ايىرماشىلىعى بار عوي
ماي ايى بولاتىن. اۋا رايى ءالى دە ءبىرشاما سالقىن. الايدا، تابيعات شىركىن بۇتالار دا، اعاشتار دا، دالا دا، كوگالدار دا كوكتەمنىڭ كەلگەنىن سەزدىرىپ-اق تۇر. كوگالدار گۇلدەرگە تولى. گۇلدەر قولدان جاسالعان قورشاۋ ىشىندە دە جايناپ كەتىپتى. ال ونىڭ قاسىندا ناعىز كوكتەمنىڭ بەلگىسى گۇلگە مالىنعان كىشكەنە الما اعاشى كوز تارتادى. اسىرەسە ونىڭ جاڭا وركەن جايعان، جاس، قىزعىلت بۇرشىگى ەندى قاۋىز جارا باستاعان ءبىر بۇتاعى ايرىقشا ادەمى ەدى. ءوزىنىڭ كورىكتىلىگىن ول دا بىلەتىن. سۇلۋلىقتى سەزىنۋ قاسيەتى ونىڭ ءتۇپ-تامىرىنا سىڭگەن بولاتىن. بۇتاق سول سەبەپتەن دە جولعا كەتىپ بارا جاتقان كۇيمە الما اعاشىنىڭ ءدال قاسىنا توقتاپ، جاس گرافينيا بۇدان كوركەم بۇتاقتى تابۋدىڭ ءوزى كيىن ەكەنىن جانە تولعان ايداي تولىسقان كوكتەم سۇلۋدىڭ ناقتى بەينەسى دەپ ماداقتاعاندا تۇك تاڭعالعان جوق. جۇلىپ اپەرگەن بۇتاقتى گرافينيا ءوزىنىڭ نازىك ساۋساقتارىمەن اقىرىن ۇستاپ، جىبەك قولشاتىرمەن كۇننەن قورعاپ ۇيىنە الىپ كەتتى. قورعانعا كەلگەن سوڭ بۇتاقتى ەڭسەلى، ءىشى دۇنيە-مۇلىككە تولىپ تۇرعان بولمەلەر ارقىلى الىپ ءجۇردى. اق پەردەلەردى اشىق تەرەزەدەن سوققان جەل جەلپىپ تۇر. جارقىراعان ءمولدىر شىنى ىدىسقا الۋان ءتۇستى تاماشا گۇل شوقتارى قويىلعان. جاڭا جاۋعان قاردان جاسالعانداي الگى ىدىستاردىڭ بىرىنە الما اعاشىنىڭ بۇتاعىن ورنالاستىرىپ، ونىڭ توڭىرەگىن اينالدىرا جاڭا عانا جۇلىپ اكەلىنگەن ۇيەڭكى بۇتاقتارى وتىرعىزىلعان. ادەمى بولعاندا، سونداي كەرەمەت!
بۇتاق مۇرنىن شۇيىرە باستادى. وندا تۇرعان نە بار؟ بۇل ءوزى ابدەن ادەتتەنگەن، قالىپتاسقان نارسە ەمەس پە؟
بۇل بولمە ارقىلى مىنەز-قۇلىقتارى ءارقيلى كوپتەگەن ادامدار وتەدى. ءاربىر كەلگەن كىسى ءوز پىكىرلەرىن ءمان-ماڭىزىنا قاراي، ءوز تۇسىنىك-تۇيسىگى مولشەرىندە ايتۋىنا قاقىسى بار. وسى سەبەپتەن دە كەيبىرەۋلەرى ءتىپتى ەشتەڭە ايتقان جوق، ال ەكىنشى بىرەۋلەر وتە-موتە كوپ سويلەگەن. بۇتاقتىڭ بىلۋىنشە وسىمدىكتەر اراسىنداعى سەكىلدى، ادامدار اراسىندا دا ايىرماشىلىق بار ەكەن.
«بىرەۋلەرى ادەمىلىك ءۇشىن قىزمەت ىستەسە، ەكىنشىلەرى تەك قاراقان باسىنىڭ پايداسى ءۇشىن ءومىر سۇرەدى ەكەن، ال ۇشىنشىلەرىنىڭ بار-جوقتىعىنان كەلىپ كەتەر نارسە شامالى»دەپ ويلادى بۇتاق.
