يتمۇرىن
پەيزاجدارى مەن ناتيۋرمورتتارى تالاي جىلدار بويى شۋلى تابىسقا جەتىپ جۇرگەندىكتەن ءالى "سكۋدامورلىق مانەردە" سالىنا قويماعان سۋرەتتەرى كورمەلەردە كوزدەن جىراق، توبەگە تاياۋ تۇستارعا ىلىنەتىن كۇندەرىن ءبىرجولا ۇمىتا باستاعان ايگىلى سۋرەتشى سكۋدامور قاققان قازىقتاي ءمىز باعار ەمەس. نەمەرە قارىنداسى تابان استىندا ءوزىن تاستاپ كەتكەن ورنىندا سىرەسىپ تۇر. سۇلۋ مۇرتى مەن ادەمى شوقشا ساقالدىڭ اراسىنداعى ەرىندەرى وكپەلى مىسقىلمەن قيسايىڭقىراپ، وزىنە كورسەتۋگە الىپ كەلگەن بۇتاقشادان جۇمىر تاس توسەلگەن اۋلاعا جۇلىنىپ تۇسكەن يتمۇرىن جيدەكتەرىنە كوز الماي ءارى تاڭدانا قارايدى. بۇل ونى سالىپ قالعانداي باسىن كەگجەڭ ەتكىزىپ جۇلىپ العانى نەسى؟ جاڭبىر تامشىلارىن شاشىراتا ءتورت قان قىزىل جيدەك بۇتاقشادان دىرىلدەپ ءۇزىلىپ تۇسەردەي جۇلقىنا تەرىس اينالعانى قالاي؟ بۇل بار بولعانى:
— عاجاپ! بۇلاردى ىسكە جۇمساسا ءجون ەكەن! — دەدى عوي.
ال ول بولسا "قۇدايىم-اي!" دەپ ىشقىنا داۋىستاپ جىبەردى دە، جۇگىرىپ الا جونەلدى. جوق، اليسيا راسىندا ەسىنەن اۋىسقان، ءبىر كەزدەرى ول سونشالىق سۇيكىمدى بولدى دەگەنگە سەنە دە قويۋ قيىن. ەڭكەيىپ، ءتورت جيدەكتى جەردەن كوتەردى — وسىناۋ قويۋ قىزىل ءتۇس قانداي كەرەمەت!
"سكۋدامورلىق مانەر" مەن تابىستىڭ سەنىمدى قۇرىش ساۋىتى تاساسىنان الاي-تۇلەي سەزىم مەن نازىك تۇردە كورە ءبىلۋ سىرتقا اتقاقتاتادى. سۋرەتىن سالۋ! وندا قانداي ءمان بار؟ مىنا سۇلۋلىقتى قالاي جەتكىزبەكسىڭ؟ قىسقى كۇننىڭ بوزعىلت ساۋلەلەرى استىندا كۇمىستەنىپ جاتقان ەرون وزەنىنىڭ ەرتە تاسقىندارىنان قورعاپ تۇرعان تاماشا ەتىپ قايتا جوندەلگەن كونە ءۇيىنىڭ اۋلاسىمەن الاسالاۋ تاس دۋالعا تاياپ كەلدى. ءيا، ناق سولاي! تابيعاتتى، قالاي سالاسىڭ، ونىڭ ءمولدىر الا كولەڭكەلەرىن، تۇستەردىڭ جۇمباق ۇيلەسىمىن قالاي جازۋ كەرەك، ءسات سايىن قۇبىلىپ تۇرعان كەيپىن قالاي كەسكىندەمەك؟ قامىستىڭ قوڭىر ۇپەلەگىن — ءانى، اناۋ اق سۇر بوزالاڭ جارىقتا يىلگەن جانە اۋەدە قالقىعان تىنىمسىز اپپاق شاعالالاردى قالاي ۇستاپ قالارسىڭ؟ ايگىلى "مانەرى" تۋرالى ويلاعانى سول-اق، تابان استى جەك كورىپ كەتتى — اليسيا "قۇدايىم-اي!" دەپ داۋىستاپ قالعاندا دا ۇنىندە وسىنداي جەك كورۋ بار-دى. سۇلۋلىق؟ ودان نە پايدا! ونى قالاي جەتكىزەرسىڭ؟ ول دا ءدال وسىلاي ويلاعان جوق پا ەكەن ءوزى.
بۇل دۋالدىڭ سۇرعىلت تاسىندا قىزارىپ جاتقان ءتورت جيدەككە قاراپ تۇر؛ بىرتىندەپ ەستەلىكتەر باياۋ بوي كوتەردى. ول قانداي تارتىمدى، ارۋ قىز ەدى. قايقى كىرپىكتەرىنىڭ استىنان سۇر جاسىل كوزدەرى جارقىراپ، ەكى بەتى راۋشان گۇلىندەي، تاراققا كونە قويمايتىن جىڭىشكە قارا شاشتارى ءارقاشان سول دۋدىراپ جۇرەدى، — ودان بەرى سونشالىق اق شۋلان تارتىپ ۇلگەرىپتى-اۋ.
ءار نارسەگە قۇشتار، سونشالىق قىزبا مىنەز، تاڭداي قاقتىرار جان!
