Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 1 kún buryn)
Abaı Qunanbaev jáne qazirgi Qazaqstan

Qazaqstan - álem elderine táýelsiz jáne derbes memleket bolyp birneshe jyldaı tanylyp, ár jyl saıyn biz jańa deńgeıge shyǵa otyryp jańa bıiktikterge qol jetkizýdemiz. Bul, tipti, eshkimge jańalyq emes. Mysalǵa, 1991 jyly 16 jeltoqsanda óz tilimizdi, dinimizdi, salt-dástúrlerdi qabyldap jeke memeleket retinde qalyptastyq. Bul XX ǵasyrda bolǵan  eń mańyzdy oqıǵa boldy. Sondyqtan osy kezeńdi barsha aqyndar men jazýshylar ózderiniń óleń-jyrlarynda beınelegen. Biraq sonyń ishinde Abaı Qunanbaıuly erekshe orynǵa ıe. Alaıda, onyń óleńderi erte zamanǵa saı jazylǵan. Al endi ýaqyt ózgerdi, oǵan saı zaman da ózgerdi. Soǵan qaraı otyryp onyń óleńderi  qazirgi Qazaqstanǵa ózektime, álde joq pa?

Birinshiden, Abaı Qunanbaıuly kim ekenine toqtalyp keteıik. Biraq, bul adamdy  tanymaıtyn qazaq joq desek te bolady. Abaı, shyn esimi Ibrahım, Qunanbaıuly -aqyn, aǵartýshy, jazba qazaq ádebıetiniń, qazaq ádebı tiliniń negizin qalaýshy, fılosof, kompozıtor, aýdarmashy, saıası qaıratker.Tek osy sıpattamaǵa ǵana qaraı otyryp bul adamnyń halyqqa qansha qyzmet etkeniń kórýge bolady. Onyń óleniń oqı otyryp qazaq dalasynyń  tabıǵatyn, halyqtyń turmystyq jaǵdaıyn, ulttyq salt-dástúrlerin sezinip, jaqsy kórýge bolady. Abaı Qunanbaevtyń óleńderiniń ereksheligi bul shyndyq, ashshy shyndyq. Aqyn negizi aýqatty otbasydan shyqqan baı adam. Biraq ol óziniń ómirin kedeı men baı adamdar arasyndaǵy teńsizdikti buzý úshin arnaǵan, halyq ishindegi adamdardyń jaman qasıetterin sıpattap jaqsy qasıettermen óteý kerektigin túsindirgen. Aqyldylyq, eńbek, adamgershilik pen bilimdilikke asa kóp mán bergen. Ony Abaı atamyzdyń myna sózderinen aıqyn baıqaýǵa bolady "Naǵyz adamdy bilimdilik, aqyldylyq, biliktilik, ǵylymsúıgishtik qasıetter anyqtaıdy".Abaı Qunanbaevtyń negizgi shyǵarmashylyǵynyń baǵyty men negizgi oıyn shamaly bolsada túsinsek, qazirgi ómirmen baılanystyraıyq. Negizinde, Qazaqstan  jastary úshin oqýǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan jáne jastar ony tıimdi paıdalanyp, qalaǵan maqsattaryna jetip otyr.Biraq, kóbisi maqsatyna barar jolda eń negizgi zatty umytady. Bul ishki qundylyqtar, adam boıyndaǵy eń qymbat baılyǵy, ishki jan-dúnıesi. Al Abaı atamyzdyń óleńderindegi negizgi taqyryby dál osy, ıaǵnı adam qundylyqtary týraly. Mysaly,"Ǵylym tappaı maqtanba  " óleńinde aqyn adam adam bolý úshin  negizgi qandaı qasıetter kerek ekendigin túsindirgen. Ol myna joldarynda aıqyn kórinedi:

Adam bolam deseńiz.                                                                                                                            

Tileýiń, ómiriń aldyńda,                                                                                                         

Oǵan qaıǵy jeseńiz.                                                                                                                                  

Ósek, ótirik, maqtanshaq,                                                                                                                    

Erinshek, beker mal shashpaq -                                                                                                               

Bes dushpanyń, bilseńiz.                                                                                                                      

Talap, eńbek, tereń oı,                                                                                                                   

Qanaǵat, raqym, oılap qoı -                                                                                                                     

Bes asyl is, kónseńiz. 

Qorytyndylaı kele, Qazaqstan Abaı Qunanbaıuly zamanynan áldeqaıda ózgerdi, damydy, bıikterge jetti. Biraq, Abaı ata qazaqtyń tarıhy men ádebıetinde umytylmastaı oryn aldy. Ol áli de umytylmaıdy. Burynǵy jyldary aıtylǵan sózderi qazirgi kezde de ózekti bolyp, óz mánin joǵaltpady.


You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama