InfoHub Logo

[Ǵylymı zertteý jumysy.
«0 – 5 jasqa deıingi balalardyń aqyl – oıynyń damý ereksheligi men fızıologıalyq, psıhologıalyq kórsetkishteriniń dıagnostıkalyq manıtorıngisi»

KİRİSPE

Taqyryp ózektiligi: Balalar jer shary halqynyń sanynyń basym kópshiligin quraıdy. Bala damýy bolashaq eresek adamnyń rýhanı jáne praktıkalyq is - áreket aımaǵynyń, onyń beınesi men shyǵarmashylyq áleýetiniń damýynyń ózekti alǵysharttary bolyp tabylady.
Bizdiń elimizde balalarǵa mektep jasyna deıin qoǵamdyq tárbıe berýdiń yqpaly udaıy órisin keńeıtip keledi. Balabaqshalar aǵartý isindegi alǵashqy býyn ǵana emes, olarǵa basqa da oqý - tárbıe mekemelerimen qatar bizdiń qoǵamymyzǵa saı keletin balanyń tulǵalyq, áleýmettik baǵdarlaryn damytý jaýapkershiligi júktelgen.

Balamen jumys jasaý barysynda onyń psıhologıalyq erekshelikterin, damý zańdylyqtaryn, mehanızmderin bilý óte mańyzdy. Otandyq psıhologıalyq eńbekter ataqty keńes psıhologtary L. S. Vygotskıı, S. L. Rýbınshteın, A. N. Leontev, A. V. Zaporojes, P. Ia. Galperın, D. B. Elkonın, L. I. Bojovıch, V. S. Mýhına, M. I. Lısına, H. T. Sherázdanova eńbekterine súıenedi. Sonymen birge, balalar psıhologıasyn zerttegen sheteldik psıhologtardyń konsepsıalary da úlken mándilikke ıe. Bul konsepsıalar qataryna V. Shtern, K. Búler, J. Pıaje, A. Vallon, Dj. Brýner jáne t. b. eńbekterin jatqyzýǵa bolady.
Bala tárbıesimen aınalysatyndardyń balalardyń jas erekshelikterine baılanysty damýyn jan - jaqty jaqsy bilýi, balalardyń ómirin jáne is - áreketin, oıynshyqtarmen jáne zattarmen áreket daǵdylaryn qalyptastyrýǵa, tildi meńgerýdiń alǵysharttaryn uıymdastyrýǵa múmkindik jasaıdy. Balanyń mektepke deıingi jetekshi is - áreket túri oıyn bolyp tabylatyny belgili. Soǵan baılanysty balalarmen jumys barysynda balanyń oılaýyn, tilin, qıalyn, eske saqtaýyn damytý, qoǵamdyq minez - qulyq erekshelikterin meńgertý, sáıkes daǵdylardy qalyptastyrý oıyn is - áreketi arqyly júzege asyra alýy tıis.
Balanyń balabaqshaǵa kelýimen onyń jańa ortaǵa beıimdelý prosesi júzege asady. Balanyń balabaqshaǵa kelýimen keıbir jaǵdaılarda kóptegen máseleler de týyndap jatady. Biraq balabaqsha qyzmetkerleriniń balanyń jas ereksheligine sáıkes oıyn is - áreketin durys uıymdastyryp, jetekshilik jasaýy kóptegen máselelerdiń tıimdi sheshilýine jaǵdaı jasaıdy.

Pedagog uqypty, shyn mánindegi ónegeli ustaz – tárbıeshi bolýǵa tıis.
Aqyl – parasatty, qajyrly ótirik aıtpaıtyn, qolaısyz iske barmaıtyn, dúnıe qońyzdyqqa
salynbaıtyn, óz nápsisin tyıyp ustaıtyn adal da, shynshyl adam bolýǵa tıis. (V. N. Tatıshev)

Aqyl - oıdyń damýy – bul bala jasyna, tájirıbesiniń molaıý men tárbıelik yqpaldarynyń áserine paıdaly bolatyn san jáne sapalyq ózgeristerdiń jıyntyǵy. Mektepke deıini shaqta bilimniń qorlanýy shapshań qarqynmen júredi. Tanym prosesteri jetiledi, bala aqyl oı áreketiniń qarapaıym ádisterin meńgeredi. Balanyń aqyl - oıy damýyn qamtamasyz etýiniń barlyq keıingi is - áreketi úshin zor mańyzy bar. Aqyl - oıdyń damytý áleýmettik ortanyń yqpalymen júzege asyrylady. Ol aınaladaǵylarmen aralasý barysynda tildi qarym - qatynas quraly retinde paıdalanyp, sonymen birge qalyptasqan uǵymdar júıesi ıgeredi. Aqyl – oıdy neǵurlym tıimdi damytý oqytý men tárbıeleý negizderi júzege asyrylady. Qazirgi pedagogıka ǵylymı aqyl – oı damýynyń negizgi kórsetkishteri – bilimder júıesin ıgerý, olardyń qoryn jınaý, shyǵarmashylyq oıdy damytý jáne jańa bilimder alýǵa qajetti tanymdyq qyzmet ádisterin meńgeredi dep esepteıdi.