InfoHub Logo

Qalyń elim, qazaǵym, qaıran jurtym,

Ustarasyz aýzyńa tústi murtyń.

Abaı Qunanbaev

Abaı – qarańǵy qazaq kógine nuryn shashqan dana darıa. Aqıyq jan óziniń ónegeli óleńderinde halqymyzdyń turmys – tirshiligimen sabaqtasyp kele jatqan kertartpa minezderine toqtaý salyp, jastardyń jarqyn bolashaǵyna úlken úmit artady. Júreginiń túbine tereń boılaýǵa shaqyrǵan dara tulǵa baıyrǵy jurtymyzdyń kózge kórinerlik kemshilikterin qara sózderiniń adýyndy kúshimen jaza bildi. Sol sarqylmas mol muranyń tolqyny búgingi jańa zamannyń jaǵalaýyna kelip, alys aıǵa talpynǵan jas júrekterdi burys joldyń baǵytyna moıyn burmaı, danalardyń jolymen júrýge úgitteıdi.

Búginde Abaı armandaǵan jas býyndardyń beınesi qalaı qalyptasyp keledi?  Qazirgi tańnyń jarqyn maqsatyn bolashaqpen baılanystyratyn HHİ ǵasyrdyń órenderi óresi keń babalarymyzdyń dala tósine sińgen úni men jahandaný jańǵyryǵynyń arasynda qaısysynyń aıtar oıyna qulaq túrerin bilmeı adasyp júr. Shartarapty sharq urǵan shaǵaladaı arpalysqa túsip júrgen jastar álemdik damý jolyn ulttyq dástúrlerimizben sabaqtastyrý úshin ne isteýi kerek? Bul suraqtyń jaýabyn mahabbatty ǵadaýatpen maıdandastyrǵan aqynnyń «Jigitter, oıyn arzan, kúlki qymbat» óleńiniń tereń tolǵanysty shýmaqtarynan tabýymyzǵa bolady.

Kerek is bozbalaǵa – talaptylyq,

Ártúrli óner, minez, jaqsy qylyq.

Keıbir jigit júredi maqtan sóılep,

Syrtqa pysyq keledi, kózge synyq, - deıtin tarmaqtardan ereýil atqa er salmaı, egeýli naıza qolǵa almaı isteri bitpeıtin, Otansúıgishtigi otbasynan bastalatyn erlerdiń talap qylýy arqyly ultymyzdyń taǵdyrynyń kógeretinin ańǵarýymyzǵa bolady. «Ulttyq dástúr – halyqtyń genetıkalyq kody» - dep, Elbasymyz, N. Á. Nazarbaev aıtqanyndaı denemizdegi árbir jasýshanyń qurylymyn qurap turǵan dástúr atty genetıkalyq kodymyzǵa «qazaq» ataýyn ózgertip jiberýge qaýqarly shet eldik mádenıetterdiń artyq belgilerin qospaı – aq, damýshydan damyǵan elderdiń qataryna turaqtanýdy qalaıtyn Qazaqstannyń kórkem kelbetin qalyptastyrǵanymyz jón bolar. Osy oraıda «Kórseqyzar keledi baılaýy joq, Bir kún tyrtyń etedi, bir kún – burtań» , - degen aqyn Abaı Qunanbaevtyń sózin sanamyzǵa sindirip, áreket etsek qıyndyqty súrinbeı eńseretin elge aınalarymyz anyq. Bul bizdiń eńbekqor «Qypshaq Seıitqul» negizin qalaǵan baqýatty halyqtyń jobasyn jasaýdaǵy kúreser birinshi kemshiligimiz bolmaq.

Endigi kezekte ekinshi osal tusymyzdy kókeıimde órilgen órim oılarymmen aıtyp óteıin. Óz qolymyz óz aýzymyzǵa jetken shaqta, elimizdegi jastar aǵysynyń baǵyty shet memleketterdiń bilim oshaǵynyń jaryǵyna bet burdy. Ǵylym jolyna adymdaǵan halqynyń súzilgen jibek baýly qanattarynyń ilimge qaraı ilgerileýi durys árıne, biraq olardyń judyryqtaı júrekteriniń topyraǵy qanyna sińip ketken týǵan jerine moıyn burmaýy ókinishti.

Ǵylym tappaı maqtanba,

Oryn tappaı baptanba.

Qumarlanyp shattanba,

Oınap bosqa kúlýge...

Óleńdi sózdiń patshasyna balaǵan keń qulashty jan «Ǵylym tappaı maqtanba» óleńinde keler urpaǵynyńaıdarynan jel esip turǵan ǵulama ǵalymdardan dáris alýǵa shaqyrady, alaıda atamekenine qaıtyp oralmasań da bolady degen joq. Sonda keleshektiń kóshbasshylary Abaı salǵan soqtyqpaly, soqpaqsyz joldyń jalǵasyn ózge ustanymdarmen qarýlanǵan mekenderde jalǵastyrmaq bolǵany ma? Ondaı oıly jastarǵa meniń aıtarym «Ózge elde sultan bolǵansha, óz elińde ultan bol!».

Meniń oıymsha, órkenıetti Qazaqstandy kóriktendiretin jas bulbuldarymyz osy eki kemshiligin aýyzdyqtar bolsa, talap, eńbek, tereń oı men qanaǵat, raqymdy oılaıtyn jastar bolyp qalyptasyp,Abaı ataýyna ıe besinshi muhıttyń danalyǵyna qanyp, shólirkemesi anyq. «Atymdy adam qoıǵan soń, qaıtip nadan bolaıyn?», - dep, Abaı atamyz qaldyrǵan ósıetke laıyqty bolyp adamdyq boryshymyzdan aınymaıyq...

---