InfoHub Logo

Bazardan ony-munymdy satyp alyp, shyǵar esikke taıaı bergenimde terisi súıegine ilingen, urty sýalǵan, qaqyryq toly keýdesi kirkirep turǵan, túri japalaqqa aınalyp ketkendeı bir qaıyrshy meni kópten kórmegen tanysyndaı qushaqtaı aldy. Shashynyń uıpa-tuıpasy shyqqan, jara-jara betiniń adam qararlyq keıpi joq. Iterip jiberdim. Jıirkenip, ústi-basymdy qaqqyshtaı bastadym.

— Keshir, keshir, — dedi qalbalaqtap. Onyń sóılegeni tunyq dúnıeni laılap jibergendeı bolyp, taban astynda ashýym qyzsyn. Salyp jibergim kelip turyp, kótergen qolymdy aqyryn tómen túsirdim. Mekteptiń joǵary synybynda oqyp júrgenimde kúshi tasyp júretin keıbir jigitter osyndaı qaıyrshy, bomjdardy «qolymyzdy jattyqtyramyz, boıymyzdy úıretemiz» - dep uryp ketetin. Ondaıda shyr-pyrym shyǵatyn.
— Qudaı qarǵasa, paıǵambar asa taıaǵymen túrtse, sender ursańdar, ne bolǵany sonda, — deıtinmin janym aýyryp.

Uzap baryp, artyma qaradym. Denesinde jany bar demeseń ólip qalǵandaı búgjıip tur.

Boıymdaǵy búkil jıirkenishti túkirigime jıyp, jerge bylsh etkizdim. Jeńildemedim. Bul daq kıimimnen ótip, júregime jetip, qanyma quıylyp, tamyr-tamyrymdy keýlep ketken sekildi. «Rasynda denede bir kesek et bar, sol túzý bolsa qalǵan dene bútindeı túzeledi, ol buzylsa qalǵan dúnıe de bútindeı buzylady» - degen Paıǵambarymyzdyń sózi dóp kelip tur. Sebepsizden sebepsiz taǵy artyma qaradym. Kústengennen múıizge aınalyp, qars aıyrylǵan ókshege kózim tústi. Qur súlderin súıretip qaltańdap bara jatqan tilenshi bireýge uqsaǵandaı ma...

Beıshara adamdy ıtergenime ókindim, ile-shala «oı, qoıshy, eki týyp bir qalǵanym deısiń be, ony tilenshi etken men be ekenmin» — dep ózimdi aqtap, jubatyp qoıdym. Sol oıyma tynyshtalǵandaı boldym.

Tynyshtalmappyn. Japalaq óńdi adam qaıta-qaıta esime túse berdi. Jan qıyspas jaqynymdaı kóz aldyma keledi de turady. Ótken ómirimniń qaltarys, bultarystaryn túgel aqtardym. Biraz jerde uzaq oılandym. Kómeskelengen, surǵylt tustar aıshyqtalǵandaı boldy.

Orta mektepti bitirip, Almatyǵa joǵary oqý ornyna júrgeli jatqan kúni soqyrishek bolyp, aýrýhanaǵa tústim. Sodan oqý jaıyna qaldy. Bir aı tynyqqannan keıin kolhozdyń qara jumystarynyń birine shyǵaıyn dep edim, úıdegiler: «oıbaı, aýyr kúsh túsken soń ishegiń qaıta jarylyp ketedi» dep ruqsat etpedi. Ózim de sony qalap turǵan sekildimin. Sodan ne isteısiń? Úıde jatasyń. Kitap oqısyń. Gazet-jýrnal qaraısyń. Arasynda sharýashylyqtyń mashına-traktor jóndeý sheberhanasyna , qyzylsha plantasıasyna, qyrmanǵa baryp maqala, reportaj jazamyn. Ony birden aýdandyq gazetke joldaımyn. Jazǵanym araǵa apta salyp, gazet betinde jarıalanyp jatady. Osylaısha aýyldaǵylar meni tilshi dep qabyldaıtyn boldy. Birde «aýdandyq gazetten kelip ket» degen habar keldi. Dúdámal oımen redaksıa esigin ımene ashtym. Korektor kerek eken. Qýana kelistim.

Meniń jumysqa ornalasqanym redaksıadaǵy jigitterge jaqsy bolǵan sekildi. Alyp kel, baryp keldiń barlyǵyna meni jumsaıdy. Ásirese, jumys aıaǵyna taman gastronomǵa eki-úsh márte shaýyp baryp, shaýyp keletin kezderim bolady. Odan qala berse Aman Shalov aǵam tańerteń gastronomnan bir bıdon sút alyp, meniń qolyma ustatady. Shaýyp baryp, bizdiń úıge aparyp tasta, jeńgeń kútip otyr deıdi. 2-3 shaqyrym jerdegi úıine sútti aparyp beremin. Redaktordyń orynbasary Nóser Ázıev degen aǵam. KazGÝ-diń jýrnalısıka fakúltetin jańadan bitirip kelgen kezi. Óte saq, sekemshil kisi. Ár sózdiń túbinen bir shaıtan kórinip turady-aý deımin, bir habardyń ózin birneshe márte oqıdy. Munysy da eshnárse emes. Ol kezde qazirgideı kompúter, lınotıp mashınasy joq. Gazettiń tórt betin tórt qyz kúni boıy qolmen teredi. Korektordyń jumysy keshke qaraı bastalady. Jumys tún ortasy aýa, shamamen saǵat 3 — 4 -ter shamasynda aıaqtalady. Nóser aǵam kezekshi bolǵan kúni, jumys aıaqtalǵan soń qolyna úlken taıaq alady, meniń qolyma da bir taıaq beredi de, kettik deıdi. Ol kezde aýdan ortalyǵynda grek ulty kóp bolatyn. Olardyń balalary buzyqtaý keledi. Kádimgideı seskenesiń. Aınalasyn yqtyryp alǵan. Sodan aıaqty annan bir, mynnan bir basyp Nóser aǵanyń úıine jetemiz. Ol úıine jete bergende: «al jaqsy, abaılap júr» - dep qaqpasyn ishten bekitip úıine kirip ketedi. Al men bolsam, zárem zár túbine ketip, óz jandaryn ózderi tútip jep júrgen buzyq balalar kezdesip qalmasa eken dep, múldem basqa baǵyttaǵy aǵamnyń úıine bet túzeımin.

