InfoHub Logo

Akademık Seıit Qasqabasovtyń «Abaı jáne fólklor» jáne aqyn Ulyqbek Esdáýletovtyń «Kıiz kitaby» negizinde

«Kúlli adamzat mádenıetine, álemdik ádebıetke aıtarlyqtaı úles qosqan, abaıtaný ǵylymynyń negizin salǵan, ultymyzdyń zańǵar jazýshysy, akademık Muhtar Áýezov óziniń Abaı týraly monografıasynda «dana aqynnyń óz halqynan jáne jalpy adam balasynyń óner-oı baılyǵynan alǵan úsh úlken salaly túp-tórkini baryn baıqaımyz.

Munyń birinshisi — qazaq halqynyń este joq eski zamannan jıyp, ósirip kelgen óz danalyǵy, halyqtyń aýyzsha ádebıet qory, aqyn Abaı osy qordan kóp nár alyp, sol arqyly óz óleńin kóp kórkeıtti», — dep jazǵan edi.

Muqańnyń osy oıy, ókinishke oraı, qazaq ádebıeti týraly ǵylymda, abaıtanýda arnaıy zerttelmeı qaldy, jan-jaqty qarastyrylmady, ári qaraı jalǵasyn tappady» dep jazady akademık Seıit Qasqabasov óziniń «Abaı jáne fólklor» atty kitabynda. Budan soń akademık-ǵalym, mysaly retinde Abaı poemalaryn alyp, olardyń sújettik túp-tórkinin, negizin aıqyndaý isi Muqań kezinen alǵa jyljymaǵandyǵyn alǵa tartady. Shynynda da qazirgi shaqta Abaıdyń halyq mádenıetine, fılosofıasyna, etnografıasyna, onyń ulttyq fólklorymyz ben Shyǵys sújetterin paıdalanýy jaıynda zertteý múmkindigi týyp otyrǵany anyq. Osy oraıda ulttyq fólklorymyz ben Shyǵys maqalalaryn óz poezıasynda barynsha, tolyqqandy paıdalanyp, ony odan ári damytyp júrgen aqyndarymyzdyń birigeıi — Ulyqbek Esdáýletov. Buǵan kýá Qazaqstan Memlekettik syılyǵyna laıyq sanalǵan «Kıiz kitaby» (2000 j.).

Bul kitapqa alǵysóz jazǵan Qazaqstannyń halyq jazýshysy Ábish Kekilbaıuly: «Ulyqbek sózderin jer jaralyp, sý aqqaly bardaı sonshama etene estiledi. Myna dúnıe turǵansha turatyndaı ómirsheń de órshil uǵylady», — dep jazdy. Onyń syry nede? Onyń syry — Ulyqbek aqyn poezıasynyń jeti qat jer astyna enip ketken tereń tamyrdan tartady. Ol tamyr eń áýeli — ulttyq fólklorymyz bolsa, ekinshisi — Shyǵys maqamdarynyń sazy. Akademık-ǵalym: «Abaı tek ult fólkloryn emes, kúlli álem, ásirese, Shyǵys halyqtary fólklory men klasıkalyq ádebıetin de ıgergen, ári shyǵarmashylyǵyna paıdalanǵan», — deıdi. Aqyn Ulyqbek Esdáýletov Abaı dástúrin boıǵa sińirip, qazaq fólkloryna jan-dúnıesimen shomylyp, shyǵys halyqtary fólklory men klasıkalyq ádebıetin de ıgerýge umtylady. «Kıiz kitap» atanýy da sodan. Ábish Kekilbaevtyń alǵysózinde bir óleńdi tolyq keltirip, «et júrektiń eń elgezek lúpilimen úndes estiletindigin» alǵa tartady:

«Qazaqıam — azat uıam,
qońyr jurtym, uly elim,
qańqyldaǵan qaz atynan,
sóz saptaǵan súleıim;
— qanǵa — qan! — dep,
— janǵa — jan! — dep,
Atam qazaq úıretken,
ótti ǵasyr sandaǵan kóp,
aq soıylyn súıretken;
shyńbysyń sen — Han-Táńirim,
álde Betpaq — shólmisiń?
qańsysa da qan tamyryń,
qyńq etpeımin kómbisim;
tasydyń da jýasydyń,
túpsiz arman tolsashy,
dúnıeniń kúnásiniń
jýylatyn monshasy;
aıalaǵan azattyǵyn,
bulbul ushsa basyńnan,
kimge kerek qazaqtyǵyń,
maqtan etken jasymnan?
Tóbeńdegi aıdy myna
tumarymdaı kóremin,
qapaly da, qaıǵyly da
qyzyr elim, ór elim;
topyraqtyń tabyn sezdim,
júgirdiń de jyǵyldyń,
Otan degen nazym sózdiń,
Mánin senen uǵyndym;
Aspandaı keń atameken,
Ii qanbaı kón dala,
seni súıý qate me eken?
Súıip ótem sonda da!»

Bul óleńdi: «Imandaı uıytar minájat sózindeı, kálıma qyp qaıtarar duǵalyq sózindeı» dep baǵalaıdy. Shyn máninde bul úlken baǵa.

Akademık S.Qasqabasov: «Abaı búkil qazaq fólkloryn, ózine deıingi aqyn-jyraýlar poezıasyn tolyq meńgergen, qorytqan, sóıtip qazaq ádebıetin jańa sapaǵa kótergen, sondyqtan ony bir aqynǵa ǵana telip qoıý jón emes. Bul — máseleniń bir ǵana jaǵy», — dep jazdy da: «Abaı tek ult fólkloryn ǵana emes, kúlli álem, ásirese shyǵys halyqtary fólklory men klasıkalyq ádebıetin de ıgergen, ári ony óz shyǵarmashylyǵyna paıdalanǵan», — degen tujyrymǵa tireıdi.

Qazirgi qazaq aqyndary kózi ashyq, janarynda — álem ádebıeti, júreginde — Shyǵys pen Batys ulylary uıalaǵan erekshe urpaq. Sondyqtan da olar qulashyn keńge sermep, ulttyq ádebıetimizdiń aıasynda qalmaı, qashan da damyta otyryp, ózge eldiń de ádebı naqyshtaryn óz ultynyń ádebıetindeı ıgergeni anyq. Ulyqbek aqyn «Edige taýy» óleńinde Dospambet jyraýdyń: «...Saq eter tıdi sanyma, Saqsyrym toldy qanyma...» degen joldardy epıgraf etip, jyr basyn:

Naızaǵaımen tilgilengen tastaryń,
Juldyzdarmen shegelengen aspanyń,
O, Ulytaý,
Ular úndi dastanym,
Maǵan qabaq ashpadyń.
Jartastardyń jaraqatty júrekteı,
Zymyraǵan ǵasyrlar-aı
qas-qaǵym!
...Tamǵan qannan tas órtenip barady!
Tańatuǵyn kim bar mynaý jarańdy?
Talqan boldy toǵyz kózdi kireýke,
Tars aırylyp dúnıeniń talaǵy,

Qars jabyldy qaraly aspan qabaǵy» dep qaıyryp:

«...Shúý, janýar,
Qý jany bar ıeńniń,
Men úzilsem úzeńgińdi súıer kim?
Sózi emes bul kózge shyqqan súıeldiń,
Men sertim men sar súńgime súıendim.
Kúnim týsa —
Eski kegim oıanyp,
Keriskedeı kók kóbeni kıermin,
Teksiz jaýǵa temirendeı» tıermin» —

dep Dospambet jyrlaryndaı tógiledi. Bul sezimder aǵymy, akademık S.Qasqabasov jazǵan Abaıdyń fólklorǵa, aýyz ádebıetine qatynasy birneshe taraptan baıqalatyny, atap aıtqanda, birinshisi — qazaqtyń tól halyqtyq poemasynyń búkil poetıkasymen sújettik elementterin asqan sheberlikpen paıdalanýy, ekinshisi — qazaqtyń basqa eldiń de fólklorlyq sújetin óz shyǵarmalaryna arqaý etýi, úshinshisi — qazaq halqynyń keıbir maqal-mátelderi men naqyl sózderiniń mán-maǵynasyn ashý dep túıindese, Ulyqbek poezıasynda osy qazyna-baılyqtar tolyǵymen ushyrasady:

«Eńlikgúlder
Edigeni emdesin,
Saraljyndar
Sáıgúlikti jemdesin,
Sóngim kelmes
Saraıshyqtyń syrtynda,
Saryazbanǵa
Súıegimdi teńdesin,
Ular qustyń
Uıasynda óleıin,
Ulytaýdyń
Ushpasyna jerlesin.
Men jataıyn bult qonaqtap tósime,
Ór keýdeme shyǵarmaıyn óńgesin!» —

deıdi aqyn. Bul oraıda, óleńdi oqyp otyryp, Qazaqstannyń halyq jazýshysy Ábish Kekilbaıulynyń tógilip aıtqan «Ulyqbek sózderi jer jaralyp, sý aqqaly bardaı sonshama etene estiledi. Myna dúnıe turǵansha turatyndaı ómirsheń de órshil uǵylady» dep zıaly aýyzdyń eriksiz aıtýyna sebep — Ulyqbek jyrlary. Budan artyq úlken baǵa bolýy da múmkin emesteı. «Myna dúnıe turǵansha turatyndaı...». Bir qaraǵanda artyq aıtqandaı kóringenmen, aıtylyp qalǵan, endi qaıtyp alýǵa kelmeıtin sóz. Ulaǵatty baǵa.

«Saharada
Serbet iship saǵymnan,
Sarsadaqtan saıa tappaı sabylman,
Saýyrly atty butqa tartyp minben-di,
Sarapshańdy sulýlardy
Saǵynban,
Buǵalyqsyz býyrlyshtan asaý em,
Qapıada qırady ǵoı qabyrǵam.
Asa kápir,
Kisápir jaý kúrik bas,
Qanjyǵasy qanǵa qalaı qunyqpas?
Qarsha borar qasıetsiz dushpanǵa,
Qabirimnen tas-talqan bop qulyptas.
Urpaqtarym umytsa eger umytsyn,
Qanym tamǵan Ulytaýym umytpas!».

Bul sóz «...Shúý, janýar, qý jany bar ıeńniń, Men úzilsem úzeńgińdi súıer kim?» dep aqyrǵy sózin aıtqandaı, «Qarsha borar qasıetsiz dushpanǵa, Qabirimnen tas-talqan bop qulyptas» dep alyp, «Urpaqtarym umytpasa eger umytsyn, Qanym tamǵan Ulytaýym umytpas!» dep shegelep aıtýy, «Qazaqtyń tól halyqtyq poezıasynyń poetıkasyn asqan sheberlikpen paıdalanýy» degen pikirge saı keleri sózsiz.

«Mine, osyndaı molynan meńgerilgen rýhanı mura Abaıdyń bolashaq týyndylarynda, búkil shyǵarmashylyǵynda kórinis tappaı qalǵan joq. Osy tusta birinshi kezekte aıtylatyn nárse — halyq tili, onyń leksıkalyq baılyǵy, alýan túrli ıdıomalyq tirkester, bir qalypqa túsken, dástúrge aınalǵan formýlalar men naqyl sózder, maqal-mátelder, aforızmder. Bul ásirese, aqynnyń alǵashqy óleńderinde kóbirek kezdesedi» degen Seıit Qasqabasovtyń uly Abaı shyǵarmashylyǵyna aıtqan naqty ǵylymı pikirlerin, Ulyqbek aqyn óz poezıasymen dástúr jalǵastyǵyn ilip alyp, óz ıyǵyna artqandaı kórinedi.

