقپاي مۇرىن ارقىلى تەرەڭ اۋانى ىشكە جۇتامىز. اسىقپاي دەمدى سىرتقا شىعارامىز. تىنىس الۋ كەزىندە «مەن» دەپ، تىنىس شىعار كەزىندە «ءوزىمدى ەركىن سەزىنەمىن» دەپ ايتىڭىز.
تاپسىرما - 2. «ءسىز قۋانا بىلەسىز بە؟» تەستىسى:
1. ەگەر ماعان تىنىشتىق پەن قۋانىشتىڭ بىرەۋىن تاڭداۋ كەرەك بولسا، مەن ەكىنشىسى تاڭدار ەدىم.
2. ءبىلىمدى، العىر زەرەك شاكىرتتەرىمدى كورگەندە مەندە قۋانىش باسىم بولادى.
3. ءومىر ماعان ەشكىمگە قۇلاي سەنۋگە بولمايتىنىن ۇيرەتتى.
4. شىن مانىندە مەنىڭ ءومىرىم شاكىرتتەرىممەن باقىتتى.
5. مەن جانۇياممەن باقىتتىمىن.
ادام ءوز ومىرىنە ريزا بولۋ كەرەك، ويتكەنى ادام تابيعاتتىڭ ەڭ كەرەمەت جاراتىلىسى. ءاردايىم دوستارىڭىزبەن، ارىپتەستەرىڭىزبەن بىرگە بولىپ، ءبىر - ءبىرىڭىزدى باعالاپ، تۇسىنىستىكپەن ءومىر سۇرە بىلەيىك!
تاپسىرما – 3: «اياقتالماعان سويلەم»
ءمۇعالىم بويىنداعى «جاقسى قاسيەت» دەپ ---------------------------------------
ءمۇعالىم بويىنداعى «جامان قاسيەت» دەپ ---------------------------------------
اقىلدى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ -----------------------------------------------
تاپسىرما – 4: «وي تالقى» (اسسوسياسيا قۇرۋ)
ءتۇيىن: جاقسى ادام كۇندەي اينالاسىنا جىلۋ بەرەدى. ءال - فارابي بابامىزدىڭ
«اقىل دەگەنىمىز ەكى نارسەنىڭ جاقسىراعىن تاڭداپ الۋ قاسيەتى» دەگەن.
تاپسىرما – 5: «وزىڭىزگە مىنەزدەمە» تەستىسى
كىلتى: «ءيا»، «جوق»، «بىلمەيمىن».
1. دوستارىڭىز كوپ پە؟
2. ۋاقىتپەن ءجۇرۋ ءسىزدىڭ مىنەزىڭىزگە ءتان بە؟
3. قاتاڭ ستيلدە كيىنگەندى ۇناتاسىز با؟
4. بىرەۋگە دەگەن جاعىمسىز سەزىمدەرىڭىزدى ەلدىڭ كوزىنشە كورسەتەسىز بە؟
5. ءسىز سىر ساقتاي الاسىز با؟
6. مەرەكەلىك داستارحاندى ۇناتاسىز با؟
7. قوناق كەلگەندە كوڭىلىن اۋلاپ ەلىكتىرە الاسىز با؟
تاپسىرما - 6 «جاڭا باستامامەن - 12 جىلدىققا».
«وي جەتپەيتىن جەر بولمايدى» دەپ ب. مومىش ۇلى ايتقانداي، قاعاز بەتىنە ءوز ويلارىڭىز بەن يدەيالارىڭىزدى ۇتىمدى ويمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، «12 جىلدىڭ مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى قانداي بولۋى كەرەك؟» توپتاستىرۋ نەمەسە اسسوسياسيا قۇرۋ.
تاپسىرما - 7 «جان جۇرەك جىلۋى»
مۇعالىمدەرگە سۇراق قويىلادى.
- قالاي ويلايسىزدار، جۇرەگىمىز ويانىپ، تولىقتى ما؟
نەنى سەزدىڭىزدەر؟
- ەرەكشە ءبىر جىلىلىقتى سەزىندىڭىزدەر مە؟
مىنا ۇلكەن جۇرەك ءمۇعالىم، ءسىزدىڭ جۇرەگىڭىز، ولاي بولسا، شاكىرتتەرىڭىزگە جىلى سوزدەر ارناڭىزدار! ولاي بولسا، ءمۇعالىمنىڭ جۇرەگى قاشاندا بالا دەپ سوعۋى كەرەك.
