زامان بىزدىكى
باۋبەك بۇلقىشيەۆتىڭ بۇل جيناعىندا ونىڭ جيىرما ەكى ولەڭ، التى قارا ءسوزى (اسكەري وچەركتەرى، پۋبليسيستيكالىق ماقالالارى) بار.
باۋبەك بۇل جيناعىن كورە الماي كەتتى. ونىڭ ارمانى ءومىر ءسۇرۋ، تۋعان ەلىنىڭ ادال ۇلى بولۋ، ەڭبەك ەتۋ، ونىڭ جەمىسىن كورۋ ەدى. وسىنداي ءتاتتى قيالدىڭ قۇشاعىندا جۇرگەندە، ۇلى وتانىمىزدى قورعاۋ جورىقتارىندا ەرلىك ىستەر كورسەتىپ جۇرگەندە جاۋ وعىنان قازا تاپتى.
ول مۇلدە از ءومىر ءسۇردى. ول ۇنەمى ءومىر ءسۇرۋ، ەڭبەك ەتۋ جايىن ايتۋشى ەدى. ءومىر بەرگەن زامانىن قىزىعا جىرلايتىن ەدى. «مەنىڭ جاستىعىم ادام بالاسىنىڭ قىزمەتىنە بەرىلدى» دەپ سوعىستا جۇرگەن كۇندەرىنىڭ ءاربىر مينۋتى مەن ساعاتىن حالىق باقىتى جولىنا جۇمساعان ەدى. مىنە، ءوز ەلىنە، ادام بالاسىنىڭ باقىتىنا جاس ءومىرىن بەرگەن باۋبەكتىڭ مىنا جيناعى ونىڭ ءدال ەزى سياقتى جاس لەبىمەن، ءومىر ءسۇرۋ تىلەگىمەن، كەڭ العان دەمىمەن، قايرات-جىگەرىمەن كەلگەن ەڭبەك.
باۋبەك بىلاي دەپ ابدەن دۇرىس بولجاپ جازعان ەكەن: «جاقىن ارادا مەن ءبىر جاس اقىننىڭ سوعىستا ولگەنىن كوردىم. ول سوعىستا باتىرلارشا الىستى دا، باتىرلارشا ءولدى. ولەر الدىندا ەسىنە بايرون ءتۇسىپ كەتتى دە، جازۋ داپتەرىن باسپاعا تاپسىرۋعا بىزگە بەردى. دۇنيەمەن قوشتاسار كەزەڭدە ولەڭدەرىنىڭ ءومىر ءسۇرۋىن ويلادى، سونى ءۇمىت ەتتى: ونىڭ ولگەننەن كەيىن دە ءومىر سۇرگىسى كەلدى. ول ءومىرى — جۇرت وقيتىن ولەڭدەرى»، — دەپ ەدى.
وسى جيناقتاعى ولەڭدەرى مەن قارا سوزدەرىنەن باۋبەكتىڭ الگى ايتقان ءۇمىتىنىڭ ۇزىلمەس ۇزىن ارقاۋىن كورەسىڭ.
ەر جەتكەندە ەسەيىپ،
ەر بولماسقا نەمەنە!
ەركە ءوسىپ، ءبىلىمدى،
كەن بولماسقا نەمەنە!
وتكىر الماس بولاتقا،
تەڭ بولماسقا نەمەنە!
سارى التىنداي سالماقتى،
ءسىرا، ساسپاس سابىرلى.
كەن بولماسقا نەمەنە! —
دەپ جازعان جاس باۋبەكتىڭ جىگەر-قايراتى الماس بولاتقا تەڭ ەدى، باتىر سوققان سەمسەردەي بەرىك، سارى التىنداي سالماقتى ەدى.
«ءبىلىمنىڭ كەنى بولماسقا نەمەنە!» دەپ ارمان ەتكەن اقىننىڭ قاجىماس كۇشى، كىرشىكسىز تازا نيەتى، ۇلى يدەياسى — عىلىم مەن ءبىلىم ەدى، ۇلى ءىستىڭ كۇرەسى ەدى.
اقىن يدەياسى جونىندە ۆ. گ. بەلينسكيي وتە باعالى پىكىر ايتقان. اقىن قۋاتىنىڭ قاينار بۇلاعى ونىڭ قۇمارلىق كۇشىندە. «اقىن تاماشا، سۇيكىمدى جانعا عاشىق بولعانداي، يدەياعا عاشىق بولادى، سوعان جان-تانىمەن قۇمارتادى». ناعىز اقىندا بولاتىن وسى كۇش، قۇمارلىق، قۋات، يدەياعا عاشىقتىق باۋبەك ولەڭدەرىنىڭ، اسىرەسە قارا سوزدەرىنىڭ ۇزىلمەس جەلىسى بولىپ، ايقىن سەزىلىپ تۇرادى.
باۋبەك ومىرگە، ەڭبەك ەتۋگە، بىلىمگە، وتاننىڭ ادال ۇلى بولۋعا عاشىق ەدى. باۋبەك ءومىر دەگەندى، ادامنىڭ ومىردەگى تىرشىلىگى دەگەندى تەرەڭ ۇققان. ول ءوزىنىڭ «ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» دەگەن اڭگىمەسىندە بىلاي دەپ جازىپ ەدى: «ءبىزدىڭ شىعىس ەلدەرى ادام دۇنيەگە كەلگەن قوناق، ءبىراز قوناقتادىڭ، ەندى اتتانۋىڭ كەرەك» دەسەدى. ءبىراق ادام دۇنيەگە تەك قانا كەلىپ، انشەيىن عانا اتتانا بەرمەيدى: ول ارتىنا وي قالدىرادى، مۇرا قالدىرادى. ول ومىرگە ادام بولىپ كەلىپ، ادام كۇيىندە كايتادى». وسىنداي اسقار يدەياعا عاشىق بولعان اقىن باۋبەك وزىنە سەرت ەتكەن وسى مۇرات ماقساتىنا،بەرىك - بەكەم بولىپ، ءومىر سۇرگەن از عانا جىلىنىڭ ىشىندە ارتىنا كۇردەلى ەڭبەك قالدىردى: ومىرگە ادام بولىپ كەلىپ، ادام كۇيىندە قايتتى.
باۋبەك ءومىردىڭ ەڭ بيىك شىڭىنا ورمەلەدى. سول بيىك شىڭعا قانات قاقتىراتىن، ويىن ورلەتەتىن جان سەرىگى دە بار ەدى. مۇنى باۋبەك «عاشىعىم» دەگەن ولەڭىندە تاماشا جىرلادى. ونىڭ عاشىق بولعانى — ءسوزدىڭ پاتشاسى، cءوز ساراسى — ولەڭ ەدى. دۇنيەگە انمەن ەسىك اشۋ ەدى.
جاس بالا ءتاتتى جىردىڭ ءدامىن تاتقان،
تۋعان ۇل وكتيابردەي تاڭدا اتقان،
ارناسا ۇستازىنا جاڭا جىرىن،
ءبىرجانشا كۇيدى تولعاپ، تۇپتەپ تارتقان، — دەيتىن.
اقىن باۋبەك بۇلقىشيەۆ قالام قىزمەتىندە ەندى كورىنە باستاعاندا ۇلى وتان سوعىسىنا اتتاندى. ولەڭدەرىنىڭ ءبىرسىپىراسىن، قارا سوزدەرىنىڭ ءبارىن دەرلىك مايداندا، ءومىر مەن ءولىم تارتىسىندا ءجۇرىپ جازدى. قۋانعان، شاتتانعان، قايعىرعان كەزدەرى دە بولدى. باۋبەك وسى قايعى — تراگەديا ماسەلەسىن كەپ اقىن، جازۋشىدان وزگەشە ءتۇسىنىپ، ءتىپتى دۇرىس شەشە بىلگەن. «ۇلكەن ءبىر قايعىم دا بار، — دەپ جازدى باۋبەك، — بولاشاقتاعى تەكسەرۋشىلەر ءبىزدىڭ ارپالىستا جۇرگەنىمىزدە قايعىرا دا، جىلاي دا، قۋانا دا، كۇلە دە، كەكتەنە دە بىلگەنىمىزدى ۇعىنسا بولعانى».
باۋبەكتىڭ قايعىسى — قيماس جاستىق شاعى ەدى. بۇل ماسەلەدە ول ۇنەمى ءورشىل، ءۇمىتشىل بولاتىن. ول ءوزى ايتقانداي، قايعىرا دا، شاتتانىپ، قۋانا دا بىلگەن، قايعىنى اقىننىڭ ۇنەمى ءورشىل نيەتى، شاتتىعى جەڭىپ، اقىندى رۋحتاندىرىپ، الىسقا اكەتىپ وتىردى. مىنە، جاس ازاماتتىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسى وسىنداي.
«جاستىق شاق ماعان ءبىر-اق رەت بەرىلمەپ پە ەدى»، — دەپ ونى مەيلىنشە قادىرلەيتىن، «جاستىق شاعىمىزدىڭ ءىشى - تىسى بىردەي بولسىن، سول اي ەمەس پە، قۇربىلارىم؟» — دەپ دەم بەرەتىن. «سول جاستىق شاعىمدى دۇنيەنىڭ باسقا قانداي قىزىعىنا بولسا دا ايىرباستاماسپىن»، — دەيتىن، تاماشا ءومىرىمىزدى ماقتان ەتەتىن. «مەن شىعىس ادامىمىن. مەنىڭ ەلىم جاقتان شىعاتىن التىن كۇن مەنى ۇزاق كۇن بويى جىلىتادى، ول قاشان دا قاسىمدا»، — دەپ سول جارقىن كۇننىڭ — ازات ءومىرىنىڭ ىستىق لەبىن: ءوز ەلىنىڭ باسىنا ەشبىر زاماندا قايعى-قاسىرەت تۇسىرمەيتىن شامشىراعىنداي، راقاتىنداي كورەدى.
«ءومىر» دەگەن. ولەڭىندە باۋبەك ولىممەن جەكپە-جەك كۇرەسەدى، قايعىنى، ءولىمدى ءومىر نۇرىنا جەڭدىرەدى:
كەل، كانە، ءولىم، كەل بەرى
الىسايىق جەكپە-جەك!
كىم دەپ تۇرسىڭ سەن مەنى
سەنى دە جەڭەم باسقاداي،
ايقاسساڭ ەگەر ماعان كەپ
كورەرسىڭ دە ايتارسىڭ:
«دۇنيەدە ءولىم جوق،
تۇبىمە جەتتى ءومىر» دەپ...
قارا سوزدەرىنىڭ تاقىرىبى: ءومىر ءسۇرۋ، ەلىنىڭ ادال ۇلى بولۋ، دوستىقتى جىرلاۋ، سونىڭ بارلىق ۇلىلىعىن اشۋ بولاتىن. «جاۋىزدىق پەن ماحاببات»، «ءومىر مەن ءولىم»، «ءومىر سۇرگىم كەلەدى»، «زامان، جاستار، بىزدىكى»، «شىعىس ۇلىنا حات»، «تىڭدا، كاۆكاز» سياقتى وتكىر اڭگىمەلەرىندە اقىننىڭ ناعىز پاتريوتتىق كوزقاراسى، سوۆەت جاسىنىڭ جىگەرى مەن قايراتى، نامىسى، ءومىردى سۇيە بىلگەن كىرشىكسىز تازا نيەتى تەرەڭ ويمەن كوركەم سۋرەتتەلگەن.
باۋبەكتىڭ ءبىرسىپىرا ولەڭدەرى، اڭگىمەلەرى ءالى تولىق جينالعان جوق. ونىڭ دوستارىمەن جازىسقان تاماشا حاتتارى دا كوپ. سولارىن تولىق جيناۋ كەرەك. جاس اقىن، جازۋشىلارىمىزعا كوپ-كوپ ۇلگى بولاتىن، تەرەڭگە تارتاتىن، ءومىردى سۇيۋگە شاقىراتىن، «زامان بىزدىكى، قۇربىلار!» دەيتىن جالىندى ءۇنى بار اقىن ەدى ول. باۋبەك كوركەم ادەبيەتپەن قوعامدىق ءومىردى، مۇددەنى تىعىز بايلانىستىرا بىلگەن، ادام قىزمەتىن جوعارى باعالاعان اقىن. ونىڭ جاستارىمىزعا ۇلگى بولاتىنى دا وسىنىسىندا.
«سوسياليستىك قازاقستان»،
1949 ج. 17 يۋل
You Might Also Like
-
«ەر باسىنا كۇن تۋسا، ەتىكپەنەن سۋ كەشەر» دەپتى حالىق. بۇل قيىن-قىستاۋ كۇن تۋسا، حالىقتىڭ قانداپ قيىنشىلىقتى بولسا دا جەڭۋگە جان ايامايتىندىعىن كورسەتەدى. وتكەن سوعىستا دا وسىلاي بولدى. ب...
