يسا بايزاقوۆ «التاي اياسىندا»
انا ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: يسا بايزاقوۆ «التاي اياسىندا»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. التاي جەرىنىڭ سۇلۋ تابيعاتىن وقۋشىلارعا اقىن ولەڭى ارقىلى تانىتۋ.
2. تابيعاتتى قىزىقتاپ، ونى قورعاۋعا ءارى ادەمىلىكتى، اسەمدىكتى سەزىنە بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرۋ.
3. ولەڭدەگى قيىن سوزدەر، ءسوز تىركەستەرى مەن كوركەم سوزدەردىڭ ماعىناسىن مەڭگەرتە وتىرىپ، بالالاردىڭ تىلدىك قورىن دامىتۋ، وقۋ تەحنيكاسىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتىق جۇمىس، تىرەك ءسوز تىركەستەرى، شىعارماشىلىق جۇمىس،
ءوز بەتىمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قازاقستان تابيعاتىنىڭ سۇلۋ كورىنىسىن بەينەلەيتىن سۋرەتتەر، توپتىق جۇمىستارعا پاراقشالار، قيىن سوزدەر جازىلعان پاراقشا، وقۋشىلاردىڭ رەفەراتتارى.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
وتكەن ساباقتى تىرەك ءسوز تىركەستەرى ارقىلى پىسىقتاۋ. س. سەيفۋللين «اقساق كيىك». ا) كيىكتىڭ سۇلۋلىعى.
ءا) وق تيگەن كيىك.
ب) كيىك اتقان ادامعا كوزقاراسىڭ.
II. ماعىنانى تانىتۋ.
ا) اۆتورمەن تانىسۋ. يسا بايزاقوۆ(1900 - 1946 جىلدار) پاۆلودار بولىسى، ەرتىس اۋدانى، «ۇلگىلى» كولحوزىندا دۇنيەگە كەلدى. ول – اقىن، ءانشى، كومپوزيتور. اكەسى بايزاق، شەشەسى عازيزا ساۋىقشىل، ونەرپاز ادامدار بولعان. يسا توعىز جاسقا كەلگەندە شەشەسى قايتىس بولىپ، ولەڭشى، اڭگىمەشى اجەسى جانبالانىڭ باۋىرىندا وسەدى. جاستايىنان سۋىرىپ سالما اقىندىق، انشىلىك، دومبىراشىلىق ونەرىمەن كوزگە ءتۇستى. ونىڭ «قويشىنىڭ ەرتەگىسى»، «كاۆكاز»، «اقبوپە» ت. ب. شىعارمالارى بار.
(وقۋشىلار دايىنداعان رەفەراتتارى بويىنشا قىسقاشا اڭگىمەلەيدى).
ءا) توپتىق جۇمىس. دۇنيەتانۋ ساباعىنان تاۋلار جونىندە نە بىلەمىز، سونى قاعاز بەتىنە تۇسىرەيىك.
تاۋلار
● I توپ
- بۇلاق اعادى
- بيىك جانە الاسا
- وتە ادەمى
● II توپ
- پايدالى قازبالار كوپ
- سۋى سالقىن
- الاتاۋ، التاي
● III توپ
- ءتۇرلى اڭدار مەكەندەيدى
- تاۋ جىنىستارى كوپ
- تۇرلەرى كوپ
ب) سوزدىك جۇمىسى.
اياسىندا – قۇشاعىندا
ءورشىل – بيىككە قۇمار
كۇيىك – مۇڭ، قايعى
سايىن – كەڭ، كەڭ جازىق.
ۆ) ولەڭدى ءمۇعالىمنىڭ وقۋى.
گ) سۇراق - جاۋاپ ادىسىمەن ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشۋ.
د) وقۋشىلاردىڭ ىشتەي جانە كەزەك - كەزەك داۋىستاپ وقۋى.
ە) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ، تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
ج) داپتەرمەن جۇمىس.
ولەڭنىڭ ۇناعان شۋماعىن كوشىرىپ جازۋ.
III. وي تولعاۋ. توپتىق جۇمىس.
I توپ: ا) التاي كورىنىسىنىڭ اسەرى: كوڭىلگە كۇي ورالادى، اياسىنا الادى، سۇلۋداي تورعىن كيگەن بۇلت.
ءا) قوسىمشا كەندەرى: قورعاسىن، تيتان، ماگنيي.
II توپ: ا) التاي تاۋىنىڭ اسەمدىگى: جىبەكتەي بۇلت جەتە الماعان، بۇلتتان وزگە قونا الماعان.
ءا) كەن بايلىعى: كۇمىس، التىن، مىرىش.
III توپ: ا) التايدىڭ ۇشار باسى: اقشا قارى اق كۇمىستەي، ايعا شاعىلىپ.
ءا) اڭدارى: قۇلان، بۇعى، مارال، كيىك، قابىلان، ايۋ، كيىك، ەلىك، ەشكى.
تابيعاتتى قورعاۋ: ونى ايالاۋ، وسىمدىكتەردى كەسىپ - سىندىرماۋ، كوك ءشوپتى ورىنسىز تاپتاماۋ، قۇستاردىڭ، اڭداردىڭ، ءوسىپ - ونۋىنە قيانات جاساماۋ، ۇيا جاساپ قامقورلاۋ ت. ب.
IV. ۇيگە تاپسىرما؛ ولەڭنىڭ مازمۇنىن قارا سوزبەن اڭگىمەلەپ بەرۋ.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: يسا بايزاقوۆ «التاي اياسىندا»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. التاي جەرىنىڭ سۇلۋ تابيعاتىن وقۋشىلارعا اقىن ولەڭى ارقىلى تانىتۋ.