ناۋرىزدىڭ سول ءبىر كۇنى ءدال وتكەن جۇمادا بولعانداي جاقسى ەسىندە، بەرفەمگە اپاراتىن جولداعى ەروندەل ستانساسىنان قايتىپ كەلە جاتتى — قىسقا نوسەر مەن كۇن ساۋلەسى كەزەكتەسكەن كۇن، تابيعات ناعىز كوكتەمنىڭ كەلۋىن كۇتىپ جاتقان كەز. بۇل جيىرما توعىز جاسار، ال ول بولسا جيىرما بەس جاستا، ەكەۋى دە سۋرەتشى، ەكەۋى دە ءازىر جۇرتقا تانىمال ەمەس. قولدارى جاناسىپ كەتكەندە بويىن ءدىرىل بۋادى، ال اليسيانىڭ جاڭبىردان دىمقىل بەتى دۋ ەتىپ قىزارىپ شىعا كەلەدى. بۇلار جۇرە كەلە مۇلدەم ءۇنسىز قالدى. وسى ءبىر عاجايىپ سەرۋەن بۇدان دا اسقان عاجايىپپەن تۇيىندەلۋگە ءتيىس سياقتى. شاعىن دەريەۆنيانى سوڭدارىندا قالدىرىپ، بورتاس كارەرىن كەسىپ ءوتىپ، تىكشە باسپالداقتار مەن ورمان سوقپاعى ارقىلى وزەنگە قۇلديلاستى. مۇنىڭ قولى قىزدىڭ بەلىن جۇمساق، بارىنشا جۇمساق وراپ العان؛ ءالى ءتىس جارعان جوق، تەك جۇرەكتەن شىققان شىنايى سوزدەرى كەۋدەدەن اتىلار ارمانداي ءساتتى كۇتەدى، — قىز جۇرەگى دە وزىنە قاراي قۇستاي ۇشار — بۇعان ەش كۇمانى جوق. سوقپاق شومىرتتىڭ اراسىن قۋالاي ءجۇردى، سۋى مول، اقىرىن عانا سىلدىرلاپ اققان وزەننىڭ جاعاسىندا العاشقى باس جارعان جاۋقازىندار يىلەدى. جاڭبىردىڭ ەڭ سوڭعى تامشىلارى تامدى دا، ىزىنشە بۇلتتاردى تەسىپ كۇن سىعالادى؛ توعايدىڭ ۇستىندەگى زەڭگىر مولدىرەپ، بودەنە ءشوپتىڭ گۇلىندەي كوكپەڭبەك بوپ سالا بەردى.
اليسيا قالت توقتاپ:
— ديك، قاراشى! — دەدى. — قاراشى دەيمىن! عاجايىپ قوي. كوكپەڭبەك اسپان مەن الاۋلاعان بۇلتتاردىڭ اياسىندا شومىرتتىڭ بيىك بۇتاسىنداعى گۇلدەرى اپپاق جۇلدىزداي جارقىرايدى. شومىرت ون سالىپ تۇرعان سياقتى، — سۇلۋلىعى سونشالىق — كوكتەمنىڭ بار كەلبەتىن بويىنا جيىپ العانداي. قىزدىڭ سۇقتانىسقا تولى ءجۇزىن كورگەندە بارشا ۇستامدىلىعى ءىزىم-قايىم بولسىن، بەلىنەن قاتتىراق تارتا قىستى دا، ەرنىنەن ءسۇيدى. ونىڭ نۇرلى جامالى كەنەتتەن ۇيقىدان ويانعان بالاداي بولىپ كەتكەنى ءالى كۇنگە جادىندا. دەمى توقتاپ، ءوزى تاستاي قاتىپ قالدى، ىزىنشە مۇنى يتەرىپ ءدىرىل قاقتى دا، قينالا-قينالا جۇتىندى، كەنەت ءجۇزىن جاس جۋىپ، قۇشاعىنان سۋسىپ كەتتى دە، بەزىپ الا جونەلدى. تۇككە تۇسىنبەگەن قالپى قاتتى نامىستانىپ ءارى اڭىرىپ تۇرىپ قالعان. سوسىن ازداپ ءوز ساباسىنا كەلىپ، تاپقانىنشا تۋرا جارتى ساعات بويى داۋىستاپ ايقايلاپ ىزدەۋمەن بولدى. ءجۇزى تاستاي بوپ قاتقان ول سىزدى ءشوپتىڭ ۇستىندە وتىر ەكەن. بۇل ءتىس جارعان جوق، ال ول بار بولعانى: "ءجۇر، ءبىز پويىزعا كەشىگەمىز!" دەدى. كۇنى بويى، ەرتەسىنە دە بۇلار قوشتاسقانعا دەيىن قىزدىڭ كوز الدىندا بيىكتەن، شىرقاۋ بيىكتەن ءبىر دەمدە جالپ ەتىپ قۇلاعانداي سەزىمنەن ارىلا العان جوق. بوساتپاي قويدى. وزىنە مۇنداي ىڭعايسىز كۇي ۇنامايدى، شىنىمەن-اق ىزالى بولاتىن. ءمانسىز قىلىمسۋ، ودان باسقا تۇك تە ەمەس. ال قىلىعى تۋرالى ءالى كۇنگە دەيىن وسىنداي سەنىمدە. مۇمكىن ەمەس... قالايشا ون دا باسقا ءبىر استار بار ەدى؟
ءتورت قىزىل جيدەككە قايتا كوز سالدى - زەردەسىن ناق سولار سيقىرلاپ تاستاعانداي قۇددى ءبىر — بەس جىل بۇرىنعى اليسيا تاعى دا كوز الدىنا كەلگەن. بۇل ءۇيلى-باراندى بولىپ، اتاعى كەڭ جايىلعان شاعى. ايەلى ەكەۋى بىردە قالا سىرتىنداعى اليسياعا قوناققا باردى. نۇرلى جىپ-جىلى جازعى ءتۇن بولاتىن. قۋىقتاي قوناق بولمەگە سوڭعى سالىنعان، ەندى عانا اياقتالعان سۋرەتىن اكەلىپ، وزدەرىنە كورسەتۋگە كەلىسىمىن الۋ ءۇشىن كوپ وتىنۋگە، جالىنۋعا تۋرا كەلدى. سول كۇنگى بەينەسى كوز الدىندا ءالى كۇنگە قاز-قالپىندا — كەيدە وتىزعا دەيىن كۇيەۋگە تيمەگەن ايەلدەردە بولاتىنداي اۋەلگى جۇمىرلىقتارىن جوعالتىپ، ارىعان، بيىكتەپ، الدەن-اق ءبىرشاما دوكىرلەنگەن ول جارىق ءتۇسسىن دەپ سۋرەتىن ىڭعايلاپ قويىپ جاتىر؛ سۇيكىمدى ءجۇزى تولعانىس پەن قينالىسقا تولى وسى سىناقتان سۇرىنبەي ءوتۋ ەڭ اۋىر ءىس سياقتى. ايتىلماي قويمايتىن ءارى اۋىر ۇكىمنەن قورعانعانداي باسىن ىشكە تارتىپ، يىقتارىن سول اڭعارىلارداي كوتەرىپ العان. ورىنسىز قورقىنىش! سۋرەت ەرىكسىز تاڭداي قاقتىرارداي، ءتىپتى سونشالىق عاجايىپ. تۇنگى پەيزاج. سول سۋرەتتى — وسىعان دەيىن ءوزى سالعان سۋرەتتەردىڭ ءبارىن سان وراپ الار كارتينانى شولىپ تۇرعاندا جۇرەگى قىزعانىشتان سىزداعانىن ءالى ۇمىتقان جوق.
