ۆانيا اعاي
(پەسا)
انتون چەحوۆتەن
دەريەۆنيا ومىرىنەن الىنعان ءتورت پەردەلى كورىنىس
قاتىناسۋشىلار:
سەرەبرياكوۆ الەكساندر ۆلاديميروۆيچ، وتستاۆكاداعى پروفەسسور.
ەلەنا اندرەيەۆنا، ايەلى، 27 جاستا.
سوفيا الەكساندروۆنا (سونيا)، ءبىرىنشى ايەلىنەن تۋعان قىزى.
ۆوينيسكايا ماريا ۆاسيليەۆنا، تاينىي سوۆەتنيكتىڭ
جەسىرى، پروفەسسوردىڭ ءبىرىنشى ايەلىنىڭ شەشەسى.
ۆوينيسكيي يۆان پەتروۆيچ، ونىڭ ۇلى.
استروۆ ميحايل لۆوۆيچ، دارىگەر.
تەلەگين يليا يليچ، كەدەيلەنگەن پومەششيك.
مارينا، كارى كۇتۋشى.
قىزمەتشى.
وقيعا سەرەبرياكوۆتىڭ ۋسادباسىندا وتەدى.
ءبىرىنشى پەردە
ب ا ق. ءۇيدىڭ تەراسسا جاق بەتى. اللەياداعى كارى تەرەكتىڭ تۇبىندە شايعا جاساۋلانعان ستول تۇر. وتىرعىشتار، بىرەۋىندە گيتارا جاتىر. اناداي جەردە اتكەنشەكۇ كۇندىزگى ۇشتەردىڭ تۇسى. كۇن بۇلىڭعىر.
مارينا (كوپ قوزعالا قويمايتىن سالبوكسە كەمپىر ساماۋىردىڭ قاسىندا شۇلىق توقىپ وتىر) جانە استروۆ (ارى-بەرى سەندەلىپ ءجۇر).
مارينا. (ستاكانعا شاي قۇيىپ).
الىڭىز، كوكەشىم.
استروۆ. (قۇلىقسىز قول سوزىپ).
زاۋقىم ونشا سوقپاي تۇرعانى.
مارينا.
بالكىم، اراق ىشەرسىڭ؟
استروۆ.
جوق. اراقتى مەن كۇندە ىشە بەرمەيمىن.ونىڭ ۇستىنە بۇگىن اۋا قانداي قاپىرىق ەدى!
پاۋزا.
اجەسى، وسى ءبىز تانىسقالى قانشا جىل بولدى ەكەن؟
مارينا. (ويلانىپ). قانشا ەدى، ءتاڭىرى!؟ ەسىمنەن شىعىپ كەتە قويعانى ما؟ سەن مۇندا... بۇل جاققا قاشاپ كەلىپ ەڭ ءوزى؟.. وندا سونەچكانىڭ اناسى ۆەرا پەتروۆنا ءتىرى ەدى عوي! ول باردا سەن بىزگە ەكى رەت قىستا سوعىپ كەتكەنسىڭ... ەندەشە، وعان دا ون ءبىر جىل بولعانى عوي! (ويلانىپ). جوق، الدە ودان گورى كوبىرەك پە ەكەن.
استروۆ. سودان بەرى قاتتى وزگەرىپپىن بە؟
مارينا. وزگەرگەندە قانداي! ۋىلجىعان جاس، ادەمى جىگىت ەڭ! ءقازىر قارتايىپسىڭ. اجارىڭ دا تايايىن دەپتى. ەپتەپ ىشەتىنىڭ دە بايقالادى.
استروۆ. ءيا... اينالاسى ون جىلدا ادام تانىماستاي بوپ وزگەرىپ شىعا كەپسىڭ دە! سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىڭ؟ جۇمىس باستىلىق، اجەسى. ەرتەدەن قارا كەشكە تىزە بۇكپەيسىڭ. كەشكە توسەگىڭدە دە بىرەۋ-مىرەۋ شاقىرتىپ اكەتە مە دەپ قىپىلىقتاپ جاتاسىڭ. سىزدەرمەن تانىسقالى ءبىر كۇن قولىم بوس بوپ كورگەن ەمەس. قايتىپ قارتايماسسىڭ؟! ونىڭ ۇستىنە، ءتايىرى وڭىپ تۇرعان ءومىر بار ما؟ جىگەرىڭدى قارالاي قۇم قىلاتىن كوڭىلسىزدىك، ناستىق پەن ناداندىق... توڭىرەگىڭ تولا – اپەندە، وڭشەڭ ءبىر دەلق ۇلى. ولارمەن بىر-ەكى جىل ارالاسقاسىن ءوزىڭنىڭ قايتىپ دەلق ۇلى بوپ كەتكەنىڭدى بايقاي دا الماي قالاسىڭ. پەشەنەڭە اۋەلدەن جازىلعانى سول بولعان سوڭ امالىڭ قانشا! (مۇرتىنىڭ شالعىسىن شيراتىپ). كوردىڭ بە، مۇرتىم دا سەلتيىپ ءوسىپ كەتىپتى... بۇل دا سول دەلقۇلىلىقتىڭ ءبىر بەلگىسى. مەنىڭ دە، مىنە، اپەندە بولماعان ەشتەڭەم قالمادى، اجەسى... ءازىر ايتەۋىر ناقۇرىس بولا قويعام جوق. قۇدايعا شۇكىر، اقىل-ەسىم ورىنىندا. الايدا، الگى سەزىمتالدىق دەگەننەن اتىمەن جۇرداي بولدىق. ءبىراق، مىنا وزىنە كوڭىلىم ءباز-باياعىسىنداي. (باسىنان ءسۇيىپ). مەنىڭ دە بالا كۇنىمدە تاپ سەندەي كۇتۋشىم بولىپ ەدى.
مارينا. بالكىم، تاماق ىشەرسىڭ؟
استروۆ. جوق. ورازانىڭ ءۇشىنشى اپتاسىندا ىندەت شىعىپ، ماليسكوسعا كەتكەم. سۇزەك شىعىپتى. قاي ۇيگە كىرسەڭ دە، باۋداي ءتۇسىپ جايراپ جاتقان ءبىر ادام. ءتۇتىن، ىس، لاس... اۋىرىپ جاتقان ادامنىڭ قاسىنا بۇزاۋ بايلاپ قويىپتى، قورسىلداپ تورايلار قىدىرىپ ءجۇر. بىتىسىپ جاتقان يۋ-قيۋ دۇنيە. كۇنى بويى تىكەمنەن تىك تۇردىم. ءنار سىزسام بۇيىرماسىن. ءولىپ-تالىپ كەلسەم – وپەراسيا جاساي گور دەپ ءبىر تەمىرجولشىنى سالاقتاتىپ الىپ جەتكەندەرى. سورلاتقاندا، ول جازعان حلوروفورمدى كوتەرە الماي، ءتىل تارتپاستان كوز الارا مۇردەم كەتتى. انشەيىندە بىلق ەتۋدى بىلمەيتىن سەزىم شىركىنىڭ سونداي كەرەگى جوق جەردە ويانا كەتەتىن ادەتى ەمەس پە! ادەيى ولتىرگەندەي-اق قاتتى قينالعانىم. وتىرا كەپ، كوزىمدى تارس جۇمىپ اپ، ويعا شومايىن. ءبىز عوي بۇگىندە ءبىر كەزدە سولاردىڭ ماڭدايى اشىلار ما ەكەن دەپ مۇرنىمىزدان شانشىلىپ ءجۇرمىز. ال سولار، الگى بىزدەن جۇز-ەكى ءجۇز جىل كەيىن تۋاتىن ۇرپاقتى ايتام، بىزدەردى ەستەرىنە الىپ، راحمەت ايتار ما ەكەن دەپ ۋايىمدايىم. اجەسى، سەن قالاي ويلايسىڭ، ولار ءبىزدى ويلارىنا الار ما ەكەن، ءسىرا؟
مارينا. جاقسىلىقتىڭ ەسەسى كىسىدەن قايتپاعانمەن تاڭىردەن قايتادى عوي.
استروۆ. ءاي، مىڭ جاسا! جاقسى ايتتىڭ-اۋ!
ۆوينيسكيي كىرەدى.
ۆوينيسكيي. (ۇيدەن شىعادى، تاڭەرتەڭگى تاماقتان كەيىن ۇيقى سوعىپ، بەت-اۋزى كۇپتەي بوپ ءىسىپ كەتىپتى، ورىندىققا وتىرىپ، ءساندى گالستۋگىن تۇزەپ قويادى.) ءيا...
پاۋزا.
ءيا...
استروۆ. ۇيقىڭ قاندى ما؟
ۆوينيسكيي. ءيا... قانعاندا قانداي! (ەسىنەيدى). پروفەسسور مەن جۇبايى كەلگەلى مۇنداعى تىرشىلىكتىڭ شىرقى بۇزىلدى. ۋاقىتىلى ۇيىقتاۋ دەگەن قالدى. داستارحان باسىندا دا قايداعى بىردەڭەلەردى قاۋزالاپ وتىرعانىڭ. شاراپ ىشەسىڭ... ءبارى قىپ-قىزىل زيان! سونيا ەكەۋمىزدىڭ بۇرىن ءبىر مينۋت تا قولىمىز بوسامايتىن. ەندى، مىنە، جۇمىس جاسايتىن، ءتاڭىر جارىلقاعىر، جاڭعىز سونيا. ال مەنىڭ شارۋام – ۇيقى سوعۋ، ءىشۋ، جەۋ... جاقسى نارسە ەمەس!
مارينا. ءتارتىپ بولعانىڭا! پروفەسسور ۇيقىدان ساعات ون ەكى بولماي تۇرمايدى. ساماۋىر بولسا، سارى الا تاڭنان سارقىلداپ كۇتىپ تۇرعانى. ولار جوقتا ءبىز دە ەل سەكىلدى تۇسكى تاماقتى ساعات بىردە ءىشۋشى ەك. ەندى، مىنە، جەتىدە ىشەتىن بولدىق... پروفەسسور ءتۇنى بويى وقيدى، جازادى، ءتۇن ورتاسىندا ساعات ەكىلەردە قوڭىراۋ سىلدىراتادى... «نەگە شاقىردىڭىز، كوكەشىم؟» «ءشاي!» جۇرتتى شىرت ۇيقىسىنان وياتىپ، ساماۋىر قويعىزىپ جۇرگەنىڭ... مۇنداي دا ءتارتىپ بولادى ەكەن!
استروۆ. سوندا ولار مۇندا ۇزاق تۇرماقشى ما؟
ۆوينيسكيي. (ىسقىرىپ جىبەرەدى). ءجۇز جىل تۇرماقشى. پروفەسسور وسىندا ءبىرجولا ورىن تەبۋگە ۇيعارىپتى.
مارينا. مىنە، كورىپ تۇرسىڭ عوي! ساماۋىردىڭ قايناعانىنا ەكى ساعاتتان استى، ال ولار بولسا سەرۋەندەۋگە كەتتى.
ۆوينيسكيي. كەلە جاتىر... ابىرجىماي توقتاي تۇر.
داۋىستار ەستىلەدى. جاقتىق ءتۇپ جاعىنان سەرۋەندەپ قايتىپ كەلە جاتقان سەرەبريانوۆ، ەلەنا اندرەيەۆنا، سونيا مەن تەلەگين كورىنەدى.
سەرەبياكوۆ. تاماشا، تاماشا... عاجايىپ كورىنىس.
تەلەگين. كەرەمەت ەكەن، اسا مارتەبەلىم.
سونيا. ءبىز ەرتەڭ ورمانشىلارعا بارامىز، پاپا؟ سەن بارمايسىڭ با؟
ۆوينيسكيي. مىرزالار، ءشاي ىشەيىك!
سەرەبرياكوۆ. دوستىم، راحىم ەتە كورىڭىز، ماعان ءشايدى كابينەتكە اكەلەرسىز. ءالى ءبىراز بىتپەگەن شارۋالارىم بار ەدى.
سونيا. ورمانشىلارعا بارساڭىز، سىزگە قاتتى اسەر ەتەتىنىنە مەن كەپىلمىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا، سەرەبريانوۆ جانە سونيا ۇيلەرىنە كەتەدى، تەلەگين ستولعا كەلىپ، مارينانىڭ قاتارىنا وتىرادى.
ۆوينيسكيي. شىركىننىڭ ايەلى نەتكەن سۇلۋ ەدى! تاماشا ادام! ومىرىمدە ونداي كورىكتى ايەلدى كورىپ تۇرعانىم وسى.
تەلەگين. دالا كەزەيىن مەيلى، سايالى باقتى كەزەيىن مەيلى، جوق مىناۋ داستارحانعا كوزىم ءتۇسسىن مەيلى، مارينا تيموفەيەۆنا، مەن ءبىر ادام ءتۇسىنىپ بولماس راحاتقا باتام دا جۇرەم! اۋا رايى بولسا مىناۋ جارقىراپ تۇر، قۇستار بولسا اناۋ – تامىلجىتا سايراپ تۇر، كوڭىلىمىزدە بىر-بىرىمىزگە دەگەن تىرناقتاي دا كىربىڭ جوق. سوندا بىزگە تاعى نە قاجەت! (ستاكاندى الىپ جاتىپ). سىزگە شەكسىز ريزامىن!
ۆوينيسكيي. (ماناۋراپ). نە ايت دەيسىڭ؟
استروۆ. ءبىز ەستي قويماعان جاڭالىق بىردەڭە...
ۆوينيسكيي. ونداي ەشتەڭە جوق. ءبارى بەلگىلى ءجايتتار. ءوزىم دە سول باياعى تاز قالپىم، كەرى كەتپەسەم، ىلگەرى باسقان ءتۇرىم كورىنبەيدى. ابدەن كوك جالقاۋ بولىپ الدىم، كۇنى بويى قولىمدى قيمىلداتپايمىن، سوندا دا ەشتەڭەگە كوڭىلىم بىتپەيدى، قايداعى ءبىر الجىعان كارى قاقپاستار قۇساپ تورتاڭدايمىن دا جۇرەم. الگى ءبىزدىڭ كارى ساۋىسقان، شەشەمدى ايتام عوي، الگە دەيىن ايەل تەڭدىگى دەپ كۇڭكىلدەيدى. ءبىر اياعى جەردە، ءبىر اياعى كوردە تۇرعانىمەن ءىسى جوق، قايداعى ءبىر سۇڭعىلا كىتاپتاردى اقتارىپ، جاڭا زاماننىڭ جارقىراپ اتار جارقىن تاڭىن ىزدەيدى.
استروۆ. ال، پروفەسسور شە؟
ۆوينيسكيي. پروفەسسور ەرتەدەن قارا كەشكە كابينەتىنەن شىقپايدى. بۇرقىراتىپ جازادى دا جاتادى.
اقىلدى سارقىپ، ميدى قاتىرىپ جازساق تا ماداق جىر كۇندە، نە ولەڭىمىزدى، نە ءوزىمىزدى ەلەيتۇعىن جوق ءبىر پەندە!
ەسىل قاعازدار-اي دەسەڭشى! سولارىنىڭ ورنىنا ءوزىنىڭ ءومىربايانىن جازسا عوي تىپتەن عانيبەت بولار ەدى! قانداي تاماشا سيۋجەت دەسەيشى! وتستاۆكاعا شىققان پروفەسسور. الگى ءبىر قالعان قاقپىش وقىمىستىلار بولادى عوي. مىناۋ دا ناعىز سول! بەلىنىڭ شويىرىلماسى، باسىنىڭ ساقيناسى، بۋىن-بۋىنىنىڭ سىرقىراماسى بار. قىزعانىش پەن كۇنشىلدىكتەن باۋىرىندا ساۋ تامدىق ساۋ جەر قالماعان، ءبارى ءجيدىپ كەتكەن. كارى قاقباس قالادا تۇرۋعا قالتاسى كوتەرمەيتىن بولعاسىن العاشقى ايەلىنىڭ مەكەن-جايىنا كەپ امالسىز باس ساۋعالاپ وتىر. باعى جارقىراپ جانىپ تۇرسا دا، قايداعى ءبىر «باقىتسىزدىقتارىن» ايتىپ جىلاپ-سىقتايدى دا جۇرەدى. ءوزىڭ ايتشى، وعان ەندى بۇدان اسقان قانداي باقىت كەرەك! كۇنى كەشەگى قاراپايىم دۇمشە دياكتىڭ بالاسى، بۇرساق بۇگىن كەپ عىلىمي لاۋازىمعا، كافەدراعا قولى جەتتى، «اسا مارتەبەلىم» اتاندى، سەناتوردىڭ قىزىن الدى، تاعىسىن تاعىلار. ءجا، ونىڭ ءبارى تۇك ەمەس-اۋ! سەن الدىمەن مىنانى ويلاشى. ونەردەن ءوزىنىڭ مۇرنىنا ءيىس بارماي تۇرىپ، مىنە، اتتاي جيىرما بەس جىل بويىنا كۇيىس قايىرعان سيىرداي رەاليزم، ناتۋراليزم، تاعى سول سياقتى بوس ساندىراقتار تۋراسىندا باسقالار باياعىدا ايتىپ قويعاندى قايتالاپ ايتۋمەن كەلەدى. جيىرما بەس جىل بويىنا وقىپ-جازىپ كەلە جاتقانى اقىلدىلار الدەقاشاننان بىلەتىن، اقىماقتارعا تۇككە قاجەتى جوق بوس بىلجىراق بىردەڭەلەر. سوندا جيىرما بەس جىل بويىنا قۇر بەكەرگە ارام تەر بوپ كەلگەنى عوي! ءسۇيتىپ ءجۇرىپ كوكىرەگى تاۋ جارعانداي. اسپانداعى ايعا قول سوزادى. مىنە، وتستاۆكاعا كەتىپ ەدى، كىمنىڭ ونىڭ ولى-تىرىسىمەن ءىسى بولىپ جاتىر؟ ەشكىم ونى بىلمەيدى، ەشكىم ونى ىزدەمەيدى. دەمەك، ول جيىرما بەس جىل بويى بوتەن بىرەۋدىڭ ورىنىن يەلەنىپ، بوتەن بىرەۋدىڭ نانىن جەپ كەلدى دەگەن ءسوز. ال، جۇرىسىنە قاراشى: جەر ءتاڭىردىڭ ءوزى سياقتى، باسقانىنان جەر ويىلارداي!
استروۆ. سەن ونى كۇندەيتىننەن ساۋمىسىڭ ءوزىڭ؟
ۆوينيسكيي. ءيا كۇندەيمىن. ايەلدەردەن قانداي جولى بولعىش! دون-جۋانمىن دەپ جۇرگەن تالايلار مۇنىڭ قاسىندا ءجىپ ەسە الماي قالادى. العاشقى ايەلى، مەنىڭ اپايىم، تازا بولعاندا مىناۋ اسپانداي ءموپ-مولدىر، كورىكتى دە، كىسىلىكتى دە كىسى ەدى. قايىرىمدىلىعى قانداي ەدى! ىزەتتىلىگى قانداي ەدى! ونىڭ سۇلۋلىعىنا تابىناتىندار مىنا وقىمىستىنىڭ شاكىرتتەرىنەن الدەقايدا كەپ بولاتىن. ءسۇيتىپ ءجۇرىپ ول مىنانى پەرىشتەنىڭ پەرىشتەگە عاشىق بولعانىنداي، ءولىپ-وشىپ جاقسى كورەتىن. مەنىڭ انام، ونىڭ ەنەسى، ءالى كۇنگە بۇل دەگەندە اۋىزىن اشىپ، كوزىن ءجۇمادى. ەكىنشى ايەلىنىڭ قانداي پاراساتتى، قانداي كورىكتى ادام ەكەنىن الگىندە ءوزىڭ دە كوردىڭ عوي. سول ەندى، مىنە، كىسى قۇرىعانداي، قارتايعان وسىعان كۇيەۋگە شىعىپ، ەسىل اجارىن، باسىنىڭ بوستاندىعىن، جارقىلداعان جاستىق داۋرەنىن ءبىر سونىڭ جولىندا پيداعا شالىپ وتىر. نەلىكتەن، نەگە سونشا ەلىپ-وشەدى.
استروۆ. سونداي قالاي، پروفەسسوردىڭ ايەلىنىڭ كۇيەۋىنىڭ الدىندا ەشكىناسى جوق قوي.
ۆوينيسكيي. سورلاتقاندا سولاي بولىپ تۇر ەمەس پە!
استروۆ. ونىڭ نەسى ايىپ؟
ۆوينيسكيي. بۇنىسى ادالدىق ەمەس، بارىپ تۇرعان الدامشىلىق. اقىلعا سىيمايتىن ارزىمسىز تاقۋالدىق. ولەردەي جەك كورەتىن كاۋدىرەگەن كارى كۇيەۋىنىڭ كوزىنە ءشوپ سالۋ كۇنا بولعاندا، بويىنداعى جاستىق جىگەردى ءوزىڭ تۇنشىقتىرىپ، جالىن سەزىمدى ءوزىڭ ءوشىرۋ كۇنا ەمەس پە ەكەن!
تەلەگين. (جىلامسىراپ) ۆانيا، سەنىڭ وسىنداي اڭگىمەڭدى جەك كورەم. تۇسىنبەيتۇعىن نەسى بار... كۇيەۋىنىڭ نە ايەلىنىڭ كوزىنە ءشوپ سالاتىن وپاسىز ادام ەرتەڭ وتانىن دا وڭاي ساتىپ كەتە الادى ەمەس پە!
ۆوينيسكيي. (اشۋلانىپ). فونتانداي لاقىلداماي، توقتاي تۇرشى، ۆافليا!
تەلەگين. عافۋ ەت، ۆانيا. مەنىڭ ايەلىم تويىمىز وتەر-وتپەستە، كوركىمە كوڭىلى بىتپەي، كوڭىلدەس بىرەۋىمەن قاشىپ كەتتى. ءبىراق، سوعان قاراماستان، مەن جار الىنداعى ادالدىعىما تىرناقتاي كىنارات كەلتىرىپ كورگەن ەمەسپىن. ءوزىن ءالى كۇنگە جاقسى كورەم، ءالى كۇنگە كوزىنە ءشوپ سالعام جوق، بوتەن ەركەكتەن تاپقان بالالارىن تاربيەلەۋگە قولدان كەلگەن كومەگىمدى اياعان ەسپىن. باسىمداعى باقتان ايىرىلدىم ەكەن دەپ، ابىرويىمنان ايىرىلام با؟ ال، ول بولسا... جاس داۋرەن ءوتتى دە كەتتى. جاراتىلىستىڭ زاڭىنا امالىڭ قايسى، جارقىلداعان اجاردان دا ايرىلدى، كوڭىلدەس كىسىسى مارقۇم بوپ كەتتى. سوندا ەندى وعان نە قالدى؟
سونيا مەن ەلەنا اندرەيەۆنا كىرەدى، ولاردان ءسال كەيىنىرەك قولىنا كىتاپ ۇستاعان ماريا ۆاسيليەۆنا كىرەدى، وتىرا قالىپ، كىتاپ وقۋعا كىرىسەدى، جۇرت وعان ءشاي ۇسىنادى، ول ءشاي ءىشىپ وتىرىپ تا، كىتاپتان كوزىن المايدى.
سونيا (اسىعىپ، كۇتۋشىسىنە). اجەسى، اندا مۇجىقتار كەلىپ تۇر. سولارعا بارىپ سويلەسىپ كەلشى، ءشايدى مەن قۇيا تۇرايىن. (ءشاي قۇيا باستايدى).
كۇتۋشى ايەل كەتەدى. ەلەنا اندرەيەۆنا ءشايدى اتكەنشەكتە وتىرىپ ىشەدى.
استروۆ. (ەلەنا اندرەيەۆناعا). ءسىزدىڭ كۇيەۋىڭىزگە بولا كەلىپ ەم. حاتىڭىزدا قاتتى سىرقات، بۋىن-بۋىننان الاتىن سارىق اۋرۋى، بەلىنىڭ قۇياڭى، تاعى باسقا تولىپ جاتقان ناۋقاستارى بار دەپ ەدىڭ، امان-ەسەن سەرۋەن قۇرىپ ءجۇر عوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. كەشە كەشكە اياعىم سىرقىراتىپ الىپ بارادى دەپ جاتىپ قالىپ ەدى، بۇگىن جامان ەمەس.
استروۆ. مەن ەندەشە جەتكەنشە اسىعىپ، وتىز بەس اقىرىم جەردەن ات سابىلتىپ جۇرسەم. جارايدى، مۇنداي-مۇندايدى كورىپ وتىرعانىم ءبىر بۇل ەمەس. ونىڭ ەسىنە، بۇگىن وسىندا قونىپ، ۇيقىمدى ءبىر قاندىرىپ الاتىن بولدىم.
سونيا. مىنە، تاماشا! ءسىز بىزگە قونباعالى قاشان! ءالى تاماق تا ىشپەگەن شىعارسىز-اۋ!
استروۆ. ءيا، تاماقتانا قويعان جوق ەدىم.
سونيا. ەندەشە، قوناق بولاسىز. ءبىز بۇگىن تۇسكى تاماقتى ساعات جەتىدە ىشەمىز. (ءشاي جۇتىپ كورىپ). وي، سۋىپ قالىپتى عوي.
تەلەگين. ءيا، ساماۋىر سالقىنداپ قالىپتى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. يۆان يۆانوۆيچ، ەشتەڭە ەتپەيدى ءبىز ءشايدى سالقىنداتىپ تا ىشەمىز.
تەلەگين. عافۋ، ەتەرسىز! يۆان يۆانوۆيچ ەمەس، يۆان يليچ. ءيا، يليا يليچ تەلەگين. كەيبىرەۋلەر بەتىمنىڭ سەكپىلىنە قاراپ ۆافليا دەپ اتايدى. مىناۋ سونەچكاعا وكىل اكە بولام. ونى ءسىزدىڭ اسا مارتەبەلى كۇيەۋىڭىز جاقسى بىلەدى. ەندى، مىنە، ءسىزدىڭ مەكەنجايىڭىزدا تۇرىپ جاتقان جايىمىز بار. ءوزىڭىز دە بايقاعان شىعارسىز، كۇندە بىرگە تاماقتانىپ ءجۇرمىز عوي.
