يننوۆاسيالىق ءبىلىم بەرۋ ورتاسىندا باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ سۋبەكتىلىك بەلسەندىلىگىن دامىتۋ
قازىرگى زاماندا ءبىلىم بەرۋ پاراديگماسى وزگەردى، ءبىلىم بەرۋدىڭ مازمۇنى جاڭارىپ، جاڭا كوزقاراس، جاڭاشا قارىم-قاتىناس پايدا بولدى. جاڭا عاسىر – جاڭا ءبىلىم بەرۋدى جۇكتەپ وتىر. پەداگوگتاردىڭ الدىنا قويىپ وتىرعان باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – وقىتۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋ جانە جاڭا پەداگوگيكالىق يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانى مەڭگەرۋ.
XXI عاسىر تابالدىرىعىن ءبىلىم مەن عىلىمدى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالىق باعىتتا دامىتۋ ماقساتىمەن اتالۋىنىڭ ءوزى ۇلكەن مىندەتتىڭ باستى نىشانى بولىپ تابىلادى. ۇرپاعى ءبىلىمدى حالىقتىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر بولمايدى. باسەكەگە قابىلەتتى ءبىلىم كەڭىستىگىن قۇرۋعا باعىتتالعان قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋ رەفورماسىنىڭ باستى ماقساتتتارىنىڭ ءبىرى – يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارعا سۇيەنە وتىرىپ، بالانىڭ بويىندا شىعارماشىلىق ويلاۋدى دامىتۋعا مۇمكىندىك جاساۋ بولىپ وتىر. مۇنداي كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشۋدە باستاۋىش سىنىپتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە.
قازىرگى كەزدە ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا وقىتۋ پروسەسىن ىزگىلەندىرۋ ءۇشىن كوپتەگەن جۇمىستار جاسالۋدا. ولاردى عىلىمي تىلمەن ايتقاندا يننوۆاسيالىق پروسەسس دەپ اتايدى. يننوۆاسيا ۇعىمى لاتىننىڭ «in-novus» دەگەن سوزىنەن شىققان، «جاڭارتۋ، وزگەرتۋ، جاڭاشىلدىق» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ياعني، پەداگوگيكا عىلىمىندا جاڭا ادىستەردى، تاسىلدەردى، قۇرالداردى، باعدارلامالاردى پايدالانۋدى ايتادى.
يننوۆاسيالىق ءبىلىم بەرۋ قۇرالدارىنا:
• اۋديو قۇرالدار
• ۆيدەو قۇرالدار
• كومپيۋتەر
• ينتەراكتيۆتى تاقتا
• ينتەرنەت
• كومپيۋتەر-مۋلتيمەديالىق قۇرال
• ەلەكتروندىق وقۋلىقتار مەن وقۋ ادىستەمەلىك كەشەن
• يننوۆاسيالىق سايت جانە ت.ب جاتادى.
وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە قولدانىلىپ، ايتارلىقتاي ناتيجە كورسەتىپ جۇرگەن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار مىنالار:
• دامىتا وقىتۋ ادىستەمەسى
• وزا وتىرىپ وقىتۋ جۇيەسى
• سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسى
• مۋلتيمەديالىق تەحنولوگيا.
پەداگوگيكادا وقۋشىعا وقۋ ىس-ارەكەتى سۋبەكتىسى، ءوزىن-وزى انىقتاۋعا جانە ءوزىن-وزى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلعان تۇلعا رەتىندە كوزقاراس قالىپتاسۋدا. ا. ۆ. برۋشلينسكييدىڭ ۇيعارىمى بويىنشا، «سۋبەكت-اسا جوعارى بەلسەندىلىك، ءبىرتۇتاستىق، اۆتونومدىق دەڭگەيىنە جەتكەن ادام. ادام سۋبەكت بولىپ دۇنيەگە كەلمەيدى، سۋبەكت بولىپ دامىپ جەتىلەدى. ونىڭ سۋبەكت رەتىندە دامۋىنىڭ العى شارتى ىس-ارەكەت، قارىم-قاتىناس، تىرشىلىك بارىسى بولىپ تابىلادى» [1].باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسىنىڭ سۋبەكتىك بەلسەندىلىگى دەپ باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ ۇنەمى وزگەرىپ وتىراتىن ءبىلىم بەرۋ جانە الەۋمەتتىك مادەني جاعدايلارعا تابىستى بەيىمدەلە الۋى، ونىڭ مۇعالىممەن بىرلەسكەن ىس-ارەكەتىندە دەربەستىك كورسەتە الۋى، ءونىمدى پەداگوگيكالىق ءوزارا ارەكەتتەستىك جاساۋى، ءوزىنىڭ دامۋىنا قاتىستى جاعدايدى تۋعىزۋداعى جاۋاپكەرشىلىكتى ءتۇسىنۋى دەپ اتاۋىمىزعا بولادى.