مۇنى جاسىرماي ايتقانى دا راس. قۋانىشتان قىزدىڭ كوزدەرى جايناپ كەتتى.
— راسىمەن ۇناي ما؟ مەن سونشاما تىرىستىم.
— ءيا، قىمباتتىم، مۇنى كورمەگە قويعان كۇنى ءوزىڭدى داڭق توسىپ تۇر، — دەدى بۇل.
ول قولدارىن قىسىپ، كۇرسىنىپ جىبەردى.
— اح، ديك!
اليسيا ءۇشىن شىنىمەن-اق باقىتتى ەكەنىن سەزىنگەن. ءبىرازدان كەيىن بۇلار ۇشەۋى پەردەنى سىرىپ تاستادى دا، ورىندىقتارىن قاراڭعى سەنەككە الىپ شىقتى. اۋەلدە ءبىراز اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان، سوسىن تىم-تىرىس بوپ ءۇنسىز قالىستى. اينالانى جىپ-جىلى، جۇپار اڭقىپ ەلىكتىرگەن، تاڭعاجايىپقا تولى سيقىرلى ءتۇن قاۋمالاپ تۇر. جارقىراعان جۇلدىزدار تىم-تىم بيىك؛ كلۋمبالارداعى گۇلدەر ارەڭ-ارەڭ بۇلدىراپ بايقالادى. گۇلدەر ءتۇپسىز، كۇڭگىرتتەۋ الا كولەڭكەدە ءيىلىپ تۇرعان ادەمى راۋشان بۇتالارى تاڭ قالارلىقتاي، وزگە الەمنەن كەلگەن سياقتى. ءالى دە ەسىندە، ىرعايدىڭ حوش ءيىسى كەڭسىرىك جارىپ، پەردەلەردىڭ اراسىنان ساۋلاعان ۇزىنشا، جىڭىشكە جارىقتا سانسىز ءپارۋانا كوبەلەكتەر پىر-پىر قانات قاعادى.اليسيا باسىن قۇشاقتاپ، شىنتاقتارىن تىزەسىنە قاداي العا ۇمسىنىپ وتىر. بالكىم، ول سونداي قالىپتا وتىرعاندىقتان دا بۇلار ۇندەمەي قالعان شىعار. ونىڭ جالقى رەت:
— سۇلۋلىق-اي! و، جاراتقان، قانداي سۇلۋلىق! — دەپ كۇبىرلەگەنىن شالىپ قالدى قۇلاعى.
شىق ءتۇسىپ، اينالا دىمقىل تارتتى دا، ايەلى ىشكى بولمەلەرگە بەتتەدى. ىزىنشە بۇل دا سوڭىنان ەرگەن. اليسيا ەشتەڭە اڭعارماعان دا سياقتى. ءبىراق سوڭىنان ول دا ۇيگە كىرگەنىندە جانارى جاسقا شىلانىپ، جالتىلداپ تۇرعان ەدى. اقىرىن داۋىسپەن بىردەڭە ايتقانداي بولدى — ءسىرا، تىم كەش، جاتار ۋاقىت بولدى دەدى مە؛ بۇلار قولدارىنا شىراق ۇستاپ، جوعارىداعى ءوز بولمەلەرىنە بەتتەدى.
تاڭەرتەڭ الگى سۋرەت جايىندا الدەقانداي اقىل-كەڭەس بەرگىسى كەلىپ قۇجىراداي عانا شەبەرحاناسىنا باس سۇقتى. و، سۇمدىق! سۋرەتتىڭ بەتىن اق بەلدەۋلەر ايعىزداپ تاستاعان، تۋىندى الدىندا تۇرعان اليسيا قىلقالاممەن اياماي شيمايلاپ، قۇلاش كەرە ەرسىلى-قارسىلى ايعىزداپ تۇر. الدەكىمنىڭ كىرگەنىن ەستىپ، كەرى بۇرىلدى. ەكى بەتى دۋىلداپ كەتىپتى.
— بۇل قاسيەتتىنى قورلاۋ ەكەن، — دەدى داۋىسى دىرىلەپ. — مىنە، ەندى ءبىتتى!
جونىن بەرە كىلت بۇرىلىپ، سۋرەتتى اق بوياۋمەن قايتا شيمايلاۋعا كىرىستى. ءوزى سول ءتىس جارماعان قالپى قايتا شىعىپ كەتتى — جەك كورىپ كەتتى. ەشقانداي سىلتاۋ-سەبەپسىز ءوزىنىڭ تاڭداۋلى سۋرەتىن قۇرتۋ قىلمىس قوي، — مۇنداي سۋرەتتى ەندى ەشقاشان سالا المايدى! ىزا بولعانى سونشا، كوپ جىلدارعا دەيىن ونىمەن كەزدەسۋدەن قاشقاقتاپ ءجۇردى. دۇنيەدە ەڭ قورقاتىنى — وسىنداي مىنەزى اۋىتقىمالى ادامدار. تابىسقا باستايتىن ساتىعا سەنىمدى اتتاپ، ودان سوڭ ونى ءوز تابانى استىنان تەۋىپ ءتۇسىرۋ سوراقىلىق. اقشا تابۋدىڭ وسىنداي تاماشا مۇمكىندىگىن ويسىز جوق ەتۋ — ونىڭ ءسوز ەتۋگە تۇرمايتىن تيىن-تەبەنى عانا بار عوي — ماسقارا. جىندانىپ كەتۋگە بولادى! راسىندا شەكەنى ساۋساقپەن شۇقۋ عانا قالماق، ايتپەسە، الگى ارەكەتتى ەشتەڭە دەپ تۇسىندىرۋگە بولمايدى عوي.
ارا-تۇرا ول تۋرالى قاۋەسەت بۇعان دا جەتىپ جاتاتىن. اليسيا بۇرىنعىسىنشا ءوزىنىڭ تيتىمدەي ۇيىندە تۇرىپ جاتتى، كۇنى بويى، ال كەيدە، ايتۋلارىنا قاراعاندا، ءتۇنى بويى ورماندى بولماسا دالانى كەزىپ كەلەدى، كۇن ساناپ جۇدەپ بارادى، اقشاسى بىرتىندەپ ازايعان سايىن وعاشتىعى ۇدەي تۇسكەن سەكىلدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ول تەك اعىلشىن ايەلدەرى عانا بولا الاتىنداي مۇلدەم مەزى ەتەرلىك، ەشكىممەن سىيىسپايتىن جانعا اينالىپتى. "سونداي سۇيكىمدى ادام، — دەيدى ول تۋرالى ايتۋشىلار، — سونشالىق اسەرلى جان، ءبىراق... ءسوز ەتۋشىلەر ىلە-شالا يىقتارىن ىڭعايسىزدانا قيقاڭداتادى، ال اڭگىمە ءوز تۋىسقانىڭ تۋرالى بولعاندا بۇل سونشالىقتى جايلى ەمەس. ءوزى باستان وتكەرىپ، كۋا بولعان سوڭ سالعان سۋرەتتەرىن نە ىستەيتىنى تۋرالى جاق جارىپ سۇراپ كورگەن جوق. بەيشارا اليسيا!