سونيا. يليا يليچ – ءبىزدىڭ كومەكشىمىز. اكەمنىڭ وڭ قولى. (پەيىلدەنىپ) كەلىڭىز، وكىل اكە، تاعى دا ءشاي قۇيايىن.
ماريا ۆاسيليەۆنا. اح!
سونيا. نە بوپ قالدى، اجەتاي.
ماريا ۆاسيليەۆنا. قاپ، الەكساندرعا ايتۋدى ۇمىتىپ كەتكەنىمدى قاراشى... وسى مەنىڭ جادىم سونداي ناشارلاپ كەتكەن... بۇگىن حاركوۆتەگى پاۆەل الەكسەيەۆيچتەن حات كەلىپ ەدى-اۋ! ءوزىنىڭ جاڭا بروشيۋراسىن جىبەرىپتى.
استروۆ. مىنە، قىزىق!
ماريا ۆاسيليەۆنا. قىزىعى قىزىق-اۋ، ءبىر تاڭعالاتىن نارسە بولىپ تۇرعانى. ول ءوزىنىڭ وسىدان جەتى جىل بۇرىن قىزىل وڭەش بوپ قورعاپ باققان پىكىرلەرىن بۇگىن كەپ ءوزى جوققا شىعارىپتى. ودان اسقان سولەكەتتىك بولار ما!
ۆوينيسكيي. مىناسى سۇمدىق ەكەن. ءشاي الىڭىز، ماماسى، ءشاي الىڭىز!
ماريا ۆاسيليەۆنا. جوق، مەنىڭ سويلەگىم كەلىپ وتىر!
ۆوينيسكيي. ءمۇيىزىڭ شىعاتىن بولسا، ەلۋ جىل بويىنا سويلەپ، بروشيۋرا وقىپ كەلەمىز عوي. سونىڭ دا ءبىر جالىقتىراتىن كەزى بار شىعار.
ماريا ۆاسيليەۆنا. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، سەن وسى مەن اۋزىمدى اشسام بولدى، تىڭداعىڭ كەلمەي تىرجىڭداپ بىتەسىڭ. كەشىر، جان، كەيىنگى جىلدارى سەن سونداي وزگەرىپ كەتكەنسىڭ، مەن كەيدە ءتىپتى تاني الماي قالام... سەن بۇرىن بەلگىلى ءبىر ءوز كوزقاراسى، ءوز پىكىرى بار ابزال جاندى ادام سياقتى ەدىڭ...
ۆوينيسكيي. ءيا، تاۋىپ ايتاسىڭ! باسە، مەن سونداي ابزال جاندى ادام بوپ جۇرتتىڭ ءبارىن قارق قىلىپ جاتىر ەدىم-اۋ...
پاۋزا.
ابزال جاندى ادام ەدىڭ... ودان ارتىق نە دەپ مۇقاتسىڭ!.. بيىل قىرىق جەتىگە كەلىپپىن. وتكەن جىلعا دەيىن مەن دە مىنا سىزگە ۇقساپ شىن ءومىردىڭ قانداي ەكەنىندە شارۋام بولماي، قايداعى ءبىر قۇرعاق قيالدى قۋىپ، ءوزىمدى ءوزىم الداپ ءجۇردىم. ونى، وزىمشە، جاقسىلىق قوي دەپ ۇقتىم. ءقازىر سوعان قالاي وكىنەتىنىمدى بىلسەڭدەر عوي! ەندى، مىنە، بۇگىن كەپ كارىلىكتىڭ شەت-جەپىرىن كورە باستاعاندا، ءوزىمدى ءوزىم تالاي قىزىقتان قاعىپ، ەسىل ۋاقىتتى قۇر بەكەرگە وتكىزگەنىم ەسىمە تۇسسە بولدى، ىزادان ءتۇنى بويى ۇيقىم كەلمەي توڭبەكشىپ شىعام...
سونيا. ۆانيا اعاي، مىناۋىڭىز ءىش پىستىراتىن اڭگىمە ەكەن!
ماريا ۆاسيليەۆنا. (ۇلىنا). سەن ءوزىڭ بۇرىنعى كوزقاراستارىڭا باز كەشىپ وتىرعاننان ساۋسىڭ با؟ تاعدىرىڭنىڭ بۇلاي بولعانىنا كوزقاراسىڭ ەمەس، ءوزىڭ ايىپتىسىڭ عوي! كوزقاراستىڭ ءبىر ءوزىن عانا الىپ قاراساڭ، ەشتەڭەگە تۇرمايتىن قۇرعاق ءسوز بوپ شىعاتىنىن ەسىڭدە ۇستاماعانسىڭ. ساعان ارەكەت كەرەك ەدى عوي، ارەكەت...
ۆوينيسكيي. ارەكەت دەيسىز بە؟ ءسىزدىڭ الگى گەرر پروفەسسور سەكىلدى كۇنى-تۇنى جازۋ جازاتىن ماڭگىلىك دۆيگاتەل بولۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرە مە!
ماريا ۆاسيليەۆنا. سونداي نە ايتپاقسىڭ؟
سونيا. (جالىنىپ). اجەتاي! ۆانيا اعاي! جالىنامىن، قويساڭىزدارشى!
ۆوينيسكيي. قويدىم. ءۇنىمدى وشىرەم ءام كەشىرىم سۇرايمىن.
پاۋزا.
ەلەنا اندرەيەۆنا. كۇن بۇگىن قانداي جاقسى ەدى... ىستىق ەمەس، جايماشۋاق...
پاۋزا.
ۆوينيسكيي. مۇنداي كۇن – اسىلىپ ولۋگە تاپتىرمايتىن ابدەن جاقسى كۇن.
تەلەگين گيتارانىڭ كۇيىن كەلتىرەدى. مارينا ءۇي اينالىپ تاۋىق شاقىرا باستايدى.
مارينا. شەپە، شەپە، شەپە...
سونيا. اجەسى، مۇجىقتار نەگە كەلىپتى؟
مارينا. سول باياعى بوس جاتقان جەردىڭ اڭگىمەسى عوي. شەپە، شەپە، شەپە...
سونيا. ناعىپ ءبۇيتىپ مازالانا قالدىڭىز؟
مارينا. الگى شۇبار تاۋىعى قۇرعىر بالاپاندارىن ەرتىپ كەتىپتى. قارعالار الىپ كەتپەسە جارار ەدى... (كەتەدى).
تەلەگين پولكا وينايدى، ءبارى ءۇنسىز تىڭدايدى. قىزمەتشى كىرەدى.
قىزمەتشى. دوكتور مىرزا وسىندا ما؟ (استروۆقا). كەشىرىڭىز، ميحايل لۆوۆيچ، ءسىزدى شاقىرىپ كەلىپ تۇر.
استروۆ. قايدان؟
قىزمەتشى. فابريكادان.
استروۆ. (رەنىشپەن) مارحابات ەتە كورىڭىز. ءجۇرۋ كەرەك بوپ قالدى.
(كوزىن جۇگىرتىپ توڭىرەگىنەن فۋراجكاسىن ىزدەي باستايدى).
وكىنىشتى-اق، قاپ مىنا ءتاڭىر اتقىر...
سونيا. راسىندا دا، وكىنىشتى. فابريكادان قايتاردا تاماقتانىپ كەتسەڭىز قايتەدى.
استروۆ. جوق، كەش بوپ كەتەدى. الگى پالە قايدا قۇرىعان... (قىزمەتشىگە). سۇيىكتىم، شىنىندا دا، ماعان ءبىر ريۋمكا اراق اكەلمەس پە ەكەنسىڭ!
قىزمەتشى شىعىپ كەتەدى.
قايدا جوعالدى الگى... (فۋراجكاسىن تاۋىپ الادى). وستروۆسكييدىڭ ءبىر پەساسىندا مۇرتى ۇلكەن دە، قابىلەتى از بىرەۋ بار-اۋ! سول مىنا مەنمىن-اۋ دەيمىن. ال، عافۋ وتىنەمىن، مىرزالار... (ەلەنا اندرەيەۆناعا). ەگەر ۋاقىت تاۋىپ، ماسەلەن مىنا سوفيا الەكساندروۆنامەن بىرگە، ءبىزدىڭ دە باسپانامىزعا باس سۇعىپ شىعار بولساڭىز، قۋانىشىم قوينىما سىيماس ەدى. مەكەن-جايىم ونشا ۇلكەن ەمەس، بار بولعانى ون ءۇش دەسياتيناداي عانا، ءبىراق ونداعىداي ب ا ق پەن پيتومنيكتى بۇل توڭىرەكتە باسقا ەشقايدان ىزدەپ تابا المايسىڭ... قازىنانىڭ ورمان شارۋاشىلىعى دا قاسىمىزدا. ورمانشى كارى كىسى جانە ىلعي اۋىرىپ جاتادى. شىنداپ كەلگەندە، ورمان شارۋاشىلىعى دا مەنىڭ موينىمدا.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ورماندى جاقسى كورەتىنىڭىزدى جۇرتتان ەستىگەم. ارينە، ونىڭ دا وتە پايدالى ءىس ەكەنى راس، ءبىراق نەگىزگى ماماندىعىڭىزعا ەشقانداي كەدەرگى كەلتىرىپ جۇرمەي مە؟ ءسىز دارىگەرسىز عوي.
استروۆ. ءبىزدىڭ نەگىزگى ماماندىعىمىزدىڭ نە ەكەنىن، بىلسە تەك ءبىر قۇداي عانا بىلەتىن شىعار.
ەلەنا اندرەيەۆنا. بۇنىڭىز قىزىق ەكەن؟
استروۆ. ءيا، قىزىق ەكەنى راس.
ۆوينيسكيي. (كەكەتىپ). قىزىق بولعاندا قانداي!
ەلەنا اندرەيەۆنا. (استروۆقا). جاسىڭىزدىڭ توقتاسىپ قالعان ەشتەڭەسى جوق. وزىڭىزگە قاراعاندا سول وتىز التى، وتىز جەتىلەردىڭ شاماسىندا سياقتىسىز... ەندەشە، ول تاپ ءسىز ايتقانداي، قىزعىلىقتى ءىس بولا قويماس. ماڭايىڭىز ەت مەڭىرەۋ ورمان. مەڭىنشە، تىم ءىش پىستىراتىن ءبىر قالىپتى سۇرەڭسىز ءومىر عوي.
سونيا. جوق، ول وتە قىزىق! ميحايل لۆوۆيچ جىل سايىن جاڭا اعاشتار، وتىرعىزادى، سونىسى ءۇشىن جۋىقتا قالا مەدال مەن ديپلوم الدى. ول قارتايعان اعاشتاردى قۇرتۋعا قارسى كۇرەسىپ ءجۇر. ەگەر بۇل جايىندا وزىنە ايتقىزساڭىز، ورمان – جەردىڭ كوركى. ادامدارعا سۇلۋلىقتى ۇقتىرىپ، كوڭىلدەرىنە ۇلىلىق، ىرىلىك بىتىرەتىن سول. ورمان قاتال كليماتتى جۇمسارتادى. كليماتى جۇمساق جەردە ادامدار تابيعات پەن كۇرەسكە از كۇش جۇمسايدى، سوندىقتان ونداي جەردىڭ ادامدارى نازىك بيازى مىنەزدى، سىمباتتى، وڭاي اسەرلەنەتىن سەزىمتال بوپ كەلەدى. ءجۇرىس-تۇرىستارى دا سونداي سىپايى بوپ، سۇلۋ سويلەيدى. ولاردىڭ عىلىمى مەن ونەرى ىلعي ورگە باسىپ، فيلوسوفيالارى كۇڭگىرتتىك پەن كۇيرەكتىكتەن تازا، ايەلدەرگە دەگەن كوزقاراسى مەيلىنشە ابزال، مەيلىنشە جاراستىقتى بوپ كەلەتىن كورىنەدى.
ۆوينيسكيي. (كۇلىپ). وي-پالە-اي! بۇنىڭ ءبارى ەستىر قۇلاققا سونداي ادەمى بولعانمەن، كوڭىلگە كوپ قونا قويمايدى ەكەن. سوندىقتان دا (استروۆقا)، دوستىم، ماعان ءازىر ءۇيدى وتىن جاعىپ قىزدىرىپ، سارايدى بورەنەدەن قالاۋعا رۇقسات ەت...
استروۆ. سەن پەشتى تورف جاعىپ قىزدىرىپ، سارايدى تاستان سالساڭ دا، ەشتەڭەڭ كەتپەيدى. ءجا، اسا ءزارۋ مۇقتاجىڭا اعاش كەسۋگە دە بولادى. ءبىراق، باسقا-كوزگە قاراماي وتاي بەرۋدىڭ قاجەت قانشا. ورىستىڭ ورمانىنىڭ تۇبىنە اقىرى اق بالتا جەتىپ تىنادى. ميللياردتاعان بايتەرەك بوسقا كۇيرەپ، تالاي اڭ-قۇس پانا مەن ىقتان ايرىلادى، تالاي وزەن تارتىلىپ، تالاي ارنا قۇرعادى: تالاي كورىكتى كورىنىس كوز كورمەسكە جوعالدى. سونىڭ ءبارى – قايداعى ءبىر كەر جالقاۋلاردىڭ اياعىنىڭ استىندا جاتقان تەگىن وتىندى ءيىلىپ تەرىپ الۋعا ەرىنگەندىگىنىڭ سالدارى، (ەلەنا اندرەيەۆناعا). شىنىندا دا، سولاي عوي، حانىم؟ سونشاما، كوز جاۋىن الار، كورىكتى وتقا ورتەپ، ءوز قولىڭنان كەلمەيتىن كەرەمەتتى وپ-وڭاي قۇرتىپ جىبەرۋ ءۇشىن اقىلدان اتىمەن ساڭىلاۋى جوق جابايى بىرەۋ بولۋ كەرەك شىعار. ادامعا وزىنە ميراسقا بۇيىرعان اسىل قازىنالاردى ودان ءارى كوبەيتسىن دەپ اقىل وي مەن وراسان زور تۆورچەستۆولىق كۇش بەرىلگەن، ال ول بولسا، الىگە دەيىن جايناتۋدىڭ ورنىنا جايراتۋمەن، قۇرتتىرتۋدىڭ ورنىنا كۇيرەتۋمەن كەلەدى. ورمان بولسا، ازايعان ۇستىنە ازايا تۇسۋدە. وزەندەر بولسا، تارتىلعان ۇستىنە تارتىلا تۇسۋدە. اڭ مەن قۇس بولسا، اۋىپ كەتىپ جاتىر. كليمات بولسا، بۇزىلدى. جەر بايعۇس كۇننەن-كۇنگە قۇنارىنان، كوركىنەن ايىرىلىپ بارادى. (ۆوينيسكييگە). سەن، مىنە، مەنى موشقاپ كۇلىپ وتىرسىڭ. سەن ءۇشىن الگى ايتىپ تۇرعانىمنىڭ ءبارى ءمانسىز-دامسىز بوس بىلشىل. كىم ءبىلىپتى، شىنىندا دا، بۇنىم اپەندەلىك شىعار. ءبىراق، وزبىر بالتانىڭ اۋزىنان ءوزىم ايىرىپ الىپ قالعان شارۋالاردىڭ شاعىن توعايلارىنىڭ قاسىنان وتكەندە، نەمەسە ءوز قولىمنان وتىرعىزعان بالاپان شىبىقتاردىڭ جايقالىپ ءونىپ، سۋسىلداي سىبدىرلاعانىن ەستىگەندە، كليمات، از بولسا، مەنىڭ ىقپالىما كونگەندەي، ەگەر بۇدان مىڭ جىل كەيىن ادامدار وزدەرىن باقىتتى ساناسا، سوعان مەنىڭ، ءسال دە بولسا، سەپتىگىم تيگەندەي سەزىنەمىن. بالا قايىڭدى وتىرعىزىپ، ونىڭ ءبۇر جارعانىن، جەلمەن تەربەلىپ جەلكىلدەي باستاعانىن كورگەندە كوكىرەگىمدى ماقتانىش كەرنەيدى، مەن دە... (پودنوسقا كويىپ، ءبىر ريۋمكا اراق الىپ قىزمەتشى كىرەدى). ءبىراق... (ىشەدى). كەتەتىن ۋاقىت بولدى. كىم ءبىلىپتى، بۇنىڭ ءبارى، تۇپتەپ كەلگەندە، اپەندەلىك شىعار. بارىڭە دە تاعزىم ەتەم. (ءۇي جاققاا قاراي بەتتەيدى).
سونيا. (قولتىعىنان الىپ). بىزگە قاشان كەلەسىز؟
استروۆ. بىلمەيمىن...
سونيا. تاعى ءبىر ايدان سوڭ با؟
استروۆ پەن سونيا ۇيگە كىرىپ كەتەدى. ماريا ۆاسيليەۆنا مەن تەلەگين ستولدىڭ قاسىندا قالادى. ەلەنا اندرەيەۆنا مەن ۆوينيسكيي تەرراساعا قاراي بەتتەيدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ال، ءسىز، يۆان پەتروۆيچ، تاعى دا جۇگەنسىز كەتتىڭىز. ماڭگى دۆيگاتەل تۋرالى ايتىپ، ماريا ۆاسيليەۆنانىڭ نامىسىنا ءتيۋدىڭ قانشا قاجەتى بار ەدى؟ بۇگىن تاڭعى تاماق ۇستىندە الەكساندرمەن تاعى دا شەكىسىپ قالدىڭىز. وسىنىڭ ءبارى ۇساقتىق ەمەس پە!
ۆوينيسكيي. ەگەر ونى ولەردەي جەك كورىپ وتىرسام، سوندا قايتۋىم كەرەك ەدى؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. الەكساندردى جەك كورۋدىڭ ءجونى جوق. جۇرت قانداي بولسا، ول دا سونداي. تاپ سىزدەن جامان ەمەس ەندى...
ۆوينيسكيي. ەگەر ءوزىڭىزدى ءوزىڭىز سىرتىڭىزدان قاداعالاپ، ءوزىڭىزدىڭ قانداي ەكەنىن، نە تىرلىك نە ارەكەت جاساپ جۇرگەنىڭىزدى كورسەڭىز بار عوي... ءومىر سۇرۋگە ەشقانداي زاۋقىڭىز سوقپاس ەدى. نەتكەن جالقاۋلىق، نەتكەن سامارقاۋلىق دەسەڭىزشى!
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءيا، ءيا، نەتكەن جالقاۋلىق! نەتكەن سۇرەڭسىز ءومىر. جۇرتتىڭ ءبارى مەنىڭ كۇيەۋىمدى جاماندايدى، جۇرتتىڭ ءبارى ماعان: سورلىنىڭ كۇيەۋى نەتكەن كارى ەدى! – دەپ مۇسىركەي قارايدى. وزدەرىنشە جاندارى اشىعانسيدى. ونىڭ ءبارىن مەن بەس ساۋساعىمداي بىلەم. ورماندى ءبۇيتىپ بوستان بوسقا قيراتا بەرسەڭدەر، جەر بەتىندە ەشتەڭە دە قالمايدى – دەپ جاڭا استروۆ ايتتى عوي. ەگەر ادامداردى دا ءدال سولاي ناقاقتان ناقاق قۋدالاي بەرسەڭدەر، جەر بەتىنەن كوپ ۇزاماي ادالدىق تا، پاكتىك تە، بىرەۋدىڭ جولىندا ءوزىن قۇرباندىققا شالاتىن مارتتىك تە تۇگەل قۇريدى. كوزىڭىزگە تۇسكەن كورىكتى ايەل قۇرىعىما تۇسە كەتپەدى ەكەن دەپ شالا ءبۇلىنۋ شارت پا ەكەن! ويتەتىن سەبەبىڭىز، الگى دوكتور دۇرىس ايتادى، ءبارىڭىزدىڭ دە كوكىرەگىڭىزدە كوزگە تۇسكەندى قۇرتپاي تىنبايتىن ءبىر-بىر ءازازىل وتىر. سىزدەردىڭ ورمانعا دا، قۇستارعا دا، ايەلدەرگە دە، ءتىپتى بىر-بىرلەرىڭىزگە دە جاندارىڭىز ەش اشىمايدى.
ۆوينيسكيي. وسىنداي ءپالساپاشىلدىقتى جەك كورەم.
ەلەنا اندرەيەۆنا. الگى دوكتور سونداي شارشاعان، ابدەن جۇيكەلەپ بىتكەن كىسىلەردىڭ سويىنان. بەت-پىشىنى سونداي قىزىق. سىڭايى ءبىزدىڭ سونياعا ءوزى قاتتى ۇنايتىن بولسا كەرەك؟ ءتىپتى عاشىق پا دەيمىن. ءبىراق، ول قىزدى دا تۇسىنۋگە بولادى. مەن كەلگەلى ول كىسى وسىندا ءۇش رەت كەلدى. الايدا، مەن ۇيالشاقتىق جاساپ، ەشقايسىسىندا دا ونىمەن دۇرىستاپ سويلەسىپ، ىقىلاس كورسەتە المادىم. ول، شاماسى، مەن رەنجىپ تۇر دەپ ويلاپ كەتتى. يۆان پەتروۆيچ، ءبىز ەكەۋمىز وسى ەكەۋمىزدە سونداي كىرپياز، ەكەۋمىز دە سونداي قازىمىر ادامدار بولعاندىقتان دوستاسىپ جۇرگەن جوق پا ەكەنبىز! شىنىندا دا، سونداي قازىمىر، سونداي قىرىس قاباق جاندارمىز عوي. ءسىز ماعان ءبۇيتىپ قاراماڭىزشى، مەن وندايدى جەك كورەم!
ۆوينيسكيي. ءسىزدى ءولىپ-وشىپ ءسۇيىپ تۇرسام، باسقاشا قايتىپ قاراي الام! باقىتىم دا، جاستىعىم دا، ءومىرىم دە ءبىر ءوزىڭسىز. مەن سۇيگەنمەن، ءسىزدىڭ سۇيە قوياتىنىڭىزعا زارەدەي دە سەنىمىم جوق، ءبىراق باسقا ەشتەڭە سۇرامايىن، تەك جۇزىڭىزگە وسىلاي قاراپ، ءۇنىڭىزدى ەستىپ جۇرۋگە رۇقسات ەتسەڭىز بولعانى...
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءجا، جايىراق سويلەڭىز. ەستىپ قاپ جۇرەر.
ۇيگە بەتتەيدى.
ۆوينيسكيي. (سوڭىنان ەرىپ). ماعان تەك وسىلاي سۇيەتىنىمدى ايتۋعا رۇقسات ەتىپ، قاسىڭىزدان قۋماساڭىز بولعانى. سونىڭ ءوزى دە مەن ءۇشىن اسقار تاۋداي باقىت...
ەلەنا اندرەيەۆنا. مىناۋىڭىز ناعىز ازاپ قوي...
ەكەۋى دە ۇيگە كىرىپ كەتەدى. تەلەگين پولكا وينايدى، ماريا ۆاسيليەۆنا بروشيۋرانىڭ جيەگىنە بىردەڭە جازىپ جاتادى.
شىمىلدىق.
ەكىنشى پەردە
سەرەبرياكوۆتىڭ ءۇيىنىڭ اسحاناسى. ءتۇن. ب ا ق ىشىندە كۇزەتشىنىڭ توقىلداعى ەستىلىپ تۇرادى. سەرەبرياكوۆ (اشىق تەرەزەنىڭ الدىندا كرەسلودا قالعىپ وتىر) جانە ەلەنا اندرەيەۆنا (كۇيەۋىنىڭ قاسىندا قالعىپ وتىر)،
سەرەبرياكوۆ (سەلك ەتە ءتۇسىپ). بۇل كىم؟ سونيا، سەنبىسىڭ؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءيا، بۇل مەنمىن.
سەرەبرياكوۆ. لەنوچكا، بۇل سەن ەكەنسىڭ عوي... اياعىمنىڭ سىرقىراعانى شىداتار ەمەس!
ەلەنا اندرەيەۆنا. جامىلعىڭ ءتۇسىپ قالىپتى عوي. (اياعىن ورايدى).
الەكساندر. تەرەزەنى جابايىن.
سەرەبرياكوۆ. جوق، ماعان سونداي قاپىرىق... الگى ءبىر كەزدە كوزىم جۇمىلىپ كەتىپ ەدى، سويتسەم، سول اياعىم بوتەن بىرەۋدىڭ اياعى بوپ تۇسىمە كىرگەنى. بىردەڭە تىزىلداپ اۋىرتقان سوڭ، ويانىپ كەتتىم. جوق بۇل سارىق اۋرۋ ەمەس، شاماسى، سول قۇياڭ بولار. ءقازىر ساعات قانشا ءوزى؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ون ەكىدەن جيىرما مينۋت كەتىپتى.
پاۋزا.
سەرەبرياكوۆ. تاڭەرتەڭ كىتاپحانادان باتيۋشكوۆتى ىزدەشى. سول بىزدە بار سياقتى ەدى عوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ا؟
سەرەبرياكوۆ. تاڭەرتەڭ باتيۋشكوۆتى ىزدە دەيمىن. ەسىمدە، سول بىزدە بار بولاتىن. تىنىسىم نەگە مۇنشا قيىنداپ كەتتى!؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. شارشاعان شىعارسىڭ. ەكى كۇن قاتارىنان ۇيىقتاعان جوقسىڭ عوي.
سەرەبرياكوۆ. جۇرت وسى اۋرۋدان تۋرگەنيەۆ دەمىكپەگە ۇشىراپتى دەيتىن ەدى. مەن دە ءسويتىپ جۇرمەسەم ەدى. ءبارى دە الگى كارىلىكتىڭ قىرسىعى عوي. قۇرىپ كەتكىر نارسە ەكەن عوي ءوزى! قارتايعاسىن كىسى وزگەگە تۇگىلى وزىنە ءوزى جەك كورىنىشتى بوپ كەتەدى ەكەن. بايقايمىن، قاي-قايسىڭ دا تاپ مەنى كورگىلەرىڭ كەلىپ، ولىپ-وشە قويمايتىن سياقتىسىڭدار.
