InfoHub Logo

ەرتەدە پاتشا مەن پاتشايىم ءومىر ءسۇرىپتى. ولار ءبىر پەرزەنتكە زار ەكەن. كۇندىز-تۇنى قۇدايدان بالا تىلەپتى. اقىرى تىلەكتەرى قابىل بولىپ، نارەستەلى بولادى. قۋانىشى قوينىنا سىيماعان پاتشا: وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىن جاسايمىن!» دەپ جەرجاھانعا جار سالادى. تويعا اتاقتى جەتى پەريزاتتى شاقىرادى.

پاتشا سارايىندا توي ەندى باستالا بەرگەندە، كەنەت قاتتى جەل تۇرىپ، ساراي ءىشى الاي-تۇلەي بولىپ كەتەدى دە، ءتۇسى سۋىق ءبىر ايەل سارايعا كىرىپ كەلەدى. بۇل قاتىگەز پەرى ەدى. تويعا جينالعاندار ونى تانىپ، ءۇرپيىسىپ قالادى. قاتىگەز پەرى:

— مەنى شاقىرمادىڭدار. ايتسە دە كىشكەنتاي حانشايىمعا سىيلىعىمدى بەرەيىن، — دەيدى. پاتشا وعان ءىلتيپات كورسەتىپ، تورىنە شاقىرادى. دۋمان ودان ءارى جالعاسادى.

توي سوڭىندا پەريزاتتار نارەستەگە دايىنداعان سىيلىقتارىن: ءبىرى — اسقان سۇلۋلىقتى، ەكىنشىسى — نازىكتىك پەن مەيى-رىمدىلىكتى، ءۇشىنشىسى — اسەم ءجۇرىستى، ءتورتىنشىسى — بيشىلىكتى، بەسىنشىسى — بارلىق مۋزىكالىق اسپاپتاردا شەبەر ويناۋ قابىلەتىن، التىنشىسى اسەم داۋىستى تارتۋ ەتەدى. كەزەك قاتىگەز سيقىرشىعا كەل گەندە، ول بەسىكتەگى نارەستەگە جاقىنداپ:

— حانشا بويجەتكەندە ۇرشىقتىڭ ۇشىنا ساۋساعىن شانشىپ الىپ، ماڭگى ۇيقىعا كەتەدى، — دەيدى دە، كوزدەن عايىپ بولادى. ساراي ءىشى ابىر-سابىر كۇيگە تۇسەدى. سول ءسات سىيلىعىن ايتىپ ۇلگەرمەگەن جەتىنشى پەريزات:

— ءجۇز جىلدان كەيىن ءبىر حانزادا كەلىپ حانشانىڭ بەتىن سۇيەدى، سول كەزدە حانشا ويانىپ، قارعىس كۇشىن جويادى، — دەيدى.

كەلەسى كۇنى پاتشا ۋازىرلەرىنە سارايدىڭ ءىشى-سىرتىنداعى ۇرشىقتى، ينەسى بار زاتتىڭ ءبارىن جويۋدى بۇيىرادى. ۋاقىت زىمىراپ ءوتىپ، حانشا كوركىنە اقىلى ساي بويجەتكەن بوپ وسەدى. ءبىر كۇنى حانشا سارايدى ارالاپ ءجۇرىپ، ەڭ بيىك مۇناراعا كوتەرىلەدى. مۇنارا ىشىندە ءبىر ايەل ءجىپ ءيىرىپ وتىر ەكەن. ونداي زاتتى بۇرىن كورمەگەن قىز:

— اجەي، نە ىستەپ وتىرسىز؟ بۇل قانداي زات؟ كورۋگە بولا ما؟ — دەپ سۇرايدى.

— بۇل — ۇرشىق، كەلە عوي، قىزىم، كور، — دەيدى ايەل كىممەن سويلەسىپ تۇرعانىن بىلمەي.

حانشا بولسا، اكەسىنىڭ «بوگدە زاتتى ۇستاما» دەگەن ەسكەرتۋىن ۇمىتىپ، ۇرشىقتى ۇستاي بەرگەنى سول ەدى، ابايسىزدا ۇرشىقتىڭ ۇشى قىزدىڭ ساۋساعىنا كىرىپ كەتەدى.

سول كەزدە كۇن كۇركىرەپ، الاي-تۇلەي جەل تۇرادى. قاتىگەز پەرىنىڭ ايتقانى ورىندالىپ، حانشا ەسىنەن تانىپ، ەدەنگە قۇلاپ تۇسەدى. ارتىنان قۋىپ كەلگەن قىزدىڭ كۇتۋشىلەرى سۇلق جاتقان حانشانى سارايعا كوتەرىپ اكەلەدى. قايعىعا باتقان پاتشا مەن پاتشايىم قىزدارىن ادەمى توسەگىنە جاتقىزادى. ۇيىقتاپ جاتقان حانشايىم قانداي سۇلۋ دەسەڭشى!

