InfoHub Logo

Almalyqtyń shetkerirek kóshesindegi osy bir úıdiń irgetasy asyǵys qalana bastap, odaq aıaǵy sıyr quıymshaqtap, sozylyp bes jylda zorǵa bitti. Bitkennen keıin bul úıge monsha degen at berilip, tóńirektegi turǵyndardyń kóńili bir kóterilip qaldy. Ne kerek, kúpildetip ot jaǵylyp, kúbitip bılet satyldy. Kezek kútken adamda esep joq, aldy altynshy Lınıada tursa, arty jetinshige jetti. Bılet jetpeı kelesi kezegin kútip qalǵandar aýyzdary burtıyp úılerine qaıtty.

Aldymen ishke kirgenderdiń bir toby ózderinen basqa bul dúnıede baqytty adam joqtaı qompıǵan dıvandarǵa jedel sheshinip, jalańashtar jaǵyna oıysty. Bir kabınaǵa sheshinip, «aýzynyń kiltin jabyńyzshy» dep monshashyǵa qıylyp turǵannan mynaý rahat bolǵan desti. Monsha ishindegi óńkeı jalańashtyń bireýi men bireýiniń isi bar ma, degenmen bári ystyq sý alatyn shúmektiń aldynda toqaılasyp, uılyǵyp-jılyǵyp turyp aldy. Burandasy joq qubyrdy tizerleı qalyp, tisine salyp kerýtiler de kóbeıdi. Tóbesinen bir kirlen sýdy quıyp jiberip, aýzyn ashyp, kezin jumǵan bireýi tura qashty. Ystyq sý jetpeı, sýyq sýǵa jýynǵan batyrsyǵan bireýlerdiń ıegi ıegine tımeı, tisi saq-saq etedi. «Qalaı» dep baıqaý úshin kelgen monshashyǵa jurt:

— Ózendegi sýǵa bekerge túser edik qoı,— desti.

— Sender nege aldaısyńdar?

— Bir óńkeı adamnyń qaısysynyń sózin tyńdaryn bilmeı, torǵaıdan tary qoryǵan eginshilerdiń ortasyna túskendeı monshashynyń basynyń áńgi-táńkisi shyqty. Bir ýaqytta baryp esi kirgendeı:

— Otyndy úsh ese artyq jaqtyq. Ystyq sýdyń teń jartysy qalalyq sý qubyryna quıylyp ketip jatyr,— dep habarlady. Káp ishinde ne joq deısiń, bireý asyǵys qazandyqqa tura júgirdi. Zaty ózi monsha isinen habardar bolý kerek. Sálden keıin alpyldap-salpyldap qaıta keldi de, kıinip tura jóneldi. Ol ýaqytyn alǵyzǵanyna ókinip, aıqaılaı sóıledi: «Jylytý oryndaryna atam zamanǵy jylytqyshtar qoıylypty. Bul monsha eshqashan jylymaıdy!»

— Jaǵyń qaryssyn!— desti turǵandar.

Naq osy kezde monshanyń ishi azan-qazan bolyp, shý kóterildi. Sý alatyn tútikter jetispeıdi. Keıbir shúmektiń aýzyn temirmen tyǵyndaı salypty. Tútik aldyna qoıǵan jýyndy saý-tamtyq joq. Ortasy oıylyp, sheti synyp túsken. Tipti monshany bes jyl salǵanda bes kúnge qaramaı asyqqan jabdyqtaý qurylys-montaj ýchastogynyń bas ınjeneri Sheıngaýer taǵy osynda kerek bolar dese kerek, bir qapshyq syrdy da qaldyryp ketipti. Syr sýmen qosylyp, monsha edenine aǵyp, jalańashtardyń bári kók aıaq, kók tize, kek k...n bolyp shyǵa-shyǵa keldi. Endi birazy sý joqta syrdy ketire almaı áýre bolýda...

