InfoHub Logo

ەسمۋراتوۆا ارۋنا اسىلبەكوۆنا
«نۇر-سۇلتان حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پەداگوگيكالىق كوللەدجى» ينفورماتيكا ءپانى وقىتۋشىسى
نۇر-سۇلتان قالاسى
 
جالپى ماعىنادا، اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار (اكت) - بۇل اقپاراتپەن زاڭدى تۇردە ءتيىمدى جانە ءتيىمدى جۇمىس جاساۋ ءۇشىن اقپاراتتىق پروسەستەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالار مەن تەلەكوممۋنيكاسيا قۇرالدارىن پايدالانۋ. قازىرگى زامان وقۋعا دەگەن سۇرانىستىڭ جوعارىلاۋىن ارتتىرادى. اقپارات كولەمى وسۋدە، كوبىنەسە ونى تاراتۋدىڭ، ساقتاۋدىڭ جانە وڭدەۋدىڭ ادەتتەگى ادىستەرى ءتيىمسىز بولادى. اقپاراتتىق تەحنولوگيانى پايدالانۋ كومپيۋتەردىڭ وقۋ قۇرالى رەتىندەگى زور الەۋەتىن اشادى. اقپاراتتىق قوعامنىڭ (IO) قۇرىلۋى مەن دامۋى ءبىلىم بەرۋدە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى (اكت) كەڭىنەن قولدانۋدى كوزدەيدى، بۇنى ءبىرقاتار فاكتورلار انىقتايدى. «بىرىنشىدەن، ءبىلىم بەرۋدە اكت ەنگىزۋ ادامزاتتىڭ جيناقتالعان تەحنولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك تاجىريبەسىنىڭ ۇرپاقتان-ۇرپاققا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءبىر ادامنان ەكىنشى ادامعا اۋىسۋىن ەداۋىر جىلدامداتادى. ەكىنشىدەن، وقىتۋ مەن ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن جاقسارتاتىن قازىرگى زامانعى اكت ادامعا قورشاعان ورتاعا جانە بولىپ جاتقان الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە ءساتتى جانە تەز بەيىمدەلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ءار ادامعا قاجەتتى ءبىلىمدى بۇگىن جانە بولاشاق پوستيندۋستريالدى قوعامنان الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ۇشىنشىدەن، ءبىلىم بەرۋدە وسى تەحنولوگيالاردى بەلسەندى جانە ءتيىمدى قولدانۋ قازىرگى يندۋستريالدى قوعامنىڭ تالاپتارىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ جانە ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ پروسەستەرىنىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قۇرۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلادى ».

قوعامنىڭ اقپاراتتاندىرىلۋى ءبىلىم بەرۋگە قويىلاتىن تالاپتاردى دا وزگەرتەدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ مىندەتى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ، بالانىڭ رۋحاني مۇمكىندىگىن دامىتۋ، ءبىلىم بەرۋ، تاربيەلەۋ، ولاردىڭ وزىندىك جۇمىس جاساۋ قابىلەتىنىڭ دامۋىنا مۇمكىنشىلىك جاساۋ. سونىمەن بىرگە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋعا، جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى جەتە مەڭگەرۋگە، ماماندىق شەبەرلىگىن قالىپتاستىرۋعا ىقپالىن تيگىزەدى. [1، 15]

وقۋ ۇردىسىندە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى (اكت) پايدالانۋ قازىرگى مەكتەپتەگى ءبىلىم بەرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. بۇگىنگى تاڭدا كەز-كەلگەن مەكتەپتەگى ءپان ءمۇعالىمى اكت-نى قولدانا وتىرىپ، ساباقتى دايىنداپ، وتكىزە الۋى كەرەك. ءبىلىم بەرۋدە زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ جەكە باسىنىڭ قالىپتاسۋىنا قولايلى جاعداي جاسايدى جانە قازىرگى قوعامنىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە جاۋاپ بەرەدى. اقپاراتتىق مادەنيەتكە كىرىسپە - بۇل كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتى يگەرۋ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ەتيكالىق، ەستەتيكالىق جانە زياتكەرلىك سەزىمتالدىقتى يگەرۋ.