ناعىز ۇستاز بەينەسىن ءابۋناسىر ءال - ءفارابيدىڭ سوزىمەن تۇيىندەسەك:
«ۇستازدىڭ مىنەز - قۇلىق نورماسى مىناداي بولۋعا ءتيىس: ول تىم قاتال دا بولماۋعا ءتيىس، تىم ىرىققا دا جىعىلا بەرمەۋ كەرەك، ويتكەنى تىم قاتالدىڭ شاكىرتى ءوزىنىڭ ۇستازىنا قارسى قويادى، ال تىم ىرىققا كونە بەرۋ ۇستازدىڭ ءقادىرىن كەتىرەدى، ونىڭ بەرگەن ساباعى مەن ونىڭ عىلىمىنا، شاكىرتى سەلقوس قاراپايىم بولادى.
«بەينەۋ مەكتەپ - ينتەرناتى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك
مەكەمەسىنىڭ بيولوگيا - حيميا ءپانى ءمۇعالىمى
جەتپىسوۆا ايجاقسى بەگەيباي قىزى
ۇستاز - ىزگىلىككە جەتەلەۋشى
ءححى عاسىردا ءومىر سۇرەتىن جاس ۇرپاق ءۇشىن وزەكتى بولىپ تابىلاتىن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن دامىتۋعا قالاي قاتىسا الادى دەگەنگە زاماناۋي كوزقاراس باسقاشا.
باسەكەگە قابىلەتتى ەل بولۋ ءۇشىن ءبىز ساۋاتتىلىعى جوعارى ەلگە اينالۋىمىز كەرەك. قازىرگى الەمدە جاي عانا جاپپاي ساۋاتتىلىق جەتكىلىكسىز بولىپ قالعالى قاشان. بۇكىل الەمدەگى سياقتى، قازاقستان مەكتەپتەرى دە ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ادىستەرىنە كوشۋ كەرەك.
قازاقستاننىڭ الەمدىك قوعامداستىققا ىقپالداسۋى شەتەلدىك تاجىريبەنى زەردەلەپ، ەنگىزۋدى قاجەت ەتەدى، بۇل اسىرەسە ءححى عاسىر ۇرپاعى ءۇشىن وزەكتى ماسەلە بولىپ تابىلادى.
بالانىڭ بويىندا كۇش - قۋاتى جەتكىلىكتى، شىن دارىندى ەكەندىگىنە سەندىرۋ – ۇستاز بويىنداعى قۇدىرەتتى كۇش، ويتكەنى سەنىم ۇلكەن جەڭىسكە جەتەلەيدى. تەرەڭ بىلىممەن قوسا، سانالى تاربيە بەرۋ - ءاربىر ۇستازدىڭ ابىرويلى بورىشى.
قازاقستان مەكتەپتەرىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ادىستەرىنە كوشۋ - الدىمەن مۇعالىمدەردەن باستاۋ الۋ كەرەك.
ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىلار اراسىندا سىيلى، بەدەلدى بولۋى، ەڭ الدىمەن ءوز ءپانىن جەتىك ءبىلىپ، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ ۇزدىك جەتىستىكتەرىن، جاڭاشا ساباق وتكىزۋ تەحنولوگيالارىن پايدالانا وتىرىپ، ساباقتى جوعارى دەڭگەيدە وتكىزۋىنە، وعان تىڭعىلىقتى دايىندىقپەن كەلۋىنە بايلانىستى.
وسى ماقساتتا «كەمبريدج» وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءۇشىنشى (بازالىق) دەڭگەي كۋرس تاپسىرمالارى بويىنشا ءوز ارىپتەستەرىمنىڭ اراسىندا وتكىزگەن سەمينار - ترەنينگ ساباعىمدى جولداپ وتىرمىن.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ ومىردەن ءوز ورنىن تابۋى ءۇشىن ءوز بويىنداعى تابيعي دارىنىمەن قابىلەتىنىڭ اشىلا تۇسۋىنە كومەكتەسۋ.
