InfoHub Logo

Mókenov ótken jyldyń jazynda qyzmetten shyǵyp qaldy. Shynyn aıtý kerek, Abaı atyndaǵy ınstıtýtta onyń ketkenine renjı qoıǵan eshkim bolǵan joq. Jasyratyn nesi bar, ásirese estigen stýdentter «ádilet degen osy» dep bórkin aspanǵa laqtyryp qýanysty. Uıat taǵy!

— Qoıyrtpaq leksıadan qutyldyq, — desti olar.

Biraq bul qýanysh uzaqqa barmady. Oıda joqta istiń beti ózgerip sala berdi. Júregi jumsaq bireýler tabylyp, ony qyzmetke qaıta alǵyzdy. Amal neshik, toqpaq myqty bolyp, kıiz qazyq jerge kirdi. Qyzmet berildi. Basshylar tarapynan isteı berińiz nelikten lebiz bilindi. Qańdaı qyzmet berýge kelgende «Mókenov anaý-mynaý adam emes, ǵylym kandıdaty, tarıh aıtatyn, shejire shertetin óneri bar, İİİ-kýrsqa SSSR tarıhynan leksıa oqysyn,» — desipti ınstıtýt basshylary.

— Oqysa oqysyn! Endi túzeler.

Buıryq berildi. Ol leksıa oqı bastady.

Mókenovtyń leksıa oqýy sóz bolǵaly qashan. Biraq bul joly da leksıada saıası qateler, naqty burmalaýshylyqtar kezdese berdi. Adal jandy, kirbeńi joq stýdentter buǵan shydaı alsyn ba, dırektor, dekanǵa kúnde aryz etetin boldy. Olar Mókenovtyń leksıasy qanaǵattandyrmaıtynyn eshkimnen jasyrmaı ashyqtan ashyq aıtyp berip otyrdy. Qaıtip jasyrsyn, 1812 jyly Otan soǵysy týraly aıta turyp Mókenov tarıhta kezdesetin jer atyn Kýtýzov pen birge soǵysqan qolbasshylardyń biri edi dep qıynnan qıystyryp jiberdi. Mundaı tarıhı shyndyqty tarıhı ótirikshiler ǵana burmalamaı ma? Osyndaı shıkiligi biline bastaǵannan keıin ol bir túlki bulańǵa salyp, bylǵalaqtap kórdi. Mókenov burynǵy kýrstarǵa leksıa oqı almaıtynyn bildirdi. Qalaı oqysyn? Ótirik aıtyp bara jatsa, stýdentter bilip qoıady jáne ymyraǵa da kelmeıdi, múlt ketken árbir sózdi jibermeıdi.

— Endi ne isteımiz?

— Qazaqstan tarıhynan oqımyn.

— Onyń saǵaty az ǵoı, nebári bir toqsan júrgizýge jetpeıdi.

Osy bir sátte stýdentterdiń aryzy tekseriletin boldy. Mókenovke ashyq leksıa jasaý tapsyryldy. Aldyn ala ózine eskertildi. Arada birneshe kún ótken soń, kópshilik aýdıtorıaǵa jınalyp, ony kútip otyrdy. Naq osy kúni bir aýyz tushıtyn sez estirmiz desti otyrǵandar. Biraq oǵan aıaq aıaq astynan kóldeneń kesel kelip, aýyryp qaldy.

— Baıqus-aı, qıyn bolǵan eken? — Biraq Mókenov keseli yńǵaı osyndaı ashyq leksıa bolarda leksıaǵa stenografısqa shaqyrylǵanda keletin boldy. Osy kezde aýrý da qý bolyp alsa kerek, tek kerek kezinde kele qoıatyn bolypty.

— Apyr-aı, aqyldy aýrý eken munyń ózi, — desedi stýdentter.

Sóıtip júrip ol bir oqý jylynda nebári 90-aq saǵat jumys istedi. Bir táýir jeri, jalaqy beriler kúni Mókenov kasa aldynda elden eki saǵat buryn kelip turatyn boldy. Mundaı aqsha bolar kúnderi ashyq leksıa bolarda jabysa túsetin kesel jelmek kóterilip, ǵaıyp bolyp, Mókenov dańǵyrap jazylyp ketip otyratyn edi.

Instıtýt dıreksıasy úshinshi ret oǵan ashyq leksıa oqýǵa kelýi týraly habarlady. Biraq aqsha alǵanda bar Mókenov leksıa oqýda joq bolyp shyǵa berdi. Oǵan dıreksıanyń buıryǵyn, suraýy onshama áser ete qoımady. Taǵy birde ol sol jambasymen turyp qalyp ınstıtýtqa kelgen kúniniń birinde leksıanyń sapasy baqylandy. Aıtatyny áýelgidegi áláýláıy. Baıaǵy baldyr batpaq, saıası qate, tarıhty burmalaý taǵy taǵylar.