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسى تۇلعاسىنىڭ بۇل جاعدايىنىڭ ءماندى بەلگىلەرى ونىڭ ءوز ارەكەتتەرىنە دايارلىعى جانە ونى باسقارا الۋ قابىلەتتىلىگى؛ ءوز ىس-ارەكەتتەرىنىڭ تاسىلدەرىن ۇلگىلەۋ، جوسپارلاۋ، ءوزارا ارەكەتتەسە الۋ؛ جوبالانعان باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋ؛ ءوز ىس-ارەكەتىنىڭ ءجۇرۋ بارىسىن باقىلاي الۋ جانە ناتيجەسىن ناقتى باعالاي الۋ؛ ءوزىنىڭ، باسقالاردىڭ ىس-ارەكەتىن، ءوزارا ارەكەتتەردى رەفلەكسيالاي الۋ.
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسىنىڭ بويىندا سۋبەكتىكتى دامىتۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالار كەشەنىن ۇيىمداستىرۋ وتە ءتيىمدى. بەرىلگەن جاعدايدى جۇزەگە اسىرۋ باستاۋىش سىنىپوقۋشىسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسى بارىسىندا وزىندىك قاجەتتىلىكتەرى مەن موتيۆتەرىن جۇزەگە اسىرا الۋىمەن بايلانىستى بولىپ كەلەدى. بۇل جاعدايدا وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگى وزىندىك لوگيكاعا نەگىزدەلەدى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وقۋ ۇدەرىسىندە جاڭا تەحنولوگيالارىن قولدانۋ ارقىلى ءمۇعالىم ولارعا قاجەتتى ماتەريالداردى يگەرۋ ماقساتىندا ماتەريالدى جانە سايكەس كومەك كورسەتەدى.
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ سۋبەكتىگىن دامىتۋدى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كومەگىمەن دە قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى. مۋلتيمەديا، ينتەرنەت تەحنولوگيالارىنىڭ، اقپاراتتىق تەحنولوگيالارىنىڭ كەڭ ەتەك جايۋى، اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى تولىق ءبىلىم سالاسىنا ەنگىزىپ، وقىتۋدىڭ جاڭا ءتيىمدى قۇرالى ەتۋگە بولاتىنىن دالەلدەيدى.
بۇگىنگى كۇننىڭ وزىندە بالا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاماي كومپيۋتەردىڭ كەيبىر جۇمىس ىستەۋ پرينسيپتەرىن مەڭگەرەدى، ياعني 1-سىنىپقا كەلگەن بالا «ماشينامەن» ءتىل تابىسىپ، سول ارقىلى اقپارات الۋ تيىمدىلىگىن تۇسىنەدى. ساباق بارىسىندا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋ ىنتاسىن ارتتىرادى، تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن كوتەرەدى جانە دە ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەدى. وسىعان بايلانىستى ۆ.س. كۋكۋشين بىلاي دەيدى: «كومپيۋتەر اقپاراتتىق تەحنولوگيالارمەن بىرگە ءبىلىم بەرۋ ايماعىنىڭ وقۋ ىس-ارەكەتىندە جانە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىندا جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى» [2].
قازىرگى كەزدە مۋلتيمەديالىق قۇرالداردىڭ تيىمدىلىگىن تۇسىندىرەتىن زەرتتەۋلەر سانى ارتۋدا. مۋلتيمەديالىق قۇرالداردى وقىتۋدا پايدالانۋدىڭ ماڭىزدى قاعيدالارى تولىق، جان-جاقتى زەرتتەگەن ريچارد مايە: «تەك ءسوزدى عانا پايدالانۋمەن سالىستىرعاندا، ادامدار سوزدەر مەن سۋرەتتەردى پايدالانعان كەزدە تيىمدىرەك ۇيرەنەدى»- دەپ دايەكتەپ، سوزدەرگە جازباشا جانە اۋىزشا ءماتىندى، ال سۋرەتتەرگە گرافيكالىق سۋرەتتەردى، انيماسيا جانە ۆيدەونى قوسادى.