Monsha ishindegi dybys bir saıabyrsı qalyp edi, azdan soń aıqaı qaıta kóterilip, ishtegiler syrtqa dúrkireı qashty. Sóıtse bir qubyrdan ystyq sý atqylap, jurt bekite almaı dúrlikken eken.

— Áı, Maslov-aı, atyń maı bolǵanmen isiń tikendeı eken ǵoı,— desip bireý. onyń jeti ata, jeti pustysynan túk qaldyrmaı sybap jatyr. «Onyń kim?»— deýshiler de tabyldy. Bireýler sózge sheshen, iske meshel, Almalyq qurylys basqarmasynyń bastyǵy Maslovty óńine keltire sıpattap ótti. Áke-sheshesinen jiberip te aldy.

— Oı, ony qoıa turshy. Osy monshany salǵan №3 tresiń basqarýshysy Antonovty bizdiń ortamyzǵa jiberer me edi, shirkindi.

— Myna kók syrǵa quıryǵyn malar ma edi!

Monshadaǵylardyń bári derlik jýynyp shyqqan eken dep kezek kútip turǵandar ishke qaraı lap qoıyp edi, sálden keıin qaıta qashty. Óıtkeni ishke kirý múmkin bolmaı ketipti. Monshaǵa kornız salynbaǵandyqtan, ústinen ótken sý qabyrǵalardy qýalap, moıyndarǵa tamshylap tıip, jurt tura qashyp jatyr eken.

Budan keıingi monshaǵa kirgenderge sý ázir boldy. Óıtkeni jýyndy sýdyń bári aǵyp ketpeı, sarqylmaı monshanyń ishinde kólkip turyp aldy. Tek kólkip júzip kete ber, kete ber! Qyzyl asyqtan kelgen sý jurttyń sheke tamyrlaryn solqyldatyp, bireýdiń kári bezgegin ustatyp, bireýdiń azý tisiniń aýrýyn qozdyryp zar eńiretip barady. «Dertke dert qosyp berer jaman baqsynyń» keri naq osy monshada boldy.

Monshadan kóńili qalǵan bireýler syrty jyltyraǵan dıvanǵa otyra berip, ortasyna túsip ketti. Úshqat taqtaıdan istelgen úsh kúnnen keıin sý tıip, qıqıyp-shoıqıyp, maıyralyp túse bastady. Onyń ústine ushqan taqtaıdyń eski ádeti boıynsha sý tıgen soń bir jeri kúmpıip isip shyǵa kelip, ekinshi bir jeri oıylyp túsip ketip, arsa-arsasy shyqty. Muny kórip turǵan monshashy kúıinip ketti:

— Oı, alǵanyń as bolmaǵyr-aı, qaıran qarjy, esil aqsha eńirep ketti-aý!..

Bile kelsek, qaladaǵy mebel fabrıkasy osy monshaǵa qyrýar aqshaǵa qyryq dıvan-jasap bergen eken. Veıtmannyń ant-sý iship, «Jaman bolsa janym shyqsyn!» dep jasaǵan mebeliniń sıqy osy. Al basqasyn ıaǵnı jalpy jasaıtyndarynyń qandaı bolatynyn bir qudaıyńyz bilsin! Ne kerek, bes jyl jasaǵan monshany áli bes jyl jóndeý kerek ekenine kelýshiler kýá boldy. Monsha dırektory Chalyh bul jetimsizdikti aıtyp, on saýsaǵyn úsh ret sanap shyǵady. Saqap shyqpaı qaıtsyn, monshaǵa kelýshiler Maslov pen Antonovty, Sheıngaýerdi, Veıgmandy qaıdan bilsin, dırektor baıqustyń kúnde kezine shuqıdy... Al Antonov pen Maslov bul kúnderi «monshany salyp bitirdik» dep Almalyqqa jar salyp, maqtanady. Monshaǵa kelgen halyq qyzylasyqtan sý keship júr...

Báriniń aıtary bir sez: «Alǵanyń as bolmaǵyr!»

1957.

---