— قۇداي جالعىز پەرزەنتىمىزدىڭ قىزىعىن كوپ كوردىاۋ! — دەپ جىلامسىرادى پاتشايىم.

— سابىر ەت، — دەدى پاتشا، — ءبىز شىدامدى بولۋىمىز كەرەك. جەتىنشى پەريزاتتىڭ ايتقانى راس بولسا، ءالى-اق قىزىمىز ويانىپ، ءبارىمىز باقىتقا كەنەلەمىز.

وسىلاي دەگەن پاتشا نوكەرلەرىنە حانشايىمدى كۇزەتۋدى تاپسىردى.

— كىمدە-كىم حانشايىمنىڭ مازاسىن الاتىن بولسا، وعان اۋىر جازا قولدانامىن، — دەدى پاتشا.

بۇل قاسىرەتتى حابار جەتىنشى پەريزاتقا دا جەتەدى. ول پاتشا سارايىنا ۇشىپ كەلەدى. «ءجۇز جىلدان كەيىن حانشا ويانعان كەزدە پاتشالىق تا ويانسىن» دەگەن تىلەگىن ايتىپ، پاتشا مەن پاتشايىمنان باسقا بۇكىل پاتشالىقتى ۇيىقتاتىپ كەتەدى. سارايدا ءولى تىنىشتىق ورنايدى. پاتشا مەن پاتشايىم ۇيىقتاپ جاتقان قىزدارىنىڭ اڭدايىنان ءسۇيىپ، ونىمەن قوشتاسادى دا، ولار دا ۇيقىعا كەتەدى.

ءبىراق مۇنىمەن ۋاقىت توقتاپ قالمادى. كۇن ارتىنان كۇن، جىل ارتىنان جىل زىمىراپ ءوتىپ جاتادى.

كەزىندە اتاعى جەر جارعان پاتشالىق ەندى بىردە-بىر ءتىرى جان جوق، ءولى قالاعا اينالادى. جۇرت قارعىس اتقان جەرگە جاقىن جۇرۋگە قورقادى. سارايدىڭ ءىشى-سىرتىن قالىڭ اعاش باسادى. اعاشتىڭ قالىڭ وسكەنى سونداي، ساراي كوزگە كورىنبەي ۇمىت قالادى. وعان بارار جولدى تىكەنەكتەر قاپتايدى.

تىكەنەكتەردىڭ كوپتىگىنەن ادام دا، اڭ دا بۇل ماڭايعا جولاي الماس ەدى. تەك الىستان سارايدىڭ كۇمبەزى عانا جىلتىلداپ كورىنەتىن. وسىنىڭ ءبارىن ىستەگەن جەتىنشى پەريزات بولاتىن. ول حانشايىمنىڭ تىنىشتىعىن ەشكىم بۇزباسىن دەپ ادەيى وسىلاي جاسادى.

ارادا ءجۇز جىل وتەدى. ۇيقىداعى ارۋ تۋرالى اڭىز جەر-جەرگە تارايدى. حانشا تۋرالى اڭگىمە الىس پاتشالىقتا تۇراتىن حانزادانىڭ قۇلاعىنا دا جەتەدى. حانزادانىڭ قىزىقتى وقي عالاردى، قۇپيا قازىنالاردى ىزدەۋگە جانى قۇمار ەدى. ول ەندى ۇيىقتاپ جاتقان ارۋدى ىزدەپ تاپپاق بولادى. قىزمەتشىلەرىنە جولعا دايىندالۋعا بۇيرىق بەرەدى. قوجايىنم ەن بىرگە ەل كەزىپ، جەر كەزۋدەن ابدەن شارشاعان قىزمەتشىلەر ىشتەي كۇرسىنىپ الادى.

حانزادا ۇيقىداعى پاتشالىقتى ۇزاق جىلدار بويى ىزدەيدى. قانشاما ەل-جۇرتتان سۇراستىرسا دا، ەشكىم ەشتەڭە بىلمەيتىن بولىپ شىعادى. بىردە ول جولدان ءبىر شارۋانى كەزدەستىرەدى. ودان ءجون سۇرايدى.

شارۋا حانزاداعا باسىن ءيىپ:

— ۋا، قايىرىمدى حانزادا، وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن وسى جەرگە جاقىن ماڭايداعى سارايدا الەمدەگى ەڭ سۇلۋ حانشايىم ۇيىقتاپ جاتىر دەپ ەستىگەنمىن. مەن ول كەزدە جاس ەدىم. بىلەتىنىم، ول قىزدى پاتشانىڭ بالاسى عانا بەتىنەن ءسۇيىپ وياتا الادى ەكەن، — دەيدى.