ونى اشىق تەرەزەگە قاراما-قارسى قويعان ەدى. ول وسى جەردەن كۇللى ب ا ق پەن دالاعا كورىنىپ تۇراتىن. سوندىقتان دا ول سان الۋان گۇلدەر مەن وسىمدىكتەرگە قۇمارىنان شىققانشا قاراۋىنا دا جانە ولاردىڭ ايىرماشىلىقتارى تۋرالى ويلانۋىنا دا بولار ەدى. وندا ءبارى دە ءساندى سالتاناتتىسى دا، قاراپايىمى دا، ءتىپتى وتە-موتە قاراپايىمى دا كوپ بولاتىن.
بەيشارا وسىمدىكتەر، – دەدى بۇتاق. شىن مانىسىندە، ءبىزدىڭ ارامىزداعى ايىرماشىلىق قانداي ەلەۋلى! ولاردىڭ مەن جانە مەن تارىزدىلەر سياقتى سەزىنۋ قابىلەتى بولسا، ولار وزدەرىن قانداي باقىتسىز دەپ بىلەر ەدى! ءيا، ولاردىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق وتە ۇلكەن! ءبىراق سولاي بولۋعا ءتيىس تە، ايتپەسە ءبارى دە تەڭ بولار ەدى عوي!
بۇتاق قىر گۇلدەرىنە ءبىرتۇرلى كۇيىنىشپەن قارادى. وعان اسىرەسە كۇللى دالا، ءتىپتى ونىڭ وي-شۇقىرلارىنا دەيىن قاپتاپ وسكەن گۇلدىڭ ءبارى ايانىشتى كورىندى. ولار ونشا كوز تارتپايتىن، ونى سول سەبەپتى گۇل شوعىنا جيناپ جۇرگەن دە جان جوق. ولاردى ءتىپتى جولعا توسەلگەن تاستاردىڭ ارا جىگىنەن دە كەزىكتىرەسىڭ. قانشا جۇلىپ تاستاساڭ دا، ول جول تاۋىپ قىلتيا قالاتىن قايداعى ءبىر ارام ءشوپ سەكىلدى. ولارعا باقباق دەگەن جەكسۇرىنداۋ ات تا تاۋىپ قويىلعان.
— بەيشارا، قور بولعان وسىمدىك! – دەدى بۇتاق. گۇلدىڭ وسىنداي تۇرىنە جاتقاندىعىنا جانە اتىڭنىڭ سونشالىق سۇمپايى بولۋىنا سەن كىنالى ەمەسسىڭ! ءبىراق ادامدار اراسىنداعى سياقتى، وسىمدىكتەر اراسىندا دا، ايىرماشىلىق بولۋعا ءتيىس!
— ايىرماشىلىق! – دەپ قايتالادى ونىڭ ءسوزىن كۇن ساۋلەسى جانە ول گۇل جارعان بۇتاقتى ءسۇيىپ الدى. سونداي-اق ول قىردا وسكەن سارى باقباق گۇلىن دە ءسۇيدى. ونىڭ كۇن ساۋلەسىنىڭ وزگە تۋىستارى دا، نەبىر تاماشا گۇلدەرگە قوسا وسىناۋ بەيشارا گۇلدەردى ءسۇيۋدى دە ۇمىتقان ەمەس.
الما اعاشىنىڭ بۇتاعى قۇداي تاعالانىڭ جەر بەتىندەگى ءتىرى جاننىڭ ءبارىن بىردەي شەكسىز سۇيەتىندىگى تۋرالى ويلانعان جوق-تىن. ول قۇداي تاعالا جاراتقان تىرشىلىك يەسىنىڭ اربىرىندە جاسىرىن جاتۋى ىقتيمال، ءيا جاسىرىن جاتىپ كوزگە كورىنبەۋى كادىك، ءبىراق ۇمىتىلماعان قانشاما سۇلۋلىق پەن ىزگىلىكتىڭ بولۋى ونىڭ ەشقاشان ويىنا كەلگەن ەمەس. مۇنداي وي ونىڭ ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە دە كىرمەسە شە؟ اشىعىن ايتقاندا، مۇنىڭ ءبارى ۇيرەنشىكتى ءىس بولاتىن! كۇن ساۋلەسى، جارىق ساۋلە، ءىستىڭ ءمان-جايىن الدەقايدا جاقسى بىلەتىن.