Mókenov leksıa oqyp máz taptyrar, stýdentterge bilim berer bolmady. Instıtýt dırektory aldyn ala jergilikti komıtettiń kelisimimen istegeninen istemegeni, sabaǵynan shataǵy kóp oqytýshyny joǵary oqý ornynda oqý-pedagogıkalyq, ǵylymı jumysty júrgize almaǵandyǵy úshin, júrgizgen ǵylymı jumysynda, ótkizgen sabaqtarynda saıası jáne naqty qateler jiberip, onyń ıdeıalyq teorıalyq jaǵy nashar bolǵandyǵy úshin qyzmetten shyǵardy. Burynda qyzmetten shyǵyp, aryz aıtyp úırengen Mókenov tynysh qoıa salsyn ba, Qazaq SSR Orta jáne bastaýysh mektepter qyzmetkerleriniń kásipodaǵynyń ortalyq komıtetine aryz etti. Kásipodaq prezıdıýmy isti teksergen, zerttegen bolyp № 91 toqtam shyǵardy. Kásipodaq ókilderiniń kóńiline kelmesin, onda tupa-týra bylaı delingen: «...Mókenov qyzmetten jaramsyzdyǵy úshin shyǵarylǵan jáne dıreksıa aldyn-ala ınstıtýt jergilikti komıtetimen kelisken.

Mókenov qyzmetten oqý-pedagogıkalyq, ǵylymı jumys júrgize almaıtyndyǵy, júrgizgen ǵylymı jumysynda ótkizgen sabaqtarynda saıası jáne naqty qateler jibergendigi, onyń ıdeıalyq-teorıalyq jaǵy nashar bolǵandyǵy úshin shyǵarylǵan.

Shynynda da Mókenov óziniń ǵylymı jumysynda iri qate jibergen.

Oqý jylynda berilgen tapsyrmany oryndamaǵan... Stenografıalanǵan semınar sabaǵy ıdeıalyq-saıası tómen dárejede ótken... Biraq Mókenovtyń ǵylym kandıdaty ekeni eske alynyp qyzmetke qaldyrylsyn.

№ 91 protokoldyń tarıhy men mazmuny osyndaı.

Iá, ǵylym kandıdaty bolǵandyqtan qaldyrylǵan.

Protokolymyz osy. Biz ózimizdiń jýrnalısıkalyq ózgeristerimizdi, túzetýlerimizdi, túzeýimizdi engizbek boldyq. Onymyz úshin kásipodaq uıymdarynan taný ótinemiz. Ol bylaı keledi: Mókenovtyń leksıasy, onyń sabaq bere almaıtyndyǵy týraly gaz bolmaı ınstıtýtta bir jınalys ótken joq. Sondyqtan № 91 protokoldaǵy oǵan eskertilmegen, ol tárbıelenbegen degen bos sez. Bul bir.

Aýdandyq, qalalyq partıa komıtetterinde, konferensıalarda ol talaı sóz bolyp, talaı pet qatesi kórsetilgen. Badyraıtyp betine basylǵan. Aqyrynda Almaty oblystyq partıa komıtetinde máselesi qaralyp, dısertasıasynyń shıki jeri, kúldi kómeshi kórsetilip, ashylyp tastalǵan. Dáýkeske amal bar ma, ol ony moıyndamaǵan. Bez búırektenip, bedireıip turyp alǵan. Sol úshin partıadan shyǵarylǵan. Onyń keleshekte ınstıtýtta stýdentterge leksıa oqymaýy týraly ashyp aıtylǵan. Bul eki.

Áttegene! Mókenov máselesin tekserý úshin shyǵarylǵan komısıa músheleri aınaldyrǵan úsh adam. Olar eki pikirde, ózara ala bolyp, kelise almaǵan. Muny bilip qoıǵanymyz úshin de keshirim ótinemiz. Bunymen úsh.

Qandaı adam bolsyn, onyń sanasy istegen qyzmetimen qoǵamǵa tıgizgen paıdasymen belgilenedi. Al Mókenovten ońdaı qyzmet kere almadyq. Stýdentterge sýdyr, suıyq sezdiń keregi joq. Stýdentter qoıyrtpaqty tyńdaǵysy kelmeıdi. Buny qossaq tórt.

Mókenovtyń aryzynsyz protokol jasaǵanymyz onyń janyna jaǵa bermeıdi, ol úshin keshirim suraımyz. Munymen bes. №91 protokoldy tolyqtyrýshy feletonıst Qydyrbekuly dep bilersiz. Protokol jabyldy...

1953.

---