InfoHub Logo

Abylaı han jáne bir joryqqa attanǵanda, qus ushpas, qulan jortpas Betpaqtyń Sary dalasynda bir qara ala atty kez boldy deıdi.

— Kimsiń? — dep, jónin suraǵanda:

— Kón etikti demeseń, kópke tatyr ózim bar, kón sadaqty demeseń, kópke tıer sózim bar. Men — Baltakereı Tursynbaı, — deıdi.

— Bárekeldi, atyńa qanyq edim, júzińe tanyq edim, batyr, joryqtas bolaıyq, oljalas bolaıyq, — deıdi.

— Jalǵyz júrsem, jan-jaǵym tolyp júrýshi edi, kóp ortasyna kirsem, jabylanyp ketýshi edim. Sizben bir sapar joldas bolaıyn, — deıdi.
Hanmen qosylyp, Alataýǵa qaraı bet qoıyp, birge júrdi. Bir ózen aqqan sýdyń boıynda kóp mola bar eken. Abylaı han Baltakereı Tursynbaı batyrǵa aıtty:

— Anaý turǵan beıitte beıit aǵashy bar ma eken, baıqap kelshi, — dedi.

Batyr baryp, aralap keldi de:

— Jalǵyz-aq kórde beıit aǵashy bar eken, ózgesi tas eken, — dedi.

Han esh nárse demedi. Alataýǵa bardy, qyrǵyz bolsyn, qalmaq bolsyn, el shabysqan joq. Túzden er basyna bir túıe, bir attan oljalasty. Qys túsip ketken soń, asyǵyp qaıtty. Pisken tamaq taýsyldy, mal soıyp, ystyq qylyp ishýge otyn tabylmady. Qol ashyǵyńqyrap, júdep, baıaǵy kóp molasy bar sýǵa qonaǵa jetemiz ǵoı desip kele jatady. Abylaı han kóp qolǵa bildirmeı, eki jigitti ilgeri ozdyrdy:

— Búgin qonatuǵyn jerde bir kórde beıit aǵashy bar degen. Erte jaryq barda sony taýyp alyp aqtaryp, bireýiń qaıta ózinikindeı qylyp, betin jaýyp  tegistep, adam ashpaǵandaı qylyp qoıyńdar. Tún bolǵan soń, men «beıit aǵashty alyp kel!» dep Baltakereı Tursynbaı batyrdy jibereıin. Kórdi aqtaryp, beıit aǵashty ala bergende: «ólgen meniń kórimde ákeńniń kóz quny bar ma edi?» dep al jaǵasynan. Shoshyr ma eken, shoshymas pa eken, batyrlyǵyn synaıyq, — deıdi.

Han jarlyq qylǵan soń, eki jigit ilgeri ozyp baryp, biri aqyret oranyp, ishine túsip jatyp, biri qaıta jympıtyp, ózinikindeı qylyp jaýyp  tastap, eki atpen ózi bir saıǵa baryp, jasyrynyp jatty. Qas qaraıyp, sam jamyraǵan mezgilde qol sýdyń boıyna kelip qondy. Ystyq qylyp isheıin dese, tamyzyq joq. Abylaı han Baltakereı Tursynbaıǵa:

— Baıaǵy óziń kórgen beıit aǵashty sen taýyp alyp kelmeseń, buryn kórmegender qarańǵyda barǵanmen, taba almaıdy ǵoı, — deıdi.

— Men baryp alyp keleıin, — dep, bara sala-aq tas-talqan qylypty. Beıit aǵash saý etip, ishine túsip ketken soń, qolyn sozyp, jıyp ala bergende, kórdiń ishinde jatqan:

— Ólgen meniń kórimde ákeńniń quny bar ma edi? — dep jaǵasynan shap berip ustaı alǵanda:

— Ýaı, eneńdi... Sen shalajansar ólip jatqan neme bolsań, men shyn óltirip keteıin, ólgen kisi ólip kórde jata berer bolar. Tiri kisi beıit aǵashyn alyp, jaǵa berer bolar. Óli saǵan bola tiri Abylaı ashtan óle me? — dep, ústine mine tústi deıdi, jalma-jan qarýyn sýyryp jatyr deıdi, — basyn shaýyp tastaıyn! — dep.

Shyn óltiretuǵynyna kózi jetken soń, astyndaǵy batyr jalyndy deıdi:

— Men óli emespin, tiri kisimin, sizdi synamaqqa han buıyryp edi, — dep.

— Solaı deseıshi, men shyn anyq ólmeı, shalajansar jatqan birdeme ǵoı dep oılap qaldym, — depti.

Bári bas qosyp, beıit aǵashty alyp kelip, ystyq qylyp ishisip otyrǵanda, han:

— Pende bolyp, eshnárseden qoryqtyń ba? — dep suraǵanda.

— Taqsyr, nege qoryqpaımyn, on alty jasar kúnimde ákem pálen hanǵa nókerlikke berdi: «osy balamdy batyrlyqqa baýlyp ber» dep. Sonda hannyń jylqysyn baqtym. Jarqyrap jaz shyqqan soń, kúrkirep kók shyqqan soń, bir aq boran bolyp, jylqy yqty. Jylqymenen birge men yqtym. Úsh kún, úsh túnnen soń kún shaıdaı ashyldy. Jylqy jýsady, men de attan túsip, jata qaldym. Kózim ilinip bara jatsa, ón boıym muzdaı bolyp, shymyrlap bara jatqan soń, kózimdi ashyp jibersem, bilekteı qara shubar jylan aýzymnyń ústinen artylyp túsip bara jatyr eken. Aýzymmenen qaýyp qalyp edim, basy bir bólek, quıryǵyn bir bólek eki jaǵyma bólinip túsip qala berdi. Ortasyn jutyp jiberdim, qoryqpasam, jylandy jeımin be, ózimniń jan bolyp, qoryqqanym sol, — dedi.

— Bárekeldi, batyrlyǵyńa bolaıyn, qatty qoryqqan eken.

Burynǵy zamanda batyr dep osyndaı jandardy aıtady eken. Bul ýaqytta torǵaıǵa áli kelmeıtuǵyn bódeneniń jumyrtqasynda nemelerdi batyr, batyr deıdi. Onysy — qandy shelek, kók taqym ury. Kıgenine qarasań, qýys qýraı...

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı hanmen sońǵy kezdesý

Abylaıdyń «Qandy qaraǵaı qan boldy, jol boldy» dep at berýi

Abylaıdyń qyrǵyz, ózbekke joryǵy (İİ nusqa)

---