جيدەكتەر سۇرعىلت تاستا ءمولت ەتە قالىپ، مۇنىڭ كوز الدىندا تاعى ءبىر ەستەلىكتىڭ سۋرەتتەرى ءتىزىلدى. وتباسىلارىنا تۇگەلدەي قاتىستى بولعان وقيعا ويىنا ورالعان. ناعاشى اتاي مارتين سكۋدامور و دۇنيەلىك بولىپ، بارلىعى ونى جەرلەۋگە، سونداي-اق قالدىرعان وسيەتىن وقۋعا جينالدى. وتباسىندا شالدى قوتىر قويداي سانايتىن — شال يوركشيردىڭ ەلەۋسىز قالاشىعىندا-اق اجەپتاۋىر داۋلەت قۇراپ الدى؛ نەمەرە اتايدىڭ فابريكاسى دەمەسە، بۇل قالاشىق مەڭىرەۋ كۇيدە قالا بەرگەن بولار ەدى. بارلىعى دا شال قايتىس بولعان سوڭ تۋىسقاندارى ءبىر بايىپ، قارىق بوپ قالار دەپ ۇمىتتەنەتىن؛ شال سۇر بويداق كۇيى ءولدى عوي، — ءسىرا ۇيلەنۋگە ۋاقىتى بولماسا كەرەك، "ىسپەن" تىم كوپ اينالىساتىن. ءۇن-تۇنسىز ۇيعارىممەن جيەندەر جانە جيەن قىزدار قالادان التى ميلدەي قاشىقتاعى اسا ءبىر كوركەم ماڭداعى بولتون ابباتتىعىنا كەلىپ توقتادى. جەرلەۋگە ءۇش كۇيمەمەن اتتانىسقان. اليسيا جانە سارايدا قىزمەت اتقارۋشى مۇنىڭ ىنىسىمەن ءبىر كۇيمەگە ءمىندى. قاراپايىم تىگىلگەن قارالى كيىمدە ول كوركەم بوپ كورىنەدى، ءتىپتى، جەل قوبىراتقان جىڭىشكە قارا شاشتارىنا ارالاسقان اق بۋرىل دا اجارىن اشا تۇسەتىن سياقتى. كوركەمسۋرەت تۋرالى باياعىشا قىزبالانا اڭگىمەلەسىپ، ءالى دە تيتىمدەي ءۇمىتى بارداي جانارىن مۇنىڭ جۇزىنەن الىپ قاشۋعا اسىقپايدى، — قىسقاسى، ساپارلارى جاعىمدى-اق بوپ شىقتى. بۇلار وزەن جاعالاۋىنا تىعىلا ىرگە تەپكەن شاڭدى قالاشىققا قالاي جەتىپ قالعاندارىن اڭعارعان دا جوق. قىردا قالانى، فابريكا قۇرىلىستارىنىڭ ءۇستىن باسا كارى ءمارتيننىڭ ساپ-سارى تاس ءۇيى دوڭكيىپ تۇر. كەنەت سكۋدامور توقىما جولجاپقىشتىڭ استىنان اليسيا قولىن قالتىراپ ۇستاي العانىن اڭعاردى — سۋعا باتقان جان ناق وسىلاي تال قارمايتىن شىعار. ونىڭ قولى كىمنىڭ قولىن ۇستاعانىنا ەسەپ بەرمەيتىندىگى دە انىق ەدى. جۇمىر تاس توسەلگەن كوشە، لاس وزەن، فابريكانىڭ كۇيە باسقان سۇرىقسىز ۇيلەرى، سارى قابىرعالى ۇسقىنسىز تامدار، تاپەلتەك جۇمىسشىلار كىسى ايارداي كەيىپسىز ءارى ءبارى قارالى كيىنگەن، — وسىنىڭ ءبارىن جاساعان ادامعا سوڭعى قۇرمەتتەرى. سۇپ-سۇر، سيىقسىز جاڭا شىركەۋ، ءىش پىستىرعان جانازا، تاياۋدا قويىلعان قۇلپىتاستار مەن كۇزدىڭ قايتالانباس كۇنى! بۇل جەردەگىنىڭ ءبارى مەيلىنشە سۇرقاي ءارى بارىنشا سيىقسىز!
كەيىنىرەك سارى ۇيدە، قىزىل اعاشتان جالتىراتىپ جاساعان ورىندىقتارعا ماڭعازدانا قاتار ءتىزىلىپ، ءبارى وسيەتكە قۇلاق قويدى. جامان ەمەس! اجەپتاۋىر قوماقتى داۋلەت تۋىسقاندار اراسىندا مۇلتىكسىز تەڭدەي ۇلەستەرگە بولىنگەن — بوتەن ادامدارعا جارتى پەنني دە شىعىندالماپتى! سكۋدامور قابىرعاداعى مايلى بوياۋى جىلتىراعان سۋرەتكە كوز تاستاپ وتىر. "قۇدايىم! قانداي سيىقسىز دۇنيە!" دەپ ويلادى ول تاعى دا كۇيمەگە ءمىنىپ، شىلىم شەككىسى كەلگەن كۇيى، مىنا قارالى كيىمدەر مەن حەرەس شارابىنىڭ يىسىنەن قۇتىلۋعا زار. حەرەس! بر-ر! كوزى كەزدەيسوق اليسياعا ءتۇسىپ كەتتى. ونىڭ جانارلارى تارس جۇمۋلى، بۇرىنعىسىنشا سۇيكىمدى ەرىندەرى كۇلكىلى تۇردە دىرىلدەيدى. سكۋدامور ونىڭ كوزدەرى كەڭ اشىلىپ، جۇدەۋ ءجۇزى ءدال بۇرىنعى كەزدەردەگىدەي سۇيكىمدىلىكپەن البىراپ كەتكەنىن اڭدادى. "تاماشا! — دەپ ويلادى ىشتەي. — ءجۇدا، دۇرىس بولدى. ول ءۇشىن سونداي قۋانىشتىمىن! وعان ەندى ءوز قاجەتتەرىنىڭ كوبىنەن باس تارتا بەرۋگە تۋرا كەلمەيدى. تاماشا!" ونىڭ ءالى دە سۇلۋ ءارى تاڭدانىستى جۇزىنە ويناپ شىققان جەڭىلدەنۋ سەزىمىن ىشتەي تولىق بولىسكەن.