ەلەنا اندرەەنا. سەن كارىلىك تۋرالى ايتساڭ بولدى، قارتايعانىڭا ءبىز كىنالىدەي، شەتىمىزدەن ىلعي وسىلاي جازعىرا سويلەيسىڭ.
سەرەبرياكوۆ. ەڭ الدىمەن، مىنا ساعان جەكسۇرىن كورىنەتىن شىعارمىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا اۋلاعىراق بارىپ وتىرادى.
ارينە، ونىڭنىڭ دا ءجونى بار. اقىماق ەمەسپىن تۇسىنەم. سەن بولساڭ – جاسسىڭ، دەنىڭ ساۋ، اجارىڭ بار، ءومىر سۇرگىڭ كەلەدى؛ مەن بولسام – شالمىن، ءتىرى ولىك دەسەڭ دە، ارتىق ەمەس. ونى تۇسىنبەي ءجۇر عوي دەيسىڭ بە؟ ارينە، ءالى كۇنگە سۇيرەتىلىپ ءتىرى جۇرە العانىما سەنىڭ الدىڭدا ايىپتىمىن. ءبىراق ءسال شىداي تۇرىڭىزدار، كوپ ۇزاماي مەنەن دە قۇتىلارسىزدار. قاشانعى وسىلاي ءىلىنىپ سالىنىپ جۇرە بەرەر دەيسىزدەر.
ەلەنا اندرەيەۆنا. قۇداي ءۇشىن، ءبۇيتىپ جۇيكەگە تيە بەرمەي، ءبىر ءسات اۋزىڭدى جاپشى!
سەرەبرياكوۆ. سوندا ءبىر مەنىڭ قىرسىعىمنان ءبارىڭ بىردەي دىڭكەلەپ، جاستىق داۋرەندى بوسقا زايا قىپ جاتقان بولدىڭدار-اۋ! ءومىردىڭ قىزىعىنا باتىپ كەنەلىپ جاتقان جاڭعىز مەن ەكەنمىن عوي. ارينە، سولاي عوي!
ەلەنا اندرەيەۆنا. بوس سويلەمە، سەن مەنى ابدەن ازاپتاپ ءبىتتىڭ!
سەرەبرياكوۆ. ءيا، ءبارىڭدى دە ازاپتاپ ءبىتتىم، ارينە!
ەلەنا اندرەيەۆنا. (كوزىنە جاس الىپ). بۇعان قايتىپ شىدارسىڭ! سوندا مەنەن نە تالاپ ەتىپ وتىرسىڭ؟
سەرەبرياكوۆ. ەشتەڭە دە!
ەلەنا اندرەيەۆنا. ەندەشە، بوسقا سويلەمە، وتىنەم!
سەرەبرياكوۆ. مىنە، قىزىق، يۆان پەتروۆيچ نەمەسە الگى كارى ەسۋاس ماريا ۆاسيليەۆنا سويلەي قالسا، ءبارىڭ تەپ-تەگىس قۇلاق تۇرە قالاسىڭدار، ال مەن اۋزىمدى اشتىم ەكەن، وسىلاي بىردەن ەڭسەلەرىڭ ءتۇسىپ قويا بەرەدى. ءتىپتى داۋسىمدى دا ەستىگىلەرىڭ كەلمەيدى. جارايدى، مەن ءبارىڭ ءۇشىن سونداي جەككورىنىشتى ءوزىمشىل وزبىر بىرەۋ بولا-اق قويايىن! سوندا مەنىڭ اسارىمدى اساپ، جاسارىمدى جاساپ، قارتايىپ وتىرعاندا دا ازىن-اۋلاق ءوزىمشىل بولۋعا ەشقانداي قاقىم جوق بولعانى ما! شىنىندا دا سولاي ما؟ قالايشا، مەن، ەڭ بولماعاندا، قارتايعان كەزىمدە وزىمە ءسال-پال جايلى جاعداي جاساپ، ىقىلاس بولگەندەرىڭدى تالاپ ەتە المايمىن؟!
ەلەنا اندرەيەۆنا. سەنىڭ ول قۇقىنا قول سۇعىپ جاتقان ەشكىم جوق. تەرەزە تارس ەتە قالادى. جەل كوتەرىلىپتى، اينەكتى جابايىن! (جابادى). جاۋىن جاۋايىن دەپ تۇر-اۋ! سەنىڭ ونداي مەسىلىڭدى جىعىپ جاتقان كىم بار؟
پاۋزا.
باقتاعى كۇزەتشى توقىلداتىپ، ىڭىلداپ ءان سالادى.
سەرەبرياكوۆ. بۇكىل عۇمىرىمدى عىلىمعا سارپ ەتىپ، كابينەتىمە، اۋديتورياعا، ءقادىرلى جولداس-جورالار قاۋىمىنا ۇيرەنىپ قالعان سورلى باسىم ەندى، مىنە، ويدا-جوقتا مىنانداي تاس تابىتتىڭ ورتاسىنان ءبىراق شىعىپ، كۇندە-كۇندە قايداعى ءبىر ناقۇرىستارمەن ماجىلىستەس بوپ، قايداعى ءبىر كوكىمەلەرىنە قۇلاعىڭدى سارسىتىپ قويعاسىن نە جورىق... مەن، ءولى دە بولسا، ءومىر سۇرگىم كەلەدى، جاڭا تابىستارعا جەتكىم كەلەدى، اتاق-داڭقتى، ماقتاۋ-ماداقتى، قوشەمەتتى جاقسى كورەم، ال مۇنداعى تىرشىلىك تە ءبىر، ايداۋداعى تىرشىلىك تە ءبىر. مينۋت سايىن وتكەندى اڭساپ، وكسىپ، ءبىر جاعىنان وزگەلەردىڭ قانداي نارسەگە قولدارى جەتىپ جاتقانىن كورىپ قىزىعىپ، ءبىر جاعىنان اجالدان قورقىپ قالتىراپ-دىرىلدەپ وتىرعانىڭ... جوق، جوق، بۇدان ءارى كۇشىم جەتپەيدى. ونىڭ ۇستىنە، مۇنداعىلار مەنىڭ مۇنشاما ۇزاق ءومىر سۇرگەنىمدى كەشىرە الماي، ازىرەيىلدەي كورىپ ءجۇر.
ەلەنا اندرەيەۆنا. شىدا، ءسال شىداسايشى: ەندى بەس-التى جىلدا مەن دە قارتايام عوي.
سونيا كىرەدى.
سونيا. پاپا، دوكتور استروۆقا ءوزىڭىز ادام جىبەرىپ، ول كەلگەندە قابىلداماي قويعانىڭىز قالاي؟ كىسىنى ءويتىپ بوسقا سابىلتۋ دا يناباتتىلىققا جاتا ما ەكەن؟
سەرەبرياكوۆ. سەنىڭ استروۆىڭنىڭ ماعان قاجەتى قانشا؟ مەن استرونوميادان قانداي حاباردار بولسام، ول مەديسينادان سونداي حاباردار.
سونيا. ەندى سوندا سەنىڭ بۋىنىڭنىڭ سارىعىنا بولا بۇكىل ءبىر مەديسينا فاكۋلتەتىن شاقىرتامىز با؟
سەرەبرياكوۆ. سەنىڭ ول دەلقۇلىڭمەن سويلەسىپ جاتار جايىم جوق.
سونيا. ونىڭ ءوزىڭىز ءبىلىڭىز. (وتىرادى). ماعان ءبارىبىر.
سەرەبرياكوۆ. ساعات قانشا بولدى؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءبىر.
سەرەبرياكوۆ. قاتالاپ بارام... سونيا، ستولدان ءدارى الىپ بەرشى!
سونيا. ءقازىر. (ءدارى الىپ بەرەدى).
سەرەبرياكوۆ. (اشۋلانىپ). جوق بۇل ەمەس! بۇلاردان بىردەڭە سۇراساڭ، كورەتىن كۇنىڭ وسى-اۋ!
سونيا. بوسقا بىجىلداي بەرمەسەڭىزشى ەندى! ونىڭىز باسقا بىرەۋلەرگە ۇنايتىن شىعار. ال مەن وندايىڭىزدى، قۇداي ساقتاسىن، كوتەرە المايمىن. وعان ءتىپتى ۋاقىتىم دا جوق. ەرتەڭ ەرتە تۇرۋىم كەرەك، ءشوپ شابۋعا بارام.
ۇستىنە حالات كيىپ، قولىنا شىراعدان ۇستاپ ۆوينيسكيي كىرەدى.
ۆوينيسكيي. دالادا قارا نوسەر قاپتاپ كەلەدى.
نايزاعاي وينايدى.
كوردىڭدەر مە! ەلەنا، سونيا، بارىپ ۇيىقتاڭدار، سەندەردىڭ ورىندارىڭا ءازىر مەن وتىرا تۇرايىن!
سەرەبرياكوۆ. (شوشىپ كەتەدى). جوق، جوق! بۇعان تاستاي كورمەڭدەر! جوق، بۇنىڭ كىسىگە تيىسپەسە، باسى اۋىرادى. تاعى دا داۋلاسىپ قالامىز.
ۆوينيسكيي. بۇلار دا دەم السىن دا... ەكى ءتۇن قاتارىنان ۇيىقتاعان جوق قوي.
سەرەبرياكوۆ. بارسىن، ۇيىقتاسىن، ءبىراق سەن دە كەت. ىقىلاسىڭا راحمەت. جالىنامىن. ءبىر كەزدە ەكەۋىمىز دوس ەدىك قوي دەيسىڭ بە!
ءبىر كەزدە...
سونيا. ۆانيا اعاي، ۇندەمەي-اق قويىڭىزشى!
سەرەبرياكوۆ. (ايەلىنە). قىمباتتىم، قاسىما مۇنى قالدىرا كورمە! كورىپ وتىرسىڭ عوي، تاعى دا داۋلاسقالى كەلىپ وتىر.
ۆوينيسكيي. مىناۋ ءبىر كۇلكىلى جاعداي بولدى-اۋ!
قولىنا شىراعدان ۇستاپ مارينا كىرەدى.
سونيا. اجەتاي، ۇيىقتاساڭ ەتتى. كەش بولدى عوي.
مارينا. ساماۋىر ءالى داستارحاندا تۇرعاندا، قايتىپ ۇيىقتاي الارسىڭ.
سەرەبرياكوۆ. ءبارىنىڭ دە تۇندە ۇيقىلارىنان، كۇندىز كۇلكىلەرىنەن ايىرىلىپ، جۇرىستەرى مىناۋ. راحاتقا باتىپ كەنەلىپ جاتقان جالعىز مەن.
مارينا. (سەرەبرياكوۆقا جاقىنداپ بارىپ). نەمەنە، كوكەشىم؟ اۋىرا ما؟ مەنىڭ دە اياعىم سىرقىراپ جۇرگىزبەي ءجۇر. ءسىزدىڭ بۇل باياعىدان بەرگى ۇيرەنشىكتى ناۋقاسىڭىز عوي. مارقۇم ۆەرا پەتروۆنا، سونەچكانىي ماماسى، ءتۇندى تۇنگە ۇرىپ كوزى ىلمەي شىعاتىن... ول ءسىزدى سونداي جاقسى كورۋشى ەدى عوي...
پاۋزا.
كارى كىسى دە بالا سياقتى ەمەس پە! اياعاندى، ايالاعاندى جاقسى كورەدى. ءبىراق، ولاردى ايايتىن كىم بار؟ (سەرەبرياكوۆتىڭ يىعىنان سۇيەدى). كوكەشىم، بارىپ توسەگىڭىزگە جاتىڭىزشى... سويتەيىك، جارقىنىم... –ۇيەڭكىنىڭ جاپىراعىن سالىپ ءشاي بەرەيىن... اياعىڭدى جىلىتايىن... ساعان قۋات بەرە كور دەپ قۇدايعا جالبارىنايىن...
سەرەبرياكوۆ. (كوڭىلى بوساپ). بارايىق، مارينا.
مارينا. ءوزىمنىڭ دە اياعىم قان قاقساپ باستىرماي ءجۇر. (سونيا ەكەۋى سەرەبرياكوۆتى ەكى قولتىعىنان دەمەيدى). ۆەرا پەتروۆنا مۇندايدا قولدى-اياققا تۇرماي، جىلاپ-سىقتاپ الەك-شالەگى شىعاتىن... سونيا، سەن وندا ءالى كىشكەنتاي ەدىڭ... جۇرە عوي، كوكەشىم.
سەرەبرياكوۆ، سونيا جانە مارينا شىعىپ كەتەدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ابدەن قاجىتىپ ءبىتىردى. ەكى اياعىمنان زورعا تۇرمىن.
ۆوينيسكيي. ءسىزدى ول قاجىتسا، مەن ءوزىمدى-وزىم قاجىتىپ ءجۇرمىن. ۇيىقتاماعانىما ءۇش كۇن بولدى،
ەلەنا دندرەيەۆنا. بۇل ۇيدەگى تىرلىكتىڭ قيۋى ابدەن كەتىپ تۇر. ءسىزدىڭ اناڭىز الگى بروشيۋرالارى مەن پروفەسسوردان باسقامىزدىڭ ءبارىن دە جەك كورەدى. پروفەسسور اشۋدان تەرىسىنە سيماي ءجۇر. ماعان سەنبەيدى، سىزدەن قورقادى. سونيانىڭ اكەسىنە كوڭىلى بىتپەيدى، ماعان دا ەپتەپ رەنىشى بار. ەكەۋىمىزدىڭ سويلەسپەگەنىمىزگە ەكى اپتا بولدى. ءسىز مەنىڭ كۇيەۋىم مەن ءوز اناڭىزدى ولەردەي جەك كورەسىز. مەنىڭ دە سىركەم سۋ كوتەرمەي بارادى، بۇگىن جيىرما رەت جىلاي جازداپ بارىپ، ءوزىمدى-وزىم ازەر باستىم... بۇل ۇيدەن ءسان كەتەيىن دەدى.
ۆوينيسكيي. وسى ءبىر ءپالساپا سوققاندى قويايىقشى!
ەلەنا اندرەيەۆنا. يۆان پەتروۆيچ، ءسىزدىڭ عوي وسى ءبىر كىسىدەي اقىلىڭىز دا بار، ءبىلىمىڭىز دە بار. دۇنيەنى قايداعى ءبىر قاراقشىلار دا، ءورت پەن توپان دا ەمەس، وسىنداي وشپەندىلىك، ءدۇردارازدىق، ۇساق-تۇيەك كيكىلجىڭ قۇرتاتىنىن جاقسى بىلەسىز. سوندىقتان دا ءوزىڭىز باس بولىپ توسىراڭداعانشا، مىنا قىرعيقاباق جۇرتتى نەگە بىتىستىرۋگە كۇش سالمايسىز:
ۆوينيسكيي. ماعان اۋەلى ءوزىم مەن ءوزىمدى ءبىتىستىرىپ بەرىڭىزشى، قىمباتتىم... (قولىنا جابىسادى).
ەلەنا اندرەيەۆنا. توقتاڭىز! (قولىن تارتىپ الىپ). كەتىڭىز!
ۆوينيسكيي. ءقازىر جاڭبىر قۇيىپ وتەدى. جاراتىلىس تەگىس جارقىراپ، جادىراپ ءبىر دەم الادى. ول نوسەر تەك مەنىڭ جانىمدى عانا جاڭعىرتا المايدى. ەسىل ءومىرىم بەكەرگە ءراسۋا بولدى-اۋ دەگەن جەكسۇرىن وي الباستىداي ايقارا باسىپ القىندىرادى دا جۇرەدى. وتكەن ءومىر بولسا تۇككە كەرەگى جوق ۇساق-تۇيەككە دايا بوپ كۇلدى كومەش ول ءوتتى، بۇگىنىڭ بولسا، مانسىزدىكتەن باسقا ەش نىشان تانىتپاي، بەدىرەيىپ بۇل تۇر. ءومىرىمدى دە، ماحابباتىمدى دا ءسىزدىڭ جولىڭىزعا شالدىم پيداعا: قايدا جۇمساپ، قايدا قۇرت دەيسىز – ءوز اۋزىڭىزدان ايتىڭىزشى. ەسىل ىقىلاسىم قۇردىمعا قۇلاعان ساۋلەدەي قۇر بەكەرگە تارك بوپ بارادى. ءوزىم دە، مىنە، قۇرىپ بىتكەلى تۇرمىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءسىز وسى ءبىر سۇيەتىن-كۇيەتىنىڭىزدى ايتقاندا، مەن قاراپتان-قاراپ ماڭگۇرت تارتىپ، نە ايتارىمدى بىلمەي ابدىراپ قالام. كەشىرەرسىز، مەن سىزگە ەشتەڭە ايتا المايمىن. (كەتۋگە ىڭعايلانادى). قايىرلى ءتۇن!
ۆوينيسكيي. (الدىن كەس-كەستەپ). مىناۋ ۇيدە وزىمنەن باسقا جانە ءبىر پەندەنىڭ – مىنا ءسىزدىڭ ەسىل ءومىرىڭىزدىڭ بوستان بوسقا كۇيرەپ بارا جاتقانىن ويلاعاندا قايتىپ كۇيزەلەتىنىمدى كورسەڭىز عوي. ءسىز وسى نە كۇتىپ ءجۇرسىز؟ قارعىس اتقىر قانداي ءپالساپا اياعىڭىزعا تۇساۋ بوپ تۇر؟ تۇسىنسەڭىزشى ءوزىڭىز...
ەلەنا اندرەيەۆنا. (جۇزىنە تەسىلە قاراپ). يۆان پەتروۆيچ، ءسىز ماسسىز.
ۆوينيسكيي. مۇمكىن، و دا مۇمكىن...
ەلەنا اندرەيەۆنا. الگى دوكتور قايدا؟
ۆوينيسكيي. اندا... بۇگىن ماعان قونىپ شىقپاق. مۇمكىن، و دا مۇمكىن! مۇمكىن ەمەس نارسە بار ما، ءتايىرى!
ەلەنا اندرەيەۆنا. بۇگىن دە ءىشىپ الىپسىز! نەگە بۇيتەسىز؟
ۆوينيسكيي. مىنا قۋ تىرشىلىك ءىشىپ الساڭ عانا، ومىرگە ۇقسايتىن سياقتى... ماعان كەدەرگى بولماساڭىز ەكەن، ەلەنا!
ەلەنا اندرەيەۆنا. بۇرىن ءسىز ىشپەيتىن ەدىڭىز، ءبۇيتىپ كوپ سويلەمەيتىن دە ەدىڭىز... بارىپ ۇيىقتاڭىزشى! ءسىزدى كورسەم زەرىگىپ كەتەم.
ۆوينيسكيي. (قولىنا جارماسىپ). اياۋلىم مەنىڭ، اسىلىم...
ەلەنا اندرەيەۆنا. (رەنجىپ). جولاماڭىز ماعان... وسىندايىڭىزدى ءتىپتى جەك كورەم... (كەتەدى).
ۆوينيسكيي. (جالعىز). كەتتى دە قالدى...
پاۋزا.
مەن بۇنى وسىدان ون جىل بۇرىن مارقۇم اپايىمنىڭ قاسىنان كورىپ ەدىم. ول كەزدە بۇل ون جەتىدە ەدى دە، مەن وتىز جەتىدە ەم. سوندا نەگە عاشىق بوپ، ءسوز سالمادىم ەكەن؟ ويتۋىمە ول كەزدە ابدەن مۇمكىندىك بار ەدى عوي. سويتكەندە عوي، بۇل بۇگىندە مەنىڭ ايەلىم بولار ەدى... ءيا... وندا ءقازىر ەكەۋمىز مىنا نايزاعايدان بىرگە شوشىپ وياناتىن ەدىك... ول قورقىپ، مەنىڭ باۋىرىما تىعىلار ەدى. مەن ونى ايمالاپ: «قورىقپا، مەن قاسىڭدامىن عوي!» – دەر ەدىم. وي، شىركىن، وي نەتكەن تاماشا ەدى... تاماشالىعى سونداي، ءتىپتى وڭىمە كۇلكى جۇگىردى عوي... وي، توبا دەسەڭىزشى، باسىمدا سان ويلار ساپىرىلىسىپ ءجۇر-اۋ... نەگە قارتايدىم ەكەن؟ ول نەگە تۇسىنبەيدى ەكەن، ءا؟ الگى ءبىر ءدىلمارسىعانى، سامارقاۋ سويلەپ عيبرات ايتقانى، دۇنيەنىڭ قالاي قۇريتىنى تۋرالى ماعان ميىڭا قونبايتىن سالعىرت ويلارى مەنىڭ قارالاي زىعىردانىمدى قايناتاتىنىنا ناعىپ تۇسىنبەيدى ەكەن؟
پاۋزا.
قاپ، قالاي قاپى سوعىپ قالدىم دەسەڭشى! الگى پروفەسسور سىماقتى، بەلىن كوتەرە الماي جۇرگەن بەزگەلدەكتى سونداي قادىرلەۋشى ەدىم-اۋ، ول دەگەندە كوك وگىزدەي كونتەرىلەنىپ، بار جۇمىسىن ءبىتىرىپ بەرۋشى ەم! سونيا ەكەۋمىز مىنا قونىسىنىڭ بار شارۋاسىن جايعاستىرىپ ەك؛ ەكەۋمىز كۋلاكتار قۇساپ، تۇزسىز ماي، بۇرشاق، سۇزبە ءبارىن ساتىپ ساۋدا جاسايتىن ەدىك. سوندا سولاردىڭ شەتىنەن اۋىز ءتيىپ تە كورمەيتىنبىز. تيىننان-تيىن بالالاتىپ، مىڭداعان سومدى وزىنە سالىپ وسە بەرەتىنبىز. ونىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىنە ماقتانىپ كوكىرەگىمىزدى كوتەرۋشى ەك. ولارسىز ءومىر سۇرە المايتىنداي، ءتىپتى اۋا جۇتا المايتىنداي كورۋشى ەك! ونىڭ قالامىنان تۋعان، اۋزىنان شىققان ءسوز، ءار ءسوز دانىشپاندىقتىڭ شىرقاۋ شىڭىنداي كورىنۋشى ەدى... ال، ەندى ءقازىر... مىنە، ول وتستاۆكاعا شىقتى، نە ءبىتىرىپ، نە تىندىرعانى ەندى بەلگىلى بولدى: ولگەندە ونىڭ ارتىندا قالار ءبىر بەت مۇراسى جوق ەكەن، ونىڭ ەسىمىن ءبىر جان بىلمەيدى ەكەن، ول بىلايعى جۇرت ءۇشىن ەشكىم دە ەمەس ەكەن! سابىننىڭ اسپانعا اينالىپ شىعا كەلەتىن اق ەزۋ كوپىرشىگى ەكەن، انشەيىن! سويتسەم، مەن الدانىپپىن، اقىماق ەكەم!
ۇستىندە جيلەتى دە، گالستۋگى دە جوق، تەك سيۋرتۋك كيگەن استروۆ كىرەدى. كوڭىلدى. قاسىنا گيتارا ۇستاعان تەلەگين ەرىپتى.
استروۆ. وينا!
تەلەگين. جۇرت ۇيىقتاپ جاتىر عوي!
استروۆ. وينا!
تەلەگين باياۋلاتا كۇي شالادى. (ۆوينيسكييگە). جالعىزسىز با؟ حانىمدار جوق پا؟ (باياۋلاتىپ ءان قوسادى). «پەشىڭدى قۇلات، ءۇيىڭدى قۇلات، يەڭە ۇيىقتار ورىن تاپ!» نوسەر وياتىپ جىبەردى. كەرەك-اق جاڭبىر! ساعات قانشا ءوزى؟
ۆوينيسكيي. سايتان ءبىلسىن!
استروۆ. قۇلاعىما ەلەنا اندرەيەۆنانىڭ داۋىسى ەستىلگەندەي بولىپ ەدى عوي!
ۆوينيسكيي. ول الگىندە عانا وسىندا بولعان!
استروۆ. قاتقان كەلىنشەك! (ستول ۇستىندەگى شىنىلارعا كوز تاستايدى) دارىلەر-اۋ، شاماسى! رەسەپتەرى نەتكەن كوپ! حاركوۆتىڭ دا، موسكۆانىڭ دا، تۋلانىڭدا دارىگەرلەرىنىڭ قولى ءجۇر! قايداعى ءبىر سارىق اۋرۋىنا بولا، بارلىق قالالاردى ىعىر قىلعان ءتۇرى بار. ول ءوزى، شىنىندا دا، اۋرۋ ما، جوق، ادەيى ىستەي مە؟
ۆوينيسكيي. اۋرۋ.
پاۋزا.
استروۆ. سەن بۇگىن ناعىپ جابىرقاۋسىڭ. الدە الگى پروفەسسوردى اياپ تۇرسىڭ با؟
ۆوينيسكيي. مازامدى الما.
استروۆ. بالكىم، پروفەسسورشاعا عاشىق شىعارسىڭ.
ۆوينيسكيي. ول ايەل – مەنىڭ دوسىم.
استروۆ. دوستاسىپ تا ۇلگەردىڭدەر مە؟
ۆوينيسكيي. «ۇلگەردىڭ بە» دەگەنىڭ نە ءسوز؟
استروۆ. ايەل ەركەكپەن دوستاسۋ ءۇشىن اۋەلى تانىسى، سوسىن كوڭىلدەسى، سودان سوڭ بارىپ دوسى بولادى.
ۆوينيسكيي. ناقۇرىستاردىڭ ءپالساپاسى!