2. كۇردەلى دە، جاۋاپتى مىندەتتى «ىزگى اقىل» مەن «جىلى جۇرەكتى» ۇستازداردىڭ بالالارمەن ءوزارا تۇسىنىكتىك، سىيلاستىق، ىنتىماقتاستىق جاعدايىندا عاسىرلار بويى جيناقتالعان ادامزات مۇراسىنىڭ جالپى ادامزاتتىڭ قۇندىلىقتارىن مەڭگەرتۋ نەگىزىندە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار.
ءادىس - ءتاسىلى: تەست، پىكىرالماسۋ، ءتۇسىندىرۋ.
يدەياسى: «جىلى جۇرەكتى»، «اقىلدى، مەيىرىمدى» مۇعالىمدەردى قالىپتاستىرۋ
ناتيجە: ۇستازدار قاۋىمىندا قابىلەتى، ىنتا - جىگەرى، قىزىعۋشىلىعى، شىعارماشىلىعى، ءبىلىم - بىلىكتىلىك داعدىلارى ارتقان تۇلعا قالىپتاسۋ.
ءجۇرىسى: ەپيگرافى: «ءمۇعالىم - ماڭگى نۇردىڭ قىزمەتشىسى»
1. ميعا شابۋىل: (وي قوزعاۋ)
سەندە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،
كەتىگىن تاپتا بار قالان.
ءومىر - كۇرەس، باقىت كۇرەستە
ءومىردىڭ الدى - ىستىق، ارتى سۋىق
الدى ويىن، ارتقى جاعى - مۇڭعا جۋىق (اباي).
ءبىز، كىرپىش بولىپ قالانىپ، وزىمىزگە ۇنايتىن ماماندىق الدىڭ، نانىن جەپ ءجۇرمىز باقىتىن كورىپ كەلەمىز. ءومىر - كۇرەس، باقىت ءۇشىن كۇرەسىپ ءجۇرمىز.
مەكتەپ ءمۇعالىمى ەرەكشە تۇلعا. ويتكەنى، ول بالالاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دارىتۋدا ونىڭ ۇلگىسى مەن اسەر - ىقپال ەرەكشە مول. «ءمۇعالىم ماڭگى نۇردىڭ قىزمەتشىسى. ول بارلىق وي مەن قيمىل ارەكەتىنە اقىلدىڭ ءدانىن سەۋىپ، نۇر قۇياتىن تىنىمسىز لاۋلاعان جالىن يەسى. ولارعا تاماشا قىزمەت تاپسىرىلعان، كۇن استىندا ودان جوعارى ەشنارسە بولماق ەمەس»، - دەگەن يا. ا. كومەنسكيي.
تاپسىرما - 1: ءمۇعالىمنىڭ جەكە باسىنا قويىلاتىن تالاپتار قانداي؟
تالاپتار:
1. ەرىك
2. قايرات
3. مىنەزگە باي بولۋى
4. ادامي قاسيەتى
5. ءبىلىمدى
6. ۇقىپتىلىعى، ت. ب.
سەرگىتۋ ءساتى: كوزدى اشىپ جۇمامىز. ارقانى تىك ۇستايمىز. اسىقپاي مۇرىن ارقىلى تەرەڭ اۋانى ىشكە جۇتامىز. اسىقپاي دەمدى سىرتقا شىعارامىز. تىنىس الۋ كەزىندە «مەن» دەپ، تىنىس شىعار كەزىندە «ءوزىمدى ەركىن سەزىنەمىن» دەپ ايتىڭىز.
تاپسىرما - 2. «ءسىز قۋانا بىلەسىز بە؟» تەستىسى:
1. ەگەر ماعان تىنىشتىق پەن قۋانىشتىڭ بىرەۋىن تاڭداۋ كەرەك بولسا، مەن ەكىنشىسى تاڭدار ەدىم.
2. ءبىلىمدى، العىر زەرەك شاكىرتتەرىمدى كورگەندە مەندە قۋانىش باسىم بولادى.
3. ءومىر ماعان ەشكىمگە قۇلاي سەنۋگە بولمايتىنىن ۇيرەتتى.
4. شىن مانىندە مەنىڭ ءومىرىم شاكىرتتەرىممەن باقىتتى.
