ءححى عاسىر ليدەرى
تاقىرىبى: ءححى عاسىر ليدەرى
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جەكە جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ تەز ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ، شاپشاڭدىققا، جىلدامدىققا ۇيرەتۋ. دارىندى وقۋشىنى انىقتاۋ.
1 جۇرگىزۋشى:
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى دوستار!
«جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم،
پايداسىن كورە - تۇرا تەكسەردىم.
ەرجەتكەن سوڭ تۇسپەدى ۋىسىما
قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم» دەپ ۇلى اباي اتامىز ايتقانداي ۋاقىتىندا ماتەماتيكا سىرىن تۇسىنبەي، كەيىننەن ۋىسىمىزعا تۇسىرمەي قالماس ءۇشىن، بۇگىنگى تاڭدا ماتەماتيكا الەمىمەن سىرلاسىپ، كەيبىرەۋلەرمەن مۇڭداسىپ قالۋ ءۇشىن وتكىزگەلى تۇرعان سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
2 جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ ۇرانى:
بىلەكتى ءبىردى جىعادى،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى.
ەلىمىزدىڭ ۇلكەن تىرەگى بولاتىن جاس ۇرپاقتىڭ تەرەڭ ءبىلىمدى، جان - جاقتى دامىعان، زەرەك بولۋى زامان تالابى. اۋدانىمىزدا بولاشاعىنا ۇلكەن ءۇمىت ارتاتىن وقۋشىلارىمىز از ەمەس. وسىنداي وقۋشىلاردىڭ قاتارىندا جۇرگەن سايىسكەرلەرىمىزدى ورتاعا شاقىرۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
1 جۇرگىزۋشى: ال، قۇرمەتتى قوناقتار،
2 جۇرگىزۋشى: ورتاعا نازار سالايىق.
ەكەۋى بىرگە: سايىسكەرلەر شىقپاق ورتاعا،
قول سوعىپ قارسى الايىق.
2 جۇرگىزۋشى: سالاماتسىزدار ما، قاتىسۋشىلار،
ناقتى عىلىمعا قىزىعۋشىلار.
ەستىگەنىن ەستە تۇتىپ،
وقىعانىن ميعا تۇتۋشىلار.
1 جۇرگىزۋشى: سالاماتسىزدار ما، ۇستازدار!
ايتار ويىن تۇسپالدار.
سىزدەر وقىتقان وقۋشىلار،
ءساتى كەلدى سىنالار.
2 جۇرگىزۋشى: ولاي بولسا، تۇرمايىق،
ويىنىمىزدى ءبىز باستايىق،
ءادىل باعاعا قالتاسى تولى،
ادىلقازىلارمەن تانىستىرايىق.
كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءار توپتىڭ ءبىلىمىن دۇرىس باعالاۋ ءۇشىن ءادىلقازىلار القاسىن سايلاپ الايىق.
1.
2.
3.
بۇگىنگى سايىس شارتتارى ءاربىر ءادىلقازىنىڭ الدىنا دايىندالىپ قويىلعان.
2 جۇرگىزۋشى: سىزدەردى سايىسىمىزعا شاقىرامىز،
سۇراقپەن باستارىڭىزدى قاتىرامىز.
ماتەماتيكا، فيزيكا، ينفورماتيكادان
از دا بولسا بىلىمدەرىڭىزدى تولتىرامىز.
1 ءبولىم «بايگە»
«بايگە» دەپ اتالاتىن بۇل بولىمدە سۇراقتار قويىلادى. ءار قاتىسۋشىعا 5 سۇراقتان بەرىلەدى. ءار دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپايمەن باعالانادى. بۇل ءبولىمنىڭ «بايگە» دەپ اتالۋ سەبەبى – كوبىرەك ۇپاي جيناپ الىپ، توپ الدىنا وزىپ شىعۋ.
قاراپ تۇرماي بايگەگە ەرىڭىز،
شاكىرتتەرگە ءادىل شەشىم بەرىڭىز
جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىعارار
بايگە، بايگە، بايگەلەردى كورىڭىز – دەي وتىرىپ ال جاس قىراندار “ بايگە “ كەزەڭىن باستايمىز.
1. ءبىر مىڭ سومنىڭ 1%- ءى
ا. 100
ۆ. 1000
س. 10 +
2. 1 پۇت نەگە تەڭ؟
ا. 16 كگ +
ۆ. 6 كگ
س. 10 كگ
3. سانداردى كوبەيتۋ ارقىلى ءنولدى الۋعا بولا ما؟
ا. جوق
ۆ. بىلمەيمىن
س. ءيا +
4. تەرىس سان قاي ەلدە پايدا بولدى؟
ا. ەجەلگى ەگيپەت
ۆ. ەجەلگى جۇڭگو +
س. ءۇندىستان
5. كۆادرات تەڭدەۋدىڭ كوەففيسيەنتتەرى اراسىنداعى بايلانىستى انىقتاعان جانە ول تەورەمانى وسى ماتەماتيكتىڭ اتىمەن اتاعان. بۇل كىم؟
ا. پيفاگور
ۆ. ءال – فارابي
س. ۆيەت +
6. ەڭ كىشى ناتۋرال سان...
ا. 0 ۆ. 1 + س. 2
7. كەڭىستىكتەگى فيگۋرالاردىڭ قاسيەتىن وقىتاتىن گەومەتريانىڭ ءبولىمى...
ا. ستەرەومەتريا +
ۆ. پلانيمەتريا
س. اريفمەتيكا
8. 10 توننا سۋدى 10 ناسوسپەن 10 مينۋتتا سورادى. ال، 25 توننا سۋدى 25 ناسوسپەن نەشە مينۋتتا سورادى؟
ا. 5
ۆ. 10 +
س. 25
9. نۇكتەنىڭ ەكىنشى كوورديناتاسى قالاي اتالادى؟
ا. ابسيسسا
ۆ. جازىقتىق
س. ورديناتا +
10. 60 - تىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى نەشەگە تەڭ؟
ا. 30
ۆ. 10
س. 20+
11. ۋ=كح+ۆ تۇرىندەگى تەڭدەۋ قالاي اتالادى؟
ا. سىزىقتىق +
ۆ. كۆادراتتىق.
س. كۋبتىق
12. تىك ءتورتبۇرىشتىڭ دياگونالدارى ءوزارا پەرپەنديكۋليار بولا ما؟
ا. ءيا
ۆ. بىلمەيمىن
س. جوق +
13. ەگەر ءبىرىنشى قاراشا دۇيسەنبى بولسا، وندا وسى جىلدىڭ 1 جەلتوقسانى قانداي كۇن بولادى؟
ا. سارسەنبى +
ۆ. سەيسەنبى
س. بەيسەنبى
14. ەڭ ۇلكەن ەكى تاڭبالى سان...
ا 10 ۆ. 90 س. 99+
15. تەكشەنىڭ نەشە توبەسى بار؟
ا. 4 ۆ. 8+ س. 12
16. سەگىزىنشى باسپالداعى ورتاسى بولاتىن ساتىدا نەشە باسپالداق بار؟
ا. 16
ۆ. 12
س. 15 +
17. ۇزىندىعى 2 م، ەنى 2 م، تەرەڭدىگى 2 م بولاتىن تەسىكتە قانشا جەر بار؟
ا. 4
ۆ. 8
س. ەشقانداي +
18. مەتردىڭ ءجۇزىنشى بولىگى...
ا. دەسيمەتر
ۆ. كيلومەتر
س. سانتيمەتر +
19. تەكشەنىڭ قابىرعاسىن ەكى ەسە ۇلكەيتسەك، كولەمى قانشا ەسە ۇلكەيەدى؟
ا. 4 ەسەگە
ۆ. 8 ەسەگە +
س. 12 ەسەگە
20. ماتەريكتەر سانىنىڭ مۇقيتتار سانىن كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ بولادى؟
ا. 20
ۆ. 22
س. 24+
21 ءتورتبۇرىشقا نەشە دياگونال جۇرگىزۋگە بولادى؟
ا. 4
ۆ. 3
س. 2 +
22. دالەلدەۋسىز قابىلداناتىن تۇجىرىم …
ا. لەمما
ۆ. تەورەما
س. اكسيوما +
23. ءبىرىنشى ماتەماتيك – ايەل...