استروۆ. قالايشا؟ ءيا... مويىنداعانىم دۇرىس. وسى مەن، شىنىندا دا، ناقۇرىس بولىپ بارام. كورىپ تۇرسىڭ عوي – ماسپىن. ادەتتە ايىنا ءبىر رەت قانا ءبۇيتىپ ماس بولعانشا ءىشۋشى ەم. ال، ەندى ماس بولدى بار عوي، ناعىز بارىپ تۇرعان وسپادارسىزدىڭ ءوزى بولىپ شىعا كەلەم. ول كەزدە ماعان ەدىلدىڭ سۋى جۇلىقتان كەلمەيدى. قانداي قيىن وپەراسيالاردى دا وپ-وڭاي-اق قاعىپ تاستايمىن. بولاشاق جايىندا نە كەرەمەت جوسپارلار جاسايمىن. ونداي كەزدە ءوزىمدى اپەندە سانايمىن. ادامزاتقا شاش-ەتەكتەن پايدا كەلتىرىپ ءجۇرمىن دەپ ويلايمىن. ول كەزدە بار عوي، مەن وزىمە ءوزىم ءبىر ءوز الدىنا دەربەس فيلوسوفيالىق ءىلىم اشقان اسقان دانىشپان كورىنەم دە، مىنا سىزدەردىڭ ءبارىڭىز جاي-انشەيىن كوبەلەك... جوق، ءتىپتى ميكروب سەكىلدى بىردەڭە بوپ كەتەسىزدەر. (تەلەگينگە). ۆافليا، وينا!
تەلەگين. دوستىم، سەنىڭ جولىڭدا جانىمدى پيدا شالۋعا بارمىن، ءبىراق ءقازىر ءۇيدىڭ ءىشى تۇگەل ۇيىقتاپ جاتىر عوي!
استروۆ. وينا!
تەلەگين باياۋلاتا كۇي تارتادى.
ىشسەك قايتەدى. جۇرىڭدەر، انا جاقتا تاۋسىلماعان كونياك قالدى. تاڭ سىبىرلەي بىزگە تارتامىز. جاراماي ما؟ مەنىڭ ءبىر فەلدشەرىم بار. ەشقاشان «جاراي ما» دەمەيدى، «دجارايما» دەيدى. بارىپ تۇرعان ارامزا. دجاراي ما؟ (كىرىپ كەلە جاتقان سونيانى كورىپ). كەشىرەرسىز، مەن گالستۋك تاقپاپ ەدىم. (تەز شىعىپ كەتەدى).
تەلەگين ەرە شىعادى.
سونيا. ۆانيا اعاي، دوكتور ەكەۋىڭىز تاعى ءىشىپ العانسىزدار ما؟ جاراسقان ەكەن قوس قىران. دوكتوردىڭ ىلعي وسىلاي بۋسانىپ جۇرەتىن ادەتى. ال ساعان نە جورىق؟ سەنىڭ جاسىڭدا بۇل ۇيات قوي!
ۆوينيسكيي. بۇل ارادا كىمنىڭ قانشا جاستا ەكەنىندە قالىپ تۇرعان قانداي شارۋا بار؟ ءومىردىڭ ءوز سيقى سونداي سۇمپايى بولسا، كولەڭدەگەن كوك ساعىمعا الدانا تۇرعاننان باسقا امالىڭ قايسى؟ قۇر الاقان قۇلازىپ وتىرعاننان ول دا، ايتەۋىر، شۇكىرشىلىك قوي.
سونيا. پىشەن بولسا – ماياۋلاۋسىز جاتىر، كۇن بولسا مىناۋ – كۇندە سەلدەتىپ تۇرعانى. ال سەن بولساڭ – قايداعى ءبىر كوك ساعىمدى قۋىپ كولەڭدەپ جۇرگەنىڭ. شارۋانىڭ شارتاراپ بولىپ جاتقانىنان حابارىڭ دا جوق... جالعىز ءوزىم تىپىرلاي-تىپىرلاي ابدەن شارشادىم (شوشىپ كەتىپ). اعاتاي، كوزىڭدە جاس تۇر عوي!
ۆوينيسكيي. قايداعى جاس! انشەيىن اقىماقتىق قوي... سەنىڭ الگى ءبىر قاراعانىڭ مارقۇم اناڭدى ەسىمە تۇسىرگەنى. اياۋلى... (بەتىنەن قولىنان سۇيەدى). اياۋلى اپايىم... اپاتايىم... سەن قايداسىڭ؟ ەگەر سول مۇنىڭ ءبارىن بىلسە عوي. مۇنى ول بىلسە عوي!
سونيا. سىزگە نە بولعان، اعاتاي! ول نەنى بىلۋگە ءتيىستى ەدى؟
ۆوينيسكيي. اۋىر... جاقسى ەمەس... ەشتەڭە ەتپەس... كەيىن بىلەرسىڭ. جارايدى، مەن كەتتىم... (كەتەدى).
سونيا. (ەسىكتى قاعىپ). ميحايل لۆوۆيچ! ءسىز ۇيىقتاپ قالعان جوق پا ەدىڭىز؟ ءبىر مينۋتكە شىعىپ كەتىڭىزشى!
استروۆ. (ەسىك سىرتىنان). ءقازىر! (سالدەن كەيىن گالستۋگىن تاعىپ، جيلەتىن كيىپ شىعادى). نە بۇيىراسىز؟
سونيا. زاۋقىڭىز سوعىپ بارا جاتسا، ءوزىڭىز ءىشىڭىز، جالىنامىن، اعاتايىما اراق ىشكىزە كورمەڭىزشى! وعان اراق ءتىپتى جاقپايدى.
استروۆ. جارايدى. بۇدان بىلاي ىشپەي-اق قويايىق!
پاۋزا.
ءقازىر ءوز قونىسىما اتتانامىن. ۋادە - قۇدايدىڭ اتى. ات جەگىپ بولعانشا تاڭ اتىپ ۇلگەرەدى.
سونيا. سىرتتا جاڭبىر عوي. تاڭ اتقانشا كىدىرسەڭىزشى.
استروۆ. بۇلتتىڭ بەتى اۋدى. بىزگە سىركىرەپ تۇرعان ءبىر شەتى عانا. جولىمنان قالمايىن. بۇدان بىلاي اكەڭىزگە بولا مەنى شاقىرتا كورمەڭىز. مەن وعان بۇنىڭىز بۋىننىڭ سارىعۋى دەسەم، ول، جوق «قۇياڭ» دەيدى، مەن جاتىڭىز دەسەم، ول تۇرەگەلىپ وتىرادى. ال بۇگىن، ءوزىڭىز كوردىڭىز عوي، ءتىپتى سويلەسكىسى دە كەلمەيدى.
سونيا. ءيا، بابى تاپتىرمايتىنى راس. (بۋفەتتەن بىردەڭە ىزدەپ). تاعام اۋىز تيمەيسىز بە؟
استروۆ. تيسەم تيەيىن.
سونيا. مەن تۇندە تاماقتانعاندى جاقسى كورەم. بۋفەتتە بىردەڭە بار سياقتى ەدى عوي. ول زامانىندا ايەلدەردەن قاتتى جولى بولعان كىسى دەيدى عوي. سول نەمەلەر ءوزىن ەركەلەتە-ەركەلەتە ابدەن ەسىرتىپ جىبەرگەن سياقتى. مىنە، ىرىمشىك تابىلدى، الىڭىز.
ەكەۋى بۋفەتتىڭ جانىندا تۇرەگەلىپ تۇرىپ تاماق جەيدى.
استروۆ. مەن بۇگىن اۋزىما تاماق الماپپىن، تەك ىشە بەرىپپىن. ءسىزدىڭ اكەڭىز مىنەزسىز كىسى ەكەن. (بۋفەتتەن بوتەلكە سۋىرىپ). بولا ما؟ (ءبىر ريۋمكا قۇيىپ ىشەدى). بۇل ارادا ەشكىم جوق، كۇلبىلتەلەمەي اشىق سويلەسەيىك. بىلەسىز بە، مەن ءسىزدىڭ ۇيىڭىزدە ءبىر اي دا تۇرا الماس ەم، مىنانداي قاپىرىق اۋادان الدەقاشان تۇنشىعىپ ولەر ەم... الگى كىتابى مەن سىرقاتىنان باسقانى بىلمەيتىن اكەڭىز، ءومىر بويى تورتاڭدايتىن دا جۇرەتىن ۆانيا اعايىڭىز، اجەڭىز اقىر اياعىندا، الگى وگەي شەشەڭىز...
سونيا. وگەي شەشەمنەن نە كوردىڭىز؟
استروۆ. ادامنىڭ ءوڭى دە، كيىمى دە، جانى دا، وي-پيعىلى دا ءبارى ادەمى بولعانى لازىم. ونىڭ ادەمى ەكەنىنە داۋ جوق، ءبىراق... ىشكەن-جەگەننەن، ۇيىقتاعاننان، سەرۋەن قۇرىپ، اجارىمەن ءبارىمىزدىڭ باسىمىزدى اينالدىرعاننان باسقا ەشتەڭەگە زاۋقى سوقپايدى ەكەن. ءوز موينىنا ەشقانداي مىندەت المايدى، ول ءۇشىن وزگەلەر قىزمەت قىلسا بولعانى... سولاي ەمەس پە؟ ەندەشە مۇنداي بوس سەندەلگەن ءومىر دە تازادىق بولۋى مۇمكىن ەمەس.
پاۋزا.
بالكىم تىم قاتال ايتىپ تۇرعان شىعارمىن. كىم ءبىلىپتى، ولاي ەمەس شىعار. مەن دە ءسىزدىڭ ۆانيا اعايىڭىز سياقتى ومىرگە ريزا ەمەس كىسىمىن... الدە سودان ەكەۋمىز دە ەشتەڭەگە كوڭىلى بىتپەيتىن تورتاڭ-توسىراڭ بوپ بارا جاتقان شىعارمىز.
سونيا. ءسىز ومىرگە ريزا ەمەسسىز بە؟
استروۆ. جالپى ومىردە عاشىقپىن، ءبىراق ءبىزدىڭ مىناۋ ءومىردى، ۋەزدىڭ ءومىرىن، ورىستىڭ ءومىرىن، توعىشارلىق ءومىردى ىنتى-شىنتىممەن جەك كورەم. ال، مەنىڭ جەكە باسىمنىڭ تىرشىلىگىن الىپ قارايتىن بولساق، ونىڭ دا قۇداي-اقى، جەتىسىپ تۇرعانى شامالى. بىلەسىڭ بە، ەگەر قاراڭعى تۇندە قالىڭ ورماننىڭ اراسىندا كەلە جاتىپ، جەر تۇبىنەن ءبىر وت كورەر بولساڭ، شارشاعانىڭدى دا، قاراڭعىنى دا، جولداعى بەتىڭنەن تىرناپ، ەتەگىڭنەن تارتىپ جاتقان تىكەندى بۇتالاردى دا ءبىرجولاتا كەتەسىڭ عوي. ءوزىڭىز بىلەسىز، وسى ۋەزدە ايانباي ەڭبەك ەتەتىن بىرەۋ بولسا، ول مىنا مەنمىن؛ تاعدىر ماعان تاۋقىمەتىن اياماي-اق تارتقىزىپ كەلەدى، كەيدە ءتىپتى مۇنداي ازاپقا شىداي الماستاي كورىنەم، ءبىراق، مەنىڭ الدىمنان الگىندەي جىلتىلداپ تۇرعان وت جوق. مەن ءوزىم ءۇشىن ەشتەڭە تالاپ ەتپەيمىن، مەن ادامداردى دا جەك كورەتىن بولىپ بارام. بىرەۋدى ءولىپ-وشىپ ۇناتىپ كورمەگەنىمە دە كوپ بولىپتى.
سونيا. ەشكىمدى جاقسى كورمەيسىز بە؟
استروۆ. ەشكىمدى دە. تەك ءسىزدىڭ ۇيدەگى كۇتۋشى كەمپىردى عانا باياعى ادەتىم بويىنشا ەپتەپ ءىش تارتاتىن سياقتىمىن. مۇجىقتار بولسا بىرىنەن-بىرى وتكەن نادان، ناس، ال ينتەلليگەنسيامەن ءتىل تابىسۋ قيىن. ولار قارالاي شارشاتادى. ولاردىڭ ءبارى دە ءبىزدىڭ ەسكى تانىستارىمىز، ويلارى تاياز، سەزىمدەرى تاڭقى، مۇرنىنان ارعىنى كورمەيدى، قىسقاسى شەتىنەن اقىماق. ال، ازىن-اۋلاق اقىلى بارلارى اشۋشاڭ، جوقتان وزگەنى ويلاپ، جىكتەپ-تالداپ، قاراپتان قاراپ سىركەلەرى سۋ كوتەرمەيدى... ءسال نارسەگە بولا جىلاپ-سىقتاپ، ءسال نارسەگە بولا وشىگىپ، داتتاپ باعادى، كىسىگە قىرىن قاراپ، قىرىستاپ: «وي، سونى قويشى، قويانشىق قوي»، «ءاي، ول مىلجىڭنان نە شىعۋشى ەدى» – دەپ قارالاي تورىعىپ جۇرگەندەرى. ماعان قانداي ايدار اتاق تاعارلارىن بىلمەگەندە: «بۇل ءبىر قىزىق ادام» دەپ، كەكەپ-موشقايدى. مەن ورماندى سۇيسەم – ول دا تاڭسىق، ەت جەمەسەم – ول دا تاڭسىق. كىسىگە دەگەن ۇيىرسەكتىك، ادال تازا كوزقاراس الدەقاشان قۇرىعان... ەندى ىزدەسەڭ دە تابا المايسىڭ. (اراق ىشپەك بولادى).
سونيا. جوق، وتىنەمىن، جالىنامىن، ەندى ىشپەي-اق قويىڭىزشى.
استروۆ. نەگە ءوي دەيسىز؟
سونيا. سىزگە اراق ىشكەن جاراسپايدى. ءسىز سونداي سىمباتتىسىز، داۋسىڭىز دا سونداي نازىك... ول ول ما، ءسىز مەن كورگەن ادامداردىڭ بارىنە دە ۇقسامايسىز، ءسىز سونداي ادەمىسىز. ءسىز الگى كارتا ويناپ، اراقتان اۋىزى قۇرعامايتىن ءقارادۇرسىن ادامدارداي بولۋعا سونشا نەگە قۇمارتاسىز؟ ءسىز ويتپەڭىزشى، وتىنەمىن! ءسىز ادامدار تابيعات بەرگەندى مولايتۋدىڭ ورنىنا جوعالتۋعا، قۇلپىرتۋدىڭ ورنىنا قۇرتۋعا قۇمار دەپ ءوزىڭىز ايتۋشى ەدىڭىز عوي! ەندەشە، نەگە ءوزىڭىز قۇرتاسىز؟ ويتپەڭىزشى، جالىنامىن، جالبارىنام، ويتە كورمەڭىزشى!
استروۆ. (قولىن ۇسىنىپ) ەندىگارى ىشپەيمىن.
سونيا. ماعان ۋادە بەرەسىز بە؟
استروۆ. ۋادەم، ۋادە!
سونيا. (قولىن قىسىپ) شەكسىز ريزامىن سىزگە!
استروۆ. جاقسى! مەن ايىقتىم. كوردىڭىز بە ابدەن قۇلانتازا ايىعىپ كەتىپ، ەندى ولە-ولگەنشە وسى قالپىمنان تانبايمىن. (ساعاتىنا قارايدى)، ءسويتىپ، الگى اڭگىمەمىزدى جالعاستىرايىق. جاڭا ساعان مەنىڭ داۋرەنىم ءوتتى، ەندى ءبارى كەش دەپ ەدىم عوي... قارتايدىم، جۇمىس تا قاجىتتى، تۇرپايىلانىپ تا ءبىتتىم، سەزىمىم دە دوكىر تانتقان، ەندى ماعان كىسىمەن ءتىل تابىسۋ ونشا وڭاي بولا قويماس. ەشكىمدى جاقسى كورمەپپىن، ەندى كىمدى جاقسى جاقسى كورىپ قارق قىلا قويارمىن دەيسىڭ؟ ەندى مەنى قىزىقتىراتىن جالعىز نارسە سۇلۋلىق قانا سياقتى. ول دەگەندە ەنجار قالا المايمىن. ەگەر ەلەنا اندرەيەۆنا زاۋقى سوقسا، مەنىڭ باسىمدى ءبىر كۇندە-اق شىر كوبەلەك اينالدىرىپ الا الاتىنداي كورىنەدى دە تۇرادى... ول ءبىراق ماحاببات تا، ۇيىرسەكتىك تە ەمەس قوي... (قولىمەن كوزىن باسىپ، ەكى يىعى سەلك-سەلك ەتەدى).
سونيا. سىزگە نە بولعان؟
استروۆ. ونى ۇمىتاتىن ۋاقىت بولدى ەمەس پە!
پاۋزا.
سونيا. ايتىڭىزشى، ميحايل لۆوۆيچ... ەگەر مەنىڭ ءبىر قۇربىم نە ءسىڭلىم
بولىپ، ونىڭ ءسىزدى ءولىپ-وشىپ سۇيەتىنىڭ بىلسەڭىز، ءسىز وعان قالاي قارار ەدىڭىز.
استروۆ. (يىعىن قيقاڭداتىپ). بىلە المادىم. شاماسى، وعان سۇيە المايتىنىمدى سەزدىرۋگە تىرىسىپ باعاتىن شىعارمىن... ءجا، ول تۋرالى ءتىپتى باسىم دا اۋىرمايتىن سياقتى. قانشا دەگەنمەن، قايتۋ كەرەك بولسا، قايتاتىن ۋاقىت بولدى. ساۋ تۇر، كوگەرشىنىم، ايتپەسە، بۇل تۇرىمىزبەن ەكەۋىمىز تاڭ اتقانشا مىلجىڭداسا بەرەر ءجايىمىز بار. (قولىن قىسادى). مەن، ەگەر رۇقسات ەتسەڭىز، قوناق ءۇي ارقىلى شىعىپ كەتەيىن، ويتپەسە، ورتا جولدان ءسىزدىڭ اعايىڭىز ۇستاپ قاپ جۇرەر. (كەتەدى).
سونيا. (جالعىز). ءسۇيتىپ ماعان ەشتەڭە ايتپادى... ونىڭ جانى مەن جۇرەگى مەن ءۇشىن الگى شىتىرمان جۇمباق، سۇيتە تۇرا، مەن ءوزىمدى ءبىر ءتۇرلى باقىتتى سەزىنەتىنىم قالاي؟ (كۇلىپ جىبەرەدى). مەن وعان جاڭا ءسىز سونداي سىمباتتىسىز، يناباتتىسىز، داۋسىڭىز دا سونداي نازىك دەدىم-اۋ... سونىم ىڭعايسىز بولماي ما ەكەن؟ سويدەگەنىمە داۋسى دىرىلدەپ كەتتى، قۇلاعىما كۇيدەي جاعادى، اۋادا ءالى قالقىپ ءجۇر... مەنىڭ ءسىڭلىم تۋرالى اڭگىمەگە ول اتىمەن تۇسىنبەدى... وسىنشاما اجارسىز بولعانىم قانداي وكىنىشتى! نەتكەن سۇمدىق! اجارسىز ەكەنىمدى جاقسى بىلەم... وتكەن جەكسەنبىدە شىركەۋدەن شىعىپ كەلە جاتقانىمدا سويلەسىپ تۇرعان ايەلدەردىڭ ءبىرىنىڭ مەن تۋرالى: «ول سونداي قايىرىمدى تاربيەلى قىز، ءبىراق، ءبىر وكىنىشتىسى، سونداي اجارسىز»، – دەگەنىن ءوز قۇلاعىمنان ەستىدىم. اجارسىز قىز...
ەلەنا اندرەيەۆنا شىعادى.
ەلەنا اندرەيەۆنا (تەرەزەنى اشادى)، نوسەر باسىلدى. اۋا قانداي تاماشا!
پاۋزا.
دوكتور قايدا؟
سونيا. كەتىپ قالدى.
پاۋزا.
ەلەنا اندرەيەۆنا. سوفي!
سونيا. نە؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءسىز ماعان قاشانعا دەيىن ءبۇيتىپ بۇرتياسىز دا جۇرەسىز. ءبىزدىڭ بىر-بىرىمىزگە جاساعان ەشقانداي جاماندىعىمىز جوق. ەندەشە، قاراپتان-قاراپ سىزدانعاننان نە بىتەدى؟ جەتەر وسى دا...
سونيا. مەن ءوزىم ايتام با دەپ ءجۇر ەم... (قۇشاقتايدى). وسى رەنجىسكەنىمىز جەتەر.
ەكەۋى دە قاتتى تولقيدى.
سونيا. پاپام جاتتى ما؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. جوق، قوناقۇيدە وتىر... ەكەۋىمىز اپتالاپ بويى بىر-بىرىمىزبەن سويلەسپەيمىز. نەگە ەكەنىن ءبىر ءتاڭىر بىلەدى...
(بۋفەتتىڭ اشىق تۇرعانىن كورىپ). بۇل نە؟
سونيا. ميحايل لۆوۆيچ تاماق جەدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. شاراپ تا بار ما؟.. كەل، ەكەۋىمىز برۋدەرشافت ىشەيىك.
سونيا. جارايدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءبىر-بىر ريۋمكادان ءىشىپ قويساق قايتەدى... (قۇيادى). وسى جاقسى. الدىمەن سەن ءىش!
سونيا. سەن ءىش.
ىشپەس بۇرىن سۇيىسەدى.
مەن باياعىدا-اق تاتۋلاسقىم كەلگەن-دى، ءبىراق قىسىلىپ ءجۇر ەدىم...
(جىلايدى).
ەلەنا اندرەيەۆنا. سەن نەگە جىلايسىڭ؟
سونيا. ەشتەڭە ەمەس، ءجاي انشەيىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءجا، جەتەر.
(جىلاپ جىبەرەدى).
اپەندەم-اي، مەنى دە جىلاتتىڭ-اۋ...
پاۋزا.
سەن مەنى اكەڭە ءبىر ءوش ەسەبى بوپ كۇيەۋگە شىققان سۇمپايى ايەل كورەسىڭ عوي؟ ەگەر سەنەر بولساڭ، انت-سۋ ىشەيىن – مەن ونى ءسۇيۋى ەدىم. عالىم، اتاقتى ادام بولعاسىن سىرتىنان قاتتى قۇمارتۋشى ەدىم. سويتسەم، ونىم ناعىز ماحاببات ەمەس، انشەيىن قىزىعۋشىلىق ەكەن. ءبىراق، ول كەزدە شىنىمەن عاشىقپىن دەپ ويلايتىنمىن. مەنىڭ جازىعىم قانشا؟ ال، سەن بولساڭ، ءبىزدىڭ تويىمىز وتپەي جاتىپ، بويىڭدى مەنەن اۋلاق سالىپ، سەكەم العان كىسىدەي سەزىكتەنىپ قاراپ ابدەن ازاپتانىپ ءبىتتىڭ.
سونيا. ءجا، جاڭا عانا تاتۋلاستىق ەمەس پە؟ ەندى ۇمىتايىق ءبارىن...
ەلەنا اندرەيەۆنا. سەن بۇدان بىلاي ماعان ءويتىپ قاراما – ول ساعان جاراسپايدى. بارىنە دە سەنۋ كەرەك، ايتپەسە، ءومىر ءسۇرۋ توزاققا اينالىپ كەتەدى.
پاۋزا.
سونيا. سەن ماعان دوس رەتىندە شىنىڭدى ايتشى... باقىتتىسىڭ با؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. جوق.
سونيا. مەن ونى بىلەتىنمىن. تاعى دا ءبىر سۇراق. تەك شىنىڭدى ايت – جاس كۇيەۋىڭ بولعانىن قالار ما ەدىڭ؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. سەن ءوزىڭ ءسابي ەكەنسىڭ عوي. ارينە، قالاعاندا قانداي؟ (كۇلەدى). تاعى دا سۇراق قويشى، تاعى دا سونيا، ساعان دوكتور ۇناي ما؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. وتە ۇنايدى.
سونيا. (كۇلەدى) مەنىڭ سيقىم اقىماق كىسىنىڭ سيقىنا ۇقسايتىن شىعار... سولاي عوي؟ ول بولسا باياعىدا كەتىپ قالدى، ال مەن بولسام مىنە، ونىڭ داۋىسى مەن اياق باسقانىن الگە دەيىن ەستىپ تۇرمىن؛ قاپ-قاراڭعى تەرەزەگە قاراسام دا، سونىڭ ءجۇزىن كورگەندەي بولام. تۇگەل ايتىپ بولعانشا مۇرشا بەرشى... ءبىراق ول جايىندا ءبۇيتىپ جاسىرماي ايتۋعا ۇيالام. مەنىڭ بولمەمە بارايىقشى، سوندا اڭگىمەلەسەيىك. مەن ساعان ەسۋاس كىسى سياقتى كورىنەتىن شىعارمىن؟ راس پا... ول تۋرالى ماعان بىردەڭە ايتشى...
