قازاقستان پرەزيدەنتتەرىنىڭ جولداۋلارى
ولاردىڭ نەگىزگى تارماقتارىن ىسكە اسىرۋ مەحانيزمى
2020 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى قاتارىنان 24ء-شى بولدى. پرەزيدەنت جولداۋلارىنىڭ ماقساتى - رەفورمالار، مەملەكەتتىك سەكتوردىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق، نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق قىزمەتى باعىتتارىن بەلگىلەۋ. ول ءۇشىن جولداۋدىڭ تەزيستەرى ۇكىمەتتىڭ، مينيسترلىكتەردىڭ جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ ءىس-شارالار جوسپارلارىنا اينالادى. تەزيستەردى ناسيحاتتاۋعا ايتارلىقتاي رەسۋرستار بولىنەدى.
پرەزيدەنتتىك جولداۋ تاجىريبەسى ءار ءتۇرلى ەلدەردە قالىپتاسقان. ەڭ تانىمال مىسالدار - اقش پەن رەسەي فەدەراسياسى، پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكالار، وندا مەملەكەت باسشىلارى ءبىر جاعدايدا پارلامەنتارييلەرگە، ەكىنشى جاعدايدا فەدەرالدى جينالىسقا جۇگىنەدى، ەل ومىرىندەگى ماڭىزدى وقيعالار مەن پروبلەمالاردى كوتەرەدى جانە دامۋدىڭ ستراتەگيالىق باعىتتارىن كورسەتەدى. ادەتتە، جولداۋ - بۇل بايانداما تۇرىندەگى ءبىرىنشى ادامنىڭ مونولوگى، پايىمداۋ جانە ءتىپتى سىرتتاي پولەميكاسى.
قازاقستاندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جىل سايىنعى جولداۋىن جاريالاۋ قۇقىعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 44-بابىندا بەكىتىلگەن: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى: قازاقستان حالقىنا ەلدەگى جاعداي مەن رەسپۋبليكانىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى تۋرالى جىل سايىن جولداۋ ارنايدى». قازاقستان پرەزيدەنتى ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنا عانا ەمەس، سەناتورلارعا، مينيسترلەرگە جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باسشىلارىنا جۇگىنەدى.
1997 جىلدان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتتەرى حالىققا 24 رەت جولداۋ جاسادى، ونىڭ ىشىندە 22 رەت - نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جانە ەكى رەت - قاسىم-جومارت توقايەۆ. جولداۋدىڭ كۇنى، قىركۇيەك ايىنىڭ باسى بولىپ، كەيىنگى جىلدارى جاڭا پرەزيدەنتتىڭ تاراپىنان بەلگىلەندى. ال، ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا. نازاربايەۆ قاڭتاردا، قازاندا، جەلتوقساندا، ناۋرىزدا جانە ساۋىردە، ءتىپتى جىلىنا ەكى رەت (2012، 2018) جولداۋلار جاسايتىن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكى نەگىزگى دامۋ ستراتەگياسى - «قازاقستان-2030» جانە «قازاقستان-2050» ءدال وسى جولداۋلار تۇرىندە قويىلدى. پرەزيدەنت ءوز جولداۋلارىندا ادەتتە نەگىزگى رەفورمالار تۋرالى جاريالايدى، ءبىراق بارلىق رەفورمالار جولداۋلار ارقىلى وتەدى دەپ ايتۋعا بولمايدى: «5 ينستيتۋسيونالدى رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ 100 ناقتى قادامىنان تۇراتىن ۇلت جوسپارىن» پرەزيدەنت نازاربايەۆ جولداۋ فورماتىندا ەمەس، جەكە باسىلىم رەتىندە جاريالادى. «7-20-25» جانە «رۋحاني جاڭىرۋ» باعدارلامالارى - كەيىننەن جولداۋلاردا ايتىلعان گازەت ماقالالارى.
ادەتتە، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جولداۋىندا باستى ءبىر يدەيا بار، وعان باسا نازار اۋدارىلادى: بيىل بۇل جاڭا ەكونوميكالىق جاعداي (ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ اسەرى)، بۇرىن - سىندارلى قوعامدىق ديالوگ (كوكتەم مەن جازداعى جاپپاي نارازىلىقتاردىڭ اسەرى).
جولداۋ جوباسى جوسپارلانعان كۇننەن بىرنەشە اي بۇرىن دايىندالا باستايدى. بىرىنشىدەن، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن ۇكىمەت پرەزيدەنتپەن بىرگە جولداۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىن دايىندايدى جانە ۇيلەستىرەدى، سودان كەيىن ولاردى ورتالىق اتقارۋشى ورگاندارعا جىبەرەدى، ولار ءوز ۇسىنىستارىمەن تولىقتىرىلعان جوبانى قايتارۋى كەرەك. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى سوڭعى ءماتىنىن اياقتايدى. بۇل دايىنداۋدىڭ ەڭ جالپى ءتۇرى - پرەزيدەنت باسقا ءتارتىپتى دە قولدانا الادى.