ۇيگە قايتار جولدا مۇنى قۋانىشتى سەزىم باۋراۋمەن بولدى — وسيەتتەگى وزىنە تيگەن ۇلەسكە مە (ال ول مۇرا ايتارلىقتاي مول بوپ شىقتى)، الدە اليسيانىڭ دا جولى بولعانىنا قۋاندى ما — نەگە كوبىرەك قۋانعانى بەيمالىم. توقىما قول جاپقىشتىڭ استىنان قولىن تاۋىپ الىپ، ايالاي قىستى، ول دا ەركەلەي ۇزاق قىسىپ جاۋاپ قاتقان، جانازاعا كەلەردەگى الگى ءبىر ۇرەيلى يشاراتقا مۇلدەم ۇقسامايدى. ال كەشكىسىن وزەن ءيىنىنىڭ جارقاباعىندا عيباداتحانا تۇرعان ماڭعا سەرۋەنگە شىققان. باتىپ بارا جاتقان كۇننىڭ سوڭعى كولبەۋ ساۋلەلەرى كۇزگى جالقىن ورماننىڭ ۇستىندەگى جەڭىل مۇناردى ارايلاندىرىپ تۇر. اقباس سيىرلار مايساڭ جايىلىمنان باس المايدى، ال سىلدىراپ اققان وزەن تۇتاستاي جارقىراعان التىن قابىرشىق جامىلعان سياقتى. ماڭايدىڭ ءبارى تاڭعاجايىپ تىلسىمعا مالىنىپ تۇر، ادەتتە بۇل سۋرەتشىلەر جۇرەگىن ءجيى جاۋلاپ الادى، التىن بوياۋلى مۇڭلى سىزدىقتار سيقىرلى تۇستەگى سياقتى. ءبىر ءپاس بۇل وسىنىڭ بارىنە شاراسىزدىقپەن شەكتەسكەن تاڭدانىسپەن قاراپ تۇرىپ قالدى. ءالسىز سامال بۇتالاردى قوزعاپ، سىبدىرلاتتى: "قانداي سۇلۋلىق، سەن قانداي جارقىن ەدىڭ دۇنيە!" العا قاراي قادام باسقانى سول، اليسيانىڭ وزەن جاعاسىندا، باسىن كەرى شالقايتا قولدارىن كەڭ جايىپ، اق قايىڭعا سۇيەنىپ تۇرعانىن بايقادى؛ الگىندە عانا سويلەسكەن جارقىن دۇنيەنى قۇشاعىنا العىسى كەلگەندەي. ءقازىر وعان تاياپ بارۋ وڭاشا قالعان عاشىقتاردىڭ تىنىشتىعىن بۇزۋمەن پارا-پار. كىلت بۇرىلىپ، كەرى قاراي ءجۇردى.
ءبىر اپتادان سوڭ ءىنىسى اليسيانىڭ مۇراعا العان ۇلەستەن باس تارتقانىن جەتكىزدى. "ماعان بۇل اقشالاردىڭ كەرەگى جوق، — دەپ جازىپتى ءجاي عانا. — مەن ولاردى الا المايمىن. الگى قورقىنىشتى قالادا تۇراتىن كەدەي سورلىلارعا تاراتىپ بەرىڭىزدەر". مىنە، ول ءوز وعاشتىعىمەن قايدا جەتتى! بۇدان ءارى نە بولماقشى؟! اعايىندارى ونىمەن سويلەسۋگە بەكىنگەن. قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرۋعا بولمايدى، ءوز مۇددەسىن وسىنشالىق ەسسىز ەلەمەۋگە جول بەرمەۋگە تىرىسۋ كەرەك. قاتتى ارىعان، ءبىراق بۇرىنعىشا ادەمى اليسيا بۇلاردى مەيلىنشە مويىنسۇنىپ قارسى الدى، ءبىراق ءوز شەشىمىنەن قايتقان جوق: "جوق، راسىمەن الا المايمىن! مەن وندا باقىتسىز جانعا اينالار ەدىم. سول ءبىر سورلى، قالجىراعان ادامدار، — ءيا، مۇنىڭ ءبارىن سولار تاۋىپ بەردى عوي وعان! سول ۇسقىنسىز قالا! جوق، الا المايمىن. اقشالار ءاماندا سولار جايلى ەسىمە سالىپ تۇرار ەدى. وتىنەمىن، بۇل تۋرالى ايتپاي-اق قويالىقشى. ونسىز دا مەن ءۇشىن ءبارى ويداعىداي". بەتىنەن قايتارۋ ءۇشىن قوسارلانا ۇرەيلى جايتتاردى سۋرەتتەپ باقتى: كارىلىك، كەدەيشىلىك، قارتتار ءۇيى... بارشاسى بوس اۋرە: اقشانى الۋعا مۇلدەم كەلىسپەي قويدى. قۇدىرەت ءوزى جولداعان وسىناۋ كومەكتەن باس تارتقانىندا ول قىرىق جاستا بولاتىن، — قىرىق جاس جانە كۇيەۋگە تيەمىن دەگەن تۇك ءۇمىت جوق. سكۋدامور ونىڭ كۇيەۋگە تيۋگە دايىندالعانىن، جالپى تيسەم دەگەن ءۇمىتى بار جوقتىعىن بىلە الماعان بولار دا بالكىم، ءبىراق مۇنىڭ ءوز تەورياسى بار: اليسيانىڭ وعاشتىعىنىڭ بارشاسىنا سەبەپ بىرەۋ — قاناعات تاپپاعان جىنىستىق سەزىم. سوڭعى ەسسىزدىگى بۇل ءۇشىن جان تۇرشىكتىرەرلىك بوپ كورىنگەنى سونشا، ەندى ونى تەك قانا اياپ، بۇدان بىلاي قاشقاقتاۋىن دا قويدى. كەرىسىنشە، ونىڭ جالعىز قۇجىراسىنا شاي ءىشۋ ءۇشىن ءجيى باس سۇعادى. ناعاشىدان قالعان مۇراعا