ەلەنا اندرەيەۆنا. نە ايت دەيسىڭ؟
سونيا. ول سونداي اقىلدى... قولىنان كەلمەيتىنى جوق... اعاش تا وتىرعىزا الادى، ادامداردى ەمدەي دە الادى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. گاپ ورماندا ما ەكەن، مەديسينادا ما ەكەن... سۇيىكتىم اۋ، تۇسىنسەڭشى ول تالانت قوي! ال، سەن تالانت دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلەسىڭ بە ءوزىڭ؟ تالانت دەگەن – باتىلدىق، ەركىن ويلاپ الاتىن اقىلدى باس، كەڭگە قۇلاش سەرمەيتىن قارىمدىلىق. اعاش وتىرعىزسا، ول بۇدان مىڭ جىل كەيىن نە بولاتىنىن كوز الدىنا ەلەستەتە الادى، بۇكىل ادامزاتتىڭ باقىتتى بولاتىنىن الدىن الا كورىپ بىلەدى. ونداي ادامدار وتە سيرەك كەزدەسەدى. سوندايلاردى ءسۇيۋ كەرەك. ول ىشەتىن شىعار، كەيدە دورەكى سويلەيتىن شىعار – وندا تۇرعان نە بار ەكەن! تالانتتى ادامدار روسسيا جاعدايىندا تاپ-تازا، اق پەرىشتە بوپ جۇرە المايدى. ءوزىڭ ويلاشى، الگى دوكتوردىڭ ءومىرى قانداي تاۋقىمەت! جول بولسا، باتتاسقان باتپاق، شاقىرلاعان اياز، جالاڭداعان بوران، جەر-اياعى قاشىق، حالىق بولسا، شەتىنەن تۇرپايى، شەتىنەن دورەكى، توڭىرەگىڭ تولى – جوقتىق، ىندەت، ىلعي وسىنداي جاعدايدا ەڭبەك ەتىپ، كۇرەس جۇرگىزىپ كەلە جاتقان كىسى قىرىققا ءوتىپ قايدان تاپ-تازا، ساپ-ساۋ بوپ جۇرە الاتىن ەدى؟ (بەتىنەن ءسۇيىپ). مەن ساعان شىن جۇرەكتەن تىلەكتەسپىن، سەن باقىتتى بولۋعا سونداي لايىق جانسىڭ. (ورنىنان تۇرادى). ال مەن بولسام، كورگەن تۇستەي ساعىمداي تەز جوعالاتىن كوپ كۇڭكىلدەك كەزدەيسوق ادامداردىڭ ءبىرىمىن... ونەر قۋىپ تا، كۇيەۋگە شىعىپ تا، عاشىق بولىپ تا باياندى ەشتەڭە تابا المايمىن، جەردە دە، مەن ءبىر توبەدەن تۇسكەندەي كەزدەيسوق اداممىن. شىنىمدى ايتسام، سونيا، مەن سونداي باقىتسىزبىن! (قاتتى تولقىپ، سەندەلىپ كەتەدى). جوق، بۇل دۇنيەدە باقىت جوق! جوق! جوق! سەن ماعان كۇلىپ تۇرعاننان ساۋمىسىڭ؟!
سونيا. (بەتىن قولىمەن باسىپ كۇلەدى). ال مەن سونداي باقىتتىمىن! شەكسىز باقىتتىمىن!
ەلەنا اندرەيەۆنا. كۇي ويناعىم كەلىپ تۇرعانىن قاراشى. ءقازىر قۋانا-قۋانا كۇي شالار ەم، شىركىن!
سونيا. ەندەشە، وينا! (قۇشاقتايدى). ۇيقىم ءبارىبىر كەلمەيدى... ويناي عوي!
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءقازىر. اكەڭ ۇيىقتاعان جوق. اۋىرعان كەزىندە مۋزىكانى سۋقانى سۇيمەيدى. بارىپ سۇراپ كەلشى. رۇقسات ەتسە، ويناپ بەرەيىن.
بار.
سونيا. ءقازىر. (كەتەدى).
كۇزەتشىنىڭ توقىلداعى ەستىلەدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ويناماعانىما دا ءبىراز بولىپتى. كۇي ويناسام، اقىماق ادامداي اعىل-تەگىل جىلاي جونەلەمىن. (تەرەزەگە). توقىلداق سوعىپ تۇرعان سەنسىڭ بە ەفيم؟
كۇزەتشىنشش داۋىسى: «مەن!»
توقىلداتپا، قوجايىن سىرقات.
كۇزەتشىنىڭ داۋىسى: «ءقازىر كەتەيىن!» (ىسقىرادى). «جۋچكا، كا، كۇنىم! جۋچكا!».
پاۋزا.
سونيا. (قايتىپ ورالىپ). «بولمايدى»، – دەدى.
شىمىلدىق
ءۇشىنشى پەردە
سەرەبرياكوۆ ءۇيىنىڭ قوناقجايى. وڭ جاقتا، سول جاقتا، ورتادا – ءۇش ەسىك. كۇندىز.
ۆوينيسكيي، سونيا ەكەۋى وتىر جانە ەلەنا اندرەيەۆنا ويعا باتىپ سەندەلىپ ءجۇر.
ۆوينيسكيي. گەر پروفەسسور مەيىرىمى ءتۇسىپ، بۇگىنگى ساعات بىرگە بارىمىزگە وسى قوناقجايعا جينالۋعا پارمەن ەتكەن ەكەن. جارىق جالعانعا تاعى قانداي جار شاشپاقشى ەكەن، ەستيىكشى؟!
ەلەنا اندرەيەۆنا. شاماسى، ءبىر شارۋاسى بولعان شىعار.
ۆوينيسكيي. ءاي، سونىڭ قانداي شارۋاسى بولۋشى ەدى! بىلجىراتىپ بىردەڭە جازىپ، باسقالاردىڭ باقىتىن قارالاي قىزعانىپ، تالاعى تارس ايرىلعاننان باسقا سونىڭ قولىنان نە كەلۋشى ەدى!
سونيا. (رەنجىپ). اعاتاي!
ۆوينيسكيي. ءجا، ايىپتىمىن. (ەلەنا اندرەيەۆنانى كورسەتىپ). قارايمىن دا، سۇيىنەم: جالقاۋلىقتان ابدەن جۇرىسىنەن جاڭىلىپ، شايقالاقتاپ قالىپتى. سۇيكىمدى-اق ەمەس پە! ايتۋعا ءسوز جەتپەيدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. كۇنى بويى ىزىڭدايسىز دا وتىراسىز. قايتىپ جالىقپايسىز! (مۇڭدانىپ). ءىشىم پىسقاننان ءولىپ بارام، نە ىستەرىمدى بىلمەيمىن!
سونيا. (يىعىن قيقاڭداتىپ) ءىس قىلعىسى كەلگەن كىسىگە ءىس از با؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ماسەلەن؟
سونيا. شارۋاشىلىققا قارا، جۇرتتى ەمدە، بالا وقىت. از بوپ تۇر ما؟ پاپام ەكەۋىڭىز كەلمەي تۇرعاندا ۆانيا اعاي ەكەۋىمىز بازارعا بارىپ ءۇن ساتاتىنبىز.
ەلەنا اندرەيەۆنا. قولىمنان كەلمەيدى. ونىڭ ۇستىنە، سونىڭ ەشقايسىسىنا زاۋقىم سوقپايدى. تەك الگى جوعارى يدەيالى رومانداردا عانا بىرەۋلەر مۇجىقتاردى وقىتىپ، ەمدەپ بوسقا ارام تەر بولىپ جاتپايتىن با ەدى. ال، مەن قايتىپ، باس جوق، كوز جوق، ولاردىڭ ورتاسىنا جەتىپ بارىپ، اۋرۋ ەمدەپ، بالا وقىتۋعا بىلەك سىبانىپ كىرىسىپ كەتە قويايىن!
سونيا. ال، مەن ولاردى وقىتىپ، ەمدەۋگە بولمايتىنىنا تۇسىنبەي تۇرعانىم. ءسال شىداپ كورسەڭ، ارتىنان وپ-وڭاي-اق ۇيرەنىپ كەتپەيسىڭ بە؟ (قۇشاقتايدى). زەرىكپە، باۋىرىم! سەن زەرىككەننەن وزىڭە ءوزىڭ ورىن تاپپاي ءجۇرسىڭ. ال زەرىگۋ مەن سايرانپازدىڭ جۇرتقا جۇعاتىن جۇقپالى ىندەت ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ كورشى انە: ۆانيا اعاي ەشتەڭە ىستەمەي، كولەڭكەڭ قۇساپ، قاسىڭنان ءبىر ەلى شىقپاي قۇر سەندەلىپ كەتتى. مەن دە، مىنە، بار شارۋامدى تاستاپ، سەنىمەن مىلجىڭداسىپ وتىرمىن. سونداي جالىعىپ كەتتىم، ەشتەڭە ىستەي الار ەمەسپىن. دوكتور ميحايل لۆوۆيچ بۇرىن ايىنا ءبىر-اق رەت زورعا سوعاتىن. ءتىپتى شاقىرىپ كەلتىرە المايتىنبىز. ەندى ءقازىر ورماندى دا، مەديسينانى دا ۇمىتىپ، قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى ات سابىلتىپ كەلەدى دە تۇرادى. سەنىڭ، ءسىرا، جۇرتتىڭ باسىن اينالدىرىپ الا قوياتىن ءبىر سيقىرىڭ بار-اۋ دەيمىن.
ۆوينيسكيي. نەگە مۇڭداناسىز؟ قىمباتتىم، مۇنىڭىز بەكەرشىلىك اقىلدى بولىڭىز. بويىڭىزدا سۋ پەرىسىنىڭ قانى بار ەكەن، سۋ پەرىسى بولىڭىز! ومىرىڭىزدە ەڭ بولماسا، ءبىر رەت سەزىمگە ىرىق بەرىپ، ءوزىڭىز سەكىلدى جانە ءبىر سۋ ءتاڭىرىسىن تاۋىپ الىپ، ءولىپ-وشىپ عاشىق بولىڭىز، گەرر پروفەسسور مەن ءبىزدىڭ ءبارىمىزدىڭ كوزىمىزدى بايپاقتاي قىلىپ، بارىڭىز دا باسىڭىزبەن باتپاق ۇيىققا قويىڭىز دا كەتىڭىز!
ەلەنا اندرەيەۆنا. (اشۋلانىپ). مەندەگى شارۋاڭىز قانشا وسى! قانداي قاتىگەز جان ەدىڭىز! (كەتۋگە تىرىسادى).
ۆوينيسكيي. (جىبەرمەيدى). ءجا، ءجا، سۇيىكتىم، كەشىرە كور... عافۋ وتىنەم. (قولىن سۇيەدى). تاتۋلاسايىق.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءوزىڭىز دە كەلىسەتىن شىعارسىز، ءسىزدى تىڭداۋعا پەرىشتەنىڭ دە ءتوزىمى جەتپەس ەدى.
ۆوينيسكيي. تاتۋلاسقانىمىزدىڭ قۇرمەتىنە بارىپ ءبىر شوق رايحان اكەلەيىن. تاڭەرتەڭ ازىرلەپ قويىپ ەم. كۇزگى رايحان... ءارى سۇلۋ، ءارى مۇڭلى رايحان گۇل...
سونيا. كۇزگى رايحان... ءارى سۇلۋ، ءارى مۇڭلى رايحان گۇل.
ەكەۋى دە تەرەزەگە قارايدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. مىنە، سەنتيابر دە كەلەدى. بىردەڭە ەتىپ قىستى دا وتكىزەرمىز.
پاۋزا.
دوكتور قايدا؟
سونيا. ۆانيا اعايدىڭ بولمەسىندە. بىردەڭە جازىپ وتىر. ۆانيا اعايدىڭ كەتكەنى قانداي جاقسى بولدى، سەنىمەن سويلەسكىم كەلىپ ەدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. نە تۋرالى؟
سونيا. نە تۋرالى دەيسىڭ بە؟ (كوكىرەگىنە باسىن قويادى).
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءجا، جەتەر، قوي ەندى... (باسىن سيپايدى). قوي، جارار...
سونيا. مەن اجارسىزبىن عوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. شاشىڭ قانداي ادەمى!
سونيا. جوق! (باسىن كوتەرىپ اپ ايناعا قارايدى). جوق! اجارسىز ايەلدى ادەتتە: «سەنىڭ كوزىڭ قانداي جاقسى ەدى» دەپ جۇباتاتىن. مەن ونى سۇيگەلى التى جىل بولدى؛ تۋعان انامنان بەتەر جاقسى كورەم؛ داۋسىنىڭ قانداي ەكەنىن، قول قىسقانىنىڭ قانداي ەكەنىن ءبىر ءسات ەشتەن شىعارعان ەمەسپىن. ءقازىر ول كىرىپ كەلەتىندەي، ەسىك جاققا جالتاق-جالتاق قارايمىن دا وتىرامىن. ەندى، مىنە، سول تۋرالى ايتقىم كەلىپ ىلعي ساعان كەلگىشتەپ ءجۇرمىن. ءقازىر ول بۇل ۇيگە كۇندە كەلگەنمەن، ماعان ءبىر رەت كوز سالمايتىن بولىپ الدى. بۇدان اسقان ازاپ بولا ما! ءۇمىتىم ەندى ءۇزىلدى... جوق، جوق! و، ءتاڭىرىم، بۇدان ءارى شىداي الار ءتۇرىم جوق... ءتۇن بالاسى جىلاپ شىعام... قاسىنا ىلعي ءوزىم بارىپ، ءبىرىنشى بولىپ ءتىل قاتام، جاۋتاڭ-جاۋتاڭ كوزىنە قارايمىن... نامىستى دا ۇمىتتىم، وزىمە ءوزىمنىڭ ءالىم جەتەر ەمەس... كەشە ودان ارىگە سابىرىم جەتپەي، ۆانيا اعايعا ونى سۇيەتىنىمدى ايتىپ قويدىم... بۇل جايىندە بۇكىل مالايلار بىلەدى. تۇگەل بىلەدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ال ول شە؟
سونيا. جوق، ونىڭ مەنىڭ ولى-تىرىمدە ەشقانداي شارۋاسى جوق.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (ويعا شومىلىپ). ءوزى ءبىر قىزىق ادام... جارايدى، ەگەر كەلىسسەڭ، ونىمەن مەن سويلەسەيىن... تۇسپالداپ سىر تارتىپ كورەيىن...
پاۋزا.
قاشانعى بۇلاي ءۇن-تۇنسىز جۇرە بەرەسىڭ... جاراي ما؟ (سونيا ماقۇلداپ باس يزەيدى). ەندەشە، وتە جاقسى. سۇيەتىن-سۇيمەيتىنىن ءبىلۋ ونشا قيىن ەمەس. سەن بوسقا قىسىلىپ-قىمتىرىلا بەرمە؛ كوگەرشىنىم، بوسقا ابىرجىما، مەن ونى وزىنە دە بايقاتپاي تەرگەۋگە اپ كورەيىن. سۇيەتىن، سۇيمەيتىنىن بىلسەك بولدى عوي.
پاۋزا.
ەگەر كوڭىلى جوق بولسا، ەندى مۇندا كەلمەي-اق قويسىن! سولاي ەمەس پە؟
سونيا ماقۇلداپ باس يزەيدى.
كوزىڭ كورمەسە جانىڭ كوپ قينالا بەرمەيدى. ءسوز بۇيداعا سالا بەرىپ قايتەمىز، بۇگىن-اق سۇراپ بىلەمىز. ول ماعان ءبىر چەرتەج كورسەتەم دەگەن. بار، مەن ونىمەن جولىققىم كەلەدى دە.
سونيا. (قاتتى ابىرجىپ). سەن سوسىن ماعان بار شىندىقتى ايتاسىڭ با؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءيا، ارينە. مەنىڭشە، قانداي اششى شىندىقتىڭ ءوزى بەيمالىم ءدۇدامال جۇرگەننەن الدەقايدا جاقسى. ماعان سەن، كوگەرشىنىم.
سونيا. ءيا، ءيا... مەن بارىپ سەن چەرتەجدەرىڭىزدى كورگىسى كەلىپ وتىر دەپ اتايىن. (جۇرە بەرىپ، ەسىككە جەتە بەرە توقتاپ قالادى). جوق، سول ءدۇدامال جۇرگەننىڭ ءوزى ارتىق... قانشا دەگەنمەن ءۇمىتىڭدى ۇزبەيسىڭ عوي...
ەلەنا اندرەيەۆنا. نەگە توقتادىڭ؟
سونيا. ءجاي، انشەيىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (جالعىز). دۇنيەدە بىرەۋدىڭ قۇپياسىن ءبىلىپ اپ، قول ۇشىن بەرۋگە دارمەنىڭ جەتپەگەننەن جامان نارسە جوق. (ويلانىپ). دوكتوردىڭ سۇيمەيتىنى كورىنىپ تۇر، ءبىراق ول نەگە ۇندەمەيدى؟ ول اجارسىز بولعانمەن دەريەۆنياداعى دوكتور ءۇشىن مىنانداي جاسقا جەتكەندە تاپتىرا بەرمەيتىن تاماشا جۇباي ەمەس پە! اقىلدى، قايىرىمدى، ىسىنە تاپ-تۇيناقتاي... جوق، بۇنىڭ دا قيسىنى جوق...
پاۋزا.
مەن بۇل بەيشارا قىزدىڭ جاعدايىنا جاقسى تۇسىنەم. مىناداي جاپ-جاس شاعىڭدا ادامداردىڭ ورىنىنا قايداعى ءبىر سۇرعىلت ەلەستەر تولىپ جۇرگەن قايداعى ءبىر تۇرپايى جايتتەردەن باسقا ەشتەڭە ەستىلمەيتىن، جۇرتتىڭ ءبارى ىشكەن، جەگەن، ۇيىقتاعاننان باسقا ەشتەڭە بىلمەيتىن جان شىداماس قاپاس ومىردە اندا-ساندا ءبىر سوعىپ كەتەتىن سول ءبىر وزگەلەرگە ۇقسامايتىن كورىك دەسە كورىك بار، تارتىمدى دەسەڭ تارتىمدى، اقىلدى كىسى وعان قاراڭعى تۇندە جارقىراپ تۋعان جارىق ايداي ىستىق كورىنەتىن شىعار... بەرىلسەڭ، سونداي ادامنىڭ ىرقىنا بەرىلىپ، مىنا بىلىقتىڭ ءبارىن ۇمىتقانعا نە جەتسىن... وسى مەن سوعان ءوزىم ىنتىق بوپ قالعاننان ساۋمىن با... ءيا، ول كەلمەسە، جەر-كوككە سىيىپ وتىرا المايمىن؛ ويىما ول ءتۇستى-اق، وزىمنەن ءوزىم كۇلىمدەپ قويا بەرەم... جاڭاعى ۆانيا اعاي ماعان بويىڭدا سۋ پەرىسىنىڭ قانى بار دەيدى. «ومىرىڭىزدە، ەڭ بولماسا، ءبىر رەت وزىڭىزگە ءوزىڭىز ىرىق بەرىڭىز» دەيدى. مۇمكىن، سونىسى راس شىعار... سىزدەردىڭ ءبارىڭدى، ءبارىڭنىڭ ۇيقىلى وياۋ ماناۋراعان جۇزدەرىڭدى، پىش-پىش اڭگىمەلەرىڭدى، ءتىپتى سەندەردىڭ دۇنيەدە بار-جوقتارىڭدى تۇپ-تۇگەل ۇمىتىپ، ازات قۇس بوپ الدەقايدا ەركىن سامعاپ كەتەر مە ەم... ءبىراق، مەن قورقاقپىن عوي، ۇيالشاقپىن عوي... ارتىنان ۇيات قينايدى عوي... ايتپەسە، ونىڭ كۇندە كەلىپ جۇرگەنىن كورمەي ءجۇرمىن بە، نەگە كەلەتىنىن بىلمەي ءجۇرمىن بە؟ سول ءۇشىن ءوزىمدى ءبىر ءتۇرلى ايىپتى ساناپ قارالاي قىسىلماي ءجۇرمىن بە... ءتىپتى كەيدە سونيانىڭ اياعىنا جىعىلىپ كەشىرىم سۇراعىم، اعىل-تەگىل جىلاعىم كەپ كەتەدى...
استروۆ. (كارتوگرامما الىپ كىرەدى). قايىرلى كۇن! (قولىن قىسادى). ءسىز مەنىڭ شيمايىمدى كورگىڭىز كەلىپ پە ەدى؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ماعان كەشە جۇمىستارىمدى اكەپ كورسەتەم دەپ ەدىڭىز. قولىڭىز تيە مە؟
استروۆ. ارينە! ءسوز بار ما! (ستولعا كارتوگراممانى جايىپ، مىق شەگەمەن بەكىتە باستايدى). ءسىز قايدا تۋىپ ەدىڭىز؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. (وعان جاردەمدەسىپ ءجۇرىپ). پەتەربۋرگتا تۋعانمىن.
استروۆ. قايدا وقىدىڭىز؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. كونسەرۆاتوريادا.
استروۆ. ەندەشە، بۇنىڭ ءسىز ءۇشىن قىزىق بولماۋى مۇمكىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا. نەگە ولاي دەيسىز؟ راس، مەن دەريەۆنيانى ءبىلىپ جارىمايمىن، ءبىراق، ول تۋرالى كوپ وقىعانمىن.
استروۆ. بۇل ۇيدە مەنىڭ ءوز ستولىم بار... يۆان پەتروۆيچتىڭ بولمەسىندە تۇر. ابدەن سىلەم قۇرىپ شارشاعاندا، بار شارۋامنىڭ ءبارىن تاستاپ، بىرەر ساعات بولسا دا وسى ءبىر نارسەمەن اينالىسۋ ءۇشىن وسىلاي قاراي جۇگىرەمىن. يۆان پەتروۆيچ پەن سوفيا الەكساندروۆنا ەكەۋى سارتىلداتىپ شوتتارىن قاعىپ جاتادى، ال مەن بولسام، ءوز ستولىما كەپ وتىرا قاپ، وسى نەمەنى شيمايلاي جونەلەم. جانىم جاي تابادى. سىرتتا شەگىرتكە شىرىلداپ قويا بەرەدى. ءبىراق، مەن مۇنداي راحاتقا كوپ بەرىلە بەرمەيمىن. ايىنا سول ءبىر-اق رەت قانا... (كارتوگراممانى كورسەتەدى). ەندى مىندا قاراڭىز. ءبىزدىڭ ۋەزدىڭ وسىدان ون بەس جىل بۇرىنعى كورىنىسى. قويۋ جاسىل، سۇيىق جاسىل بوياۋلارمەن بويالعان جولاقتار ورمانداردى بىلدىرەدى، ۋەزدىڭ جارتى جەرىن ورمان باسىپ جاتىر. جاسىل بوياۋدىڭ ۇستىنە قىزىل تور سىزىلعان بولىك بۇرىن بۇلاناي، جابايى ەشكىلەر وسكەن جەرلەر... مەن مۇندا وسىمدىك دۇنيەسىن دە، حايۋانات دۇنيەسىن دە بىردەي قامتىدىم. مىنا ءبىر كولدە اققۋلار، قازدار، ۇيرەكتەر بولىپتى؛ كاريالاردىڭ ايتۋىنشا، جوق ەمەس قۇس جوق ەدى دەيدى، قارا بۇلتتاي ۇيىسىپ قاپتاپ جۇرەتىن ەدى دەيدى. سەلولار مەن دەريەۆنيالاردان باسقا دا، ءوزىڭىز كورىپ تۇرسىز، ءار ءتۇرلى جەكە قونىستار، حۋتورلار، قاشاقتاردىڭ باسپاناسى، جەل ديىرمەندەر بىجىنىپ جاتىپتى... ءمۇيىزدى ءىرى قارا مەن جىلقى دا كەپ بولىپتى. ونىڭ مىناۋ كوگىلدىر جولاقتاردان اڭعارىپ تۇرعان شىعارسىز. ماسەلەن، مىنا ءبىر بولىستىڭ جەرىنە كوك بوياۋ قويۋ ءتۇسىپتى؛ بۇل ارادا ءۇيىر-ۇيىر جىلقىدان كوز تۇنادى ەكەن. ءار ۇيگە ءۇش جىلقىدان كەلەتىن ەدى دەسەدى.
پاۋزا.
ەندى مىندا قاراڭىز. بۇل وسىدان جيىرما بەس جىل بۇرىنعى كورىنىس. ۋەزد كولەمىنىڭ بار بولعانى ۇشتەن بىرىندە عانا ورمان قالعان. ەشكىلەر قۇرىپ كەتكەن، ءبىراق بۇلانايلار ارا-تۇرا ۇشىراسىپ قالىپ وتىرادى. جاسىل بوياۋ مەن كوك بوياۋ ابدەن سۇيقىلت تارتىپتى. ارجاعىنداعى اڭگىمە ايتپاساق تا تۇسىنىكتى. ەندى مىناۋ ءۇشىنشى بولىككە كوز سالايىق: بۇل ۋەزدىڭ قازىرگى كورىنىسى. باياعىداي تۇتاسىپ جاتقان جاسىل جولاقتار جوعالعان، تەڭبىل-تەڭبىل بوپ ءار جەر – ءار جەردەن عانا ۇشىراسىپ قالادى. بۇلاناي دا، اققۋلار دا، كەرەڭ قۇرلار دا ءبىرجولا قۇرىپتى... بۇرىنعى جوق-جوق قىستاۋلار، حۋتورلار، قوسىندار، جەل ديىرمەندەردەن جۇرناق تا قالماعان. قىسقاسى، بىرتە-بىرتە قيراپ، قۇرىپ بارا جاتقان ءومىردىڭ كورىنىسى، بۇنىڭ ءبىرجولا كۇيرەپ بىتۋىنە ەندى، كوپ بولسا، ون-ون بەس جىل عانا كەرەك شىعار. ءسىز، بالكىم، بۇنىڭ ءبارى مادەنيەتتەنۋدىڭ اسەرى عوي، زامانى ەتكەن كونە جاڭاعا ورىن بوساتۋى كەرەك ەمەس پە دەرسىز. ءيا، بۇل قۇرىپ كەتكەن ورمانداردىڭ ورنىنا تاس جولدار، تەمىر جولدار سالىنسا، زاۆودتار، فابريكالار، مەكتەپتەر بوي كوتەرسە، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى ارتىپ، دەنساۋلىعى كۇشەيىپ، اقىل-ساناسى وسەتىنىن مەن دە بىلەم، ءبىراق بۇل ارادا ونداي جاڭالىقتىڭ ەلەسى دە جوق!