وقۋ پروسەسىن اقپاراتتاندىرۋ - قازىرگى ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. بۇل ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق بازاسىن دامىتۋ، مۇعالىمدەردى قايتا دايارلاۋ جانە ولاردى جاڭا وقىتۋ جۇيەلەرىنە بەيىمدەۋمەن بايلانىستى. جاڭا وقىتۋ قۇرالى جانە تانىمنىڭ قۋاتتى قۇرالى بولىپ تابىلاتىن قازىرگى زامانعى كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانى قولدانۋ وقىتۋ ادىستەرى مەن ۇيىمداستىرۋشىلىق فورمالارىن جەتىلدىرۋدى جانە ساپالى جەتىلدىرۋدى تالاپ ەتەدى.

كومپيۋتەردىڭ مۇمكىندىكتەرىن پسيحولوگيالىق جانە ديداكتيكالىق تۇرعىدا تالداپ، كەرەك كەزىندە پەداگوگيكالىق تالاپتارعا ساي قولدانۋ، ىشكى تيىمدىلىگىنە كوڭىل ءبولۋ ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگى بولىپ تابىلادى. كومپيۋتەردىڭ گرافيكالىق مۇمكىندىگى جاڭا ساباقتى بوياۋلى سۋرەتتەرمەن، تىرەك سىزبالارمەن، كەستەلەرمەن مەڭگەرتۋگە جول اشادى. كومپيۋتەردى ءمۇعالىم ءارتۇرلى ماعلۇماتتار، قوسىمشا اقپاراتتار بەرۋ ءۇشىن كورنەكى قۇرال رەتىندە پايدالانا الادى. سونىمەن قاتار اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار – ءمۇعالىمنىڭ ءوز جۇمىستارىنىڭ ادىستەرى مەن ۇيىمداستىرۋ تۇرلەرىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە، وقۋشىلاردىڭ جەكە قابىلەتتىلىگىن دامىتۋعا، وقۋداعى ءپانارالىق بايلانىستى كۇشەيتۋگە، وقۋ پروسەسىن ۇيىمداستىرۋدى ۇنەمى جاڭارتىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كۋرستىڭ تەوريالىق بولىگى اقپاراتتىق پروسەستەردەن اقپاراتتىق تەحنولوگيالارعا ءوتۋ جاعدايلارىن اشۋعا نەگىزدەلگەن. كۋرستىڭ پراكتيكالىق بولىگى ستۋدەنتتەردىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگيالار قۇرالدارىن تەك ينفورماتيكا ساباقتارىندا قولدانۋ داعدىلارىن يگەرۋگە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار باسقا وقۋ پاندەرىن دامىتۋدىڭ تيىمدىلىگى مەن ءپانارالىق بايلانىستى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلارعا ءوز بەتىمەن جانە بىرلەسىپ شىعارماشىلىق جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىنشىلىك تۋعىزادى. قازىرگى ۋاقىتتا مەديا-تەحنولوگيالاردىڭ ادامدارعا اسەرى ارتىپ كەلەدى. جاڭا اقپاراتتىڭ، جارنامانىڭ، تەلەديدارداعى كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالاردىڭ، ويىن كونسولدەرىنىڭ، ەلەكتروندى ويىنشىقتار مەن كومپيۋتەرلەردىڭ كۇشتى اعىمى بالانى تاربيەلەۋگە جانە ونىڭ اينالاسىنداعى الەمدى قابىلداۋعا كوپ كوڭىل بولەدى. بۇرىن بالا كەز-كەلگەن تاقىرىپ بويىنشا اقپاراتتى وقۋلىق، انىقتامالىق كىتاپتار، مۇعالىمدەردىڭ دارىستەرى جانە ساباق جازبالارى سياقتى كانالدار ارقىلى الا الاتىن. ءبىراق بۇگىنگى تاڭدا، قازىرگى شىندىقتى ەسكەرە وتىرىپ، ءمۇعالىم وقۋ پروسەسىنە اقپارات بەرۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن ەنگىزۋى كەرەك. تەلەديدارداعى ويىن-ساۋىق باعدارلامالارى تۇرىندە ءبىلىم الۋعا ارنالعان بالانىڭ ميى ساباقتا ۇسىنىلعان اقپاراتتى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ كومەگىمەن قابىلداۋ الدەقايدا جەڭىلىرەك.   