2. تابيعاتتى قىزىقتاپ، ونى قورعاۋعا ءارى ادەمىلىكتى، اسەمدىكتى سەزىنە بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرۋ.
3. ولەڭدەگى قيىن سوزدەر، ءسوز تىركەستەرى مەن كوركەم سوزدەردىڭ ماعىناسىن مەڭگەرتە وتىرىپ، بالالاردىڭ تىلدىك قورىن دامىتۋ، وقۋ تەحنيكاسىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتىق جۇمىس، تىرەك ءسوز تىركەستەرى، شىعارماشىلىق جۇمىس،
ءوز بەتىمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قازاقستان تابيعاتىنىڭ سۇلۋ كورىنىسىن بەينەلەيتىن سۋرەتتەر، توپتىق جۇمىستارعا پاراقشالار، قيىن سوزدەر جازىلعان پاراقشا، وقۋشىلاردىڭ رەفەراتتارى.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
وتكەن ساباقتى تىرەك ءسوز تىركەستەرى ارقىلى پىسىقتاۋ. س. سەيفۋللين «اقساق كيىك». ا) كيىكتىڭ سۇلۋلىعى.
ءا) وق تيگەن كيىك.
ب) كيىك اتقان ادامعا كوزقاراسىڭ.
II. ماعىنانى تانىتۋ.
ا) اۆتورمەن تانىسۋ. يسا بايزاقوۆ(1900 - 1946 جىلدار) پاۆلودار بولىسى، ەرتىس اۋدانى، «ۇلگىلى» كولحوزىندا دۇنيەگە كەلدى. ول – اقىن، ءانشى، كومپوزيتور. اكەسى بايزاق، شەشەسى عازيزا ساۋىقشىل، ونەرپاز ادامدار بولعان. يسا توعىز جاسقا كەلگەندە شەشەسى قايتىس بولىپ، ولەڭشى، اڭگىمەشى اجەسى جانبالانىڭ باۋىرىندا وسەدى. جاستايىنان سۋىرىپ سالما اقىندىق، انشىلىك، دومبىراشىلىق ونەرىمەن كوزگە ءتۇستى. ونىڭ «قويشىنىڭ ەرتەگىسى»، «كاۆكاز»، «اقبوپە» ت. ب. شىعارمالارى بار.
(وقۋشىلار دايىنداعان رەفەراتتارى بويىنشا قىسقاشا اڭگىمەلەيدى).
ءا) توپتىق جۇمىس. دۇنيەتانۋ ساباعىنان تاۋلار جونىندە نە بىلەمىز، سونى قاعاز بەتىنە تۇسىرەيىك.
تاۋلار
● I توپ
- بۇلاق اعادى
- بيىك جانە الاسا
- وتە ادەمى
● II توپ
- پايدالى قازبالار كوپ
- سۋى سالقىن
- الاتاۋ، التاي
● III توپ
- ءتۇرلى اڭدار مەكەندەيدى
- تاۋ جىنىستارى كوپ
- تۇرلەرى كوپ
ب) سوزدىك جۇمىسى.
اياسىندا – قۇشاعىندا
ءورشىل – بيىككە قۇمار
كۇيىك – مۇڭ، قايعى
سايىن – كەڭ، كەڭ جازىق.
ۆ) ولەڭدى ءمۇعالىمنىڭ وقۋى.
گ) سۇراق - جاۋاپ ادىسىمەن ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشۋ.
د) وقۋشىلاردىڭ ىشتەي جانە كەزەك - كەزەك داۋىستاپ وقۋى.
ە) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ، تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
ج) داپتەرمەن جۇمىس.
ولەڭنىڭ ۇناعان شۋماعىن كوشىرىپ جازۋ.
III. وي تولعاۋ. توپتىق جۇمىس.
I توپ: ا) التاي كورىنىسىنىڭ اسەرى: كوڭىلگە كۇي ورالادى، اياسىنا الادى، سۇلۋداي تورعىن كيگەن بۇلت.
ءا) قوسىمشا كەندەرى: قورعاسىن، تيتان، ماگنيي.
II توپ: ا) التاي تاۋىنىڭ اسەمدىگى: جىبەكتەي بۇلت جەتە الماعان، بۇلتتان وزگە قونا الماعان.
ءا) كەن بايلىعى: كۇمىس، التىن، مىرىش.
III توپ: ا) التايدىڭ ۇشار باسى: اقشا قارى اق كۇمىستەي، ايعا شاعىلىپ.
ءا) اڭدارى: قۇلان، بۇعى، مارال، كيىك، قابىلان، ايۋ، كيىك، ەلىك، ەشكى.
تابيعاتتى قورعاۋ: ونى ايالاۋ، وسىمدىكتەردى كەسىپ - سىندىرماۋ، كوك ءشوپتى ورىنسىز تاپتاماۋ، قۇستاردىڭ، اڭداردىڭ، ءوسىپ - ونۋىنە قيانات جاساماۋ، ۇيا جاساپ قامقورلاۋ ت. ب.
IV. ۇيگە تاپسىرما؛ ولەڭنىڭ مازمۇنىن قارا سوزبەن اڭگىمەلەپ بەرۋ.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
You Might Also Like
-
ەرتەگى جانە تانىس ادەبي شىعارمالاردان ۇزىندىلەردى ساحنالاۋدا بالالاردىڭ ءرولدى سومداۋ شەبەرلىگىن دامىتۋ.
-
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «دوستىق» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