ۋەزدە سول باياعى باتپاق، سول باياعى سارى ماسا، سول باياعى جولسىزدىق، سول باياعى كەدەيلىك، سول باياعى سۇزەك، قىزىلشا، سول باياعى ءورت... بۇنىڭ ءبارى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ودان ارعى كۇرەسكە شىداي الماعان دارمەنسىزدىكتىڭ سالدارى؛ ناداندىق پەن كەرتارتپالىقتىڭ سالدارى، ءوزىڭنىڭ كىم ەكەنىڭدى، ولكەڭنىڭ قانداي ەكەنىن بىلمەيتىن، بىلگىسى دە كەلمەيتىن كەرەڭدىكتىڭ سالدارى؛ ابدەن شارشاعان، يىنىنەن سۋ وتكەن، اش-جالاڭاش اۋرۋ ادام قاراپتان-قاراپ جان تاپسىرماس ءۇشىن، ءوز پەرزەنتتەرىن امان ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ىندىنى بىتەپ، ءۇستىن جىلىتۋ ءۇشىن ەرتەڭدى ويلاماي، ولەرمەندىككە باسىپ، جان-جاعىنداعىنىڭ ءبارىن جاماپ بىتپەي مە؟ بۇل دا سول... بار نارسەنىڭ ءبارى تۇگەل دەرلىك قۇرىپ بىتكەن، ءبىراق ونىڭ ورنىنا ەشتەڭە جاسالماعان. (كەنەت سەكەم الا قاراپ). وزىڭىزدەن كورىپ تۇرمىن، بۇل ءسىزدى قىزىقتىرمايتىن اڭگىمە سياقتى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. مەن بۇنىڭ بارىنە تۇسىنە بەرمەيمىن عوي.
استروۆ. مۇندا تۇسىنبەيتىن ەشتەڭە جوق. ودان دا زاۋقىم جوق دەڭىز...
ەلەنا اندرەيەۆنا. شىنىمدى ايتسام، مەنىڭ ويىم باسقادا بوپ تۇر. كەشىرەرسىز. مەن ءسىزدى ازداپ تەرگەپ كورۋىم كەرەك ەدى، ءبىراق ءسوزدى نەدەن باستارىمدى بىلمەي قىسىلىپ تۇرعانىم.
استروۆ. تەرگەۋ دەيسىز بە؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءيا، تەرگەۋ ەكەنى راس، ءبىراق كىسى شوشىناتىنداي ەشتەڭەسى جوق. كەلىڭىز، وتىرايىق.
وتىرادى.
اڭگىمە ءبىر جاس ادام جايىندا. ءبىز دوستارشا ەشتەڭەنى كۇلبىلتەلەمەي ادال اشىق سويلەسكەنىمىز ءجون. سوسىن ارامىزدا بولعان اڭگىمە وسى ارادا قالاتىن بولسىن. جاراي ما؟
استروۆ. جارايدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءسوز مەنىڭ وگەي قىزىم سونيا تۋرالى. ول سىزگە ۇناي ما؟
استروۆ. يا، مەن ونى قاتتى سىيلايمىن.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءسىز ونى ايەل رەتىندە ۇناتاسىز با؟
استروۆ. (ءمۇدىرىپ). جوق.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ەندى بىر-ەكى سۇراق قويايىن دا، ءسوزدى بىتىرەيىن. ءسىز ەشتەڭە بايقامادىڭىز با؟
استروۆ. جوق.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (قولىنا ۇستاپ). ءسىزدىڭ ونى سۇيمەيتىنىڭىزدى كوزىڭىزدەن كەرىپ تۇرمىن... ول بەيشارا ازاپقا ءتۇسىپ ءجۇر... وسىعان ءتۇسىنىڭىز دە... مۇندا كەلۋدى دوعارىڭىز.
استروۆ. (تۇرەگەلەدى). كەتەتىن ۋاقىتىم بولدى... ەندى وتىرعانىم اعاتتىق بولار. (يىعىن قيقاڭداتىپ). سوندا قاشان..؟ (قىپ-قىزىل بوپ ۇيالىپ تۇر).
ەلەنا اندرەيەۆنا. فۋ، نەتكەن قولايسىز اڭگىمە ەدى بۇل! مەن ءبىر مىڭ پۇت جۇك ارقالاپ وتىرعانداي قاتتى قىسىلىپ وتىرعانىم. قۇدايعا شۇكىر، ايتارىمدى ايتتىم-اۋ اقىر! ارامىزدا ەشقانداي اڭگىمە بولماعانداي تاتۋ تاراسايىق... كەتىڭىز... ءسىز اقىلدى كىسىسىز عوي، تۇسىنەتىن شىعارسىز...
پاۋزا.
شيقانداي بوپ قىزارىپ كەتتىم-اۋ دەيمىن...
استروۆ. بۇل اڭگىمەنى وسىدان ەكى اي بۇرىن ايتساڭىز، ويلانسام، ويلانار ەدىم، ال ءقازىر... (يىعىن قيقاڭداتىپ). ال، ەگەر ول ازاپقا ءتۇسىپ جۇرسە، وندا ارينە... ءبىراق ءبىر تۇسىنبەيتىنىم: سىزگە مۇنداي تەرگەۋدىڭ نە كەرەگى بولدى؟ (كوزىنە قاراپ، ساۋساعىن كەزەيدى). سونداي... ءسىز سونداي ايلاكەر ەكەنسىز عوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ول نە دەگەنىڭىز؟
استروۆ. (كۇلىپ). قۋىڭىزدى-اي! جارايدى، سونيا ازاپقا ءتۇسىپ-اق ءجۇرسىن وعان مەن سەنەيىن-اق، ءبىراق الگىندەي تەرگەۋگە الۋدىڭ قانشا قاجەتى بار؟ (سويلەۋىنە مۇرشا بەرمەي). ءجا، ءجا، وتىرىك اڭقاۋسىماڭىز، مەنىڭ مۇندا كۇندە-كۇندە نەگە كەلىپ جۇرگەنىمدى ءسىز جاقسى بىلەسىز. كىم ءۇشىن جانە نە ءۇشىن كەلىپ جۇرگەنىمدى ءسىز بىلگەندە قانداي بىلەسىز! جىرتقىشتاردىڭ مونتانى كەلەتىن ادەتى بار ەدى، ءسىز دە ماعان ءبۇيتىپ تۇك بىلمەگەنسىپ قاراي-اق قويىڭىز!!! مەن دە قاشانعى قاقپاسپىن، ءبارىبىر ءىشىم سەزىپ تۇر...
ەلەنا اندرەيەۆنا. (تاڭىرقاپ). جىرتقىشىڭىز نە؟ تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن!
استروۆ. كىپ-كىشكەنە سۇپ-سۇلۋ قۇندىزىم-اي!.. سىزگە دە جەم كەرەگىپ تۇر-اۋ، شاماسى! مىنە ءبىر اي بولدى، ەشتەڭە ىستەمەيمىن، بار شارۋانى تاستادىم، ءوزىڭىزدى ءبىر كورۋگە قۇمارتام دا تۇرام، سونىم سىزگە قاتتى ۇنايدى ەكەن عوي، سولاي ما... جارايدى، مەن تىزە بۇكتىم، ونى ءسىز تەرگەپ، تەكسەرمەسەڭىز دە، بىلەتىن ەدىڭىز عوي. (قولىن كەۋدەسىنە قويىپ، باسىن يەدى). باس ۇرامىن! جەمتىگىڭىز الدىڭىزعا باسىن ءيىپ كەلىپ تۇر!
ەلەنا اندرەيەۆنا. اقىلىڭىزدان الجاسقان شىعارسىز.
استروۆ. (موشقاي كۇلىپ). ءسىز ۇيالشاق ەكەنسىز عوي...
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءسىز ويلاعاننان الدەقايدا ءتاۋىر، الدەقايدا جوعارىمىن. سەنبەسەڭىز، انت-سۋ ىشەيىن! (كەتۋگە ىڭعايلانادى).
استروۆ. (جولىن بوگەپ). بۇگىن كەتەم، بۇدان بىلاي كەلمەي-اق قويايىن، ءبىراق... (قولىنان ۇستاپ، بەتىنە قارايدى). سوندا ءبىز قايدا كەزدەسەتىن بولامىز؟ تەزىرەك ايتىڭىزشى: قايدا كەزدەسەمىز؟ بىرەۋ-مىرەۋ كەلىپ قالماي تۇرعاندا تەزىرەك ايتىڭىز... (ۇزدىگىپ). نەتكەن ادەمى، نەتكەن تاماشاسىز... تىم بولماسا سۇيگىزىڭىزشى... شاشىڭىزدان ءبىر سۇيەيىنشى...
ەلەنا اندرەيەۆنا. راس ايتام.
استروۆ. (اۋزىن اشقىزباي). انت-سۋ ءىشۋدىڭ قاجەتى قانشا! انت-سۋ ىشپەي-اق قويىڭىز. ارتىق ءسوزدىڭ كەرەگى جوق... وي، نەتكەن سۇلۋ ەدىڭىز! قولىڭىز قانداي! (قولىنان سۇيەدى).
ەلەنا اندرەيەۆنا. جارايدى، جەتەر... كەتىڭىز... (قولىن تارتىپ اپ). ءسىز اقىلىڭىزدان الجاسقان شىعارسىز.
استروۆ. ەرتەڭ قايدا كەزدەسەمىز، ايتىڭىزشى ەندى! (بەلىنەن قۇشاقتايدى) بىلەسىڭ بە، ءبىزدىڭ قالايدا كەزدەسۋىمىز كەرەك! (سۇيەدى).
وسى ۋاقىتتا قولىندا ءبىر شوق رايحان گۇلىن ۇستاعان ۆوينيسكيي كىرىپ كەپ، ەسىك الدىندا تۇرىپ قالادى.
ەلەنا اندرەيەۆنا (ۆوينيسكييدى كورمەي). مەنى اياڭىز. بوسقا اۋرە بولماڭىز... (استروۆتىڭ باسىن كوكىرەگىنە باسىپ). جوق! (كەتۋگە ىڭعايلانادى).
استروۆ. (بەلىنەن قىسىپ). ەرتەڭ ساعات ەكىدە ورمان شارۋاشىلىعىنا كەلىڭىز... جاراي ما؟ كەلەسىڭ عوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (ۆوينيسكييدى كورىپ قاپ). جىبەرىڭىز! (قاتتى قىسىلىپ، تەرەزەگە قاراي بۇرىلىپ). سۇمدىق قوي مىناۋىڭىز.
ۆوينيسكيي. (گۇلدى ورىندىققا قويىپ، بەتىن، مويىن ءسۇرتىپ). ەشتەڭە ەتپەس... ءجا... جاقسى.
استروۆ. (ساسقالاقتاپ). كۇن بۇگىن قانداي تاماشا، ءقادىرلى يۆان پەتروۆيچ. تاڭەرتەڭ جاڭبىر جاۋاتىنداي تۇنەرىپ تۇر ەدى، ال ءقازىر جارقىراپ كەتتى. شىنىن ايتقاندا، بيىلعى كۇز جاقسى ءوتتى عوي، كۇزدىك ەگىس تە جاقسى باس الدى. (كارتوگراممانى شيىرشىقتاپ وراپ اپ). ءبىر وكىنىشتىسى: كۇن قاتتى قىسقارىپتى... (كەتەدى).
ەلەنا اندرەيەۆنا. (شۇعىل باسىپ ءۆوينيششييدىڭ قاسىنا كەپ). ءسىز بار ىقپالىڭىزدى جۇمساپ، كۇيەۋىمىز ەكەۋىمىزدى بۇل ارادان بۇگىننەن قالدىرماي اتتاندىرىپ جىبەرۋگە جاعداي جاساڭىز! ەستيسىز بە؟ بۇگىننەن قالدىرا كورمەڭىز!
ۆوينيسكيي. (بەتىن ءسۇرتىنىپ). ا، جارايدى... مەن، ءبارىن كوردىم...
ەلەنا اندرەيەۆنا. (شامىرقانىپ). ەستيسىز بە؟ مەن بۇل ارادان بۇگىننەن قالماي كەتۋىم كەرەك!
سەرەبرياكوۆ، سونيا، تەلەگين، مارينا كىرەدى.
تەلەگين. مەنىڭ ءوز دەنساۋلىعىم دا، اسا مارتەبەلىم، ونشا ەمەس. ەكى كۇن بولدى سۇيرەتىلىپ زورعا ءجۇرمىن. باسىم ءبىر ءتۇرلى زەڭە بەرەدى.
سەرەبرياكوۆ. قالعاندارى قايدا ءجۇر؟ مەن وسى ءۇيدى جەك كورەم. شىم-شىتىرىق شىتىرمان بىردەڭە. ايلاپاتتاي-ايلاپاتتاي جيىرما التى بولمە، كىمنىڭ قايدا كىرىپ كەتەتىنىن بىلمەيسىڭ. (قوڭىراۋ سوعادى). ماريا ۆاسيليەۆنا مەن ەلەنا اندرەيەۆنا ەكەۋىن وسىندا شاقىرىڭدارشى!
ەلەنا اندرەيەۆنا. مەن وسىندامىن.
سەرەبرياكوۆ. وتىرۋلارىڭىزدى سۇرايمىن، مىرزالار.
سونيا. (ەلەنا اندرەيەۆنانىڭ قاسىنا بارادى. قاتتى ابىرجۋلى). ول نە دەدى؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ارتىنان ايتارمىن.
سونيا، سەن ءدىر-دىر ەتىپ تۇرسىڭ عوي! بىردەڭەگە قاتتى ابىرجۋلىسىڭ عوي! (جۇزىنە تەسىلە قاراپ). ءيا، ءتۇسىندىم... ول بۇدان بىلاي بۇل ۇيگە كەلمەيمىن دەگەن عوي... سولاي ما؟ ايتساڭشى، سولاي ما؟
ەلەنا اندرەيەۆنا باسىن يزەيدى.
سەرەبرياكوۆ. (تەلەگينگە). اۋرۋعا بىردەڭە ەتىپ كوندىگۋگە بولادى، ال ەندى مىناۋ دەريەۆنيانىڭ ءومىر سالتىنا ۇيرەنىسە الار ەمەسپىن. ءبىر ءتۇرلى جەر بەتىندە جۇرگەندەي ەمەس، باسقا ءبىر پلانەتاعا تاپ بولعانداي سەزىنەم دە تۇرام... وتىرىڭىزدار، مىرزالار، وتىنەم سونيا!
سونيا ونى ەستىمەيدى، باسى سالبىراپ، وزىمەن ءوزى مۇڭدانىپ تۇر سونيا!
پاۋزا.
ەستىمەيدى عوي. (ماريناعا). اجەسى، سەن دە وتىر. كۇتۋشى كەمپىر وتىرىپ، شۇلىق توقي باستايدى.
وتىنەم، مىرزالار! ىنت-جىنتتارىڭمەن قۇلاق سالىپ تىڭداۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. (كۇلەدى).
ۆوينيسكيي. (ابىرجىپ). مەنىڭ، بالكىم، كەرەگىم جوق شىعار؟ كەتۋگە بولا ما؟
سەرەبرياكوۆ. جوق، وسى اراداعى ەڭ كەرەك ادام – سەنسىڭ.
ۆوينيسكيي. نەگە كەرەك بولدىم ەكەن؟
سەرەبرياكوۆ. سەن ناعىپ بۇرتيىپ تۇرسىڭ؟
پاۋزا.
ەگەر سەنىڭ الدىڭدا ايىبىم بولسا، كەشىرىم وتىنەم.
ۆوينيسكيي. ءجا، سىپايىسىپ قايتەسىڭ. ىسكە كوش... نە كەرەك بوپ قالدى؟
ماريا ۆاسيليەۆنا كىرەدى.
سەرەبرياكوۆ. مىنە، شەشەمىز دە كەلدى. ءسوزدى باستايىق، مىرزالار.
پاۋزا.
مەنىڭ سىزدەردى شاقىرعان سەبەبىم، مىرزالار، بىزگە تەكسەرۋشى كەلە جاتىر. ءجا، قالجىڭدى قويالىق. ءبىر ماڭىزدى ماسەلە بوپ تۇر. مەن، سىزدەردى، مىرزالار، وزدەرىڭنەن كەڭەس پەن كومەك سۇراعالى شاقىرىپ وتىرمىن، سىزدەردىڭ ءىقىلاس-ىلتيپاتتارىڭىزدان بۇرىننان دا جاقسى حاباردار بولعاندىقتان، ونداي اقىل، ونداي كومەكتەن باس تارتپايتىندارىڭىزدى الدىن-الا ءبىلىپ شاقىرىپ وتىرمىن. مەن كىتاپتان باس كوتەرمەيتىن وقىمىستى اداممىن، شارۋاشىلىق پەن تىرشىلىك حارەكەتتەرىنەن حابارىم شامالى. وزدەرىڭ سياقتى كوزقاراستى كىسىلەردىڭ اقىل-كومەگىنسىز مەن اتتاپ باسا المايمىن. سوندىقتان سەنەن، يۆان پەتروۆيچ، سىزدەن يليا يليچ، سىزدەن، ماماشىم... وتىنەتىنىم، مىنانداي ءبىر شارۋا شىعىپ تۇرعانى... ءبارىمىزدىڭ دە الدىمىزدا قارا ءتۇن تۇر دەگەندەي، اقىرى ءبىر قارا تۇنگە تاپ كەلەرىمىز، جازمىشتىڭ جازۋىنان قاشىپ قۇتىلا الماسىمىز بەلگىلى، مەن بولسام، قارتايدىم، اۋرۋدان شىقپايمىن، سول سەبەپتى ءوز داۋلەتىمە بايلانىستى ماسەلەلەردىڭ الدىن الا باسىن اشىپ قويعاندى ءجون كوردىم. ويتكەنى، ول ماسەلەنىڭ مەنىڭ سەمياما تىكەلەي قاتىسى بار. ءوز قارا باسىم جاسارىمدى جاساپ، اسارىمدى اساپ بولدىم، سوندىقتان ءوز جاعدايىمدى ويلاپ وتىرعان جوقپىن، ويلاپ وتىرعانىم – جاس جۇبايىم مەن جالعىز قىزىمنىڭ جاعدايى.
پاۋزا.
بۇدان ءارى دەريەۆنيادا تۇرۋعا كۇيىم كەلەر ەمەس. ءبىز دەريەۆنيادا تۇرۋعا جاراتىلماپپىز. ال قالادا تۇرۋعا بۇل يمەنيەدەن تۇسەتىن قاراجات ازدىق قىلادى. جارايدى، ورماندى ساتار ەك، ول ءبىراق قانشا كۇنگە داۋلەت بولادى. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ جىل سايىن بەلگىلى مولشەردە تۇراقتى تابىس ءتۇسىرىپ تۇراتىن ءبىر تىڭعىلىقتى شارا قاراستىرعانىمىز ءجون سەكىلدى. مەن سونداي ءبىر امال ويلاپ تاپقان سياقتىمىن، سونى سىزدەردىڭ تالقىلارىڭىزعا ۇسىنامىن. جاي-جاپسارىن تۇگەل ەجىكتەپ جاتپاي-اق، ۇلى جوباسىن ايتايىن. ءبىزدىڭ قونىسىمىز ورتا ەسەپپەن جىلىنا ەكى پروسەنتتەن ارتىق تابىس تۇسىرمەيدى. مەن ونى ساتىپ جىبەرۋدى ۇسىنام. ودان تۇسكەن قارجىعا پروسەنت قاعازدارىن ساتىپ الساق، ءتورت پروسەنتتەن بەس پروسەنتكە دەيىن تابىس تۇسىرە الامىز ەكەن. ول ول ما، ءتىپتى بىرنەشە مىڭ سوم ارتىلىپ قالادى، وعان فينليانديادان ءبىر شاعىن داچا ساتىپ الۋعا ابدەن بولادى عوي دەپ ويلايمىن.
ۆوينيسكيي. توقتاي تۇر... مىنا قۇلاق نە ەستىپ تۇر؟ سەنەيىن بە، سەنبەيىن بە... وسى سەن نە ايتىپ وتىرسىڭ؟ قايتالاشى!
سەرەبرياكوۆ. قارجىمىزدى پروسەنت قاعازدارىنا اينالدىرىپ، قالعانىنا فينليانديادان داچا ساتىپ الۋ كەرەك دەپ وتىرمىن.
ۆوينيسكيي. فينلياندياڭدى قوي... ودان باسقا دا بىردەڭە ايتىپ ەڭ عوي.
سەرەبرياكوۆ. مىنا قونىستى ساتۋدى ۇسىنام.
ۆوينيسكيي. ە، نەگىزگى ماسەلەگە ەندى جەتتىڭ. سەن سوندا بۇل قونىستى ساتاسىڭ، ءا! ودان اسقان دانىشپاندىق يدەيا بولار ما؟ جارايدى. سوندا سەن ماعان، مىنا كارى شەشەم مەن سونياعا قايدا بارىپ، باس ساۋعالا دەپ بۇيىراسىڭ؟
سەرەبرياكوۆ. ونى ۋاقىتىندا كورە جاتارمىز! ءبارىن بىردەن قالاي شەشەمىز!
ۆوينيسكيي. توقتا. سوندا وسى كەزگە دەيىن مەن دە ءبىر تامشى اقىل بولماعانى-اۋ! مەن عوي، وسى كەزگە دەيىن بۇل قونىستى سونيانىڭ مەنشىگى دەپ كەلدىم. مەنىڭ مارقۇم اكەم بۇل قونىسىن مارقۇم اپايىما ەنشى قىپ ساتىپ اپەرگەن-دى. اڭعال باسىم وسى كەزگە دەيىن زاڭدى تۇرىكتەرشە تونىن اينالدىرىپ ءتۇسىنۋدىڭ ورنىنا، اپامنان قالعان قونىس سونياعا كوشەدى دەپ ءبىلىپپىن عوي.
سەرەبرياكوۆ. ءيا، قونىستىڭ يەسى – سونيا. وعان كىمنىڭ تالاسى بار! سونيانىڭ كەلىسىمىنسىز ساتا المايمىز، ونىڭ ۇستىنە، مەن بۇنىڭ ءبارىن سونيانىڭ قامىن ويلاپ ىستەپ وتىرعان جوقپىن با!
ۆوينيسكيي. مىناۋىڭ ەندى ميعا سىيمايدى. ءيا، مەن اقىلىمنان الجاسقانمىن، ءيا...
ماريا ۆاسيليەۆنا. جان، اۋەلى الەكساندردىڭ ايتقانىن تىڭداسايشى. ول نەنىڭ جاقسى، نەنىڭ جامان ەكەنىن بىزدەن گورى بىلىڭكىرەيدى عوي.
ۆوينيسكيي. جوق، ماعان ءبىر جۇتىم سۋ اپەرىڭىزدەرشى (سۋ ءىشىپ). جارايدى، ايتاتىنىڭىزدى ايتا بەرىڭىز.
سەرەبرياكوۆ. مەن سەنىڭ نەگە وسىنشا ابىرجىپ وتىرعانىڭا تۇسىنبەيمىن. مەن ءوز ۇسىنىسىمدى ەڭ كەرەمەت يدەيا دەپ وتىرعام جوق. ەگەر ءبارىڭ ماقۇلدامايتىن بولساڭدار، قالاي دا سولاي ەتۋ كەرەك دەپ قىستامايمىن.
پاۋزا.
تەلەگين. (ىڭعايسىزدانىپ). اسا مارتەبەلىم، مەن عىلىمعا تەك باس ءيىپ قانا قويمايمىن، ونى وزىمە وتە جاقىن دۇنيە سانايمىن. مەنىڭ اعايىم گريگوريي ءيليچتىڭ ايەلىنىڭ اعاسى، بالكىم ەستۋىڭىز بار شىعار كونستانتين تروفيموۆيچ لاكەدەمونوۆ، مينيستر بولاتىن...
ۆوينيسكيي. توقتاي تۇر، ۆافليا، ءبىز اۋەلى مىنا شارۋانىڭ باسىن اشى الايىق... توقتاي تۇر، كەيىن ايتارسىڭ... سەن وسىدان سۇراشى. وسى قونىس اۋەلدە وسىنىڭ اعاسىنان ساتىلىپ الىنعان.
سەرەبرياكوۆ. ونى سۇراپ قايتەم؟ قاجەتى قانشا؟
ۆوينيسكيي. بۇل قونىس سول ۋاقىتتاعى اقشامەن توقسان بەس مىڭ سومعا تۇسكەن-دى. اكەم ونىڭ جەتپىس مىڭىن تولەپ، جيىرما بەس مىڭ سومعا بورىشتار بوپ قالعان. تىڭداي ءتۇسىڭىز... ەگەر مەن جاقسى كورەتىن اپاما بولا ءوز ەنشىمنەن باس تارتپاعاندا بۇل قونىس قولعا تۇسپەيتىن ەدى. ونىڭ ۇستىنە، مەن ون جىل بويى باس كوتەرمەي ەڭبەك ەتىپ، الگى قارىزدىڭ ءبارىن وتەپ شىقتىم...
سەرەبرياكوۆ. وسى اڭگىمەنى قايدان عانا ايتا قويىپ ەدىم دەپ وكىنىپ وتىرعانىم.
ۆوينيسكيي. بۇل قونىس مەنىڭ ارقامدا عانا بارلىق قارىزىنان قۇتىلىپ، تالان-تاراجعا تۇسپەي امان قالدى. ەندى، مىنە، قارتايعاندا مەنى قۇيرىعىمنان ءبىر-اق تەۋىپ قاڭعىتىپ جىبەرمەكسىڭدەر!
سەرەبرياكوۆ. سوندا ءوزىڭ نە ايتپاقسىڭ، تۇسىنسەم بۇيىرماسىن!
ۆوينيسكيي. جيىرما بەس جىل وسىنداعى شارۋاشىلىقتى باسقاردىم، ءسۇرىنىپ جىعىلعانشا جۇمىسىڭدى جاسادىم، ارتىڭنان اقشاڭدى ۇزبەي سالىپ تۇردىم، ەڭ ادال پريكازچيگىڭ دە مەندەي بولماس، سونشا ۋاقىتتىڭ ىشىندە سەن ماعان ەڭ بولماسا، ءبىر رەت راحمەت ايتپاپسىڭ. سونشا ۋاقىتتىڭ ىشىندە – جاس كەزىمدە دە، ءقازىر دە – سەنەن جىلىنا بەس ءجۇز تەڭگە جالاقى الىپ تۇردىم. قايىرشىعا ساداقاعا بەرۋگە ۇيالاتىنداي اقشا! ءبىراق سوعان، ەڭ بولماسا، ءبىر سوم اقشا قوسۋ مىنا سەنىڭ ويىڭا دا كەلگەن جوق.