مۇنى ەستىگەن حانزادانىڭ جۇرەگى دۇرسىلدەپ قويا بەرەدى. «حانشانى مەن وياتپاعاندا، كىم وياتادى؟» دەپ، ەسكى سارايدىڭ كۇمبەزى كورىنگەن جاققا قاراي شابا جونەلەدى.
جۇرە-جۇرە حانزادا قالىڭ وسىمدىك وسكەن تاۋعا كەز بولادى. جولىنداعى قالىڭ اعاشتار مەن تىكەنەكتەردى شاۋىپ كەلە جاتىپ، سارايعا كەپ تىرەلەدى. «الگى كىسىنىڭ ايتقان سارايى وسى بولار» دەپ ويلايدى حانزادا.

سول-اق ەكەن، تىعىز وسكەن اعاشتار مەن تىكەنەكتەردىڭ اراسى اشىلىپ، حانزادا جۇرە الاتىنداي جول پايدا بولادى. قىزمەتشىلەرى ارتىنان ەرگىسى كەلىپ ۇمتىلا بەرگەندە، تىكەنەكتەر قايتا جابىلا قويادى. حانزادا جالعىز ءوزى سارايعا قاراي جۇرەدى. ىشكە كىرسە، سارايداعى ادامداردىڭ بارلىعى تۇرعان جەرلەرىندە قورىلداپ ۇيىقتاپ تۇر ەكەن. «ومىردە مۇنداي دا بولادى ەكەن-اۋ» دەپ ويلاعان حانزادا اينالاسىنا تاڭدانا قارايدى.

بولمەلەردى ارالاپ ءجۇرىپ، ادەمى توسەكتە ۇيىقتاپ جاتقان حانشانى كورەدى. حانزادا وعان كورگەن بويدا عاشىق بولادى. جانىنا جاقىن داپ بارىپ، بەتىنەن سۇيەدى. سول ساتتە قىز كوزىن اشادى.

— رۇقساتسىز سۇيگەنىم ءۇشىن كەشىرىڭىز، سۇلۋلىعىڭىزعا ءتانتىمىن، سوندىقتان بولار ءوزىمدى ۇستاي المادىم، — دەيدى حانزادا.

— ءسىز كىمسىز؟ — دەيدى قىز كۇلىمسىرەپ.

حانزادا ۇيقىداعى حانشايىم تۋرالى اڭىزدى ەستىپ، قىزدى سوناۋ الىستان ىزدەپ كەلگەنىن ايتادى. وسى كەزدە حانشانىڭ توسەگىنىڭ جانىندا ۇيىقتاپ جاتقان پاتشا مەن پاتشايىم جانە اينالاداعى ادامداردىڭ ءبارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ويانا باستايدى. جان-جاقتان ءارتۇرلى دىبىستار شىعىپ، پاتشا سارايىنا جان بىتەدى. ۇيقىدان ويانعان قىزمەتشىلەر ەشتەڭە بولماعانداي ءوز مىندەتتەرىنە كىرىسىپ كەتەدى.

بۇكىل سارايعا، كۇمبەزدىڭ توبەسىندەگى جالاۋدان باستاپ شاراپ قويماسىنا دەيىن جان ءبىتىپ، اينالا ۋ-شۋ دىبىسقا تولىپ كەتەدى.
ال حانزادا مەن حانشايىم بىر-بىرىنەن كوز الا الماي قالىپتى. اينالاداعى شۋدى ەستيتىن ەمەس.

— ماعان جاساعان جاقسىلىعىڭىزدى قالاي قايتارسام ەكەن؟ — دەيدى حانشايىم نازدانىپ.

— ماڭگى جانىمدا بولساڭ، ماعان ودان ارتىق ەشتەڭەنىڭ كەرەگى جوق، — دەيدى حانزادا.

وسى كەزدە ەكەۋىنىڭ قاسىنا پاتشا كەلەدى.

پاتشا:

— قوش كەلدىڭ، حانزادا! وسىنداي سىمباتتى جاس جىگىتتى ءجۇز جىل بەكەر كۇتپەگەن ەكەنبىز، — دەپ، حانزادانىڭ قولىن الىپ، ودان قانداي تىلەگى بار ەكەنىن سۇرايدى.

حانزادا:

— ماعان بايلىقتىڭ دا، قازىنانىڭ دا قاجەتى جوق. رۇقسات ەتسەڭىز، قىزىڭىزعا ۇيلەنسەم دەگەن ويىم بار، — دەيدى.

اتا-اناعا بۇدان ارتىق قانداي باقىت كەرەك! پاتشا مەن پاتشايىم ۇلان-اسىر توي جاسايدى. تويعا بارلىق جۇرت جينالادى.

بۇدان بىلاي ۇرشىق يىرۋگە تىيىم سالىنبايدى. حانزادا ەلدى ءادىل باسقارىپ، حانشا ەكەۋى باقىتتى عۇمىر كەشەدى.

---