«Abaı óleńderindegi fólklorlyq janrlar men poetıkalyq kórinister» atty eńbeginde akademık S.Qasqabasov:

«Abaıdyń fólklorlyq dúnıemen tanysýy óte erte bastalyp, aqyn ony barynsha tereń ıgergen. Munyń mánisi — birinshiden, aqynnyń qazaq ertegi-ańyzdaryn, maqal-mátelderi men jumbaqtaryn, óleń-jyrlaryn bala kezden estip, boıyna sińirip óskendiginde, ómir boıy fólklorlyq dástúr ortasynda bolǵandyǵynda», — dep jazady.

Abaıdyń uly týyndylaryn oqyp ósken Ulyqbek aqyn fólklorlyq dúnıeniń bar qasıetin boıyna sińirgen júrek. Oǵan kóptegen óleń-jyrlary kýá, sonyń ishinde bir ǵana mysal «Aqtaban — shubyryndy Qojabergen jyraý» atty týyndysy:

«Baq degenim sorǵa aınaldy,
taq degenim kórge aınaldy,
kókiregime sher baılandy,
tolaıym...
Jer degenim kebenek pe,
el degenim ebelek pe,
er degenim kóbelek pe,
aǵaıyn?!
Atameken — alyp tozaq,
moıynyńdy qamyt qajap,
moıydyń-aý, ǵaryp qazaq,
ah uryp.
Naızaǵaıly namys qaıda,
qaıta bizben tabyspaı ma,
ata jaýmen alyspaı ma,
aqyryp?!!» —

dep Qojabergen jyraýsha tolǵanyp, fólklorlyq maqamda óz oıyn jetkize biledi. Jalpy Ulyqbek Esdáýletov alǵashqy «Qanat qaqty» kitapqa engen óleńderinen bastap, kúni búginge deıin fólklorlyq dúnıelerdiń sıqyr-symbatyn, óz shyǵarmashylyǵyna baǵdarsham retinde ustanyp keledi.

Uly Abaı ustazyndaı, Ulyqbek aqyn: «Fólklorlyq materıaldy kórkemdep baıandaǵanda da, saralap taldaǵanda da temirqazyq etip ustaǵan basty ıdeıasy adam boldy» (S.Qasqabasov) jáne de sol adam beınesin somdaǵandy búginginiń kórkem tilimen ushtastyra bildi.

Qazaqtyń kórnekti aqyndarynyń biri, halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń laýreaty Ulyqbek Esdáýlettiń bul jańa kitabyna 1988-2000 jyldary jazylǵan el men jer, zaman men qoǵam, tabıǵat pen mahabbat týraly lırıkalyq, áleýmettik-folklorlyq jyr-tolǵamdary engizildi. Aqyn tyń izdenisterge baryp, óleń óneriniń sony qyrlaryn asha túskendigin Ábish Kekilbaev alǵysózinde, odan ári jandandyryp, «Talant degenimiz de adamdy ózi júrgen ortadan ajyratpaı, jatyrqatpaı, qaıta tabystyra, týystyra túsetin sıqyr qasıet bolsa kerek. Ol kezde Ulyqbek — tuma bulaqtaı tunyp aqqan tumsa aqyn edi. Al mynaý kitaby — Ertistiń quıar saǵasyndaǵy muhıt aıdynyndaı aıbarlanyp, aqjaldanyp kórinedi. Myna dalada, bir qarasań, sonshama tańdaı qata bop tańǵalatyn da eshteńe joq sıaqty» — dep jazady. «Kúızelgenine oqyrman birge kúızelse, shynaıy aqyndyqtyń kórinis tapqany. Kókeıkesti kórkem týyndynyń dúnıege kelgeni. Jazýshy-synshy Ábish Kekilbaevtyń ózi jazǵandaı keıbir shyǵarmalardy oqyǵanda qurbaqany biteýleý jutyp, ıá ary, ne beri keterin bilmeı kúı keshetin jazýshy-synshynyń júregin eljirete qozǵaý — aqyndyqtyń kóriner tusy.

Bul oı-sezimdi akademık Seıit Asqarulynyń sózimen jalǵastyrsaq, Abaıdyń aqyndyǵy týraly: «Osy oraıda arnaıy aıtatyn nárse — Muhtar Áýezovtyń bul óleńderde dástúr belgisiniń bolýyn qazaq bolmysymen baılanysty túsindirýi». Jazýshy-ǵalymnyń bul pikiri, bizdiń oıymyzsha, keńirek maǵynaǵa ıe. Munda baıqalatyny — uly Abaı fólklorlyq poetıkaǵa kóp jaǵdaıda qazaqtyń óz topyraǵyna baılanysty jaıttardy aıtqanda kóńil bóledi, al jalpy adamzattyq nemese ózge jurttardyń ómirine qatysty máseleni sóz qylǵanda, fólklorlyq sújetti ǵana paıdalanady da, poetıka salasynda ózindik, sony, tyń jolmen ketedi dep jazady. Ulyqbek aqyn «Kıiz kitabynda» uly Abaı dástúrin de, fólklorlyq poetıkany da jan-jaqty tereń paıdalana otyryp, ózindik sony jolyn taýyp, ózindik soqpaǵymen iz qaldyrǵan. Ábish Kekilbaevtyń berile sóz etip, «Ulyqbek sózderi jer jaralyp, sý aqqaly bardaı sonshama etene estiledi» deýi de sondyqtan.

Ǵalym Rahmanqul Berdibaev: «Abaı taǵylymy» atty kitapta (242-bet): «Sondaı qyzǵylyqty órnektiń biri uly aqyn óleńderindegi kezdesetin yrǵaq, dybys qýalaý — allıtrasıa, asonanstardan da ańǵarylady. Ertedegi túrki tildes óleńderde mundaı qubylys kezdesetin» dep jazdy. Bul oıdy akademık S.Qasqabasov: «Sol tásil Abaı týyndylarynda da dástúr jalǵastyǵy retinde kórinedi», — dep Abaı óleńderindegi:

Jaınaǵan týyń jyǵylmaı,
Jasqanyp jaýdan tyǵylmaı,
Jasaýly jaýdan burylmaı,
Jaý júrek jomart qubylmaı,
Jaqsy ómiriń buzylmaı,
Jas qýatyń tozylmaı,
Jalyn júrek sýynbaı,
Jan bitkennen túńilmeı,
Jaǵalaı jaılaý dáýletiń
Jasyl shóbi qýarmaı,
Jarqyrap jatqan ózeniń
Jaıdaq tartyp sýalmaı,
Jaıdary júziń jabylmaı,
Jaıdaqtap qashyp sabylmaı,
Jan bitkenge jalynbaı,
Jaqsy ólipsiń, ıapyrmaı! —

degen joldardy keltirip, «Bul óleń joldarynyń basqy sózderiniń bir dybystan bastalýy — ejelgi poezıadan kele jatqan dástúr. Ol halyq óleńderinde de, jyraýlar tolǵaýlarynda da, Abaıdyń ózimen zamandas aqyndar poezıasynda da mol. Abaı bul jerde alıterasıany óleńdegi ıdeıa men taqyrypqa, óleńniń sıpaty men mazmunyna qatysty etip alyp otyr» deıdi ǵalym. Túrki tildes poezıadan bastaý, Abaı poezıasynda ulasqan bul dástúrdi aqyn Ulyqbek Esdáýletov te jalǵastyryp:

«Jaı osy!
Jyl artynan jyl kóshedi,
Janyńmen japyraqtar tildesedi.
Jarańdar
Júregińde jatqan sherdi
Júzińnen oqymasa bilmes edi» nemese:
«Shalyqtap óń men tústiń arasynda,
Shoshynyp malshynamyn qara sýǵa,
Shalǵaıda shańǵa kómip janym meni,
Shyǵandap shyqqandaıyn dara shyńǵa...», —

dep tolǵanady.