— سەن ءوزىڭ كوز الدىڭداعىنى كورمەيتىن سوقىر ەكەنسىڭ! – دەدى ول بۇتاققا. سەن ءوزىڭ قانداي بەيباق وسىمدىكتى اياپ ءجۇرسىڭ؟
— سايتان العىر باقباقتى! – دەدى بۇتاق. ولاردان ەشقاشان گۇل شوعىن جاسامايدى، كىسىلەر كەزدەسكەن جەرىندە اياعىمەن تاپتاپ كەتەدى، ويتكەنى ونداي گۇلدەر وتە كوپ! ونىڭ تۇقىمدارى، بەينە قارلىعاشتىڭ قاۋىرسىنى سەكىلدى جول ۇستىندە ۇشىپ-قونىپ ارى-بەرى وتكەن ادامداردىڭ دا كيىمدەرىنە جابىسادى. بار بولعانى ارام ءشوپ!
ءبىراق تا، ايتەۋىر، بىرەۋگە ارام ءشوپ تە بولۋ كەرەك قوي! اح، سولاردىڭ قاتارىندا بولماعانىم ءۇشىن تاعدىرىما ءدان ريزامىن!
بىردە قىرعا ءبىر توپ بالا سەيىلگە شىقتى. ەڭ كىشكەنتايىن ارقالاپ اكەلىپ، سارى گۇلدەر وسكەن ءشوپتىڭ ۇستىنە وتىرعىزدى. بوبەك كوڭىلدەنە كۇلىپ، تەنتەكتىك جاساپ، ءشوپتى اياعىمەن تاپتادى، اۋناپ، سارى گۇلدەردى ءۇزدى، بالالىق جانىنىڭ قاراپايىمدىلىعىنان ءتىپتى ولاردى ءسۇيىپ تە الدى. ەرەسەك بالالار گۇلدەردى تەردى، ءىشى قۋىس ساباقتاردى ءيىپ، بىر-بىرىنە كيگىزىپ، دوڭگەلەكتەدى، وسىنداي دوڭگەلەكتەردى تىزبەكتەپ ونى مويىندارىنا، يىقتارىنا، بەلدەرىنە، كەۋدەلەرى مەن باستارىنا ورادى. بۇل ءبىر كەرەمەت بولدى! مۇلدە ەرەسەك بالالار گ ۇلى قۋراعان قاۋىرسىندى تاجگە ۇقساپ تۇرعان وسىمدىكتەردى جايلاپ جۇلىپ الا باستادى. تابيعاتتىڭ تاڭعاجايىبىنىڭ ءبىرى اۋاداي جەپ-جەڭىل جىبەك گۇلدەردى ولار ەرىندەرىنە تاقاپ تۇرىپ ءتۇبىتىن بىردەن جەلگە ۇشىرىپ جىبەرۋگە تىرىساتىن. وسىلاي جاساۋ كىمنىڭ قولىنان كەلسە، ول جاڭا جىلعا دەيىن جاڭا كويلەك كيەتىن بولادى. اجەي وسىلاي دەگەن. بۇل جاعدايدا سۇيكىمسىز گۇل شىن مانىندەگى پايعامبار بولىپ شىقتى.
— كوردىڭ بە؟ – دەپ سۇرادى كۇن ساۋلەسى. ونىڭ كوركەمدىگىن كورەمىسىڭ، ونىڭ ۇلى ماڭىزىن بىلەمىسىڭ؟
— ءيا، ءبىراق ول بالالارعا عانا قاتىستى! – دەپ جاۋاپ قايىردى بۇتاق.
قىرعا شىققان كارى كەمپىر دە سىنعان باكىنىڭ ۇشىمەن سارى گۇلدەردىڭ تامىرىن قازىپ الا باستادى. بۇل تامىرلاردىڭ كەيبىرىن ول كوفەگە پايدالانباقشى دا، قالعاندارىن ءدارىحاناعا وتكىزبەكشى.
— ءبارىبىر ادەمىلىك بارىنەن دە بيىك! – دەدى بۇتاق. ادەمىلىك الەمىنە ەنۋ تەك تاڭداۋلىلاردىڭ عانا پەشەنەسىنە جازىلعان! ادامدار سياقتى، وسىمدىكتەر اراسىندا دا ايىرماشىلىق بار ەكەنى راس قوي!
