XXI عاسىردا جىرلاردىڭ قايتا جاڭعىرۋى
جىراۋلىق ونەر ءوزىمىزدىڭ دومبىرامەن بىرگە جۇرمەسە، ونىڭ مانىدە سانىدە كەتەتىنى ءسوزسىز. كوپتەگەن جىراۋلارمىزدىڭ ولەڭ شۋماقاتارى قازىرگى كۇنگە ءبىرى جەتسە ءبىرى جەتپەگەن-دى. ءبىراق ولەڭ-سوزى جەتكەنىمەن دومبىرادا وينالۋ تەمپى مەن ۇيقاسى جەتپەگەن.
قازىرگى ۋاقىتتا بەكبولات تىلەۋحان اعامىزدىڭ حالىققا تاراتىپ تانىلىپ جۇرگەن جىر-ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى قازتۋعان جىراۋدىڭ «قايران ەدىل» جىرىن الىپ قارايىق. تاريحتان بىلەتىنىمىزدەي «قايران دا مەنىڭ ەدىلىم» - دەپ، ەدىلدەن كوشكەن قازتۋعاننىڭ زارى، وكىنىشى بولاتىن. مۋزىكا سالاسىندا جاقىن ادامدار، ءسوزى قازتۋعاننىڭ بولسا دا، وينالعان ىرعاعى قازانعاپتىڭ «كوكىل» اتتى كۇيىن بايقايدى. ال، ول كۇيدىڭ ءتۇپ تاريحىنا ۇڭىلەتىن بولساق. قازانعاپ پەن ۇسەن تورەنىڭ جولىعۋىنا جاتىر. قىسقاشا باياناداساق ول وقيعا بىلاي بولىپتى: قازانعاپ ءوزىنىڭ قۇرماعالي اتتى شاكىرتىمەن كەرۋەن ءجۇرىپ بارا جاتقاندا، ۇسەن تورەنىڭ اۋىلىن بايقاپ سالەم بەرىپ كەلەيىن دەگەن نيەتپەن، قۇداي قوناق بولىپ، ۇسەن تورەگە تارتقان كوكەيگە تۇسكەن كۇي دەپ «كوكىل» اتانىپ كەتكەن. وسىلاي قازانعاپتىڭ كۇيىمەن قازتۋعاننىڭ ولەڭ سوزدەرىن قوسا، جىر قايتا جاڭعىردى.
اقتامبەردىنىڭ «كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ» اتتى تولعاۋىن قاراستىرايىق. ءسوزى ساقتالعانىنا قاراماستان، دومبىرادا وينالۋى ساقتالماعان جىرلاردىڭ ءبىرى. بەكبولات اعامىز بۇل جىردى قايتا جاڭعىرتقان-دى، ول تولعاۋدى كونسەرۆاتوريادا وقىپ ءجۇرىپ، ساحنادا ورىنداعانى كوبىنە ءمالىم ەمەس، ال ءبىرىنشى بولىپ ورىنداعان ۇستازى جانىبەك كارمەنوۆ بولاتىن.
كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ، كۇرەڭدى مىنەر مە ەكەنبىز – دەپ باستالاتىن رۋحتى جىردىڭ ۇيقاسى، سۇگىردىڭ «ىڭعايتوك» اتتى كۇيىندە جاتىر.
زار-زامان جىراۋى مۇرات موڭكەي ۇلىنىڭ «ءۇش قيان» اتتى جىرىنىڭ ءۇزىندىسىن ورىنداپ باياۋ ىرعاقپەن دوسپامبەت جىراۋدىڭ «اينالايىن اق جايىق» جىرىنا اۋىساتىن تاعى ءبىر بەكبولات تىلەۋحاننىڭ «ەدىلدى كەلىپ العانى» دەپ اتالاتىن جىر-ولەڭىن قاراستىرايىق.