ا. ت. ابىلكاسىموۆا
ۆ. ا. گ. دوسماگانبەتوۆا
س. س. كوۆاليەۆسكايا +
24. 80 جولاۋشىنى كەمەگە وتىرعىزۋ كەرەك. بارلىق جولاۋشىنى جاعالاۋعا جەتكىزۋ ءۇشىن قانشا جەتى ورىندى قايىق كەرەك؟
ا. 10
ۆ. 12 +
س. 11
25. بارلىق ەكى ورىندى تاق سانداردىڭ كوبەيتىندىسىنىڭ سوڭعى سيفرىن اتا...
ا. 7.
ۆ. 6.
س. 5.+
26. قاي تەورەمانى ەرتەدە “قالىڭدىق” تەورەماسى دەپ اتاعان؟
ا. فالەس تەورەماسىن
ۆ. ۆيەت تەورەماسىن
س. پيفاگور تەورەماسىن
27. تەكشەنىڭ نەشە جاعى بار؟
ا. 4
ۆ. 8
س. 6+
28. 1 كگ تەمىر اۋىر ما، الدە 1 كگ ماقتا اۋىر ما؟
ا. تەمىر
ۆ. ماقتا
س. بىردەي +
29. كىم جىلىنا 4 رەت كيىنەدى؟
ا. اي
ۆ. كۇن
س. جەر +
30. كولەمى 1000سم كۋب تەكشەنىڭ بارلىق جاقتارىنىڭ اۋدانى نەگە تەڭ؟
ا. 400 سم. كۋب
ۆ. 300 سم. كۋب
س. 600 سم. كۋب +
31. ءۇشبۇرىشتار تەڭدىگى بەلگىسى سانىمەن ليا نوتاسىنىڭ رەت سانىنىڭ كوبەيتىندىسى...
ا. 9
ۆ. 12
س. 18 +
32. اكەنىڭ 6 ۇلى بار. ءار ۇلىنىڭ 1 قارىنداسى بار. وتباسىندا قانشا بالا بولعان؟
ا. 6
ۆ. 12
س. 7 +
33. 4 ويىنشى 4 ساعات دومينو ويناعان. ءار ويىنشى نەشە ساعاتتان ويناعان؟
ا. 8
ۆ. 1
س. 4+
34. اتەش ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3 كگ، ال ەكى اياعىمەن تۇرسا نەشە كيللوگرامم؟
ا. 3+
ۆ. 6
س. 12
35. “كونۋس” گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
ا. جاق
ۆ. وقتاۋ
س. قاراعاي بۇرشىگى +
36. قاي گۇلدىڭ اتاۋى ماتەماتيك ايەلدىڭ قۇرمەتىنە بەرىلگەن؟
ا. حريزانتەما
ۆ. روزا س.
گورتەنزيا +
37. ارداق، كارىم، ايگۇل ۇشەۋى دويبى وينادى. ەگەر ولار ءارقايسىسى ەكى پارتيادان ويناسا، بارلىعى نەشە پارتيا وينالدى.
ا. 2
ۆ. 3+
س. 4
38. ءۇشبۇرىشقا نەشە دياگونال جۇرگىزۋگە بولادى؟
ا. 1
ۆ. 3
س. ەشقانداي +
39. 9 كلاستىڭ “گەومەتريا” وقۋلىعىنىڭ اۆتورى كىم؟
ا. گ. دوسماگانبەتوۆا
ۆ. ا. ابىلكاسىموۆا
س. ي. بەكبويەۆ +
كورەرمەن جينالعان بۇل تاماشاعا،
قۇرى قاراپ جاي وتىرۋ جاراسا ما؟
تۋىس، دوسقا، سىنىپتاس، تانىسقا ەمەس،
سوق قولىڭدى ءبىلىمدى جاس تالانتقا.
سونىمەن 1 بولىمگە بەرىلگەن سۇراقتار اياقتالدى. 1 ءبولىمنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ۇپايدى ەڭ از جيناعان 2 سايىسكەر ويىننان بوساتىلادى.
2 ءبولىم «پوليگلوت»
كەلدى كەزەك پوليگلوتتى شەشۋگە
جاۋاپتاردى اۋدارۋعا ءۇش تىلدە.
قازاق، ورىس، اعىلشىندى بىلسەڭىز
30 ۇپاي شاكىرت ساعان نەسىبە
جەتىلىكتىڭ سۇراعى كوپ ساباقتان
ءار شاكىرتتىڭ بىلگىرى العا شىعادى
اسىقپاڭدار، ويلانىڭدار بالالار
ءۇش جاۋاپ بار، بىرەۋى ونىڭ شىراعى. 3 تىلدە – 30 ۇپاي، 2 تىلدە – 20 ۇپاي، 1 تىلدە – 10 ۇپاي.
«ءبىلىپ قانا قويۋ از. سول بىلگەندى ومىردە قولدانا ءبىلۋىڭ كەرەك. نيەتتەنۋ عانا از، سول نيەتىڭدى ىسكە اسىرۋىڭ كەرەك» دەپ نەمىس اقىنى گەتە ايتقانداي، جاس وركەندەردىڭ ءتىل ءبىلىمىن تاماشالايىق.
1. كۇندە تاڭەرتەڭ وزىڭمەن بىرگە مەكتەپكە الىپ باراتىن ءبىلىمنىڭ كۋاگەرى... ( دنيەۆنيك، كۇندەلىك، day book )
2. شاناڭدى جازدىڭ كۇنى، ارباڭدى... كۇنى دايىندا. ( قىس، زيما، winter )
3. كوز قورقاق، ال ول باتىر. ( قول، رۋكا، hands)
4. تىك بۇرىشتان كىشى بۇرىش قالاي اتالادى؟ (ءسۇيىر، وسترىي، sharp
5. كەرەك/باقىتسىزدىق/ كەزىندە ەسىنە الادى. ( دوس، درۋpيا، friend )
6. 7 مەن 8 ساندارىنىڭ اراسىنا قانداي بەلگىنى قويسا، 7-دەن ۇلكەن، ءبىراق 8-دەن كىشى سان شىعادى؟ (ءۇتىر، زاپياتايا، a comar)
7. وتىز تىستەن شىققان ءسوز، … رۋلى ەلگە تارار. (وتىز، تريدسات، thirty)
8. وڭ ساندارعا قول شاتىرداي
قالپاق بولعان بەدەلى.
كۆادراتتاساڭ ەگەر ونى،
جوعالتپاسسىڭ سەن ونى. (كۆادرات ءتۇبىر، كۆادراتنىي كورەن، square root)
9. بىردەي ساندى بىرنەشە رەت
كوبەيتۋدەن تۇرادى.
ەگەر ونى ىقشامداساڭ،
قانداي اتاۋ بولادى؟ (دارەجە، ستەپەن، degree)
10. 7 قاۋىپكە – 1... ( جاۋاپ، وتۆەت، answer)
3 ءبولىم «كوكپار»
ماڭگى باقي ەستە قالار،
عاجايىپ ءبىر كەش بولسىن.
بىلىمدىرەك شاكىرت وزار،
قيىنىراق سۇراق بولسىن دەي كەلە كەلەسى ءبولىمىمىزدى باستايمىز.
فيزيكا فيزيكا جاقىن تۋىس مىنا بىزگە،
قوزعالىس، زنەرگيا، قۋات، كۇش تە
بىزدەرسىز ەسەپتەلۋ مۇمكىن ەمەس،
جاريا عىپ ايتايىقشى مۇنى بىزدە.