ءار ءمۇعالىم سياقتى مەن دە ءوزىمنىڭ ساباقتارىمدا ەڭ جاڭا اقپاراتتىق كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتامىن، وسى ماقساتتا ارىپتەستەرىمنىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەيمىن، ءپانىمدى وقىتۋدا ۇنەمى جاڭا تاسىلدەردى ىزدەيمىن، ءارقاشان شاكىرتتەرىمدى باۋراپ الۋعا تىرىسامىن، ءار جاڭا ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرامىن. قىسقا مەرزىمدە ءار بالانى ۇلكەن كولەمدە اقپاراتتى يگەرۋگە، تۇرلەندىرۋگە جانە قولدانۋعا ۇيرەتەتىن تاقىرىپتار. بالا ساباقتا بەلسەندى، قىزىعۋشىلىقپەن جانە ىنتامەن جۇمىس ىستەيتىن، ءوز ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كورەتىن جانە ولاردى باعالاي الاتىنداي ەتىپ وقۋ پروسەسىن ۇيىمداستىرۋ وتە ماڭىزدى. [3، 48]
قازىرگى مەكتەپتىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى - ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتتەرىن اشۋ، لايىقتى جانە پاتريوت، جوعارى تەحنولوگيالىق، باسەكەگە قابىلەتتى الەمدە ءومىر سۇرۋگە دايىن ادام تاربيەلەۋ. ستۋدەنتتەرگە ادامزات جيناعان بارلىق ءبىلىمدى يگەرۋ تالابى قازىرگى زامانعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپكە ۇزاق ۋاقىت بۇرىن قويىلماعان. زاماناۋي ادام بەلگىلى ءبىر بىلىمگە يە بولىپ قانا قويماي، بىلۋگە، ياعني ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ماسەلەلەردى شەشۋگە قابىلەتتى بولۋى كەرەك، اتاپ ايتقاندا: تانىمدىق ىس-ارەكەتتىڭ ماقساتتارىن انىقتاۋ، ماقساتقا جەتۋدىڭ وڭتايلى جولدارىن تابۋ، ءتۇرلى اقپارات كوزدەرىن پايدالانۋ، قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەۋ جانە تابۋ ، ناتيجەلەردى باعالايدى، ءوز ىس-ارەكەتتەرىن ۇيىمداستىرادى، باسقا ستۋدەنتتەرمەن ىنتىماقتاستىق جاسايدى. وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ ساپاسى، ەڭ الدىمەن، بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى وقىتۋدىڭ باسىم ءادىسىن تاڭداۋعا بايلانىستى. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىمەن تانىسقان سوڭ عانا مەن ونى پايدالانۋ ساباقتى جانداندىرىپ، قىزىقتى ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى دەگەن قورىتىندىعا كەلدىم. بالالاردىڭ بەلسەندىلىگى، نازارى، قابىلداۋى ارتادى. كەز-كەلگەن ءادىس كەزىندە بالالاردىڭ ماتەريالدى، قورىتىندىلاردى، قورىتىندىلاردى جانە ولاردى پراكتيكادا تەكسەرۋدى ءوز بەتىنشە ۇعىنۋىن تالاپ ەتەتىن تانىمدىق سۇراقتار پايدا بولاتىنداي ەتىپ، جۇمىستى قۇرۋ قاجەت. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ بويىنشا ساباقتىڭ قۇرىلىمى ەرەكشە. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ ءۇشىن وقۋشىلاردى قىزىقتىرۋى قاجەت. ساباقتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى-شاقىرۋ، ىنتالاندىرۋ،وزەكتەندىرۋ. بەلسەندى قىزمەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى قالىپتاستىرۋ. بۇل تەحنولوگيا تۇلعانىڭ قۇرمەت، ءوزىن-وزى بەكىتۋ، قارىم-قاتىناس، ويىن جانە شىعارماشىلىققا دەگەن قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا باعىتتالعانىن ۇمىتپايدى. ءبىر تاقىرىپتى وقۋ كەزىندە كوپتەگەن جاعدايلاردا بىردەي ناتيجە بەرەتىن ءتۇرلى ادىستەر مەن تاسىلدەردى قولدانۋعا بولادى.