جولداۋدى جۇزەگە اسىرۋ - بۇل اتقارۋشى بيلىكتىڭ مىندەتى. جولداۋدى جاريالاعان كۇنىنەن كەيىنگى كۇنى ۇكىمەتتىڭ وتىرىسى وتەدى. مىنە، 2020 جىلعى 2 قىركۇيەكتە پرەمەر-مينيستر اسقار ءماميننىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى شارالار قارالدى. «جولداۋدا العا قويىلعان مىندەتتەردى ورىنداۋ ەكونوميكانىڭ ورنىقتىلىعى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ فاكتورىنا اينالادى. مەملەكەت باسشىسى جاڭا جاعدايعا ساي كەلەتىن مەملەكەتتىك جانە ەكونوميكالىق ساياساتتى ۋاقتىلى ازىرلەۋ بويىنشا ناقتى ءىس-قيمىل جوسپارىن بەلگىلەدى» [...] مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىن تولىق جانە ۋاقتىلى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىزدە بارلىق قاجەتتى رەسۋرستار مەن قۇرالدار بار»، - بۇل پرەمەر-مينيستر اسقار ءماميننىڭ ۇكىمەت وتىرىسىندا ايتقان ءسوزى.
كۇنتىزبەلىك اپتا ىشىندە ۇكىمەت جولداۋدى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا ءىس-شارالاردىڭ جالپىۇلتتىق جوسپارىن ازىرلەيدى. جالپىۇلتتىق جوسپار كەستە تۇرىندە جاسالادى، وندا پرەزيدەنتتىك تەزيستەر («شارالار» تۇرىندە كورسەتىلگەن)، ورىندالۋ نىسانى، جاۋاپتى ورگان جانە ورىندالۋ مەرزىمى كورسەتىلەدى. بەكىتىلگەننەن كەيىن جالپىۇلتتىق جوسپار پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىمەن رەسىمدەلەدى جانە زاڭ كۇشىنە يە بولا وتىرىپ، ورىندالۋعا جىبەرىلەدى. جالپىۇلتتىق جوسپاردىڭ تارماقتارىن ورىنداۋ پرەمەر-مينيستردىڭ باقىلاۋىندا بولادى.
ۇگىت-ناسيحات كومپونەنتى - بۇقاراعا جولداۋ تەزيستەرىن ناسيحاتتاۋ - پرەزيدەنت ءسوز سويلەگەننەن كەيىن بىردەن قولعا الىناتىن مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى. پرەزيدەنتتىڭ جولداۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزدى ەپيزودتارىنىڭ ءبىرى – حالىققا جەكەلەگەن تارماقتارىن ءتۇسىندىرۋ. ول ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن بيۋدجەتتىك ۇيىمداردىڭ كوپشىلىگى، سونداي-اق كەيبىر ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار (جەكە مەنشىكتى قوسا العاندا) جولداۋدى ءتۇسىندىرۋ بويىنشا ءىس-شارالار ۇيىمداستىرادى، وندا باسشىلار وزدەرىنىڭ قاراماعىنداعىلارعا جولداۋدىڭ ورىندالۋى وسى ەڭبەك ۇجىمىنا قالاي اسەر ەتەتىندىگىن تۇسىندىرەدى. ءدال وسىنداي ماقساتپەن دەپۋتاتتار وزدەرى سايلانعان ايماقتارعا جىبەرىلەدى.
مىنە، بيىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ حالىققا جولداۋىنىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرىن، ناقتى قويىلعان تاپسىرمالارىن، سونىمەن قاتار ءار تارماقتارىنىڭ ءمانى مەن مازمۇنىن، ەرەكشەلىكتەرىن ستۋدەنت جاستارعا جانە جالپى جۇرتقا تۇسىندىرۋگە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ بارلىق مۇمكىندىكتەرىن پايدالانىپ بارىنشا ات سالىسۋدا.
سابىرحان سماعۇلوۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى
You Might Also Like
-
ەرتەدە پاتشا مەن پاتشايىم ءومىر ءسۇرىپتى. ولار ءبىر پەرزەنتكە زار ەكەن. كۇندىز-تۇنى قۇدايدان بالا تىلەپتى. اقىرى تىلەكتەرى قابىل بولىپ، نارەستەلى بولادى. قۋانىشى قوينىنا سىيماعان پاتشا: وتىز كۇن ويىن،...
-
ورىستەن قايتقان مالدىڭ تۇياعىنان كوتەرىلگەن اپپاق شاڭ اۋىلدى تۇمشالاپ العان. ەركە ەرتىستىڭ سول جاعالاۋىنا، اشۋتاس جوتاسىنىڭ ەتەگىنە قونىس تەپكەن اياداي اۋىلدا قاربالاس تىرلىك باستالىپ-اق كەتتى. كۇندى...
