حالىق نەلىكتەن اۋىلدان كوشىپ كەتۋدە؟
اۋىل - قازاق حالقى ءۇشىن ءار ۋاقىتتا رۋحاني بەسىگى بولىپ ەسەپتەلدى. اۋىل - حالقىمىزدىڭ بارلىق قۇندىلىقتارى مەن ءسالت-داستۇرىمىزدىڭ شىققان جەرى. اۋىل ءومىرىن ويلاعاندا ويىمىزعا ەڭ الدىمەن تازا اۋا، جازىق دالا، بيىك تاۋلار، جاپ-جاسىل ورماندار،سارقىراعان كولدەر مەن وزەندەردى كوز الدىمىزعا ەلەستەيمىز. قالانىڭ ۋ-شۋ ومىرىنە قاراعاندا اۋىلدىڭ جايباراقات، بەيمارال تىنىش ءومىرى كوپ ادامدارعا جاقىن. الايدا سوڭعى جىلداردا اۋىل تۇرعىندارى ءوز اۋىلدارىنان قالاعا نەمەسە باسقا جەرلەرگە كوشۋدە. بۇعان نە سەبەپ؟ قانداي پروبلەما تۋىنداۋدا؟ وسى ماسەلەنى تالقىلاپ كورسەك.
قازىرگى كەزدە اۋىلداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن دەڭگەيدە، ياعني ايتقاندا ول ينفراقۇرىلىمنىڭ جوقتىعىنا بايلانىستى. مىسالعا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ كەيبىرەۋلەرىندە قاراپايىم باسپانالارى جوق، ال باسپاناسى بارلاردا جارىق، جىلۋ نەمەسە اۋىز سۋ الۋمەن بەلگىلى ءبىر پروبلەمالار بار. ونىمەن قوسا جولداردىڭ دۇرىس جوندەلمەگەنىدە ايتا كەتكەنى ءجون. اۋىلدىق جەرلەردەگى ءونىم ششىعاراتىن زاۋىت، فابريكالاردىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتىعانى مەن قورشاعان ورتاعا شىعارىلاتىن حيميالىق قوقىستارى مەن تۇتىندەرى ەكولوگيانىڭ ءبۇلىنۋى مەن سول جەردە جۇمىس جاسايتىن ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا زيان تيگىزەدى. سول جەرلەردە اۋىل تۇرعاندارىنا دەنساۋلىق جاعىنان تالاپ ەتىلەتىن ساپالى، جوعارى دەڭگەيدەگى اۋرۋحانالاردا ازداۋ. ونىڭ ىشىندەدە كەرەكتى بارلىق دارى-دارمەكتەر نەمەسە اپپاراتتار جەتكىلىكسىز. سوعان بايلانىستى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ كوپشىلىگى باسقا الىس جەرلەردەن جاقسى ەم الۋعا ءماجبۇر بولادى، ءبىراق وعان كوبىنىڭ قاراجاتى جەتپەيدى.
اۋىلدان قوڭىس اۋدارۋدىڭ نەمەسە كاسىبي مامانداردىڭ اۋىلعا قاراي بارماۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى ول جۇمىس ورىندارىنىڭ جەتىسپەۋى نەمەسە بولماۋى. بۇل جايلى 2020 جىلى "اۋىل پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تولەۋتاي راقىمبەكوۆ: "اۋىلدارداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 90 پايىزدان اسىپ كەتتى" دەپ ايتىپ كەتكەن بولاتىن. سونىمەن قاتار "جاستار" عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى 19-23 جانە 24-28 جاستاعى اۋىل-ايماقتاعى تۇرعىندارى اراسىندا جۇرگىزگەن ساۋالناماسى بويىنشا 40% ازىق-تۇلىكتىڭ جەتىسپەۋى مەن جالاقىنىڭ تومەن ەكەندىگى تۋرالى ءسوز قوزعادى، ال 38% جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن قوزعاعان بولاتىن. نەگىزى جۇمىسسىزدىق فاكتورى الەۋمەتتىك جاعدايدى تومەندەتەتىن باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى.
الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ جاسالماۋىنا بايلانىستى ءبىلىم دەڭگەيىدە تۇسەدى. كوبىنەسە ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە وقۋشىلارعا تولىققاندى ءبىلىم الۋعا جاعداي جاسالماعان. مەكتەپتەردە زەرتحانالىق جۇمىس جۇرگىزۋگە ارنايى جابدىقتار مەن كابينەتتەر، كەيبىر ءپان ساباقتارىنا ماماندار جەتىسپەي جاتادى. ءتىپتى كادىمگى كىتاپحانالاردا وقۋشىلارعا كىتاپتار جەتىسپەۋىمەن قاتار عالامتورعا شىعۋ مۇمكىندىك بولماي جاتادى. پاندەميا ۋاقىتى كەزىندە اۋىل-ايماقتاردىڭ ونلاين وقۋعا مۇمكىندىك جوق ەكەنى انىق بايقالدى. بۇل فاكتورلار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جاعىنان مۇمكىندىكتەرىن شەكتەدى دەپ ەسەپتەيمىن.
ايتىلعان پروبلەمالار بىر-بىرىمەن بايلانىستى ەكەنى ءسوزسىز جانە ولاردا شەشۋگە بولادى. سوعان بايلانىستى "Nur Otan" پارتياسىنىڭ 18 سەزىندە "اۋىل - ەل بەسىگى" اتتى جوباسى قابىلدانعان بولاتىن. بۇل جوبانىڭ باستى ماقساتى – اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى مەن ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ، اۋىلداردى تۇراقتى دامىتۋ. جوبا شەڭبەرىندە اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردە الەۋمەتتىك جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمداردى دامىتۋ، اۋىل حالقىنىڭ الەۋمەتتىك يگىلىكتەر مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەرگە قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جالپى جايلى ءومىر ءسۇرۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا ءبىرقاتار مىندەتتەردى شەشۋ كوزدەلگەن. "اۋىل ەل بەسىگى" جوباسى اتالعان 2025 جىلعا دەيىن جۇزەگە اسىرىلىپ، اۋىلعا جانە اۋىل تۇرعىندارىنا جاقسى جاعداي جاسالاتىنىنا ۇمىتتەنەمىن.
You Might Also Like
-
1921-1922 جىلدارداعى اشارشىلىق ازامات سوعىسى اياقتالعاننان كەيىن كەڭەستەر ەلىن تاعى ءبىر اۋىر سىناق كۇتىپ تۇردى. 1921-1922 جىلدارداعى ۇزاققا سوزىلعان قارسىز قىس جاۋىنسىز جازعا ۇلاستى. قىستا قاردىڭ، ك...
-
مادەنيەتتانۋ - بۇل ءارتۇرلى فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن ادامزات مادەنيەتى مەن ونىڭ دامۋ زاڭدىلىقتارىن زەرتتەيتىن عىلىم. مادەنيەتتانۋدىڭ ەڭ كەڭ تاراعان انىقتاماسىن سيپاتتاسام –مادەنيەتتىڭ دامۋىن رەتت...
