InfoHub Logo

Konstıtýsıa bizdiń qoǵam men memleket damýynyń irgeli zańdar júıesin quraıtyn, memlekettiliktiń jáne qoǵamdaǵy  kelisim men turaqtylyqtyń nyǵaıýyn qamtamasyz etetin eldiń negizgi tiregi. Dál osy qujatta bizdiń respýblıkamyzdyń árbir azamatynyń jeke bas bostandyǵy men quqyqtarynyń kepildigi berilgen. Táýelsizdikke ıe bolǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń alǵashqy  Konstıtýsıasy 1993 jyly 28 qańtar kúni Qazaqstan joǵarǵy keńesiniń XII shaqyrylymynyń IX sesıasynda qabyldandy.

Naqtyraq aıtqanda, Táýelsizdik alǵan alǵashqy jyldary elimiz úlken daǵdarysty bastan keshirip, osyndaı aýmaly - tókpeli aýyr kezeńde QR alǵashqy Ata zańy talqylanyp qabyldanǵan edi. Alǵashqy Konstıtýsıanyń qabyldanýy jas memlekettiń syrtqy saıasatyn qalyptastyrýǵa múmkindik berdi jáne memlekettik bılikti basqarýdyń barlyq júıesin nyǵaıtýǵa yqpal etti, sonymen qatar ekonomıkalyq reformany júrgize otyryp, eldi sol kezeńdegi tereń daǵdarystan shyǵarýǵa negiz boldy.

Konstıtýsıany qabyldaý – bul qazaq eli úshin tarıhı jáne aýqymdy oqıǵa ekenin atap ótken jón. Alaıda, joǵaryda atalǵan maqsatty sheship beretin baptar 1993 jylǵy Konstıtýsıanyń jobasynda barynsha qamtylmady. 1993 jylǵy Konstıtýsıa tek qysqa merzimdi perspektıvalarǵa arnaldy. Sondyqtan da arada eki jyl ótkende 1995 jyly qazirgi Konstıtýsıa qabyldandy.

Elimizdiń qazirgi qoldanystaǵy Konstıtýsıasy 1995 jyly 30 tamyzda búkilhalyqtyq referendým arqyly qabyldandy. Búgingi kúni bul data resmı túrde Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy kúni bolyp belgilenip, respýblıkalyq deńgeıde atap ótilýde.

Aıta ketý kerek, jańa Konstıtýsıany qurastyrý barysynda úlken jumys jasaldy. QR tuńǵysh prezıdentti N.Á.Nazarbaev Ata zańymyzdy qurastyrý barysynda, 20-dan astam damyǵan jáne damýshy elderiniń konstıtýsıalaryn zerttep, saralap shyqty. Keıin óz qolymen Ádilet mınıstrligine jańa konstıtýsıanyń jobasyn tapsyrǵan. Naq osy úlgi-joba búgingi Ata zańymyzdyń negizin qalaǵan edi.

Sonymen qatar, jańa Konstıtýsıa qabyldanǵanǵa deıin ony qoǵamda belsendi talqylaý ótti. Qazaqstanda bul másele boıynsha 30 myńnan astam ujymdyq pikirtalas ótkizildi, úsh mıllıonnan astam qazaqstandyq osy is-sharalarǵa qatysty. Talqylaý nátıjesinde 30 myńǵa jýyq usynystar men eskertýler jasaldy. Atap aıtqanda, 55-bapqa 1100-den astam ózgertýler men tolyqtyrýlar engizildi.

Jalpyhalyqtyq referendým arqyly qazaqstandyqtar 1993 jylǵy Konstıtýsıadan aıtarlyqtaı erekshelenetin múldem jańa qujat aldy.

Alaıda keıinnen bul qujatqa ózgerister engizildi. Dálirek aıtsaq, qazirgi Konstıtýsıaǵa tórt ret - 1998, 2007, 2011 jáne 2017 jyldary ózgerister men tolyqtyrýlar engizilgen.

Jalpy, búgingi qoldanystaǵy Ata zańymyz qazirgi jańa zamanaýı kezeńge sáıkes ómirlik ólshemder men talaptardy tolyq qamtyǵan dep atap ótýge ábden bolady.

Ál – Farabı atyndaǵy QazUÝ Tarıh, arheologıa jáne etnologıa fakúltetiniń 2-kýrs magıstranty Nurahımova J. F.

---