Nemese: «Qobda. Isataı qabiri basynda» atty rekvıem-qosalqada:

«Qatalap ólgen
Qara jer,
Qanymdy ish te,
Qana ber...
Quralaıdyń kúninde
Qyrqarlansam —
Qaharyma
Qormal bolmas túbinde,
Qorqyp jatpaı ininde
Qarsy kelse han eger!
Qudireti kúshti qudaıym,
Qyzyn qaryn sary bala,
Qaıǵy jutqan keıýana,
Qańǵyp qalǵan párýana mynaý jurtymdy
Qan ańsaǵan qylyshtan aman qaǵa gór!
Qaıyńnyń túbi — qyzyl qan,
Qorlyqtan qolǵa qyzynǵan,
Qabylan júrek qaıran erlerden aıyrylyp,
Qulazyp óńir,
Qamyǵyp kóńil buzylǵan», —

dep Ulyqbek Esdáýletov tebirenedi. Bul da uly Abaı dástúriniń jalǵastyǵy deýge bolady. Osy rekvıemde Ulyqbek aqyn Mahambet poezıasynyń órshildigi men Abaı poezıasynyń tereń fılosofıasyn toǵystyryp, ózindik poezıa úrdisin týdyrǵandaı:

«Janymyz ushty ǵaıypqa,
Qanymyz quıdy Jaıyqqa,
Qapyda kettik qor bolyp,
Qaımyǵyp qalǵan qaıran el,
Buıyra kórme aıypqa.
Qamalǵan qalyń dushpannyń
Qarbyzdaı basyn qaǵyp ap,
Toltyrsam dep em Jaıyqta júzgen qaıyqqa!..» —
dep alyp, kúlli oqyrman qaýymyna tosynnan saýal qoıady:

Terligim terge shiridi,
Teńizdeı qolym iridi,
Tumsyqtan tizgen tirini —
Atańa nálet dushpanǵa
Jer basyp júrý laıyq pa?».
Bul saýalǵa jaýap — máńgilik ómir enshisinde...

Meniń ǵalymdar eńbekterin stýdenttik kezden saralap túıgenim, ózgege súıenbeı, óz oıyńmen aıtý — ǵylym emes, ózgeniń oı-pikirimen, óz oıyńdy jetkizip, tujyrymdaý — ǵylym. Sondyqtan da ádebıetke birge kelgen Ulyqbek Esdáýletov zamandasymyzdyń poezıasyn ózimizdiń jeke túsinigimizben paıymdaý úshin fýndamentaldy, ǵylymda moıyndalǵan ǵalymdar tujyrymdary arqyly baǵalaýdy maqsat-meje etkenimiz aqıqat.

Rekvıemniń ókinishi qosalqysynda. Isataı men Mahambet dáýirinen oralyp, Ulyqbek aqyn óz zamanyna, óz qoǵamyna «Armysyń, Amerıka» óleńindegi: «Empaır. Bıldıngtiń zańǵarynan, álemniń tóbesinen kún qaradym» degenindeı, bıikten kóz salyp:

«Jaıyq úshin jan bergender,
Edil úshin egisip,
Qıǵash úshin qyrylǵandar —
Qazir bir-bir tóbeshek...
Basyn ıip ótýi kerek
Ýaqyt ózi bul jerden,
Taǵzym etip turýy kerek kelgen qoǵam tóresip,
Kózin tigip qasıetti qyrlaryma shuraıly,
Keıbir shirkin
«Shekarańdy shegershi» dep «suraıdy»,
...»Óligimnen attap ót!» dep
Jaýlarynyń jolyna
Órkókirek bizdiń shaldar jatyp alǵan syńaıly!..» —

dep túıindeıdi. Abaı men Mahambet dáýirin óz dáýirimen úndestirgen aqyn:

«Jyrtqanymen,
Qurtqanymen,
«Tyń ıgerý! Egis!» dep,
Ata-baba qabirlerin bitire almas tegistep.
Ýaqyt ózi attaı almas arýaqtardyń ústinen,
Armanda ótken arys úshin
Budan asar jeńis joq!» —

dep búgingi ulttyq táýelsizdik jeńisimizben ushtastyrady.

