InfoHub Logo

Abaı murasy - búkil adamzat úshin ónegeli baǵdar

2020 jyldyń 10 tamyzynda halqymyzdyń uly aqyny, dana, oıshyl Abaı Qunanbaevtyń týǵanyna 175 jyl toldy. Memleket Basshysy Q.Toqaev uly Abaıdyń týǵan kúnin atap ótý týraly Jarlyqqa qol qoıdy. Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty maqalasynyń basty baǵyttarynyń biri - halyqtyń básekege qabilettiligi, pragmatızm, ulttyq biregeılikti saqtaý, sananyń ashyqtyǵy Abaı Qunanbaevtyń fılosofıasymen tyǵyz baılanysty. Abaı fılosofıasy – sanaly urpaqty bilimge, mádenıetke, ónerge, aǵartýshylyqqa umtylýǵa shaqyrý bolyp tabylady. Uly oıshyl óz halqyn  bilimdi bolýǵa, izgi dúnıelerdi úırenýge, óz qabiletterin arttyrýǵa, nadandyq pen erinshektikten aýlaq bolýǵa shaqyrdy. Abaı zamanynda qoǵamda oryn alǵan máseleler qazirgi kezde de ózekti ekenin moıyndaý kerek.

Abaı shyǵarmalarynyń basty ıdeıasy – adamzattyń úzdiksiz bilim alýy men ony qoǵam ıgiligine jarata bilýi ekeni sózsiz. Uly Abaıdyń otyz segizinshi qara sózinde: «Ǵylymnyń kómegimen baılyq tabýǵa bolmaıdy. Kerisinshe, baılyq ǵylymnyń damýyna qyzmet etýi kerek. Bilim men qolóner - bul naǵyz baılyq. Bilimdi nemese qandaı da bir qolónerdi meńgerý - joǵary ıgilik» -  dep  jazdy. Jastaıynan óz zamanynyń ozyq adamdarynyń birine aınalǵan dana tulǵa Abaı aınalasyna progresshil jastardy toptastyrdy. Uly aqyn jastar tárbıesiniń san qyryna basa nazar aýdardy, jas urpaqqa úmit artty, júrek sezimderin oıatyp, maqsat-murattaryna jumyldyrýǵa umtyldy. Abaı  sol kezeńdegi halyqtyń qarańǵylyǵyn, nadandyqty áshkerelep, jańa ómirge bastar jol - oqý-aǵartý isi ekenin bildi. «Adamnyń bilimi, óneri - adamshylyqtyń tarazysy», - dep sanaǵan Abaı bilimdilikti barlyq ataq, qurmet pen bedel, baılyqtan joǵary qoıady. Aqyn adamzatqa jastyq shaqty oqýǵa, ǵylymǵa jumsaý kerek ekenin eske salady. Jastarǵa: «Dúnıe de ózi, mal da ózi, Ǵylymǵa kóńil bólseńiz...», - degen tujyrymdaryn usynady.

Búginde Abaıdy taný - adamnyń ózin-ózi tanýy. Adamnyń ózin-ózi tanýy jáne únemi damyp otyrýy, ǵylymǵa, bilimge basymdyq berýi de - kemeldiktiń kórinisi, ıntellektýaldy ultty qalyptastyrýdyń negizi bolary anyq. Sol sebepti, Abaı ulaǵaty jas urpaqtyń baǵyt alatyn temirqazyǵyna aınalyp otyr. Uly aqyn murasy - parasatty patrıotızmniń mektebi, eldikti qadirleýdiń negizi. Qazirgi sanaly urpaq Abaı shyǵarmalaryn oqyp, odan ǵıbrat alǵany jón. Uly aqyn óz elin, ultyn súıýdi Abaıdan úırenýi kerek.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.Toqaevtyń uly Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı, bıylǵy jyldyń qańtar aıynda «Abaı jáne HHİ ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty maqalasy jaryq kórdi. Maqalada Memleket basshysy Abaı tulǵasy, onyń murasynyń qazaq halqy úshin mańyzy týraly tujyrymdy oılarymen bólisti.

Abaıdyń mol murasy qazaq ultynyń jańa sapasyn qalyptastyrýǵa qyzmet etedi. Onyń shyǵarmalaryndaǵy oı-tujyrymdar árbir jastyń boıynda halqyna, eli men jerine degen patrıottyq sezimdi ornyqtyrady. «...Abaı eńbekteriniń nárin óskeleń urpaqtyń sanasyna sińirý jáne ómirlik azyǵyna aınaldyrý - ultty jańǵyrtýǵa jol ashatyn mańyzdy qadamnyń biri», – dep atap ótti QR Prezıdenti Q.Toqaev óz maqalasynda. Al uly aqyn shyǵarmalary adamzattyń Otanyna, halqyna, jerine degen patrıottyq jáne súıispenshilik sezimin tárbıeleýge baǵyttalǵanyn erekshe atap ótti.

Elimizde ótken mereıtoılyq is-sharalar - halqymyzdyń rýhanı mádenıetin jańǵyrtýǵa, Abaı qundylyqtaryn nyǵaıtýǵa zor úles qosty. Mereıtoı aıasynda ótken mańyzdy jobalardyń biri – Abaı shyǵarmalarynyń jınaqtaryn on shet tiline aýdarý jáne basyp shyǵarý, sondaı-aq Abaıdyń ómiri men shyǵarmashylyǵy, mol murasy  jóninde derekti fılmder túsirý. Jyl saıyn uly aqynnyń týǵan kúnine oraı Elbasy kitaphanasy Abaıdyń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan kitap kórmelerin uıymdastyrady. Uly fılosof-oıshyldyń mereıtoıy ótken jyldan bastap IýNESKO jáne TÚRİKSOI sıaqty iri halyqaralyq uıymdar aıasynda ótkizý josparlanǵany málim. Ǵasyrlar boıy Abaı tulǵasy ár dáýirdiń urpaǵy men halyqtar úshin ózekti tulǵa, ári Abaı  murasy búkil adamzat úshin ónegeli baǵdar bolary anyq.

Ý.M.Djoldybaeva, K.E.Abıkenova Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosentteri

N.M.Tasteev, D.Á.Áshim  Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Geografıa jáne tabıǵatty paıdalaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdentteri

---