«ءبىلىمدى بىرەۋدەن - بىرەۋگە، ىدىستان - ىدىسقا قۇيعانداي قۇيۋعا بولمايدى»- دەپ پلاتون ايتىپتى.
20 ۇپايدىڭ سۇراعى: الدار كوسە شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ ۇيىنە قوناققا كەلەدى. الداردان وڭايلىقپەن قۇتىلمايتىنىن بىلگەن باي بايبىشەسىنە شاي اكەلۋىن بۇيىرادى. داستارحانعا شاي دا كەلەدى. باي مەن الدار كوسە اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ شايعا كوشەدى. بايبىشە ەكەۋىنە دە ىستىق شاي ۇسىنادى. باي اڭگىمەلەسىپ وتىرا بەرەدى دە ال، الدار الدىنا كەلگەن شايعا ءبىر اس قاسىق شەكەر سالىپ اڭگىمەسىن جالعاستىرا بەرەدى. باي الداردىڭ اۋزىنا قاراپ، ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن عانا ىدىسقا شەكەر سالادى.
سۇراق: سوندا قايسىسىنىڭ شايى تەز سۋيدى: بايدىڭ با، الدە الداردىڭ با؟
جاۋابى: الداردىڭ شايى تەز سۋيدى، ويتكەنى شەكەردى ىستىق شايعا بىردەن سالسا، شايدىڭ تەمپەراتۋراسى بىردەن تومەندەيدى.
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: ءبىر كۇنى اتى الەمگە ايگىلى الدار كوسە شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ ۇيىنە قوناققا كەلەدى. ولار كەلگەندە بۇل ۇيدەگى اپاي سىرتتا باۋىرساق ءپىسىرىپ جاتادى. الدار كوسە اڭگىمە ايتىپ كوپ وتىرىپ قالادى، باي ونى شايعا شاقىرادى. شاعايبايدىڭ قىزى بيكەش تەمىردەن ءورىلىپ جاسالعان ىدىسقا باۋىرساقتى سالىپ اكەلىپ، داستارحانعا قويىپ جاتىپ بىلاي دەيدى: باۋىرساقتى ىستىق كەزىندە جەگەن ءدامدى، سوندىقتان باۋىرساق تەز سۋىپ قالماس ءۇشىن مىنا تەمىردەن ءورىلىپ جاسالعان ىدىسقا ادەيى سالىپ اكەلدىم. سوندا كوپ بىلەتىن الدار بىلاي دەيدى: - جوق، قاتەلەسەسىز، ودان دا باۋىرساقتى اعاشتان جاسالعان ىدىسقا سالعان دۇرىس.
سۇراق: الداردىڭ بەرگەن كەڭەسى دۇرىس پا؟
جاۋابى: دۇرىس. اعاشتان جاسالعان ىدىستا باۋىرساق باياۋ سۋيدى، ويتكەنى اعاشتىڭ جىلۋ وتكىزگىشتىگى مەتالدىكىنەن - تەمىردىكىنەن از.
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: الدار شايعا قانىپ الىپ، ورنىنان تۇرىپ كەتۋگە ىڭعايلانادى. ءۇي يەسى ەسىكتى اشقانى سول ەدى، ۇيگە ءبىر مىسىق كىردى. الداردىڭ كوزى ۇيگە كىرگەن مىسىققا ءتۇستى. مىسىققا قاراپ تۇرىپ: - قۇلاقشىنىمدى كيە شىعايىن، دالادا كۇن سۋىق ەكەن – دەدى.
سۇراق: دالادا كۇننىڭ سۋىق ەكەنىن الدار قايدان ءبىلدى؟
جاۋابى: ۇيگە كىرگەن مىسىقتىڭ جۇنىنە قاراپ بىلەدى. كۇن سۋىقتا مىسىقتىڭ ءجۇنى ءۇرپيىپ، تورسيا تۇسەدى، ويتكەنى ول ءوزىنىڭ جۇندەرىنىڭ اراسىندا كوبىرەك اۋا بولاتىنداي ەتىپ، ۇرپيتەدى، ال اۋا جىلۋدى ناشار وتكىزەتىندىكتەن، مىسىق وسى كۇيىندە دالادا ۇزاق بولا الادى.
ماتەماتيكا تاريحى
ماتەماتيكا – ەجەلگى عىلىمداردىڭ ءبىرى. ماتەماتيكا تاريحى ۇلى عالىمداردىڭ اشقان يدەيالارمەن باي. ماتەماتيكا تاريحىن ءبىلۋ ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ول بىزگە ماتەماتيكا تۋرالى ۇعىمداردى تولىق جەتكىزۋگە كومەكتەسەدى.
20 ۇپايدىڭ سۇراعى: وندىق بولشەكتى العاش رەت اشقان XV عاسىردا ءومىر سۇرگەن وزبەك ماتەماتيگى كىم؟ جاۋابى: ءال - كاشي
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: ب. ە. د. 624 - 547 جىلدارى ءومىر سۇرگەن كونە عالىمدار مەن فيلوسوفيانىڭ نەگىزىن قالاۋشى، گرەك ويشىلى...
1-كومەك: زاتتاردىڭ بارلىق تۇرلەرى مەن قۇبىلىستاردى ءبىر العاشقى ستيحياعا – سۋعا تىرەگەن.
2-كومەك: ونىڭ تەورەماسى: بۇرىشتىڭ قابىرعالارىن قياتىن پاراللەل تۇزۋلەر ونىڭ ءبىر قابىرعاسىنان تەڭ كەسىندىلەر بولسە، وندا ەكىنشى قابىرعاسىنان دا بىردەي كەسىندىلىر بولەدى. جاۋابى: فالەس
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: 1540 - 1603 جىلدارى ءومىر سۇرگەن فرانسۋز ماتەماتيگى. ەلەمەنتار الگەبرانى كىرگىزەدى. كوەففيسيەنت ءۇشىن ءارىپتى ورنەكتەۋدى ەنگىزەدى.
1 كومەك: الگەبرالىق تەڭدەۋلەردىڭ تۇرلەرى مەن كوەففيسيەنتىنىڭ تاۋەلدىلىگىن بەرەتىن فورمۋلالارى بەلگىلى.
2 كومەك: بەرىلگەن كۆادرات تەڭدەۋدىڭ تۇبىرلەرىنىڭ قوسىندىسى قاراما - قارسى تاڭبامەن الىنعان ەكىنشى كوەففيسيەنتكە، ال تۇبىرلەرىنىڭ كوبەيتىندىسى بوسمۇشەگە تەڭ.
جاۋابى: ارينە، فرانسۋا ۆيەت. ءبىز ۆيەت تەورەماسىن جاقسى كورەمىز، ول بىزگە كۆادرات تەڭدەۋدى وڭاي شەشۋگە كومەكتەسەدى.
لوگيكالىق ەسەپتەر
قۇرمەتتى ويىنشىلار! سىزدەر قالاي ويلايسىزدار، لوگيكا مەن كۇلكى بايلانىستى ما؟ ءيا، ولاي بولسا، سىزدەرگە لوگيكا زاڭىمەن مىناداي انەكدوتتى اياقتاۋدى ۇسىنامىن.«بالاسى ۇيگە جاڭا كىتاپ اكەلدى.- بۇل ماعان سىيلىق،- دەدى ول. سىيلىق؟ نە ءۇشىن، قىمباتتىم؟- دەپ سۇرادى ماماسى. بىزدەن تۇيەقۇستا نەشە اياق بار، - دەپ سۇرادى؟ مەن «ءۇش» دەپ جاۋاپ بەردىم. ءبىراق تۇيەقۇستا ەكى اياق ەمەس پە؟ ءيا، ءبىراق باسقا بالالار ايتتى.... «ءتورت» اياق دەپ.