سەرەبرياكوۆ. يۆان پەتروۆيچ، ونى ەندى ءوزىڭ ايتپاساڭ، قايدان بىلەيىن؟ مەن شارۋاعا قىرسىز، ول جاعىنان ەشتەڭە تۇسىنبەيتىن اداممىن. وزىڭە قانشا قوسام دەسەڭ دە، قولىڭنان قاعاتىن ەشكىم جوق ەدى عوي.
ۆوينيسكيي. باسە دەسەيشى. نەگە ۇرلىق جاسامادىم ەكەن؟ سويتسەم ءجون بولادى ەكەن عوي، سوندا عانا مەن ءبۇيتىپ جۇتاپ جۇرمەيدى ەكەم عوي.
ماريا ۆاسيليەۆنا. (زەكىپ). جان!
تەلەگين. (ابىرجىپ). ۆانيا، دوستىم، قايتەسىز، قاجەتى جوق... مەن ءتىپتى قالتىراپ-دىرىلدەپ تۇرا الار ەمەسپىن... جاپ-جاقسى قارىم-قاتىناسىڭدى بۇزىپ قايتەسىڭ؟ (بەتىنەن سۇيەدى). قاجەتى جوق.
ۆوينيسكيي. جيىرما بەس جىل بويىنا شەشەمىز ەكەۋمىز كورتىشقان قۇساپ ەشقايدا شىقپاي مىنا ءتورت قابىرعانى كۇزەتتىك... بارلىق تىلەگىمىز سەنىڭ ۇستىڭدە بولدى. كۇندىز سەن تۋرالى، سەنىڭ جۇمىستارىڭ تۋرالى اۋىز جاپپاي ايتىپ ماساتتانىپ باقتىق. ارتىڭنان ءوزىڭ از-اۋليە قىپ ازەر ايتۋشى ەدىك. ءتۇن بالاسى، ءقازىر كورسەم، قۇسقىم كەلەتىن، – قايداعى ءبىر گازەت-جۋرنالداردى وقۋمەن كوز مايىن تاۋىساتىنبىز.
تەلەگين. قاجەتى نە، ۆانيا، كەرەگى جوق... قويشى ەندى...
سەرەبرياكوۆ. (اشۋلانىپ). تۇسىنسەم بۇيىرماسىن، سوندا نە قىل دەيسىڭ؟
ۆوينيسكيي. سەن ءبىز ءۇشىن قول جەتپەس ارمان ەڭ، سەنىڭ ماقالالارىڭدى ءبىز جاتقا سوعۋشى ەك... ەندى مەنىڭ كوزىم اشىلدى! ەندى ءبارىن كورىپ ءجۇرمىن! سەن ونەر تۋرالى جازاسىڭ، ءبىراق ءوزىڭ ونەردەن ەشتەڭە تۇسىنبەيسىڭ! ءبىر كەزدە از-اۋليە كورگەن ەڭبەكتەرىڭ سوقىر تيىنعا دا تۇرمايدى ەكەن. سەن ءبىزدىڭ باسىمىزدى بوسقا قاتىرىپ كەلىپسىڭ!
سەرەبرياكوۆ. مىرزالار، مىنانى تىنىشتاندىرىڭىزدارشى، ايتپەسە، بۇل ارادان كەتەمىن!
ەلەنا اندرەيەۆنا. يۆان پەتروۆيچ، ءسوزدى دوعارۋىڭىزدى تالاپ ەتەم! ەستيسىز بە؟
ۆوينيسكيي. دوعارمايمىن! (سەرەبرياكوۆتىڭ جولىن بوگەپ). توقتا، مەن ءالى ايتارىمدى ايتىپ بىتكەم جوق! سەن بۇكىل ءومىرىمدى زايا قىلدىڭ!! مەن جۇرت قاتارلى ءومىر دە سۇرگەم جوق. ءومىرىمنىڭ ەڭ جاقسى جىلدارىن، سەنىڭ قىرسىعىڭنان قۇر بەكەرگە ءراسۋا ەتتىم. سەن مەنىڭ قاس دۇشپانىمسىڭ!
تەلەگين. جوق، مەن بۇدان ءارى شىداي المايمىن، كەتەمىن... (قاتتى ابىرجىپ كەتىپ قالادى).
سەرەبرياكوۆ. سوندا سەن مەنەن نە تالاپ ەتەسىڭ؟ سەن مەنىمەن بۇلاي سويلەسۋگە قانداي قاقىڭ بار؟ تۇككە تۇرمايتىن بەيشارا! قونىس سەنىكى بولسا قايتىپ-اق ال، ماعان تۇككە كەرەگى جوق!
ەلەنا اندرەيەۆنا. مەن مىنا تامۇقتان ءقازىر-اق كەتەم! (ايقايلاپ). بۇدان ءارى توزە الاتىن ءجايىم جوق!
ۆوينيسكيي. ءراسۋا بولعان ەسىل ءومىر-اي! تالانتتى ەدىم، باتىل ەدىم، اقىلدى ەدىم... دۇرىس ءومىر سۇرگەندە مەنەن نە شوپەنگاۋەر، نە دوستويەۆسكيي شىعۋى دا مۇمكىن ەدى... ەندى ءبارى ءبىتتى! اقىلىمنان الجاسا باستادىم. اناشىم، مەن ابدەن كۇيىنىپ تۇرمىن!
ماريا ۆاسيليەۆنا. (قاتال زەكىپ). الەكساندردىڭ ايتقانىن تىڭدا!
سونيا. (كۇتۋشى كەمپىردىڭ اياعىنا جىعىلىپ، سوعان تىعىلادى). اجەتاي! اجەسى!
ۆوينيسكيي. اناشىم! نە ىستەۋ كەرەك ماعان؟ ءجا، ايتپاي-اق قوي، قاجەتى جوق! نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ءوزىم دە بىلەم! (سەرەبرياكوۆقا). سەن مەنى ءالى-اق ەسىڭە الارسىڭ! (ورتاداعى ەسىكتەن شىعىپ كەتەدى).
ماريا ۆاسيليەۆنا سوڭىنان ىلەسەدى.
سەرەبرياكوۆ. مىرزالار، بۇل سوندا نە بولعانى؟ مەنى مىناۋ ناقۇرىستان قۇتقارىڭدار! مەن ونىمەن ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا ءومىر سۇرە المايمىن! ول وسى مىنا بولمەدە تۇرادى عوي! (ورتاداعى ەسىكتى كورسەتىپ). ءتىپتى قاسىمدا ەكەن عوي!.. دەرەۋ دەريەۆنياعا، فليگەلگە اۋىستىرىڭدار، ايتپەسە مەن كەتەم، ايتەۋىر بۇدان بىلاي مەن ونىمەن ءبىر ۇيدە ءبىر كۇن دە ءومىر سۇرە الاتىن ءتۇرىم جوق.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (كۇيەۋىنە). ءبىز بۇگىن بۇل ارادان كەتەمىز. قىزمەتشىلەرگە تاپ وسى بويدا جولعا ازىرلەنۋگە تاپسىرما بەر.
سەرەبرياكوۆ. تۇككە تۇرعىسىز نەمە قالاي-قالاي كوككە شاپشيدى، قاراي كور ءوزىن؟!
سونيا. (جەر تىزەرلەگەن كۇيى اكەسىنە بۇرىلادى، جىلاپ تۇرىپ) مەيىرىمدى بولۋ كەرەك قوي، پاپا! ۆانيا اعاي ەكەۋمىز سونداي باقىتسىزبىز! (كۇيزەلگەنىن باسۋعا تىرىسىپ). مەيىرىمدى بولۋ كەرەك قوي! جاسىراق كەزىندە ۆانيا اعاي مەن اجەمنىڭ سەنىڭ كەرەك كىتاپتارىڭدى ورىسشالاپ بەرىپ، ءتۇن بالاسى قاعازدارىڭدى كوشىرىپ شىعاتىنىن ەسىڭە السايشى. ۆانيا اعاي ەكەۋمىز جارعاق قۇلاعىمىز جاستىققا تيمەي جۇمىس جاساپ، وزىمىزگە جۇمساۋعا ءبىر تيىن دا قيماي، تاپقان-تايانعانىمىزدى ساعان جىبەرۋشى ەك... ءبىز جەگەن نانىمىزدى ادال جەدىك! مەن قايداعى-جايداعىنى ايتىپ تۇرعان شىعارمىن. ءبىراق، سەن ءبىزدى ءتۇسىنۋىڭ كەرەك ەمەس پە، پاپا! مەيىرىمدى بولۋىڭ كەرەك قوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (ابىرجۋلى). الەكساندر، قۇداي ءۇشىن، ونىمەن دۇرىستاپ سويلەسىپ، ءتۇسىنىسشى... جالىنامىن.
سەرەبرياكوۆ. جاقسى، سويلەسەيىن... مەن وعان ەشقانداي ايىپ تاعىپ تۇرعانىم جوق، رەنجىپ تە تۇرعام جوق، ءبىراق الگى مىنەزى، جۇمسارتىپ ايتقاندا، اقىلعا سىيمايتىن قىلىق قوي. جارايدى، مەن وعان بارىپ سويلەسەيىن. (ورتاداعى ەسىكتەن شىعىپ كەتەدى).
ەلەنا اندرەيەۆنا. جايلاپ سويلەس، ساباسىنا ءتۇسىر... (وعان ىلەسەدى).
سونيا. اجەتاي اجەسى! (نيانياسىنا تىعىلادى).
مارينا. بالام، ەشتەڭە ەتپەيدى. اتا قازداردىڭ ءبىر قيقىلداسىپ الىپ بارىپ باسىلاتىن قاشانعى ادەتى... قيقىلداستى عوي – باسىلار.
سونيا. اجەتاي!
مارينا. (باسىنان سيپاپ). ساقىلداعان سارى ايازدا تۇرعانداي قالتىراپ باراسىڭ عوي. ءجا، جەتىمەگىم، ءتاڭىردىڭ ءوزى جارىلقاسىن. نە بۇلدىرگەن سالعان ءشاي ءىششى، باسىلادى... قاپا بولما، جەتىمەگىم... (ورتاداعى ەسىككە قاراپ). الشاق باسقان اتا قازداردىڭ كوزدەرى قۇرىدى عوي، ارتتارىنا ءبىر ۋىس توپىراق!
ساحنا سىرتىنان مىلتىق اتىلادى، ەلەنا اندرەيەۆنانىڭ شىڭعىرعان داۋسى شىعادى؛ سونيا سەلك ەتە قالادى.
اۋ، مىنا انت اتقىرلارعا نە بولعان!
سەرەبرياكوۆ. (قورىققاننان ءزارى قۇتى قالماي قاشىپ شىعادى). ۇستاڭدار ونى! ۇستاڭدار! ول جىندانىپ كەتتى!
ەلەنا اندرەيەۆنا. (ونىڭ قولىنداعى ريەۆولۆەردى الماق بوپ). بەرىڭىز ەندى! بەرىڭىز دەيمىن!
ۆوينيسكيي. جىبەرىڭىز، ەلەنا! جىبەرىڭىز مەنى! (بوسانىپ شىعىپ، كوزىمەن سەرەبرياكوۆتى ىزدەيدى). قايدا قۇرىدى الگى! ءا، مۇندا ما ەدىڭ! (كوزدەپ اتىپ قالادى).
پاۋزا.
تيمەي كەتتى! تاعى دا قاپى قالدىم! (اشۋلى). اح، سايتان العىر... (ريەۆولۆەردى جەرگە ءبىراق ۇرىپ، ورىندىققا وتىرا كەتەدى).
سەرەبرياكوۆ اڭ-تاڭ: ەلەنا اندرەيەۆنا جۇرەگى قىسىلىپ قابىرعاعا سۇيەنىپ تۇرىپ قالعان.
ەلەنا اندرەيەۆنا. مەنى بۇل ارادان اكەتىڭىز! اكەتىڭىز، ايتپەسە، ءولتىرىڭىز! مەن بۇل ارادا قالا المايمىن.
ۆوينيسكيي. (كۇيزەلىپ). و، نە ىستەدىم؟ بۇل نە ىستەگەنىم؟
سونيا. اجەتاي! اجەتاي!
شىمىلدىق
ءتورتىنشى پەردە
يۆان پەتروۆيچتىڭ بولمەسى، ونىڭ ۇيىقتايتىن بولمەسى دە، يمەنيەنىڭ كەڭسەسى دە وسىندا. تەرەزەنىڭ الدىندا كىرىس-شىعىس كىتاپتارى مەن ءارتۇرلى قاعازدار قوبىرسىعان ۇلكەن ستول، كونتوركا، شكاپتار، تارازى. كىشىرەك ستول استروۆقا ارنالعان، ونىڭ ۇستىندە – سۋرەت سالۋعا كەرەك بۇيىمدار، بوياۋلار، قاسىندا پاپكا جاتىر. شىمشىق وتىرعىزىلعان تاقىر تور. قابىرعادا افريكانىڭ كارتاسى، شاماسى، ونىڭ مۇندا ەشكىمگە كەرەگى شامالى. كلەەنكامەن قاپتالعان اباجاداي ديۆان. سول جاقتا – ۇيىقتايتىن بولمەلەرگە شىعاتىن ەسىك؛ وڭ جاقتا – اۋىز ۇيگە شىعاتىن ەسىك؛ ونىڭ الدىندا مۇجىقتار اياعىن ءسۇرتىپ كىرۋ ءۇشىن تاستالعان توسەنىش جاتىر. كۇزگى كەش. جىم-جىرت تىنىشتىق.
تەلەگين جانە مارينا بىر-بىرىنە قاراما-قارسى وتىرىپ، شۇلىق توقيتىن ءجۇن شۇيكەلەپ وتىر.
تەلەگين. تەزدەتە كورىڭىز، مارينا تيموفەيەۆنا، ايتپەسە ءقازىر قوشتاسۋعا شاقىرادى. اتتى جەگۋگە ءامىر ەتكەن.
مارينا. (جۇمىسىن جەدەلدەتىپ). از-اق قالدى.
تەلەگين. حاركوۆقا اتتانباق. سوندا تۇرامىز دەيدى.
مارينا. سونىسى جاقسى.
تەلەگين. قاتتى قورىقسا كەرەك... ەلەنا اندرەيەۆنا «بۇل ارادا ەندى ءبىر ساعات تا تۇرا المايمىن... كەتەيىك تە كەتەيىك» دەيدى. «حاركوۆقا بارىپ تۇرامىز، زاتتاردى سوسىن ەسىمىزدى جيعاسىن الدىرامىز» دەيدى. ەشتەڭە الماي جەڭىل كەتپەك. ءسويتىپ، مارينا تيموفەيەۆنا، تاعدىر ولارعا بۇل ارادا تۇرۋدى جازباعان بولۋ كەرەك. جازمىشتىڭ جازۋى سولاي بولسا، امال بار ما!
مارينا. قايتا، سولارى جاقسى. ايقايلاسىپ، مىلتىق اتىسىپ اڭكى-تاڭكىمىزدى شىعارىپ ەدى.
تەلەگين. ءيا، ايۆازوۆسكيي قالامىنا لايىق سيۋجەت.
مارينا. ەندى كورسەم، كوزىمە تەرىسكەن شىقسىن.
پاۋزا.
قايتادان بۇرىنعى ۇيرەنشىكتى قالپىمىزعا تۇسەمىز. تاڭەرتەڭگى سەگىزدە ءشاي ىشەمىز، ساعات بىردە – تۇسكى تاماق ىشەمىز، كەشكە جاتار – تۇرارىمىزدى ىشەمىز. ءبارى دە جۇرت سياقتى حريستياندارعا لايىق ءوز كەزەك، ءوز تارتىبىمەن بولادى. (كۇرسىنىپ). مەن، كۇناھار باسىم، كوپتەن بەرى كەسپە ىشپەپپىن.
تەلەگين. ءيا، بىزدە كەسپە پىسىرىلمەگەلى كوپ بولدى.
پاۋزا.
بۇگىن تاڭەرتەڭ، مارينا تيموفەيەۆنا، دەريەۆنيانى ارالاپ كەلە جاتسام، دۇكەنشى ارتىمنان: «ءاي، بىرەۋدىڭ قازانىنا تەلمىرگەن بۇرالقى!» – دەپ ايقايلادى. كوڭىلىمنىڭ قاراپتان-قاراپ قۇلازىپ قويا بەرگەنى.
مارينا. سەن ونداي كوڭىل بولمە، كوكەشىم. ءبارىمىز دە ءبىر قۇدايدىڭ قاس-قاباعىنا تەلمىرەمىز. سەن دە، سونيا دا، يۆان پەتروۆيچ تە – قولىن قۋسىرىپ وتىرعان ەشكىم جوق، ءبارىمىز دە ءالىمىز جەتكەنشە تىربىنىپ جاتامىز! وسى سونيا قايدا؟
تەلەگين. باقشادا. دوكتور ءبارى يۆان پەتروۆيچتى ىزدەپ ءجۇر. ول وزىنە ءوزى زاقىم جاساپ قويا ما دەپ قورقادى.
مارينا. پيستولەتى قايدا؟
تەلەگين. (سىبىرلاپ). مەن پوگرەبكە جاسىرىپ قويدىم.
مارينا. (يىعىنان كۇلىپ). كۇناكارلار-اي!
قورا جاقتان ۆوينيسكيي جانە استروۆ كىرەدى.
ۆوينيسكيي. مەنى جايىمە جۇرگىڭىزدەرشى. (مارينا مەن تەلەگينگە). سەندەر دە كەتىڭىزدەر. ەڭ بولماسا، ءبىر ساعات وڭاشا قالۋعا مۇرشا بەرىڭدەر! مەن وسىنداي استى-ۇستىنە ءتۇسىپ ايالاي قالاتىن جاناشىرلارىڭدى جەك كورەم.
تەلەگين. كەتتىم، ۆانيا، كەتتىم. (اياعىنىڭ ۇشىنان باسىپ شىعىپ كەتەدى).
مارينا. اتاقازىم-اي، ءالى قاڭقىلداپ بولماعان ەكەنسىڭ عوي؟ (ءجۇندى جيناپ، شىعىپ كەتەدى).
ۆوينيسكيي. سەن دە كەت!
استروۆ. قۋانا-قۋانا كەتەر ەم، مەكەنىمە كەتەتىن ۋاقىتىم الدەقاشان بولدى، ءبىراق مەنەن العان نارسەڭدى وزىمە قايتارماي، بۇل ارادان ءبىر ەلى دە اتتاپ شىقپايمىن.
ۆوينيسكيي. مەن سەنەن ەشتەڭە العام جوق.
استروۆ. راس ايتام – جولىمنان قالدىرما. قايتاتىن ۋاقىتىم بولدى.
ۆوينيسكيي. مەن سەنەن ەشتەڭە العام جوق.
ەكەۋى دە وتىرادى.
استروۆ. ءيا؟ ءبىراز كۇتەمىن، ال سوسىن، كوڭىلىڭە كەلمەسىن، كۇش جۇمساۋعا تۋرا كەلەدى. تۇلا بويىڭدى تۇك قالدىرماي ءتىنتىپ شىعام. مەن مۇنى قالجىڭداپ ايتىپ تۇرعام جوق.
ۆوينيسكيي. قالاعانىڭى ىستە.
پاۋزا.
ول نەمەنى ەكى اتىپ تيگىزە الماي مازاق بوپ قالعانىم ءۇشىن ءوزىمدى ءوزىم ولە-ولگەنشە كەشىرمەك ەمەسپىن!
استروۆ. اتقىش بولساڭ، ءوزىڭدى ءوزىڭ قاق ماڭدايدان قادالتا سالمادىڭ با؟
ۆوينيسكيي. (يىعىن قيقاڭداتىپ). قايرانمىن. مەن عوي كىسى ولتىرگىم كەلىپ، بىرەۋگە قارۋ جۇمسادىم، ال مەنى ەشكىمنىڭ تۇتقىنعا الىپ، سوتقا بەرەتۇعىن ويى جوق. دەمەك، سوندا جىندى دەپ ويلاعاندارى عوي. (كەكەتە كۇلەدى). مەن جىندىمىن دا، پروفەسسوردىڭ، وقىمىستى كوزارباۋشىنىڭ پەردەسىن جامىلىپ، وزدەرىنىڭ دارىنسىزدىعىن، توپاستىعىن، قارا جۇرەك قايىرىمسىزدىعىن جاسىرىپ جۇرگەندەر جىندى ەمەس. مەن عوي، سەنىڭ ول ايەلدى قالاي ايمالاپ تۇرعانىڭدى ءوز كوزىممەن كوردىم!
استروۆ. ءيا، ايمالادىم، ال ساعان، مىنە، مىناۋ! (تۇمسىعىنا قولىن اپارادى).
ۆوينيسكيي. (ەسىككە قاراپ). جوق. ءبىز سياقتى ناقۇرىستاردىڭ قاق ايىرىلىپ كەتپەي، قايىسپاي كوتەرىپ جاتقان قارا جەردىڭ ءوزى جىندى!
استروۆ. ساندالىپسىڭ!
ۆوينيسكيي. نەسى بار، مەن – اقىل-ەستەن ادا، جىندىمىن، نە ساندالسام دا، ايىبى جوق.
استروۆ. باياعىدان بەلگىلى بىلشىل. سەن جىندى ەمەسسىڭ، اپەندەسىڭ. مەن بۇرىن كورىنگەن اپەندەنى ەسى دۇرىس ەمەس سىرقات بىرەۋ عوي دەپ ويلاۋشى ەم، ءقازىر ول پىكىرىمنەن اينىدىم؛ سويتسەم، ادامنىڭ ەڭ دەنى دۇرىس قالپى – ول اپەندە قالپى ەكەن. سەنىڭ ەسىڭ دۇرىس.
ۆوينيسكيي. (بەتىن قولىمەن باسىپ). ۇيات-اي! مەنىڭ قايتىپ ۇيالىپ وتىرعانىمدى سەن بىلسەڭ عوي! ەشقانداي قان قاقساتقان جاراقات مىناۋ وزەگىڭدى ورتەگەن وكىنىشتىڭ قاسىندا تۇك ەمەس. (مۇڭدانا). شىداي الار ەمەسپىن! (ستولعا سۇرىنەدى). ەندى نە ىستەۋىم كەرەك؟ نە ىستەگەنىم دۇرىس؟
استروۆ. ەشتەڭە ىستەمە!
ۆوينيسكيي. ماعان بىردەڭە بەرشى! و ءتاڭىرىم-اي! ءقازىر قىرىق جەتىدەمىن، ەگەر الپىسقا دەيىن ءتۇرى جۇرەر بولسام، وعان ءالى ون ءۇش جىل بار. تىم ۇزاق! سول ون ءۇش جىلعا قايتىپ شىدايمىن؟ نە ىستەيمىن، سونشا ۇزاق ۋاقىت بويىنا نەنى ەرمەك ەتەم؟ تۇسىنەسىڭ بە؟.. (استروۆ قولىن سىلكىلەپ). سول قالعان عۇمىردا باسقاشا ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن بە؟ ءبىر كۇنى جارقىراعان تىنىش تاڭدا جايباراقات تۇرەگەلىپ، ءوزىڭنىڭ وزگەشە ءومىر باستاعانىڭدى، باياعىنىڭ ءبورى كورگەن تۇستەي ساعىمداي وتە شىققانىن ءبىر-اق بىلسەڭ عوي. (جىلايدى). جاڭا ءومىر باستاسام... ونى قايتىپ باستايمىن، نەدەن باستايمىن، ايتسايشى...
استروۆ. (رەنجىپ). ءاي، سەن دە ءبىر! قايداعى جاڭا ءومىردى ايتىپ تۇرسىڭ؟ سەنى مەن بىزگە ەندى ەشقانداي ءۇمىت جوق!
ۆوينيسكيي. سولاي ما؟
استروۆ. وعان كوزىم انىق جەتەدى.
ۆوينيسكيي. بىردەڭە بەرسەيشى... (جۇرەگىن كورسەتىپ) كۇيىپ بارادى عوي.
استروۆ. (اشۋلانا ايقايلاپ). دوعار ەندى! (جۇمسارىپ). ءجۇز جىل ما، جوق ەكى ءجۇز جىل ما كەيىن تۋىپ، مىنا ءبىزدى ءوز ومىرلەرىڭدى وسىنشا ءمانسىز-نارسىز ءراسۋا قىلدىڭدار دەپ جازعىراتىن جاڭا ۇرپاق قانا قالاي باقىتتى بولۋدىڭ امالىن تاپپاسا، مىنا ءبىز... ايتپاقشى، بىزدە ءالى دە ءبىر ءۇمىت بار ەكەن-اۋ... ەرتەڭ قارا جامىلىپ تابىتقا جاتقانىمىزدا بالكىم ءبىزدىڭ كوز الدىمىزعا ءبىر ءساتتى ەلەستەر كەلەر... سودان باسقا ۇلەستى كورە الماي تۇرمىن. (كۇرسىنىپ). ءيا، باۋىرىم، بۇكىل ءبىر ۋەزدە ءجونى ءتۇزۋ ەكى ينتەلليگەنت كىسى بار ەدىك، ول مەنى مەن مىنا سەن ەدىك. ءبىراق، اينالاسى ون جىلدىڭ ىشىندە مىناۋ قارعىس اتقىر توعىشار قاۋىم قانىمىزدى ۋلاپ، ءبىزدى دە وزگەلەر سياقتى تۇرپاي توپاس ماۋباستارعا اينالدىردى. ءبىراق، سەن ماعان بوسقا ءتىسىڭدى قايراماي، العان نارسەڭدى قايتىپ بەرگەنىڭ ءجون.
ۆوينيسكيي. مەن سەنەن ەشتەڭە العام جوق دەپ ايتتىم عوي.