5. مەن جانۇياممەن باقىتتىمىن.
ادام ءوز ومىرىنە ريزا بولۋ كەرەك، ويتكەنى ادام تابيعاتتىڭ ەڭ كەرەمەت جاراتىلىسى. ءاردايىم دوستارىڭىزبەن، ارىپتەستەرىڭىزبەن بىرگە بولىپ، ءبىر - ءبىرىڭىزدى باعالاپ، تۇسىنىستىكپەن ءومىر سۇرە بىلەيىك!
تاپسىرما – 3: «اياقتالماعان سويلەم»
ءمۇعالىم بويىنداعى «جاقسى قاسيەت» دەپ ---------------------------------------
ءمۇعالىم بويىنداعى «جامان قاسيەت» دەپ ---------------------------------------
اقىلدى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ -----------------------------------------------
تاپسىرما – 4: «وي تالقى» (اسسوسياسيا قۇرۋ)
ءتۇيىن: جاقسى ادام كۇندەي اينالاسىنا جىلۋ بەرەدى. ءال - فارابي بابامىزدىڭ
«اقىل دەگەنىمىز ەكى نارسەنىڭ جاقسىراعىن تاڭداپ الۋ قاسيەتى» دەگەن.
تاپسىرما – 5: «وزىڭىزگە مىنەزدەمە» تەستىسى
كىلتى: «ءيا»، «جوق»، «بىلمەيمىن».
1. دوستارىڭىز كوپ پە؟
2. ۋاقىتپەن ءجۇرۋ ءسىزدىڭ مىنەزىڭىزگە ءتان بە؟
3. قاتاڭ ستيلدە كيىنگەندى ۇناتاسىز با؟
4. بىرەۋگە دەگەن جاعىمسىز سەزىمدەرىڭىزدى ەلدىڭ كوزىنشە كورسەتەسىز بە؟
5. ءسىز سىر ساقتاي الاسىز با؟
6. مەرەكەلىك داستارحاندى ۇناتاسىز با؟
7. قوناق كەلگەندە كوڭىلىن اۋلاپ ەلىكتىرە الاسىز با؟
تاپسىرما - 6 «جاڭا باستامامەن - 12 جىلدىققا».
«وي جەتپەيتىن جەر بولمايدى» دەپ ب. مومىش ۇلى ايتقانداي، قاعاز بەتىنە ءوز ويلارىڭىز بەن يدەيالارىڭىزدى ۇتىمدى ويمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، «12 جىلدىڭ مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى قانداي بولۋى كەرەك؟» توپتاستىرۋ نەمەسە اسسوسياسيا قۇرۋ.
تاپسىرما - 7 «جان جۇرەك جىلۋى»
مۇعالىمدەرگە سۇراق قويىلادى.
- قالاي ويلايسىزدار، جۇرەگىمىز ويانىپ، تولىقتى ما؟
نەنى سەزدىڭىزدەر؟
- ەرەكشە ءبىر جىلىلىقتى سەزىندىڭىزدەر مە؟
مىنا ۇلكەن جۇرەك ءمۇعالىم، ءسىزدىڭ جۇرەگىڭىز، ولاي بولسا، شاكىرتتەرىڭىزگە جىلى سوزدەر ارناڭىزدار! ولاي بولسا، ءمۇعالىمنىڭ جۇرەگى قاشاندا بالا دەپ سوعۋى كەرەك.
ناعىز ۇستاز بەينەسىن ءابۋناسىر ءال - ءفارابيدىڭ سوزىمەن تۇيىندەسەك:
«ۇستازدىڭ مىنەز - قۇلىق نورماسى مىناداي بولۋعا ءتيىس: ول تىم قاتال دا بولماۋعا ءتيىس، تىم ىرىققا دا جىعىلا بەرمەۋ كەرەك، ويتكەنى تىم قاتالدىڭ شاكىرتى ءوزىنىڭ ۇستازىنا قارسى قويادى، ال تىم ىرىققا كونە بەرۋ ۇستازدىڭ ءقادىرىن كەتىرەدى، ونىڭ بەرگەن ساباعى مەن ونىڭ عىلىمىنا، شاكىرتى سەلقوس قاراپايىم بولادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