20 ۇپايدىڭ سۇراعى:
ەكى قولدا 10 ساۋساق. ون قولدا نەشە ساۋساق؟ جاۋابى: 50
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: سكاۆورتكاعا ءبىر ۋاقىتتا ەكى كوتلەت قۋىرۋعا بولادى. ءار كوتلەتتىڭ ەكى جاعىن قۋىرۋ كەرەك، ءاربىر جاعىنا ەكى مينۋت ۋاقىت كەتەدى. ءۇش كوتلەتتى قۋىرۋعا ەڭ از دەگەندە قانشا ۋاقىت جۇمسالادى؟ جاۋابى: 6 مين
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: ءۇش تاۋىق ءۇش كۇندە ءۇش جۇمىرتقا تۋادى. 12 تاۋىق 12 كۇندە قانشا جۇمىرتقا تۋادى؟ جاۋابى: 48
ينفورماتيكا
20 ۇپايدىڭ سۇراعى: العاشقى ەەم قاي جىلى پايدا بولدى؟ جاۋابى: 1946 جىلى
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: ەڭ العاشقى ەلەكتروندى ەسەپتەۋىش ماشينانى كىم ويلاپ تاپتى؟ جاۋابى: دجون نەيمان
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: اقپاراتتىڭ ۇلكەن كولەمىن ساقتاۋعا جانە قايتا شىعارۋعا ارنالعان قۇرىلعى... جاۋابى: ديسكجەتەك
كوپ ۇپاي جيناعان سايىسكەر باستايدى. ويىننىڭ كەلەسى كەزەگى «جەڭىس تاياۋ، قوزعالما باياۋ»
4 كەزەڭ «جەڭىس تاياۋ، قوزعالما باياۋ»
ەڭ قيىنى جارىستىڭ تاياپ كەلدى،
مىقتىلارى قالىپتى، جەڭسىن ەندى
تەز جاۋاپ بەر ويلانىپ تۇرىپ قالماي
وسى ويىننان كورەمىز ەرەن ەردى.
جەڭىس تاياۋ، قوزعالما باياۋ.
شاپشاڭدىققا تاڭ قالما
ويىن دەگەن ارپالىس
جەڭىلەمىن دەپ ويلاما!
1-وقۋشىعا سۇراقتار:
1. كومپيۋتەردىڭ ميى. (پروسەسسور).
2. توك كوزىندەگى كەرنەۋدى ولشەيتىن قۇرىلعى (ۆولمەتر)
3. ءۇش تۇيەقۇس ۇشىپ كەلە جاتتى. اڭشى ولاردىڭ ءبىرىن اتىپ الدى. نەشەۋى قالدى؟ ( تۇيەقۇس ۇشپايدى).
4. پرينتەردىڭ نەشە ءتۇرى بار؟ (3 ءتۇرى)
5. ەگەر 1 جۇمىرتقا 4 مينۋت قايناسا، 5 جۇمىرتقا نەشە مينۋت قاينايدى؟ ( 4 مين)
6. شارشىنىڭ پەريمەترى 44سم، قابىرعاسى نەشەگە تەڭ؟ (11سم)
7. ءار ءتۇرلى گرافيكالىق كەسكىندەردى سالۋعا، رەداكسيالاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن باعدارلاما. (Paint)
8. ءتورت قويدىڭ نەشە اياعى بار؟ (16 اياق)
9. بۇكىل جەر شارىن قامتيتىن كوپتەگەن ءار ءتۇرلى كومپيۋتەرلەر جانە كومپيۋتەرلىك جەلىلەردىڭ جيىنتىعى. (ينتەرنەت)
10. مەكتەپكە كەلە جاتقان 5 بالاعا قارسى جولدا تاعى 4 بالا جولىقتى. مەكتەپكە نەشە بالا باردى؟ ( 5 بالا )
2- وقۋشىعا سۇراقتار:
1. بۇل ادام ويلاۋىنىڭ تۇرلەرى مەن زاڭدارى تۋرالى ونىڭ ىشىندە دالەلدەۋگە بولاتىن پىكىرلەردىڭ زاڭدىلىقتارى تۋرالى عىلىم. (لوگيكا).
2. جالعان نەمەسە اقيقات بولۋى مۇمكىن قانداي دا ءبىر پايىمداۋ. (پىكىر)
3. 1 ت ماقتا اۋىر ما، 10س تەمىر اۋىر ما؟(تەڭ)
4. ستولدىڭ ءتورت بۇرىشى بار. ەگەر ءبىر بۇرىشتى كەسىپ تاستاسا، نەشە بۇرىش قالادى؟ ( 5 )
5. اسحاناعا 100 كگ پياز جانە ودان 3 ەسە ارتىق كارتوپ اكەلىندى. اسحاناعا نەشە كگ كارتوپ اكەلىندى؟ (300 كگ)
6. ەكى ادام 4 ساعات شاحمات وينادى. ولاردىڭ ءارقايسىسى نەشە ساعات وينادى؟ (4 ساعات)
7. ءبىر جانۇيانىڭ بەس ەر بالاسى جانە ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قارىنداستارى بار. جانۇيانىڭ قانشا بالاسى بار؟ (6 بالا)
8. ساعات ءتىلى تاۋلىگىنە نەشە رەت تىك بۇرىش جاسايدى؟ (4 رەت)
9. 4 ۇل دا نەشە ساۋساق بار؟ ( 80 )
10. ينتەرنەتكە تەلەفون ارقىلى شىعۋ قۇرىلعىسى. (مودەم).
3- وقۋشىعا سۇراقتار:
1. ەڭ كىشى ءۇش ورىندى سان...
2. ۇيدە اكەسى بالاسىمەن، اتاسى نەمەرەسىمەن وتىر. ۇيدە نەشە ادام بولعان؟ (3)
3. كوپبۇرىشتىڭ ءبىر قابىرعاسىندا جاتپايتىن ەكى بۇرىشىن قوساتىن كەسىندى قالاي اتالادى؟ (ديوگونال)
4. گاۋسس، پيفاگور، گەرسەن ماتەماتيكتەر مە؟ (گەرسەن ماتەماتيك ەمەس)
5. بيلليون دەگەن نە؟ (ميلليارد)
6. 1800 كوسينۋسى...
7. جاي سان دەپ قانداي سادكاردى اتايمىز؟ ( ەكىدەن كوپ بولگىشى بار سان)
8. بىردەي 5 المانى 8 بالاعا قالاي تەڭ ءبولىپ بەرۋگە بولادى؟ (4 تەڭ ەكىگە، 1 المانى 8 بولىككە)
9. 180 گرادۋستىڭ سينۋسى...
10. اجەي سەبەتپەن 100 جۇمىرتقا اكەلە جاتىپ قۇلاپ قالدى. قانشا جۇمىرتقا قالدى؟
(بىردە ءبىر جۇمىرتقا قالعان جوق، ءبارى جارىلىپ قالدى)
سايىسىمىزدىڭ سوڭعى ءساتى تاياپ قالدى.
ال، ءقازىر ءادىلقازىلار ءسوز الادى.
سايىسىمىزدىڭ جەڭىمپازدارىن انىقتاپ،
ماقتاۋ قاعاز، سىيلىقتارىن تاپسىرادى.
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە،
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
شىن سەزىنگەن كورەرمەنگە،
مىڭ راحمەت، مىڭ راحمەت!
وسىمەن بۇل قىزىقتى تامامداساق،
بۇل جايدى ايتامىز با جامان بولساق،
ۇيرەندىك بىلمەگەندى وسى جولى،
تاعى دا ۇيرەنەمىز امان بولساق.
تاعى دا ۇيرەنەمىز امان بولساق،
شىڭىمىز بيىك بولار ءبىلىم قۋساق.