مۋلتيمەديالىق اقپارات ۇمىتىلماي باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ميىندا ساقتالۋى ءۇشىن مۇمكىندىگىنشە ءماتىن از قولدانىلىپ جاسالعان انيماسيالىق پرەزەنتاسيا ءتيىمدى بولادى. قىسقاشا ايتقاندا، بەينە مەن مازمۇنى بىرگە ۇسىنىلسا، وقۋشىنىڭ قابىلداۋىنا جەڭىل تيەدى. ماتىنگە قوسىلعان ۆيدەو نەمەسە گرافيكالىق اقپاراتتار سۋرەتتەرگە جاقىن بەرىلۋى ءتيىس. ءبىرتۇتاس، جيناقى تۇرعان اقپاراتتى وقيتىن وقۋشىلار اقپاراتتى جەڭىل قابىلداپ، تەز ءتۇسىنىپ، يگەرىپ الادى.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ باعدارلاماسىنا كەلەر بولساق - الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جيىلعان ءبىلىم بەرۋشىلەردىڭ بىرلەسكەن ەڭبەگى. تاجىريبەنى جۇيەگە كەلتىرىپ اقش عالىمدارى دجينني ستيلل، كۋرتيس مەرەديت، چارلز تەمپل. بۇل جوبا اتاقتى عالىم زەرتتەۋشىلەر ج.پياجە مەن ل.س.ۆىگوتسكييدىڭ دامۋ تەوريالارىن باسشىلىققا الادى. سىني تۇرعىدان ويلاۋدى دامىتۋ جوباسىنىڭ ماقساتى بارلىق جاستاعى وقۋشىلارعا كەز-كەلگەن قۇبىلىس پەن زاتتارعا، ارەكەت پەن مازمۇنعا سىني تۇرعىدان قاراپ، كوپتەگەن پىكىردىڭ ىشىنەن بىرەۋىن تاڭداۋعا ساپالى شەشىم قابىلداۋعا ساباقتا ۇيرەتۋ.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ – سىناۋ ەمەس، شىڭدالعان ويلاۋ. وقۋشىنىڭ بۇل جۇمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرعان جاعدايدا ءوز دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس ويى شىڭدالىپ، بەلگىلى ءبىر جەتىستىكتەرگە جەتەرى ءسوزسىز. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ باعدارلاماسى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ، ماعىنانى تانۋ، وي تولعانىس كەزەڭدەرىنەن تۇرادى.سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ وقۋشىنىڭ تانىمدىلىق بەلسەندىلىگىن، ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا، ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋعا، شىعارماشىلىعىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتىپ، ساباقتاردىڭ قىزىقتى، جەڭىل وتەتىندىگىن، وقۋشىلاردى ۇجىممەن بىرلەسىپ جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتەتىندىگىن، ءبىلىمنىڭ تەرەڭدىگى ءارى تياناقتىلىعى ارتاتىندىعىن بايقاۋعا بولادى. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسى كوپ اقپاراتتى تالداي، جيناقتاي وتىرىپ ىشىنەن قاجەتتىسىن الۋعا ۇيرەتەدى.
سونىمەن، باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ سۋبەكتىك بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ ماقساتىندا ءارتۇرلى بەلسەندى ادىستەردى، جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ تيىمدىلىك كورسەتەدى.
پايدالانعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. برۋشلينسكيي، ا. ۆ. سۋبەكت: مىشلەنيە، ۋچەنيە، ۆووبراجەنيە. / ا. ۆ برۋشلينسكيي. – م.-ۆورونەج، 1996. – 392 س.
2. جانتلەۋوۆا ش.ك. پروفەسسيونالنايا كومپەتەنتنوست بۋدۋششەگو ۋچيتەليا ۆ ۋسلوۆياح پەداگوگيچەسكوي پراكتيكي / ش.ك. جانتلەۋوۆا.-ۆەستنيك كازنۋ، سەريا «پەداگوگيچەسكيە ناۋكي»، 2000.- №12.-25-29 س.
ايماقتىق الەۋمەتتىك-يننوۆاسيالىق ۋنيۆەرسيتەتى
6م010200 «باستاۋىش وقىتۋ پەداگوگيكاسى جانە ادىستەمەسى» ماماندىعىنىڭ
1 كۋرس ماگيسترانتى: ءابىلماجىم اقمارال اقبەرگەن قىزى
You Might Also Like
-
جامبىل وبلىسى، شۋ قالاسى №49 نەگىزگى مەكتەبى 5 سىنىپ وقۋشىسى: مەڭلىباي اياۋلىم جۇماتاي قىزى جەتەكشىسى: سۋتتيبايەۆا لياززات پەرنەبەك قىزى
-
«ساكەن سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى» اق باسقارما ءتوراعاسى اقىلبەك كۇرىشبايەۆ مەملەكەت باسشىنىڭ بيىلعى جولداۋى اياسىندا وقىتۋشىلاردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋدى كوزدەيدى.