سكۋدامور ەرون وزەنىنىڭ جاعاسىنان كونە اسەم ءۇيدى ساتىپ الىپ، قايتا جوندەدى، ەندى اليسيادان بار بولعانى بەس ميلدەي جەردە عانا تۇرادى. ول دا بۇلاردىڭ ۇيىنە كۇتپەگەن جەردەن كەلە سالادى، ءوزىنىڭ ادەتتەگى قاڭعۋلارىنان سوڭ كەزدەيسوق كەلىپ قالعانداي قولىنداعى دالا گۇلدەرى نەمەسە قىرىققۇلاقتى اۋەلى سۋعا قويۋعا ۇمتىلادى. ول ءاردايىم جالاڭباس جۇرەدى جانە ماڭايداعىلاردىڭ ءبارى دەرلىك ونىڭ ميى اۋىسقانىنا كۇماندانبايدى دا. ول كۇندەرى سۋرەتشىلەر تەك ۋوتتە تۋرالى عانا اڭگىمەلەيدى، اليسيامەن كەزدەسۋدىڭ كوبى دە ايگىلى سيمۆوليست تۋرالى داۋسىز اياقتالعان ەمەس. سكۋداموردىڭ ءوز باسى ونىڭ سۋرەتتەرىندەگى كەمشىلىكتەر مەن دورەكى اللەگوريالارىنا قانى قايناپ، ۋوتتستى مويىندامايدى. اليسيا سۋرەتشى قۇبىلىستىڭ ناقتى ءتۇبىرىن، جانىن بەينەلەۋگە ۇمتىلادى، سوندىقتان ۇلى سۋرەتشى دەپ مالىمدەپ، ءارقاشان وزىنە ءتان قىزبالىقپەن جاقتاپ اۋرە. اسىرەسە، "ايريس" دەپ ايەل اتىمەن اتالعان سۋرەتىن سونشا جاقسى كورەدى. "كەمپىرقوساق" دەلىنەتىن. وسى تۇسىنىكسىزدەۋ جانە وعاشتاۋ سۋرەتتە شىنىمەن اليسياعا كەيبىر ۇقساستىقتارى بار-دى.
— ءيا، ارينە، ول ساتسىزدىككە ۇرىندى! — دەيدى ول — مۇمكىن ەمەسكە ۇمتىلدى، عۇمىر بويى ۇمتىلدى. اح، سەنىڭ وسى ءبىر ات تاڭعىشتىعىڭدى ۇناتپايمىن، ديك! ولاردا قانداي ءمان بار؟ سۇلۋلىق سونشالىق شەكسىز، سونشالىق ءتۇپسىز!
بايعۇس اليسيا! كەي ۋاقىتتارى كىسىنى راسىمەن-اق مەزى ەتىپ جىبەرەدى.
1904 جىلى كۇزدە ونىڭ مۇنىمەن بىرگە شەتەلگە، دوفينەگە قالاي بارىپ قالعانىن ءوز باسى دا جوندەپ ۇقپايدى. بۇل ءبىر سۇمدىق بولدى. ۇسكىرىك ايازدا ۇيگە قايتا كىرگىسى كەلمەيتىن ادامدى بۇدان بىلاي ەشقاشان قاسىنا ەرتپەس. الگى جەر سۋرەتشىلەر ءۇشىن ارنايى جاراتىلعان ناعىز جۇماقتاي. سكۋدامور گلاندا تاۋىنىڭ ەتەگىنەن شاعىن "شاتو" 1 جالدادى دا، ايەلى، ۇلكەن قىزى، اليسيا بارلىعى وسىندا ورنالاستى. ءوز باسى تۇگەلدەي جۇمىسقا بەرىلگەن، جاڭا جەرلەردىڭ قوڭىر تۇماندى كوگىلجىم جانە سۇرعىلت تۇستەرىنە دە ءوزىنىڭ اتاقتى مانەرىن قولدانۋعا كۇش سالىپ اۋرە، سوسىن ادىرلار مەن جازىقتارعا سۇيسىنەر ۋاقىتى دا اندا-ساندا عانا. شەبەرحاناعا اينالدىرىلعان قوسالقى بولمەنىڭ الدىنداعى مالتا تاس توسەلگەن الاڭنان ەسكى دي قالاسىنىڭ قىش شاتىرلى ۇيلەرىنىڭ ەلىكتىرەر سۋرەتى اشىلادى. تاڭعى شاپاق پەن كەشكى ارايدا وسى ءبىر قىزعىلت سارى جايپاق شاتىرلار تومەندە جارقىراپ، تاياۋ ماڭدا يرەڭدەگەن دروما وزەنى ەمىس-ەمىس كوگىلدىرلەنىپ كورىنەدى، ال جۇزىمدىكتەر جاپقان بەتكەيلەردە كۇزەلگەن كيپاريستەر قاراۋىتادى. دامىلداماي سۋرەت سالا بەردى. اليسيانىڭ نەمەن اينالىساتىنىن ەشكىم دە ناقتى بىلمەيدى، ءبىراق ول ۇيگە قايتىپ ورالعان بەتتە ءوزىنىڭ كورگەندەرى — ادامدار، جانۋارلار، بارشاسى تۋرالى شاتتانا اڭگىمەلەيدى. ول ۇناتقان جەردىڭ بىرىنە — گلاندا تاۋىنىڭ بيىگىندەگى جارتىلاي قيراعان عيباداتحاناعا بۇلار دا بىرگە بارعان. بارلىعى وسى ءبىر عاجايىپ، وڭاشا جەردە تاڭعى استارىن دا ءىشتى، — مۇنداعى ەسكى بۇلاقتار مەن توسپالاردىڭ ارناسىن ءالى اجىراتۋعا بولادى ەكەن، ءتىپتى، ەسكى چاسوۆنيانىڭ قالدىعى دا ساقتالعان، — راس، مۇنىڭ ءبارىن قازىرگى قوجايىن شارۋاشىلىققا يكەمدەپ جىبەرىپتى. وزگەلەردىڭ داۋىستاپ ايتقان تاڭدانىستى ماقتاۋلارىن تىڭداماستان كەنەت اليسيا كەتىپ قالدى دا، ۇيگە قايتىپ ورالعاندارىنشا ونى ەش جەردەن تابا الماي قويىستى.