ءومىر دەگەن ونەرمەن ۇيلەسپەي مە؟
جادىراتار جانىمىزدى ءان تىڭداساق.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جەكە جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ تەز ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ، شاپشاڭدىققا، جىلدامدىققا ۇيرەتۋ. دارىندى وقۋشىنى انىقتاۋ.
1 جۇرگىزۋشى:
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى دوستار!
«جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم،
پايداسىن كورە - تۇرا تەكسەردىم.
ەرجەتكەن سوڭ تۇسپەدى ۋىسىما
قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم» دەپ ۇلى اباي اتامىز ايتقانداي ۋاقىتىندا ماتەماتيكا سىرىن تۇسىنبەي، كەيىننەن ۋىسىمىزعا تۇسىرمەي قالماس ءۇشىن، بۇگىنگى تاڭدا ماتەماتيكا الەمىمەن سىرلاسىپ، كەيبىرەۋلەرمەن مۇڭداسىپ قالۋ ءۇشىن وتكىزگەلى تۇرعان سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
2 جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ ۇرانى:
بىلەكتى ءبىردى جىعادى،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى.
ەلىمىزدىڭ ۇلكەن تىرەگى بولاتىن جاس ۇرپاقتىڭ تەرەڭ ءبىلىمدى، جان - جاقتى دامىعان، زەرەك بولۋى زامان تالابى. اۋدانىمىزدا بولاشاعىنا ۇلكەن ءۇمىت ارتاتىن وقۋشىلارىمىز از ەمەس. وسىنداي وقۋشىلاردىڭ قاتارىندا جۇرگەن سايىسكەرلەرىمىزدى ورتاعا شاقىرۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
1 جۇرگىزۋشى: ال، قۇرمەتتى قوناقتار،
2 جۇرگىزۋشى: ورتاعا نازار سالايىق.
ەكەۋى بىرگە: سايىسكەرلەر شىقپاق ورتاعا،
قول سوعىپ قارسى الايىق.
2 جۇرگىزۋشى: سالاماتسىزدار ما، قاتىسۋشىلار،
ناقتى عىلىمعا قىزىعۋشىلار.
ەستىگەنىن ەستە تۇتىپ،
وقىعانىن ميعا تۇتۋشىلار.
1 جۇرگىزۋشى: سالاماتسىزدار ما، ۇستازدار!
ايتار ويىن تۇسپالدار.
سىزدەر وقىتقان وقۋشىلار،
ءساتى كەلدى سىنالار.
2 جۇرگىزۋشى: ولاي بولسا، تۇرمايىق،
ويىنىمىزدى ءبىز باستايىق،
ءادىل باعاعا قالتاسى تولى،
ادىلقازىلارمەن تانىستىرايىق.
كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءار توپتىڭ ءبىلىمىن دۇرىس باعالاۋ ءۇشىن ءادىلقازىلار القاسىن سايلاپ الايىق.
1.
2.
3.
بۇگىنگى سايىس شارتتارى ءاربىر ءادىلقازىنىڭ الدىنا دايىندالىپ قويىلعان.
2 جۇرگىزۋشى: سىزدەردى سايىسىمىزعا شاقىرامىز،
سۇراقپەن باستارىڭىزدى قاتىرامىز.
ماتەماتيكا، فيزيكا، ينفورماتيكادان
از دا بولسا بىلىمدەرىڭىزدى تولتىرامىز.
1 ءبولىم «بايگە»
«بايگە» دەپ اتالاتىن بۇل بولىمدە سۇراقتار قويىلادى. ءار قاتىسۋشىعا 5 سۇراقتان بەرىلەدى. ءار دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپايمەن باعالانادى. بۇل ءبولىمنىڭ «بايگە» دەپ اتالۋ سەبەبى – كوبىرەك ۇپاي جيناپ الىپ، توپ الدىنا وزىپ شىعۋ.
قاراپ تۇرماي بايگەگە ەرىڭىز،
شاكىرتتەرگە ءادىل شەشىم بەرىڭىز
جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىعارار
بايگە، بايگە، بايگەلەردى كورىڭىز – دەي وتىرىپ ال جاس قىراندار “ بايگە “ كەزەڭىن باستايمىز.
1. ءبىر مىڭ سومنىڭ 1%- ءى
ا. 100
ۆ. 1000
س. 10 +
2. 1 پۇت نەگە تەڭ؟
ا. 16 كگ +
ۆ. 6 كگ
س. 10 كگ
3. سانداردى كوبەيتۋ ارقىلى ءنولدى الۋعا بولا ما؟
ا. جوق
ۆ. بىلمەيمىن
س. ءيا +
4. تەرىس سان قاي ەلدە پايدا بولدى؟
ا. ەجەلگى ەگيپەت
ۆ. ەجەلگى جۇڭگو +
س. ءۇندىستان
5. كۆادرات تەڭدەۋدىڭ كوەففيسيەنتتەرى اراسىنداعى بايلانىستى انىقتاعان جانە ول تەورەمانى وسى ماتەماتيكتىڭ اتىمەن اتاعان. بۇل كىم؟
ا. پيفاگور
ۆ. ءال – فارابي
س. ۆيەت +
6. ەڭ كىشى ناتۋرال سان...
ا. 0 ۆ. 1 + س. 2
7. كەڭىستىكتەگى فيگۋرالاردىڭ قاسيەتىن وقىتاتىن گەومەتريانىڭ ءبولىمى...
ا. ستەرەومەتريا +
ۆ. پلانيمەتريا
س. اريفمەتيكا
8. 10 توننا سۋدى 10 ناسوسپەن 10 مينۋتتا سورادى. ال، 25 توننا سۋدى 25 ناسوسپەن نەشە مينۋتتا سورادى؟
ا. 5
ۆ. 10 +
س. 25
9. نۇكتەنىڭ ەكىنشى كوورديناتاسى قالاي اتالادى؟
ا. ابسيسسا
ۆ. جازىقتىق
س. ورديناتا +
10. 60 - تىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى نەشەگە تەڭ؟
ا. 30
ۆ. 10
س. 20+
11. ۋ=كح+ۆ تۇرىندەگى تەڭدەۋ قالاي اتالادى؟
ا. سىزىقتىق +
ۆ. كۆادراتتىق.
س. كۋبتىق
12. تىك ءتورتبۇرىشتىڭ دياگونالدارى ءوزارا پەرپەنديكۋليار بولا ما؟
ا. ءيا
ۆ. بىلمەيمىن
س. جوق +
13. ەگەر ءبىرىنشى قاراشا دۇيسەنبى بولسا، وندا وسى جىلدىڭ 1 جەلتوقسانى قانداي كۇن بولادى؟
ا. سارسەنبى +
ۆ. سەيسەنبى
س. بەيسەنبى
14. ەڭ ۇلكەن ەكى تاڭبالى سان...
ا 10 ۆ. 90 س. 99+
15. تەكشەنىڭ نەشە توبەسى بار؟
ا. 4 ۆ. 8+ س. 12
16. سەگىزىنشى باسپالداعى ورتاسى بولاتىن ساتىدا نەشە باسپالداق بار؟
ا. 16
ۆ. 12
س. 15 +
17. ۇزىندىعى 2 م، ەنى 2 م، تەرەڭدىگى 2 م بولاتىن تەسىكتە قانشا جەر بار؟
ا. 4
ۆ. 8
س. ەشقانداي +
18. مەتردىڭ ءجۇزىنشى بولىگى...
ا. دەسيمەتر
ۆ. كيلومەتر
س. سانتيمەتر +
19. تەكشەنىڭ قابىرعاسىن ەكى ەسە ۇلكەيتسەك، كولەمى قانشا ەسە ۇلكەيەدى؟
ا. 4 ەسەگە
ۆ. 8 ەسەگە +
س. 12 ەسەگە
20. ماتەريكتەر سانىنىڭ مۇقيتتار سانىن كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ بولادى؟
ا. 20
ۆ. 22
س. 24+
21 ءتورتبۇرىشقا نەشە دياگونال جۇرگىزۋگە بولادى؟
ا. 4
ۆ. 3
س. 2 +
22. دالەلدەۋسىز قابىلداناتىن تۇجىرىم …
ا. لەمما
ۆ. تەورەما
س. اكسيوما +
23. ءبىرىنشى ماتەماتيك – ايەل...