ينفورماتيكا جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار بويىنشا وقۋ ماقساتتارىن كەلەسىدەي انىقتاۋعا بولادى:كومپيۋتەردى جانە باسقا اكت قۇرالدارىن قولدانا وتىرىپ، اقپاراتتىڭ ءارتۇرلى تۇرلەرىمەن جۇمىس جاساۋ داعدىلارىن يگەرۋ، جەكە اقپاراتتىق ىس-ارەكەتتەردى ۇيىمداستىرۋ جانە ونىڭ ناتيجەلەرىن جوسپارلاۋ؛اكت كومەگىمەن تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتارىن، زياتكەرلىك جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛اقپاراتتى تاراتۋدىڭ قۇقىقتىق جانە ەتيكالىق اسپەكتىلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، اقپاراتقا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى قالىپتاستىرۋ؛كۇندەلىكتى ومىردە اكت قۇرالدارىن قولدانۋ داعدىلارىن دامىتۋ. [2، 69]

اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ قارقىندى دامۋى ءبىلىم بەرۋ پروسەسىندە قاتتى كورىنىس تابادى. بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا كومپيۋتەرلىك سىنىپتاردىڭ، مۋلتيمەديالىق پروەكتورلارمەن، ەلەكتروندى تاقتالارمەن جانە ت. ب. بار ەكەندىگىنە ەشكىم تاڭ قالمايدى. مۇنداي قۇرىلعىلاردى دۇرىس، تولىق قولدانۋ جاتتىعۋ ساپاسىن ەداۋىر جاقسارتا الادى.

قازىرگى كەزدە كومپيۋتەر - بۇل وقىتۋدىڭ قىزىقتى، جىلدام، قاراپايىم بولا الاتىن جانە العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن قۇرال. ينفورماتيكا جانە اكت بازالىق دەڭگەيدە وقۋدىڭ باسىم باعىتتارى بولىپ اقپاراتتىق پروسەستەر مەن اقپاراتتىق تەحنولوگيالار تابىلادى.

ءار ءمۇعالىم سياقتى مەن دە ساباقتارىمدى ءتيىمدى وتكىزگىم كەلەدى. كومپيۋتەر ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن باسقارۋدىڭ ءتاسىلىن ايتارلىقتاي وزگەرتۋگە، ستۋدەنتتەردى بەلگىلى ءبىر جاعدايعا باتىرۋعا، ستۋدەنتتەرگە بەلگىلى ءبىر كومەك فورماسىن سۇراۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، وقۋ ماتەريالدارىن سۋرەتتەرمەن، گرافيكتەرمەن جانە ت. ب.

اقپاراتتاندىرىلعان قوعامنىڭ تالابىنا ساي ءمۇعالىم دە، وقۋشى دا جاڭاشا كوزقاراستى، تەرەڭ ويلى بولۋى كەرەك. سوندىقتان زامان تالابىنا ساي جاس ۇرپاقتى كوكىرەگى وياۋ، ىزدەنىمپاز، وزىندىك شىعارماشىلىق جۇمىسپەن اينالىسا الاتىن دارەجەگە جەتكىزۋىمىز كەرەك.

ءبىز بولاشاق جاستار جاس ماماندار سيفرلىق ساۋاتتىلىقتى دامىتا وتىرىپ، ينفورماتيكا ساباعىندا اقپاراتتىق – كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانا ءبىلۋىمىز قاجەت.
 
 ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. قويباعاروۆا //ينفورماتيكانى وقىتۋ ادىستەمەسى، 1 ءبولىم، 90ب.
2. بايجۇمانوۆ م. ق. ، جاپساربايەۆا ل. ق. //ينفورماتيكا: وقۋ قۇرالى، استانا، 2004، 232ب.
3. ەلەكتروننىي ۋچەبنيك // ينفورماتيكا. ۋچەبنوە پوسوبيە دليا ستۋدەنتوۆ //www. atu. kz/HTML/images/i. swf،.

---