راسىندا بۇلاردىڭ داۋىستاپ ايتقان تامسانىستارىن ۇناتپاي قالدى دەپ ويلاۋعا بولار ەدى! ۇيگە ول التىن تۇستەس جيدەكتى بۇتا الا كەلدى — ونىڭ قالاي دەپ اتالارىنان ەشكىمنىڭ دە حابارى جوق. سول جيدەكتەر دە تاس دۋالداعى يتمۇرىن سياقتى سونشالىق تاڭعاجايىپ بولاتىن.
سكۋداموردى ءتورتىنشى ەستەلىك بۋىپ الدى.
روجدەستۆو. سىقىرلاعان اياز. تيتىمدەي "شاتونىڭ" اينالاسىنداعى ءاربىر بۇتا اپپاق قىراۋ جامىلىپ، جۇلدىز ساۋلەسىمەن جارقىرايدى، قوشقىل قىزىل بوياۋ جامىلىپ العان سياقتى. اپپاق جەردىڭ ۇستىندەگى قارا اسپاندى سانسىز جۇلدىز جاۋىپ تۇر. تاۋ جەلى ۇستاراداي وتكىر-اق، ال الىس تومەندە، شاعىن قالادا جالعىز-جارىم سارعىش وتتار ءالسىز جىپىلىقتايدى. بۇل ءتۇن ەرتەكتەگىدەي عاجايىپ ەدى — ناق ءبىر جاپون مانەرىندەگىدەي، ءبىراق ءجۇدا قاتتى سۋىعى نەسى! سۇيەكتەن وتكەن سۋىق! باستىرما استىندا اليسيادان وڭگە ەشكىم بەس مينۋتتان ارتىق وتىرا العان جوق. بۇل ەسالاڭ، جۇمباق جان ۇيگە كىرگىسى كەلمەي قاسارىستى. ءوز باسى بىرەسە ءشالى، بىرەسە جىلى جامىلعى اپارىپ ەكى رەت سىرتقا شىققان، جالىندى، تابانداپ تۇرىپ الدى. ءۇشىنشى جولى ونى تابا الماي قالعانى. ءقاتىپ-سونىپ قالعان جۇلدىزدار استىندا تاڭ كۇزەتۋىن جالعاستىرۋ ءۇشىن جاڭا تالاستاردان بوي تارتىپ، ول ادەيى باس اۋعان جاققا كەتىپ قالعان عوي. اقىرى ۇيگە ول ماس ادامداي قيسالاڭداپ كەلدى. بۇلار راسىندا بويىن جىلىتۋ ءۇشىن وعان كۇشتەپ كونياك ىشكىزبەك تە بولعان. قايدان! ەكى كۇننەن سوڭ ەكى وكپەسىنە سۋىق ءتيىپ جاتىپ قالدى. توسەكتەن قايتا تۇرعانىنشا ەكى اي ءوتتى — باياعى. اليسيانىڭ ارۋاعى عانا قالىپتى. سودان بەرى دەنساۋلىعى قايتىپ وڭالعان جوق. ول ومىردەن قۇر ەلەس سياقتى، ەسسىز ەلەس سياقتى سىرعىپ كەلەدى، ءىزىم-قايىم قايدا جوعالىپ كەتەتىنىن ءبىر قۇدايىم ءبىلسىن جانە قولىنا كەزەكتى تاپقانىن — گۇل، جاپىراق، كىشكەنتاي قۇس نەمەسە تيتىمدەي ۇلپىلدەك كوجەكتى كوتەرىپ، اق شاشتارى قوبىراي قايتىپ ورالعاندا قۋارعان جۇزىندە قىزىل اراي لاپىلدايدى. ول بۇدان بىلاي سۋرەت سالۋدى كۇرت دوعاردى، ءتىپتى، كوركەمسۋرەت تۋرالى دا ءتىس جارىپ كورگەن ەمەس. سكۋدامورلار قۇجىراسىنان ءوز ۇيلەرىنە كوشۋگە ماجبۇرلەدى: ول جارىق دۇنيەدەگىنىڭ ءبارىن ءجيى ۇمىتىپ كەتەدى عوي، سوسىن اشتان ءولىپ قالار دەپ قورىققان-دى ولار. ال مىنا جيدەكتەر شە؟ وسىلاردى الۋ ءۇشىن، جامان ايتپاي جاقسى جوق، ادىرلار اراسىنداعى جەل وتىنەن تاسا ءارى كۇننىڭ شاقىرايعان ساۋلەسىنىڭ استىنداعى بورتاس كارەرىنە باردى. جەتى ميل وندا جانە مۇندا، ال جەتى ميل ءجۇز يارد جۇرە الادى دەگەنگە سەنۋدىڭ ءوزى تىم قيىن.
بالكىم، شىق باسقان ءشوپتىڭ ۇستىندە ءتۇپسىز اسپانعا ءۇڭىلىپ جاتقان دا شىعار، — وسىلاي جاتقاندا تالاي ۇستىنەن تۇسكەنى بار. بەيشارا اليسيا! قاراي گور، ءبىر كەزدەرى وعان ۇيلەنۋگە دە دايىن ەدى-اۋ! قور بولعان ءومىر! قور ەتكەن دە سۇلۋلىققا دەگەن قۇشتارلىعى! ءبىراق قول جەتپەس نارسە ماحابباتتان، وتباسىنان، انا بولۋدان، داڭق، بايلىق، دەنساۋلىقتان ايىرىپ، ايەلدى وسىلاي قور ەتەدى دەپ كىم ويلاپ كورىپتى. ال سويتە تۇرا، قۇداي كۋا، ءداپ وسىلاي بولدى!