ەدىلدى كەلىپ العانى، ەتەككە قولدى سالعانى،
جايىقتى كەلىپ العانى جاعاعا قولدى سالعانى،
ويىلدى كەلىپ العانى ويىنداعىسى بولاعانى
-دەپ باستالاتىن ورىنداۋدىڭ، ءتۇپ نەگىزى «ءۇش قيان» ولەڭىن ايتا كەتۋ قاجەت. ورتا بۋىنىندا:
اققان بۇلاق ساي-سالاڭ،
شىتىرمان توعاي اينالاڭ،
جونىڭ جايلاۋ كەڭ الاڭ،
اتام قونعان كەڭ دالام،
مەندەي سەنى قىزعانار،
باۋىرىڭدا وسكەن باي-بالاڭ؟
-دەپ جالعاساتىن جەرى، دۋلات باباتاي ۇلىنىڭ «اقجايلاۋ مەن ساندىقتاس» ولەڭ جولدارىنان قۇرالادى. سوڭى بولسا اتاپ كەتكەن دوسپامبەتتىڭ:
اينالايىن اق جايىق،
ات سالماي وتەر كۇن قايدا؟!
ەڭسەسى بيىك بوز وردا
ەڭكەيە كىرەر كۇن كايدا؟!
-دەپ جالعاسىپ بىتەتىن بۋىنى تاعى بولەك ءبىر ولەڭ جولدارىنان قۇرالادى. ەندى وسى جەردەن ويلانىپ قاراساق بۇل ءۇش جىراۋدىڭ ولەڭ سوزدەرىن ءوز ىرعاعىنا سىيدىراتىن ماقام بار ەكەن؟ بۇل جەردەن تاعى دا قازانعاپتىڭ كۇيىن بايقايمىز. قانداي كۇي دەسسەك ول – «قۇس قايتارۋ» دەگەن كۇيى.
بۇل جەردە بەكبولات اعامىزدىڭ جىر ەتىپ تانىتىپ جۇرگەنىمەن، ءبىرىنشى بولىپ ۇيقاسىن كەلىستىرگەن ۇستازدارىن ايتقان دا ءجون. كۇيشى دە، جىراۋ دا وتە اۋىر ءارى جاۋاپتى ءىس. ەش وزگەرىسسىز جەتكىزگەن كۇيشى مەن جىرشى، جىراۋدى عانا ءداستۇرلى ان-كۇيشى دەپ اتايدى. ونداي ابىرويعا كەنەلۋ ءار قازاقتىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. مىسالى، باتىس ولكەسىندە كۇيشى دەپ اتانۋ ءۇشىن، اقجەلەن دەپ اتالاتىن 62 كۇي ءتۇرىن تارتۋ شارت بولاتىن-دى.
جىراۋلىق مەكتەپ قالاپ كەتكەن ناۋرىزبەك جىراۋدى دا باسا ايتقان ءجون. ونىڭ ۇلدارى مەن شاكىرتتەرى: وسەرباي سارسەنبييەۆ، اباي ناۋرىزبەك ۇلى. ولاردان باسقا، امانقوس سادىقوۆ، ءابدىلحاميت رايىمبەرگەنوۆ، نۇرىم اسقانوۆ، قاتيموللا بەردىعالييەۆ، فارحات ورازوۆ، ۇلجان بايبوسىنوۆا جانە ت.ب. جىرشىلاردى كوزى تىرىسىندە باعالاپ، ءبىلىپ جۇرگەن ءجون.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتى كۋان ا.، اعا وقىتۋشى تۋنگاتوۆا ۇ.ا.
You Might Also Like
-
ءال-فارابي كوپتەگەن عىلىم مەن ونەردىڭ نەگىزىن سالۋشى. شىعىستان شىققان تۇڭعىش فيلوسوف بولىپ سانالادى. ن. ءا. نازاربايەۆ
-
اباي قۇنانباي ۇلى - قازاقتىڭ ۇلى اقىنى،داراسى،دانىشپانى. اباي ءومىر سۇرگەن داۋىردە حالىقتا وقۋعا مۇمكىندىك بولمادى.تەك قانا اۋقاتتى ادامدار مەشىت- مەدرەسە سالدىرىپ، اۋىل مولداسىنان حات تانىتىپ، بالا ...