ا. ت. ابىلكاسىموۆا
ۆ. ا. گ. دوسماگانبەتوۆا
س. س. كوۆاليەۆسكايا +
24. 80 جولاۋشىنى كەمەگە وتىرعىزۋ كەرەك. بارلىق جولاۋشىنى جاعالاۋعا جەتكىزۋ ءۇشىن قانشا جەتى ورىندى قايىق كەرەك؟
ا. 10
ۆ. 12 +
س. 11
25. بارلىق ەكى ورىندى تاق سانداردىڭ كوبەيتىندىسىنىڭ سوڭعى سيفرىن اتا...
ا. 7.
ۆ. 6.
س. 5.+
26. قاي تەورەمانى ەرتەدە “قالىڭدىق” تەورەماسى دەپ اتاعان؟
ا. فالەس تەورەماسىن
ۆ. ۆيەت تەورەماسىن
س. پيفاگور تەورەماسىن
27. تەكشەنىڭ نەشە جاعى بار؟
ا. 4
ۆ. 8
س. 6+
28. 1 كگ تەمىر اۋىر ما، الدە 1 كگ ماقتا اۋىر ما؟
ا. تەمىر
ۆ. ماقتا
س. بىردەي +
29. كىم جىلىنا 4 رەت كيىنەدى؟
ا. اي
ۆ. كۇن
س. جەر +
30. كولەمى 1000سم كۋب تەكشەنىڭ بارلىق جاقتارىنىڭ اۋدانى نەگە تەڭ؟
ا. 400 سم. كۋب
ۆ. 300 سم. كۋب
س. 600 سم. كۋب +
31. ءۇشبۇرىشتار تەڭدىگى بەلگىسى سانىمەن ليا نوتاسىنىڭ رەت سانىنىڭ كوبەيتىندىسى...
ا. 9
ۆ. 12
س. 18 +
32. اكەنىڭ 6 ۇلى بار. ءار ۇلىنىڭ 1 قارىنداسى بار. وتباسىندا قانشا بالا بولعان؟
ا. 6
ۆ. 12
س. 7 +
33. 4 ويىنشى 4 ساعات دومينو ويناعان. ءار ويىنشى نەشە ساعاتتان ويناعان؟
ا. 8
ۆ. 1
س. 4+
34. اتەش ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3 كگ، ال ەكى اياعىمەن تۇرسا نەشە كيللوگرامم؟
ا. 3+
ۆ. 6
س. 12
35. “كونۋس” گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
ا. جاق
ۆ. وقتاۋ
س. قاراعاي بۇرشىگى +
36. قاي گۇلدىڭ اتاۋى ماتەماتيك ايەلدىڭ قۇرمەتىنە بەرىلگەن؟
ا. حريزانتەما
ۆ. روزا س.
گورتەنزيا +
37. ارداق، كارىم، ايگۇل ۇشەۋى دويبى وينادى. ەگەر ولار ءارقايسىسى ەكى پارتيادان ويناسا، بارلىعى نەشە پارتيا وينالدى.
ا. 2
ۆ. 3+
س. 4
38. ءۇشبۇرىشقا نەشە دياگونال جۇرگىزۋگە بولادى؟
ا. 1
ۆ. 3
س. ەشقانداي +
39. 9 كلاستىڭ “گەومەتريا” وقۋلىعىنىڭ اۆتورى كىم؟
ا. گ. دوسماگانبەتوۆا
ۆ. ا. ابىلكاسىموۆا
س. ي. بەكبويەۆ +
كورەرمەن جينالعان بۇل تاماشاعا،
قۇرى قاراپ جاي وتىرۋ جاراسا ما؟
تۋىس، دوسقا، سىنىپتاس، تانىسقا ەمەس،
سوق قولىڭدى ءبىلىمدى جاس تالانتقا.
سونىمەن 1 بولىمگە بەرىلگەن سۇراقتار اياقتالدى. 1 ءبولىمنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ۇپايدى ەڭ از جيناعان 2 سايىسكەر ويىننان بوساتىلادى.
2 ءبولىم «پوليگلوت»
كەلدى كەزەك پوليگلوتتى شەشۋگە
جاۋاپتاردى اۋدارۋعا ءۇش تىلدە.
قازاق، ورىس، اعىلشىندى بىلسەڭىز
30 ۇپاي شاكىرت ساعان نەسىبە
جەتىلىكتىڭ سۇراعى كوپ ساباقتان
ءار شاكىرتتىڭ بىلگىرى العا شىعادى
اسىقپاڭدار، ويلانىڭدار بالالار
ءۇش جاۋاپ بار، بىرەۋى ونىڭ شىراعى. 3 تىلدە – 30 ۇپاي، 2 تىلدە – 20 ۇپاي، 1 تىلدە – 10 ۇپاي.
«ءبىلىپ قانا قويۋ از. سول بىلگەندى ومىردە قولدانا ءبىلۋىڭ كەرەك. نيەتتەنۋ عانا از، سول نيەتىڭدى ىسكە اسىرۋىڭ كەرەك» دەپ نەمىس اقىنى گەتە ايتقانداي، جاس وركەندەردىڭ ءتىل ءبىلىمىن تاماشالايىق.
1. كۇندە تاڭەرتەڭ وزىڭمەن بىرگە مەكتەپكە الىپ باراتىن ءبىلىمنىڭ كۋاگەرى... ( دنيەۆنيك، كۇندەلىك، day book )
2. شاناڭدى جازدىڭ كۇنى، ارباڭدى... كۇنى دايىندا. ( قىس، زيما، winter )
3. كوز قورقاق، ال ول باتىر. ( قول، رۋكا، hands)
4. تىك بۇرىشتان كىشى بۇرىش قالاي اتالادى؟ (ءسۇيىر، وسترىي، sharp
5. كەرەك/باقىتسىزدىق/ كەزىندە ەسىنە الادى. ( دوس، درۋpيا، friend )
6. 7 مەن 8 ساندارىنىڭ اراسىنا قانداي بەلگىنى قويسا، 7-دەن ۇلكەن، ءبىراق 8-دەن كىشى سان شىعادى؟ (ءۇتىر، زاپياتايا، a comar)
7. وتىز تىستەن شىققان ءسوز، … رۋلى ەلگە تارار. (وتىز، تريدسات، thirty)
8. وڭ ساندارعا قول شاتىرداي
قالپاق بولعان بەدەلى.
كۆادراتتاساڭ ەگەر ونى،
جوعالتپاسسىڭ سەن ونى. (كۆادرات ءتۇبىر، كۆادراتنىي كورەن، square root)
9. بىردەي ساندى بىرنەشە رەت
كوبەيتۋدەن تۇرادى.
ەگەر ونى ىقشامداساڭ،
قانداي اتاۋ بولادى؟ (دارەجە، ستەپەن، degree)
10. 7 قاۋىپكە – 1... ( جاۋاپ، وتۆەت، answer)
3 ءبولىم «كوكپار»
ماڭگى باقي ەستە قالار،
عاجايىپ ءبىر كەش بولسىن.
بىلىمدىرەك شاكىرت وزار،
قيىنىراق سۇراق بولسىن دەي كەلە كەلەسى ءبولىمىمىزدى باستايمىز.
فيزيكا فيزيكا جاقىن تۋىس مىنا بىزگە،
قوزعالىس، زنەرگيا، قۋات، كۇش تە
بىزدەرسىز ەسەپتەلۋ مۇمكىن ەمەس،
جاريا عىپ ايتايىقشى مۇنى بىزدە.