استروۆ. سەن مەنىڭ جول قاپشىعىمنان ءبىر قۇتى مورفيي الدىڭ.
پاۋزا.
ەگەر قالايدا ءوزىڭدى ءوزىڭ ولتىرگىڭ كەپ وتىرسا، وندا ورمانعا بار دا اتىلىپ قال. ال، ءمورفييىمدى قايتىپ بەر. ايتپەسە، جۇرت ونى ساعان مەن بەردى دەپ ءسوز قىلادى... مەنىڭ ەرتەڭ سەنىڭ سەرەيگەن ولىگىڭدى كەسكىلەگەنىم دە از بەينەت بولا قويماس... سەن ونى ءبىر قىزىق شارۋا عوي دەپ ويلايتىن شىعارسىڭ؟
سونيا كىرەدى.
ۆوينيسكيي. جارقىنىم، تىنىشتىق بەرشى.
استروۆ. (سونياعا). سوفيا الەكساندروۆنا، ءسىزدىڭ اعايىڭىز مەنىڭ جول قاپشىعىمنان ءبىر قۇتى مورفيي الىپ بەرمەي وتىر. وعان بۇنىسىنىڭ اقىماقتىق ەكەنىن ايتىڭىزشى. بوسقا جولىمنان قالدىرىپ تۇرعانى. كەتەتىن ۋاقىتىم بولىپ ەدى الدەقاشان.
سونيا. ۆانيا اعاي، مورفيي الدىڭ با؟
پاۋزا.
استروۆ. العانى راس. وعان يمانىم كامىل.
سونيا. قايتىپ بەر! سەن ءبىزدى نەگە قورقىتاسىڭ؟ بەرە عوي، ۆانيا اعاي! مەن دە، مىنە، سەنەن وتكەن بەيباق بولسام دا، بارىنە شىداپ ءتىرى ءجۇرمىن عوي. قاشان كورەر جارىعىم تاۋسىلعانشا، بارىنە دە شىداپ بەرەم، كورەسىمدى كورە بەرەم... سەن دە شىدا، اعا!
پاۋزا.
بەرە عوي! (قولىن سۇيەدى). اينالايىن، اعاتاي، سۇيىكتىم، بەرە عوي! (جىلايدى). سەن مەيىرىمدىسىڭ، ءبىزدى ايايتىن شىعارسىڭ، بەرە قويسايشى، شىدا، اعاتاي، شىدامدى بولعان دۇرىس!
ۆوينيسكيي. (ستولدان قۇتى الىپ استروۆقا بەرەدى). ءما، ال! (سونياعا). ءبىراق، تەزىرەك ءبىر شارۋا تاۋىپ، بىردەڭە ەتىپ قارەكەت قىلماساق، شىداي الار ەمەسپىن...
سونيا. ءيا، دۇرىس ايتاسىڭ جۇمىسقا كىرىسەيىك. مىنالاردى شىعارىپ سالعان بويدا ىسكە كىرىسەمىز. (ستولداعى قاعازداردى جيناي باستايدى). ءۇيدىڭ ءىشى ىبىرسىپ كەتتى.
استروۆ. (بانكانى قاپشىعىنا سالىپ). ەندى جولعا شىعۋعا بولادى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (كىرەدى). يۆان پەتروۆيچ، ءسىز مۇنداسىز با؟ ءبىز كەتكەلى جاتىرمىز... الەكساندرعا بارىڭىزشى، بىردەڭە ايتپاقشى.
سونيا. جۇرە عوي، ۆانيا اعاي! (ۆوينيسكييدى قولتىعىنان الىپ). جۇرەيىك. پاپام ەكەۋىڭ بىتىسىڭدەر. ول وتە قاجەت.
سونيا مەن ۆوينيسكيي كەتەدى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. مەن كەتەم. (استروۆقا قولىن بەرەدى). ساۋ تۇرىڭىز.
استروۆ. وسى ءقازىر مە؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. اتتار ءازىر تۇر.
استروۆ. ساۋ تۇرىڭىز.
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءسىز بۇگىن ماعان بۇل ارادان كەتەم دەپ ۋادە بەرىپ ەدىڭىز.
استروۆ. ەسىمدە. ءقازىر كەتەم.
پاۋزا.
قورىققانىڭىز با؟ (قولىنان ۇستاپ). بۇل سونشا ما، قورقىنىشتى ءىس پەن ەدى؟
ەلەنا اندرەيەۆنا. ءيا.
استروۆ. قالساڭىز قايتەدى؟ ەرتەڭ ورمان شارۋاشىلىعىنا...
ەلەنا اندرەيەۆنا. جوق... ماسەلە شەشىلگەن... كەتەتىنىم ايدان انىق بولعاسىن، مەن سىزگە قايمىقپاي قاراپ تۇرمىن... جاڭعىز-اق تىلەگىم بار: مەن تۋرالى جامان ويلاپ قالىپ جۇرمەڭىز. ءسىزدىڭ مەنى سىيلاعانىڭىزدى وتىنەر ەم.
استروۆ. ءا! (كۇيگەلەكتەنىپ). قالىڭىز، وتىنەم. ءوزىڭىز ويلاڭىزشى بۇل دۇنيەدە ءسىز بىتىرەر دانەڭە دە جوق، ومىرگە قويعان ماقساتىڭىز دا جوق؛ ەرتە مە، كەش پە، ايتەۋىر، سەزىمنىڭ دەگەنىنە بەرىلەسىز وعان ەشقانداي كۇمانىڭىز بولماسىن. سوندىقتاڭ ونداي ءازازىل سەزىمگە حاركوۆتە مە، الدە كۋرسكىنىڭ ءبىر تۇكپىرىنە مە، ايتەۋىر ءبىر جەردە ىرىس بەرگەنشە، ودان دا وسى ارادا تابيعاتتىڭ قۇشاعىندا يلىگە سالمايسىز با؟ تىم بولماسا، بۇل ەرتەڭ اقىندارعا جىرعا قوسۋعا لايىق وتە ءبىر كەلىستى شارۋا بولادى عوي... وسى ماڭدا ورمان شارۋاشىلىعىندا، الگى تۋرگەنيەۆ جازاتىنداي جارتىلاي قۇلاپ بىتۋگە اينالعان ءبىر كونە ۋسادبا بار ەدى...
ەلەنا اندرەيەۆنا. نەتكەن كۇلكىلى ادامسىز... وزىڭىزگە ءتىپتى رەنجىپ تە قالدىم، ءبىراق ەرتەڭ راحاتتانا ەسكە الاتىن شىعارمىن. ءسىز سونداي قىزىق، ەشكىمگە ۇقسامايتىن ەرەكشە ادامسىز. ءبىز ەندى كەزدەسپەيمىز عوي، سوندىقتان نەسىن جاسىرايىن، مەن ءسىزدى ءتىپتى ۇناتىپ تا قالىپ ەم. كەل، ونان دا دوستارشا قول الىسىپ، دوستارشا ايىرىلىسايىق. سوگە-جامانداي كورمەڭىز.
استروۆ. (قولىن قىسىپ). ءيا، كەتىپ قالاسىز... (ويعا شومىپ). ءسىز ءبىر قاراعاندا سونشالىقتى جايدارى، جاقسى ادام بوپ كورىنگەنمەن، تۇلا بويىڭىزدا بىردەن تۇسىنە قويمايتىن جۇمباق بىردەڭە بار. بۇل جاققا كۇيەۋىڭىز ەكەۋىڭىز كەلە قالىپ ەدىڭىز، وسىندا وزدەرىنشە بىردەڭە جاساعان بوپ تىربىنىپ جۇرگەن جانداردىڭ ءبارى شارۋالارىن تاستاي سالىپ، ءسىزدىڭ كۇيەۋىڭىزدىڭ سال اۋرۋىمەن الەك بولدى. سىزدەردىڭ ەرىككەندەرىڭىزدى كورىپ ءبىز دە ەرىگە باستادىق. مەن مىندا كەپ سىزگە ەلىگىپ، ءبىر اي بويى جۇمىس ىستەمەي، سەرۋەن قۇرىپ جۇرگەندە، بۇل ۋەزدە تالاي ادام اۋىردى، جاڭا ەگىلگەن جاس تالدارىمنىڭ اراسىنا تالاي باقتاشى مال جايدى. ءسۇيتىپ، كۇيەۋىڭىز ەكەۋىڭىز اياق باسقان جەرىڭىزدەگى نارسە اتاۋلى كۇيرەپ، قيراپ، ءبۇلىنىپ شىعا كەلەدى. مەن، ارينە، قالجىڭداپ تۇرمىن، ءبىراق بۇل ءسوزىمنىڭ جانى دا بار. ەگەر بۇل وقيعا بۇدان گورى ۇزاعىراق كىدىرەر بولساڭىز، بۇدان گورى كوبىرەك دۇنيەنى ءبۇلدىرىپ كەتەتىنىڭىزگە مەنىڭ ەش كۇمانىم جوق. مەن دە مەرت تابار ەم، ءسىز دە جەتىسە قويماس ەدىڭىز. جارايدى، جولىڭىز بولسىن. وسىمەن كومەديا ءتامام!
ەلەنا اندرەيەۆنا. (ونىڭ ستولىنان كارانداش اپ جاسىرادى). مەن مىنا كارانداشتى وزىممەن بىرگە الا كەتەيىن.
استروۆ. شىنىندا دا، عاجاپ، ءوزى... تانىسقانىمىز دا جاڭا عانا ەدى، ەندى مىنە، نە سەبەپتەن ەكەنى بەلگىسىز، ەندى بۇدان بىلاي ەشقاشان كەزدەسپەيتىندەي بوپ ايىرىلىسقالى تۇرمىز. بۇل دۇنيەدە بارلىق نارسە وسىلاي باستالىپ، وسىلاي بىتە بەرمەكشى. بۇل ارادا ەشكىم جوقتا، ۆانيا اعاي گۇل قۇشاقتاپ كەلىپ قالماي تۇرعاندا ماعان ءوزىڭىزدى ءسۇيىپ الۋعا رۇقسات ەتىڭىزشى... سوڭعى رەت... جاراي ما؟ (ونى بەتىنەن سۇيەدى). مىنە، ەندى دۇرىس بولدى...
ەلەنا اندرەيەۆنا. سىزگە بارشا ىزگى تىلەكتىڭ ءبارىن تىلەيمىن. (جان-جاعىنا قاراپ). جارايدى، ومىردە ءبىر-اق رەت قوي! (باس سالىپ قۇشىرلانا سۇيىسەدى دە، تەز اجىراسىپ كەتەدى). ەندى كەتۋ كەرەك.
استروۆ. تەزىرەك كەتىڭىز. ات ءازىر بولسا، اتتانعاندارىڭىز دۇرىس قوي.
ەلەنا اندرەيەۆنا. بىرەۋلەر كەلە جاتقان سياقتى.
قۇلاق تۇرە قالىسادى.
استروۆ، سەرەبرياكوۆ، ۆوينيسكيي، قولىنا كىتاپ ۇستاعان ماريا ۆاسيليەۆنا، تەلەگين جانە سونيا كىرەدى.
سەرەبرياكوۆ. كىم وتكەندى ۇمىتپاسا، سونىڭ كوزى ويىلسىن. الگىدە بولعان وقيعادان سوڭ مەن بىرنەشە ساعاتتىڭ ىشىندە تالاي نارسەنى باستان كەشىرىپ، تالاي ويعا باتقانىم سونشا، ءتىپتى ارتتاعى ۇرپاققا قالاي ءومىر ءسۇرۋ كەرەكتىگى جايىندا بۇكىل ءبىر تراكتات جازىپ شىعا الاتىن سياقتىمىن. مەن سەنىڭ كەشىرىم وتىنگەنىڭدى قۋانىشپەن قۇپ الىپ، ءوزىم دە سەنەن كەشىرىم سۇرايمىن. ساۋ تۇر! (ۆوينيسكييمەن ءۇش رەت سۇيىسەدى).
ۆوينيسكيي. بۇرىنعى الىپ تۇرعانىڭدى بۇدان بىلاي دا ۇقىپتى تۇردە جىبەرىپ تۇرام. ءبارى ءباز-باياعىسىنشا بولادى.
ەلەنا اندرەيەۆنا سونيانى قۇشاقتايدى.
سەرەبرياكوۆ. (ماريا ۆاسيليەۆنانىڭ قولىن ءسۇيىپ). مامام...
ماريا ۆاسيليەۆنا. الەكساندر تاعى دا سۋرەتكە ءتۇسىپ، ماعان فوتوگرافياڭىزدى جىبەرەرسىز. مەن ءۇشىن ءسىزدىڭ قانشالىقتى قىمبات ەكەنىڭىزدى ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز عوي.
تەلەگين. ساۋ تۇرىڭىز، اسا مارتەبەلىم! ءبىزدى ۇمىتا كورمەڭىز!
سەرەبرياكوۆ. (قىزىن ءسۇيىپ). ساۋ تۇر... ءبارىڭىز دە ساۋ تۇرىڭىزدار! (استروۆقا قول بەرىپ). جاقسى ماجىلىستەس بولعانىڭىزعا العىس ايتامىن. ويلارىڭىزدى، قۇمار كاسىپتەرىڭىزدى، جىگەرىڭىزدى قۇرمەتتەي تۇرا، مەندەي كارىنىڭ قوشتاسار ساتتە ءبىر ەسكەرتۋ جاساۋىنا رۇقسات ەتەرسىز. مىرزالار، ءىس ىستەۋ قاجەت! ءيا، ءىس ىستەۋ قاجەت! (جۇرتقا ءيىلىپ تاعزىم ەتەدى). ال، ساۋ تۇرىڭىزدار! (كەتەدى).
وعان ماريا ۆاسيليەۆنا مەن سونيا ىلەسەدى.
ۆوينيسكيي. (ەلەنا اندرەيەۆنانىڭ قولىن قۇشىرلانا ءسۇيىپ). ساۋ تۇرىڭىز. كەشىرەرسىز... بۇدان بىلاي كەزدەسپەيمىز عوي ەندى.
ەلەنا اندرەيەۆنا. (كوڭىلى بۇزىلىپ). ساۋ تۇرىڭىز، كوگەرشىنىم. (باسىنان ءسۇيىپ، كەتەدى).
استروۆ. (تەلەگينگە) ۆافليا، ايتا سالشى، مەنىڭ دە اتتارىمدى ازىرلەسىن.
تەلەگين. ايتايىن، دوستىم. (كەتپەدى).
استروۆ پەن ۆوينيسكيي ەكەۋى قالادى.
استروۆ. (ستول ۇستىندەگى بوياۋلارىن جيناپ چەمودانعا تىعادى). سەن نەگە ولاردى شىعارىپ سالمايسىڭ؟
ۆوينيسكيي. جۇرە بەرسىن، ال مەن... شىعارىپ سالا المايمىن. ماعان ول اۋىر تيەدى. ءوزىمدى ءوزىم ۇمىتاتىن ءبىر شارۋا تابۋىم كەرەك تەزىرەك... جۇمىس... جۇمىس ىستەۋ كەرەك. (قاعازدارىن اقتارا باستايدى).
پاۋزا.
قوڭىراۋ داۋىسى ەستىلەدى.
استروۆ. اتتانىپ كەتتى. پروفەسسور قۋانىشتى سياقتى! ونى ەندى مۇندا شاقىرىپ تا كەلتىرە الماسسىڭ!
مارينا. (كىرەدى). اتتانىپ كەتتى... (وتىرا قاپ شۇلىق توقۋعا كىرىسەدى).
سونيا. (كىرەدى). اتتانىپ كەتتى... (كوزىن سۇرتەدى). قۇداي جولدارىن قىلىپ، بارار جەرلەرىنە امان جەتكىزگەي. (اعاسىنا). ۆانيا اعاي، ءبىر شارۋا تاپپاساڭ، بولماس.
ۆوينيسكيي. ءيا، جۇمىس... جۇمىس ىستەۋ كەرەك!
سونيا. مىنا ستولدىڭ باسىندا بىرگە وتىرماعانىمىزعا كوپ ۋاقىت بولىپتى. (ستول ۇستىندەگى شامدى جاعادى). سيا دا تاۋسىلىپتى. (سيا ساۋىتتى ۇستاپ، شكافتان سيا قۇيىپ قايتادى). ولاردىڭ كەتكەنىنە مەن ءبىرتۇرلى قىنجىلىپ وتىرمىن.
ماريا ۆاسيليەۆنا. (جايلاپ باسىپ كىرەدى). اتتانىپ كەتتى. (وتىرا قاپ كىتاپ وقۋعا كىرىسەدى).
سونيا. (ستولعا وتىرىپ، كەڭسە كىتابىن اقتارا باستايدى). ۆانيا اعاي، اۋەلى ەسەپتەپ الايىق. ايتپەسە، ءبارى بىلىعىپ كەتتى. بۇگىن تاعى دا سچەت جىبەرىپتى.سەن بىرەۋىن جاز، مەن بىرەۋىن جازايىن...
ۆوينيسكيي. (جازادى). «سچەت...»
ەكەۋى ءۇنسىز جازۋ جازا باستايدى.
مارينا. (ەسىنەپ). ۇيقىم كەلۋىن قاراشى.
استروۆ. جىم-جىرت تىنىشتىق. سىر-سىر ەتىپ قالام سىتىرلايدى. شىر-شىر ەتىپ شىلدەلىك شىرىلدايدى. جىلى، جايلى... ءتىپتى كەتكىم كەلمەي تۇرعانى.
قوڭىراۋ سىلدىرايدى.
مىنە، اتتار دا ءازىر بوپتى... دوستىم مەنىڭ، سىزدەرمەن سوسىن مىنا ستولىممەن قوشتاسۋدان باسقا امالىم قالمادى. ەندى ءجونىمدى تابايىن! (كارتوگراممالارىن پاپكاعا سالا باستايدى).
مارينا. سونشا الەك بوپ قايتەسىڭ! وتىرسايشى!
استروۆ. جوق، بولمايدى.
ۆوينيسكيي. «ەسكى قارىزدان قالعانى ەكى جەتپىس بەس...»
قىزمەتشى كىرەدى.
قىزمەتشى. ميحايل لۆوۆيچ، كولىك ءازىر...
استروۆ. ەستىپ تۇرمىن. (اپتەچكاسىن، چەمودانىن، پاپكاسىن ۇستاتادى).
ءما، مىنالاردى ۇستا. پاپكانى مىجىپ الما، ابايلا!
قىزمەتشى. قۇپ! (كەتەدى).
استروۆ. ءيا...
سونيا. سونىمەن، قاشان كەزدەسەمىز؟
استروۆ. جاز شىقپاي كەزدەسە الارمىز دەيسىڭ بە؟ قىستا ىڭعايى كەلە قويماس... ەگەر بىردەڭە بولسا قالسا، حابار بەرىڭىز، كەلەم عوي، ءسىرا. (قولىن قىسادى). نان-تۇزدارىڭ، ىقىلاستارىڭ – ءبارى ءۇشىن دە كوپ-كوپ راحمەت. (كۇتۋشى كەمپىردىڭ قاسىنا بارىپ باسىنان سۇيەدى). ساۋ تۇر، كاريا.
مارينا. ءشاي ىشپەستەن كەتكەنىڭ بە؟
استروۆ. زاۋقىم جوق، اجەسى.
مارينا. بالكىم، اراق ىشەرسىڭ؟
استروۆ. (باتىلسىزداۋ). مۇمكىن بولسا...
مارينا شىعىپ كەتەدى. (پاۋزادان كەيىن). مەنىڭ ءبىر اتىم اقساپ قالىپتى. كەشە پەترۋشكا سۋاتقا اپارا جاتقاندا بايقادىم.
ۆوينيسكيي. تاعاسىن جاڭارتقان ءجون.
استروۆ. روجدەستۆەننوەداعى ۇستاعا سوعا كەتۋ كەرەك بولدى-اۋ. باسقا امال جوق (افريكا كارتاسىنىڭ قاسىنا بارىپ ۇڭىلەدى). شاماسى، ءقازىر افريكادا كۇن كۇيىپ تۇرعان شىعار. سۇمدىق قوي!
ۆوينيسكيي. ءيا، سولاي شىعار.
مارينا. (ءبىر ريۋمكا اراق پەن ءبىر ءۇزىم نان سالىنعان پودنوس اكەلەدى) الىپ قوي!
استروۆ اراق ىشەدى.
دەنىڭ ساۋ بولسىن، كوكەشىم... (ءيىلىپ تاعزىم ەتەدى). نان اۋىز تيسەڭىشى.
استروۆ. جوق، مەن بىلاي-اق... ال جاقسى تۇرىڭدار. مەنى شىعارىپ سالماي-اق قوي. كەرەگى جوق.
ول كەتەدى. سونيا قولىنا شىراق ۇستاپ شىعارىپ سالادى. مارينا كرەسلوسىنا وتىرادى.
ۆوينيسكيي. (جازۋعا كىرىسەدى). «2 فيەۆرالدە... تۇزسىز شىنى ماي 20 فۋنت،... 16 فيەۆرالدە تاعى دا تۇزسىز شىنى ماي 20 فۋنت... قۇمىقتىڭ جارماسى...».
پاۋزا.
قوڭىراۋ سىلدىرايدى.
مارينا. كەتتى.
سونيا. (قايتىپ كەپ، شىراعىن ستولعا قويادى). كەتتى.
ۆوينيسكيي. (شوت قاعىپ، قاعازعا جازادى). جيناعى – ون بەس... جيىرما بەس...
سونيا دا وتىرا قاپ جازۋعا كىرىسەدى.
مارينا. (ەسىنەپ). و توبا، كۇناھارلارىڭدى كەشىرە گور.
تەلەگين اياعىنىڭ ۇشىنان باسىپ كىرىپ، ەسىكتىڭ قىر كوزىنە وتىرا قاپ، گيتارانىڭ كۇيىن كەلتىرەدى.
ۆوينيسكيي. (سونيانىڭ شاشىنان سيپاپ). ماعان قانداي اۋىر ءتيىپ وتىر، بالاقايىم! ماعان قانداي اۋىر ەكەنىن بىلسەڭ عوي!
سونيا. امال قايسى، ءومىر ءسۇرۋ كەرەك.
پاۋزا.
ءبىز! ۆانيا اعاي، ءومىر سۇرەمىز. ءالى تالاي ۇزاق-ۇزاق كۇندەر مەن ۇزاق كەشتەردى باستان كەشەمىز، تاعدىردىڭ جىبەرگەن قاي تاۋقىمەتىن دە تايسالماي باعامىز: ءقازىر دە، ەرتەڭ قارتايعاسىن دا بىرەۋ ءۇشىن سىلەيىپ قاتىپ ەڭبەك ەتە بەرەمىز؛ شەكتى مەرزىم جەتكەندە ءۇن-تۇنسىز جان تاپسىرا سالامىز؛ تابىتقا تۇسكەسىن قانداي ازاپ شەككەنىمىزدى، قانشا رەت جىلاعانىمىزدى قانشا قاسىرەت تارتقانىمىزدى تاپجىلتپاي ايتىپ بەرەمىز؛ سوندا ءتاڭىردىڭ بىزگە مەيىرىمى تۇسەدى، اعاتاي سۇيىكتى اعاتاي، ءسىز ەكەۋمىز سوندا اسەم، سونداي تاماشا ءومىر كەشەمىز، قاتتى قۋانامىز، ءتىپتى وسى قازىرگى باقىتسىزدىقتارىمىزدىڭ وزىنە كۇلىمدەپ سۇيسىنە كوز تاستايمىز، سوسىن اعىل-تەگىل راحاتقا باتامىز. مەن بۇعان، اعاتاي ىنتى-شىنتىممەن سەنەمىن. (الدىنا بارىپ جەر تىزەرلەپ باسىن كەۋدەسىنە تىعادى، قاتىڭقى داۋىسپەن). ءبىز سوندا عانا دەمالامىز!
تەلەگين باياۋلاتىپ كۇي شەرتەدى.
سوندا عانا راحاتقا باتامىز! اق قاناتتى پەرىشتەلەردى كورەمىز، بۇكىل اسپاننىڭ مەرۋەرت مونشاق تاعىنعانىن كورەمىز، ءبىزدىڭ كورگەن تاۋقىمەتىمىز كۇللى دۇنيەنى جايلاپ العان مەيىرىم مۇحيتىنا باتىپ جوق بولادى؛ ءبىزدىڭ ءومىرىمىز سونداي جايدارى، سونداي نازىك سونداي ءتاتتى ايالى الاقانعا اينالادى. مەن بۇعان سەنەمىن، قاتتى سەنەمىن... (اعاسىنىڭ كوز جاسىن ءسۇرتىپ). بايعۇس مەنىڭ ۆانيا اعايىم، اعاتايىم، سەن جىلاپ وتىرسىڭ عوي... (ءوزى دە جاس الىپ). سەن ومىرىڭدە ەش قىزىق كورگەن جوقسىڭ، ۆانيا اعاي، ءبىر-اق ءسال شىداشى... ءبىز دە تىنىعامىز... (ايمالاپ). ءبىز دە دەم الامىز!
كۇزەتشى توقىلداق توقىلداتادى. تەلەگين باياۋ كۇي شەرتەدى. ماريا ۆاسيليەۆنا بروشيۋرانىڭ جيەگىنە بىردەڭە جازادى. مارينا شۇلىق توقىپ وتىر.
ءبىز دە تىنىعامىز!
شىمىلدىق جابىلادى.
You Might Also Like
-
6-8 اپرەليا 2022 گودا ۆ كازنۋ يم. ال-فارابي پروشلا وچەرەدنايا مەجدۋنارودنايا ناۋچنايا كونفەرەنسيا ستۋدەنتوۆ ي مولودىح ۋچەنىح «فارابي الەمى». ۆ كونفەرەنسيي پرينيالي ۋچاستيە ستۋدەنتى 1-4 كۋرس...
-
ۋاقىتتا توقتالىس جوق. زامان وزگەرمەك زاڭ توزباق. وعان بۇرىن كۇماندانعانمەن، ءقازىر كۇماندانبايمىز.