سكۋدامور ءتورت قىزعىلت جيدەكتى دۋال ۇستىنەن شەرتىپ ۇشىرىپ ءتۇسىردى. كۇننىڭ ساۋلەسى سىلدىراپ اعىپ جاتقان كوگىلدىر سۋ، قامىستاردىڭ قوڭىر ۇكىلى باستارىنىڭ اياسىنداعى اققۋ، الىستا جەڭىل مۇنارعا بوككەن اق ادىرلار، — مىنە، سۇلۋلىق! سۇلۋلىق! ماقۇل، ءبىراق سايتان العىر، شەكتى دە ءبىلۋ كەرەك قوي! شەكتى ءبىلۋ كەرەك! سوسىن ءوزىنىڭ اتاقتى "مانەرىندە" تالاي رەت بەينەلەگەن پەيزاجعا تۋ سىرتىن بەرە بۇرىلىپ، ۇيگە ەندى دە، ادەمىلەپ جوندەلگەن باسپالداقپەن جوعارىعا — ءداۋ تەرەزەلەرى بار ءارى جارىق ءتۇسۋىن رەتتەيتىن ءتۇرلى جەتىلدىرۋلەر جاسالعان ءۇش ءتۇستى شەبەرحاناسىنا كوتەرىلدى. سونشالىق جۇمساق تۇستەرگە بويالعاندىقتان اۋادان ورىلگەن سياقتى اڭعارىلاتىن قابىرعالار اياسىنداعى اياقتالماعان ەتيۋدتەر بايقالماي قالىپتى. دايار سۋرەت جوق — ولاردى تەز ساتىپ اكەتەدى. مولبەرتكە تاياپ كەلدى، ءتۇرلى-تۇستى تاڭبا نازارىن بىردەن اۋداردى — يتمۇرىن بۇتاعى سۋ قۇيىلعان قۇمىراعا سالىنىپتى. داپ-دايىن — سۋرەتىن سالا بەرۋگە بولادى. بۇتاق ادەيى وسىلاي قويىلعان — كۇننىڭ ءالسىز ساۋلەلەرى وعان تىكتەپ قۇيىلادى، نازىك بوياۋلار نارلەنىپ، كەۋىپ ۇلگەرمەگەن سۋدىڭ جەتىم تامشىلارى جيدەكتەردە جارقىرايدى. ءبىر ساتكە اليسيانىڭ ءوزى وسى بۇتاقتى مۇندا الىپ كەلگەندە قانداي بولعانى كوز الدىنا ايقىن كەلدى: جەپ-جەڭىل ۇلبىرەك قولدار، جارقىراعان جانار، دۋدىراعان اق بۋرىل بۇرىم. ەلەس جوعالدى. ءبىراق الگىندە بۇل جيدەكتەردى ىسكە جۇمساسا جامان بولماس ەدى دەگەندە بارىنشا ىشقىنا: "قۇدايىم-اي!" دەپ داۋىستاپ جىبەرگەن سوڭ بۇتاقتى نەگە ءبارىبىر وسىندا اكەلدى؟ بالكىم، وسىنىسى ارقىلى "كەشىر، مەن سونداي تۇرپايىمىن عوي" دەگىسى كەلگەن شىعار؟ راسىندا بايعۇس شالا ەس ايەل شىنىمەن جان جىبىتەتىن ادام. يتمۇرىننىڭ جيدەكتەرى جالتىراعان كۇمىس قۇمىرادا كۇن ساۋلەسىمەن ايىرىقشا كوزگە ۇرىپ الاۋلايدى. ولار ماساتتاناتىن سياقتى — نەسى بار، ادام ءومىرىن قور ەتكەن، بالكىم قۇتقارعان شىعار — وسىلار شاتتانۋىنا بولادى دا.
اليسيا! ءوزىڭدى-وزىڭ سونشاما قور ەتتىڭ-اۋ! ءبىراق، جۇلدىز ساۋلەلەرى استىندا كۇن شاپاعىنا شومىلعاندا، ايدىڭ نۇرىن كەشكەندە، دالا مەن توعايدا، ادىرلاردىڭ اسۋىندا، وزەن جاعالاۋلارىندا ءوزىنىڭ ءتانسىز عاشىعى — سۇلۋلىقپەن قانشاما رەت قۇپيا شاتتىققا بولەنگەنىن بۇل بىلە المايدى. گۇلدەر، ۇشقان قۇستار، جەلدىڭ سارىنى، جارىق پەن كولەڭكەنىڭ اينىمالى ويىنى — وسىنىڭ ءبارى ودان تيتتەي پايدا تاپپاق بولعان ادامدى قاجىتاتىن نارسەلەر. ال ول سۇلۋلىقتىڭ ءبارىن كەۋدەسىنە جيدى جانە ەسسىز، ماقساتسىز قۇشتى ءارى باقىتتى بولدى. ومىردەگى ەڭ تاڭداۋلى تاعدىر وعان بۇيىرمادى دەپ كىم باتىلى بارىپ ايتا الادى؟ كىم؟.. يتمۇرىن! بىرنەشە جيدەكتى الدەبىر بۇتاق بۇنىڭ كەۋدەسىنە قانشاما كۇمان تۋعىزدى! ءجا، ادامداردىڭ بازارىندا كوتەرمە قۇن قوساتىن، قوسىمشا باعا ۇستەمەلەيتىن كەسىمدى فورمالار مەن تۇستەردىڭ ۇندەسۋى ەمەي سۇلۋلىق دەگەن نەمەنە؟! ودان باسقا تۇك ەمەس، تۇك تە ەمەس!
ال يتمۇرىننىڭ جيدەكتەرى كۇن ساۋلەسىمەن ءالى دە الاۋلاپ تۇر، نازىك، جەتكىزبەي كوز الدايدى! پاليترانى قولىنا الىپ، قان قىزىل كراپلاك، اق اشىق كوك بوياۋدى ارالاستىرا باستادى.
ءبىراق بۇل نە؟ تۋ سىرتىنان كۇرسىنگەن كىم؟ جوق، ەشكىم دە كورىنبەيدى. "ءاي، سايتان العىر! — دەپ ويلادى ىشتەي. — مۇنىم ءجونسىز عوي. شىنىمەن دە مەنىڭ اليسيادان ارتىقشىلىعىم بولماعانى عوي". سوسىن ول يتمۇرىننىڭ بۇتاقشاسىن اتاقتى مانەرىندە سالا باستادى.
ورىس تىلىنەن اۋدارعان د. ءاشىمحان ۇلى
You Might Also Like
-
قازاق ەسكىلىگىنىڭ ءبىر ۇلكەن سالاسى – ايتىس ولەڭدەر. اۋىزشا ادەبيەت ىشىندە ايتىستان كوپ كەزدەسەتىن ولەڭ جوق. باياعى ەسكى زاماننان باستاپ سوڭعى كۇندەرگە شەيىن قاي رۋ بولسا دا ورتاسىندا ايتىس ولە...
-
اقجول شابدار اتىم بار، اقشامعا ازان ايتىپ، اللاھۋ اكبار دەگەندە، الماتىدان شىعىپ لا-ي-لا-ھا-يل-لا-لا دەگەندە قارعالىنى قاق جارىپ، ۇزىناعاشقا باردىم. سول جەردەن ءبىر اۋىز ءتيىپ اتتانىپ، بۇلاڭ قۇيرىقپە...