«Mańǵystaý. Zamandas» degen óleńinde Ulyqbek aqyn jazýshy Kekilbaev týraly:

«Bir ǵasyrǵa
buryn týsa — qaıter ek,
bir ǵasyrǵa
keıin týsa — qaıter ek,
adamzatty japyraǵymen jelip tur,
Mańǵystaýda tamyr tartqan báıterek» —

dep alyp, «Keń sahara kópsine me sýlaryn, dál osyndaı bir darıany kútip ek» dep:

«Mundaı tulǵa týa almasaq —
kim boldyq,
týǵannan soń qýanbasaq —
kim boldyq?
Abaı atam armanyndaı
Ábish bul,
Áýezovtyń jalǵasyndaı ul kórdik» —
dep shynaıy tolǵanady.

«Kıiz kitabyn» tolǵana oqyp otyryp, «Mundaı tulǵa týa almasaq — kim boldyq, týǵannan soń qýanbasaq — kim boldyq?» dep Ulyqbek aqynnyń ózine de aıtýǵa bolady. Aıtýǵa sebep, Qazaqstan Halyq jazýshysy Ábish Kekilbaıulynyń: «Órkeni óser óner, órisi shalqar óleń osyndaı bolsa kerek-ti» dep baǵalaýy. Shynynda da Ulyqbek aqyn jyrlary — et júrektiń eń elgezek lúpilimen úndes estiletin jyrlar.

«Al, Abaı úshin ádebıet — ıdeologıa emes, resmı saıasattan aýlaq turǵan óner. Uly aqyn ádebıettiń basty mindeti adamdy dáripteý, adamdy estetıkalyq sezimge bóleý, sóıtip ony jan-jaqty damytyp, tolyq adam dárejesine jetkizý dep sanaǵan. Sondyqtan da ol óz shyǵarmashylyǵynda týǵan halqynyń rýhanı baılyǵyn molynan paıdalanǵan jáne onymen shektelmeı, búkil adamzattyń ıgilikti murasyn da arqaý etken. Sonyń arqasynda Abaıdyń poezıasy men qara sózderi jalpy adamzattyq mánge ıe», — dep jazady akademık Seıit Qasqabasov. «Abaı jáne fólklor» kitabynyń túıininde.

Biz salystyrmaly túrde zerttep otyrǵan aqynymyz Ulyqbek Esdáýletov te poezıasyn ıdeologıa aıasyna qurmaıdy. Óleń tabıǵı jazylady. İshki qudiret-kúshtiń rýhymen jyrlary dúnıege keledi de, óleń ózinen-ózi ulttyq patrıotızmge den qoıatyndaı. Jalpy, shyǵarmashylyq saıasattan tysqary tura almaıdy. Saıasatqa aralaspaımyn, óleńdi ıdeologıa qurmaımyn degenmen, óleń-jyrdyń sonylyǵy, ishki dınamıkalyq qýaty, qoǵam ómirine yqpal-áserin tıgizse, ol shyǵarmashylyqtyń qýatty bolǵany, sonymen qatar, qoǵam tynysyna yqpaly bolsa, qoǵam men saıasattaı alshaq bolmaǵany dep bilemiz. Sondyqtan da óleń — adamzattyq mánge ıe. Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyqtyń laýreaty, aqyn Ulyqbek Esdáýletov akademık aıtqan pikir turǵysyndaǵy tulǵa.

---