InfoHub Logo

Qazaq ádebıetinde eki aǵym bar. Olardyń sońǵy kezde qaǵysýy kúsheıdi.

Ol — tap tartystyń áseri. Proletar baǵytyndaǵy jazýshylardyń taptyq salt-sanasy ósip kúsheıgen saıyn, baılar jazýshylary da ózderiniń ádis-aılasyn ózgerte bastady.

Baıtursynuly, Dosmuqambetuly tárizdi alashordanyń kósemderinen sabaq alyp, qoltyǵyńda ósken Ysmaǵul, Ǵabbas sekildi qubylmaly komýnıser de ádebıet maıdanyna shyqty.

Ultshyldar eski ádebıet arqyly baılardyń sasyq salt-sanasyn jańa turmysqa jaımaqshy boldy. Olar jańa ádebıetke buqarashyldyq júrgizemiz, qazaq turmysynda proletar baǵytyna súıkimdi ádebıet bolmaq emes dep soqty. Biz: bolady, quramyz, sosıalızm qurylysyna kómektesetin uly joldyń serigi batyraq, kedeıdiń tilegine sáıkes, janyna jaǵymdy ádebıetin jasaımyz deımiz.

Ultshyldar qazaqtyń kedeıine orystyń proletary tóńkeris jasap bostandyq bergenin kórgisi kelmeıdi. Sondyqtan biz «Ekspress», «Sovetstan», «Otarba» tárizdi bolashaqtyń uıytqysy, turmystyń kórki, proletardyń júregi syqyldy nárseni jyrlasaq, olar betimizdi shıedeı qylady. Buǵan halyq túsinbeıdi, turmysta joq, bolmaǵan nárseni jyrladyń dep sandyraqtaıdy. Batyraq, kedeıdiń taptyq salt-sanasyn tárbıelep jetildirýimiz úshin «Otarba», «Sovetstandy» jyrlaýymyz kerek.

Jańa jazýshylar ósip jetilgen soń eski túrden ozyp, ádebıetke jańa túr salady.

Seksenbaıuly joldasty ınternatta oqıtyn bala ma eken desem, muǵalim eken. «Ádebıet tap quraly bolmaıdy, Qazaqstanda tap jazýshylary joq, bári ultshyl, sóıleý ádisteriń (metod) joq» eken dep kópirip jatqany — saıasattan habary joqtyǵy.

Turmyspen tanys emes adam ǵoı dep oılasam, óziń SAGÝ-ge sabaq berip júrip, mádenıettiń taptyq bolatyndyǵyn bilmeı júrseń uıat eken, qalqam. Sen sıaqty bólshevık túgil, bólshevıktiń dushpany Kaýtskıı de mádenıettiń taptyq bolatyndyǵyna shek keltirgen joq edi.

Dúısenbaıuly: ómirde bolmaǵandyqtan «Otarba» degen óleń jaqsy shyqpaǵan, «Boztorǵaı» táýir deıdi.

Jyrlaı bilgen kisige «Boztorǵaı», «Otarba», — báribir. Meniń «Ekspress» degen kitabym otarbanyń jyryn tolǵaıdy. Otarba qazaqtiki emes, sondyqtan jyrlap bolmaıdy degen sóz túkke turmaıtyn sandyraq. V.I.Lenın ólgende jańa turmystyń paıǵambary óldi dep jer júzi jumyskeri qara baılaǵan.

Túıeni otarbaǵa bastyrdyń dep Dúısenbaıuly meni kinálaıdy, ol túıe — qazaqtyń eski mádenıeti edi, otarba jańa mádenıet edi, baılardyń ıisi sińgen eski jurtshylyǵy men mádenıetin jańa mádenıetke omyrtqasyn úzdirip, qanyn sýdaı shashtyryp edim. Meniń onyma Dúısenbaıuly synshy túsinbeı qalypty. Aqyn sózdi sóıtip perdelemese óleń kesteli, maǵynaly bola ma? Plehanov «synshy aqynnyń tereń oımen perdelep jazǵanyn tabatyn bolsyn, sondyqtan aqynnyń bilgenin synshy da biletin bolsyn» deıdi.

Dúısenbaıuly sıaqty synshyǵa bizdiń aıtatynymyz: oqy, úıren, talaptan, sonda ǵana jaqsy synshy bola alasyń deımiz.

Qazirgi synnyń bári de osy sıaqty soqyr syn.

1929 jyl

---