«ءبىلىمدى بىرەۋدەن - بىرەۋگە، ىدىستان - ىدىسقا قۇيعانداي قۇيۋعا بولمايدى»- دەپ پلاتون ايتىپتى.
20 ۇپايدىڭ سۇراعى: الدار كوسە شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ ۇيىنە قوناققا كەلەدى. الداردان وڭايلىقپەن قۇتىلمايتىنىن بىلگەن باي بايبىشەسىنە شاي اكەلۋىن بۇيىرادى. داستارحانعا شاي دا كەلەدى. باي مەن الدار كوسە اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ شايعا كوشەدى. بايبىشە ەكەۋىنە دە ىستىق شاي ۇسىنادى. باي اڭگىمەلەسىپ وتىرا بەرەدى دە ال، الدار الدىنا كەلگەن شايعا ءبىر اس قاسىق شەكەر سالىپ اڭگىمەسىن جالعاستىرا بەرەدى. باي الداردىڭ اۋزىنا قاراپ، ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن عانا ىدىسقا شەكەر سالادى.
سۇراق: سوندا قايسىسىنىڭ شايى تەز سۋيدى: بايدىڭ با، الدە الداردىڭ با؟
جاۋابى: الداردىڭ شايى تەز سۋيدى، ويتكەنى شەكەردى ىستىق شايعا بىردەن سالسا، شايدىڭ تەمپەراتۋراسى بىردەن تومەندەيدى.
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: ءبىر كۇنى اتى الەمگە ايگىلى الدار كوسە شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ ۇيىنە قوناققا كەلەدى. ولار كەلگەندە بۇل ۇيدەگى اپاي سىرتتا باۋىرساق ءپىسىرىپ جاتادى. الدار كوسە اڭگىمە ايتىپ كوپ وتىرىپ قالادى، باي ونى شايعا شاقىرادى. شاعايبايدىڭ قىزى بيكەش تەمىردەن ءورىلىپ جاسالعان ىدىسقا باۋىرساقتى سالىپ اكەلىپ، داستارحانعا قويىپ جاتىپ بىلاي دەيدى: باۋىرساقتى ىستىق كەزىندە جەگەن ءدامدى، سوندىقتان باۋىرساق تەز سۋىپ قالماس ءۇشىن مىنا تەمىردەن ءورىلىپ جاسالعان ىدىسقا ادەيى سالىپ اكەلدىم. سوندا كوپ بىلەتىن الدار بىلاي دەيدى: - جوق، قاتەلەسەسىز، ودان دا باۋىرساقتى اعاشتان جاسالعان ىدىسقا سالعان دۇرىس.
سۇراق: الداردىڭ بەرگەن كەڭەسى دۇرىس پا؟
جاۋابى: دۇرىس. اعاشتان جاسالعان ىدىستا باۋىرساق باياۋ سۋيدى، ويتكەنى اعاشتىڭ جىلۋ وتكىزگىشتىگى مەتالدىكىنەن - تەمىردىكىنەن از.
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: الدار شايعا قانىپ الىپ، ورنىنان تۇرىپ كەتۋگە ىڭعايلانادى. ءۇي يەسى ەسىكتى اشقانى سول ەدى، ۇيگە ءبىر مىسىق كىردى. الداردىڭ كوزى ۇيگە كىرگەن مىسىققا ءتۇستى. مىسىققا قاراپ تۇرىپ: - قۇلاقشىنىمدى كيە شىعايىن، دالادا كۇن سۋىق ەكەن – دەدى.
سۇراق: دالادا كۇننىڭ سۋىق ەكەنىن الدار قايدان ءبىلدى؟
جاۋابى: ۇيگە كىرگەن مىسىقتىڭ جۇنىنە قاراپ بىلەدى. كۇن سۋىقتا مىسىقتىڭ ءجۇنى ءۇرپيىپ، تورسيا تۇسەدى، ويتكەنى ول ءوزىنىڭ جۇندەرىنىڭ اراسىندا كوبىرەك اۋا بولاتىنداي ەتىپ، ۇرپيتەدى، ال اۋا جىلۋدى ناشار وتكىزەتىندىكتەن، مىسىق وسى كۇيىندە دالادا ۇزاق بولا الادى.
ماتەماتيكا تاريحى
ماتەماتيكا – ەجەلگى عىلىمداردىڭ ءبىرى. ماتەماتيكا تاريحى ۇلى عالىمداردىڭ اشقان يدەيالارمەن باي. ماتەماتيكا تاريحىن ءبىلۋ ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ول بىزگە ماتەماتيكا تۋرالى ۇعىمداردى تولىق جەتكىزۋگە كومەكتەسەدى.
20 ۇپايدىڭ سۇراعى: وندىق بولشەكتى العاش رەت اشقان XV عاسىردا ءومىر سۇرگەن وزبەك ماتەماتيگى كىم؟ جاۋابى: ءال - كاشي
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: ب. ە. د. 624 - 547 جىلدارى ءومىر سۇرگەن كونە عالىمدار مەن فيلوسوفيانىڭ نەگىزىن قالاۋشى، گرەك ويشىلى...
1-كومەك: زاتتاردىڭ بارلىق تۇرلەرى مەن قۇبىلىستاردى ءبىر العاشقى ستيحياعا – سۋعا تىرەگەن.
2-كومەك: ونىڭ تەورەماسى: بۇرىشتىڭ قابىرعالارىن قياتىن پاراللەل تۇزۋلەر ونىڭ ءبىر قابىرعاسىنان تەڭ كەسىندىلەر بولسە، وندا ەكىنشى قابىرعاسىنان دا بىردەي كەسىندىلىر بولەدى. جاۋابى: فالەس
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: 1540 - 1603 جىلدارى ءومىر سۇرگەن فرانسۋز ماتەماتيگى. ەلەمەنتار الگەبرانى كىرگىزەدى. كوەففيسيەنت ءۇشىن ءارىپتى ورنەكتەۋدى ەنگىزەدى.
1 كومەك: الگەبرالىق تەڭدەۋلەردىڭ تۇرلەرى مەن كوەففيسيەنتىنىڭ تاۋەلدىلىگىن بەرەتىن فورمۋلالارى بەلگىلى.
2 كومەك: بەرىلگەن كۆادرات تەڭدەۋدىڭ تۇبىرلەرىنىڭ قوسىندىسى قاراما - قارسى تاڭبامەن الىنعان ەكىنشى كوەففيسيەنتكە، ال تۇبىرلەرىنىڭ كوبەيتىندىسى بوسمۇشەگە تەڭ.
جاۋابى: ارينە، فرانسۋا ۆيەت. ءبىز ۆيەت تەورەماسىن جاقسى كورەمىز، ول بىزگە كۆادرات تەڭدەۋدى وڭاي شەشۋگە كومەكتەسەدى.
لوگيكالىق ەسەپتەر
قۇرمەتتى ويىنشىلار! سىزدەر قالاي ويلايسىزدار، لوگيكا مەن كۇلكى بايلانىستى ما؟ ءيا، ولاي بولسا، سىزدەرگە لوگيكا زاڭىمەن مىناداي انەكدوتتى اياقتاۋدى ۇسىنامىن.«بالاسى ۇيگە جاڭا كىتاپ اكەلدى.- بۇل ماعان سىيلىق،- دەدى ول. سىيلىق؟ نە ءۇشىن، قىمباتتىم؟- دەپ سۇرادى ماماسى. بىزدەن تۇيەقۇستا نەشە اياق بار، - دەپ سۇرادى؟ مەن «ءۇش» دەپ جاۋاپ بەردىم. ءبىراق تۇيەقۇستا ەكى اياق ەمەس پە؟ ءيا، ءبىراق باسقا بالالار ايتتى.... «ءتورت» اياق دەپ.
20 ۇپايدىڭ سۇراعى:
ەكى قولدا 10 ساۋساق. ون قولدا نەشە ساۋساق؟ جاۋابى: 50
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: سكاۆورتكاعا ءبىر ۋاقىتتا ەكى كوتلەت قۋىرۋعا بولادى. ءار كوتلەتتىڭ ەكى جاعىن قۋىرۋ كەرەك، ءاربىر جاعىنا ەكى مينۋت ۋاقىت كەتەدى. ءۇش كوتلەتتى قۋىرۋعا ەڭ از دەگەندە قانشا ۋاقىت جۇمسالادى؟ جاۋابى: 6 مين
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: ءۇش تاۋىق ءۇش كۇندە ءۇش جۇمىرتقا تۋادى. 12 تاۋىق 12 كۇندە قانشا جۇمىرتقا تۋادى؟ جاۋابى: 48
ينفورماتيكا
20 ۇپايدىڭ سۇراعى: العاشقى ەەم قاي جىلى پايدا بولدى؟ جاۋابى: 1946 جىلى
30 ۇپايدىڭ سۇراعى: ەڭ العاشقى ەلەكتروندى ەسەپتەۋىش ماشينانى كىم ويلاپ تاپتى؟ جاۋابى: دجون نەيمان
40 ۇپايدىڭ سۇراعى: اقپاراتتىڭ ۇلكەن كولەمىن ساقتاۋعا جانە قايتا شىعارۋعا ارنالعان قۇرىلعى... جاۋابى: ديسكجەتەك
كوپ ۇپاي جيناعان سايىسكەر باستايدى. ويىننىڭ كەلەسى كەزەگى «جەڭىس تاياۋ، قوزعالما باياۋ»
4 كەزەڭ «جەڭىس تاياۋ، قوزعالما باياۋ»
ەڭ قيىنى جارىستىڭ تاياپ كەلدى،
مىقتىلارى قالىپتى، جەڭسىن ەندى
تەز جاۋاپ بەر ويلانىپ تۇرىپ قالماي
وسى ويىننان كورەمىز ەرەن ەردى.
جەڭىس تاياۋ، قوزعالما باياۋ.
شاپشاڭدىققا تاڭ قالما
ويىن دەگەن ارپالىس
جەڭىلەمىن دەپ ويلاما!
1-وقۋشىعا سۇراقتار:
1. كومپيۋتەردىڭ ميى. (پروسەسسور).
2. توك كوزىندەگى كەرنەۋدى ولشەيتىن قۇرىلعى (ۆولمەتر)
3. ءۇش تۇيەقۇس ۇشىپ كەلە جاتتى. اڭشى ولاردىڭ ءبىرىن اتىپ الدى. نەشەۋى قالدى؟ ( تۇيەقۇس ۇشپايدى).
4. پرينتەردىڭ نەشە ءتۇرى بار؟ (3 ءتۇرى)
5. ەگەر 1 جۇمىرتقا 4 مينۋت قايناسا، 5 جۇمىرتقا نەشە مينۋت قاينايدى؟ ( 4 مين)
6. شارشىنىڭ پەريمەترى 44سم، قابىرعاسى نەشەگە تەڭ؟ (11سم)
7. ءار ءتۇرلى گرافيكالىق كەسكىندەردى سالۋعا، رەداكسيالاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن باعدارلاما. (Paint)
8. ءتورت قويدىڭ نەشە اياعى بار؟ (16 اياق)
9. بۇكىل جەر شارىن قامتيتىن كوپتەگەن ءار ءتۇرلى كومپيۋتەرلەر جانە كومپيۋتەرلىك جەلىلەردىڭ جيىنتىعى. (ينتەرنەت)
10. مەكتەپكە كەلە جاتقان 5 بالاعا قارسى جولدا تاعى 4 بالا جولىقتى. مەكتەپكە نەشە بالا باردى؟ ( 5 بالا )
2- وقۋشىعا سۇراقتار:
1. بۇل ادام ويلاۋىنىڭ تۇرلەرى مەن زاڭدارى تۋرالى ونىڭ ىشىندە دالەلدەۋگە بولاتىن پىكىرلەردىڭ زاڭدىلىقتارى تۋرالى عىلىم. (لوگيكا).
2. جالعان نەمەسە اقيقات بولۋى مۇمكىن قانداي دا ءبىر پايىمداۋ. (پىكىر)
3. 1 ت ماقتا اۋىر ما، 10س تەمىر اۋىر ما؟(تەڭ)
4. ستولدىڭ ءتورت بۇرىشى بار. ەگەر ءبىر بۇرىشتى كەسىپ تاستاسا، نەشە بۇرىش قالادى؟ ( 5 )
5. اسحاناعا 100 كگ پياز جانە ودان 3 ەسە ارتىق كارتوپ اكەلىندى. اسحاناعا نەشە كگ كارتوپ اكەلىندى؟ (300 كگ)
6. ەكى ادام 4 ساعات شاحمات وينادى. ولاردىڭ ءارقايسىسى نەشە ساعات وينادى؟ (4 ساعات)
7. ءبىر جانۇيانىڭ بەس ەر بالاسى جانە ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قارىنداستارى بار. جانۇيانىڭ قانشا بالاسى بار؟ (6 بالا)
8. ساعات ءتىلى تاۋلىگىنە نەشە رەت تىك بۇرىش جاسايدى؟ (4 رەت)
9. 4 ۇل دا نەشە ساۋساق بار؟ ( 80 )
10. ينتەرنەتكە تەلەفون ارقىلى شىعۋ قۇرىلعىسى. (مودەم).
3- وقۋشىعا سۇراقتار:
1. ەڭ كىشى ءۇش ورىندى سان...
2. ۇيدە اكەسى بالاسىمەن، اتاسى نەمەرەسىمەن وتىر. ۇيدە نەشە ادام بولعان؟ (3)
3. كوپبۇرىشتىڭ ءبىر قابىرعاسىندا جاتپايتىن ەكى بۇرىشىن قوساتىن كەسىندى قالاي اتالادى؟ (ديوگونال)
4. گاۋسس، پيفاگور، گەرسەن ماتەماتيكتەر مە؟ (گەرسەن ماتەماتيك ەمەس)
5. بيلليون دەگەن نە؟ (ميلليارد)
6. 1800 كوسينۋسى...
7. جاي سان دەپ قانداي سادكاردى اتايمىز؟ ( ەكىدەن كوپ بولگىشى بار سان)
8. بىردەي 5 المانى 8 بالاعا قالاي تەڭ ءبولىپ بەرۋگە بولادى؟ (4 تەڭ ەكىگە، 1 المانى 8 بولىككە)
9. 180 گرادۋستىڭ سينۋسى...
10. اجەي سەبەتپەن 100 جۇمىرتقا اكەلە جاتىپ قۇلاپ قالدى. قانشا جۇمىرتقا قالدى؟
(بىردە ءبىر جۇمىرتقا قالعان جوق، ءبارى جارىلىپ قالدى)
سايىسىمىزدىڭ سوڭعى ءساتى تاياپ قالدى.
ال، ءقازىر ءادىلقازىلار ءسوز الادى.
سايىسىمىزدىڭ جەڭىمپازدارىن انىقتاپ،
ماقتاۋ قاعاز، سىيلىقتارىن تاپسىرادى.
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە،
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
شىن سەزىنگەن كورەرمەنگە،
مىڭ راحمەت، مىڭ راحمەت!
وسىمەن بۇل قىزىقتى تامامداساق،
بۇل جايدى ايتامىز با جامان بولساق،
ۇيرەندىك بىلمەگەندى وسى جولى،
تاعى دا ۇيرەنەمىز امان بولساق.
تاعى دا ۇيرەنەمىز امان بولساق،
شىڭىمىز بيىك بولار ءبىلىم قۋساق.
ءومىر دەگەن ونەرمەن ۇيلەسپەي مە؟
جادىراتار جانىمىزدى ءان تىڭداساق.
You Might Also Like