كۇن ساۋلەسى جەردە جاراتىلعاننىڭ بارىنە بىردەي قۇدايدىڭ راحىم-سۇيىسپەنشىلىگى شەكسىز ەكەندىگى تۋرالى اڭگىمەلەدى: جان ءبىتىپ، جارىق دۇنيەگە كەلگەندەردىڭ ءبارىنىن دە وتكىنشى ۋاقىتتا دا، ماڭگىلىك ومىردە دە وزىنشە ءتيىستى ۇلەسى بار!
— جو-جوق، بۇلاي دەپ ويلايتىن تەك ءسىز عانا! – دەدى بۇتاق. بولمەگە سىرتتان كىسىلەر كىردى. ولاردىڭ اراسىندا جاس گرافينيا دا بار ەدى. ول بۇتاقتى كۇن ساۋلەسىن وتكىزىپ تۇرعان ءمولدىر، ادەمى ىدىسقا اكەلىپ قويدى. گرافينيانىڭ قولىندا گ ۇلى بار. بۇل نە تاعى؟ الاقانداي جاسىل جاپىراقتارعا وراعان. جاپىراق اراسىندا جاتقان گۇلدەر بەينە قوراپقا سالىپ قويعانداي، ول ءۇپ ەتكەن جەلدەن دە قورعاۋلى بولاتىن. گرافينيا ونى سونداي ساقتىقپەن اكەلە جاتىر. ول الما اعاشىنىڭ نازىك بۇتاعىن دا بۇلاي قۇنتتاپ ۇستاماعان ەدى. ەپتەپ قانا جاسىل جاپىراقتاردى جان-جاققا كەرى قايىرعان مەزگىلدە، ولاردىڭ اراسىنان سۇمپايى سارى گۇلدىڭ ۇلپا ءتاجى كورىندى. ونىڭ ءتۇبىت تاجىنەن قىلداي نازىك قاۋىرسىننىڭ بىردە-بىر تالىن جەل ۇشىرىپ اكەتپەس ءۇشىن دە گرافينيا ونى زور ساقتىقپەن جۇلىپ الىپ، قۇنتتاپ اكەلگەن-دى. گرافينيا ونى امان-ساۋ، قاز قالپىندا الىپ كەلدى جانە وسىناۋ بار كورىك-اجارى جەلدىڭ ءبىر ءۇپ ەتكەنىنەن قالمايتىن عاجاپ گۇلدىڭ ادەمىلىگىنە، نازىكتىگىنە، وزىندىك جاراتىلىسىنا تاڭدانۋمەن بولدى.
قۇداي تاعالانىڭ جاساعان كەرەمەتىنە قاراساڭىزدارشى! – دەدى گرافينيا. – مەن الما اعاشىنىڭ بۇتاعىمەن قوسىپ، ونىڭ دا سۋرەتىن سالامىن. ونى جۇرتتىڭ ءبارى تاماشالايدى، جاراتقاننىڭ راحىمى تۇسكەن وسىناۋ بەيشارا گۇل دە ادەمىلىكتەن كەندە ەمەس. ەكەۋى ەكى ءتۇرلى گۇل بولعانىمەن، ەكەۋى دە ءبارىبىر ادەمىلىك الەمىنىڭ پەرزەنتتەرى عوي!
كۇن ساۋلەسى اۋەلى وسى بەيشارا گۇلدى، سوسىن گۇل جارعان بۇتاقتى ءسۇيدى. سول كەزدە ونىڭ بۇتاقتارى ازداپ قىزارا تۇسكەن سياقتاندى.
اۋدارعان ق.قۇرمانعالييەۆ
You Might Also Like
-
ءبىر شاعىن قالاداعى شەتكى ءۇيدىڭ توبەسىندە قۇتاننىڭ ۇياسى بولدى. ۇيادا ءتورت بالاپانمەن انا قۇتان وتىراتىن، بالاپاندارى ءالى قىزارىپ ۇلگەرمەگەن كىپ-كىشكەنتاي قارا تۇمسىقتارىن ۇيادان قايتا-قايتا قىلتيتىپ ق...