Rahysh aǵam — jaýapty hatshy. Qamqor. Jazǵan maqalańdy toqtaýsyz salady. Aıdyń sońynda ońasha shaqyryp alyp, saǵan 25 som qalamaqy qoıdym. On somy saǵan, on bes somyn eshkimge kórsetpeı maǵan ákep ber. Redaksıanyń tátti-sháıin alǵanǵa kerek bolady deıdi. Men qalamaqy alǵan boıda aparyp beremin.

Áripjan aǵam da qyzyq. Basqalarǵa qaraǵanda óndirtip jazady. Bul kisi de saq. Bireýge birnárse aıtý úshin jan-jaǵyna qarap alyp, aýzyn qulaǵyńa taqap, sybyrlap aıtady. Kúbirlep jetkizetindeı eshqandaı qupıa emes. Keıde ekeýmiz baspahanadan birge qaıtamyz. Kóshe keń. Aınalańda eshkim joq. Sol baıaǵy ádetimen jeńińnen tartyp toqtatyp alyp, jan-jaǵyna qarap, qulaǵyńa sybyrlaıdy. Men tań qalamyn, Biraq, janymyzda eshkim joq qoı, daýystap aıta bermeısiz be degendi betine aıta almaımyn.

Ábdirazaq — aýdarmashy. Ózi óte ázilqoı, qyljaqpas kisi. Redaksıadaǵylardyń bárimen ázildesedi. Tipti, keıde telefonmen kez-kelgen nómirdi teredi de: «bul aýdandyq elektr energıasyn taratý mekemesinen ǵoı, sizderde jaryq bar ma?» — deıdi. Arjaqtan «bar» deıtin bolý kerek. «E, onda jaqsy eken, svettiń jaryǵymen bıtterińizdi syǵa berińizder» dep trýbkany qoıa salady. Ázilderi osy tektes bolyp keledi. Birde mynadaı bir oqıǵa boldy. «Ara» jýrnalyna «Kekesh peıishke barmaıdy» degen maqala shyǵypty. Sony kórgen Ábdirazaq kókem jýrnaldyń sol betin ashyp, Ashanbaı kókemniń stolyna aparyp qoıdy. Ol kisi — kekesh. Bárimiz otyrmyz dym bilmegensip. Bir kezde Ashanbaı kóke keldi túski úzilisten keshigip. Stol ústindegi «Ara» jýrnalyna kózi tústi. Ornyna otyra salyp oqýǵa kiristi. Arada on mınýttaı ýaqyt ótkende, tutyqpaı, kekeshtenbeı, «Atańnyń basy, kekesh peıishke barady!» dep ornynan atyp turdy. Bárimiz janartaý atylǵandaı daryldaı kúldik. Kabınettiń qabyrǵalary da selkildep ketti-aý deımin sol kezde.

Redaksıadaǵy Marat Abzalıev ... Ótken dúnıe saǵymǵa aınalypty-aý. Óte talantty, tiliniń tikeni bar jýrnalıs edi. Satıralyq janrǵa beıim bolatyn. Jazǵanyn jeńil oqıtynsyń. Bizdiń jazǵan maqala jattandy, úırenshikti bolsa, onyń bir jazǵany ekinshi jazǵanyna uqsamaıtyn. Máneri mórlegen aq qaǵazdaı edi. Sózge óń berip, túr salatyn. Bireýdiń shylaýynda júrmeıtin, kókirekti, kózdi, omyraýlap júretin azamat.

Men «Gúlnáz» degen áńgimemdi «oqyp kórińizshi» dep tizem dirildep, qolym qaltyrap aldyna apardym. Qabyrǵada ilýli turǵan «Ómir baspaldaqtary» degen sýretke úńilip tur eken.

— Mahabbat týraly ma? — dep surady jaıbaraqtap.

— Iá, — dedim óz daýsymdy ózim jutyp.

— Súıip kórdiń be?

— ...

— Mahabbattyń ne ekenin bilmesek, ol týraly aıtpaı-aq qoıaıyqshy, — Marat aǵa maǵan óz-ózinen ursa jónelgendeı kórindi.

Birtúrli jabyrqap qaldym.

— Ony qýanysh dep kim aıtty? Bul bizdi jan-dúnıemizben qosa jutyp qoıatyn, ózimizdi umyttyratyn esirtki, — Marat aǵa mahabbat degendi jek kóretin adamsha zildendi.

— Mahabbattyń erejesi joq. Ony júrek sheshedi, — dep jattandylaý sózimdi senimsiz daýyspen aıttym.

— Onyń da jaqsy kórgenin qalap turasyń, al ol seni jaqsy kórmese she? Sonda ol mahabbat bolýdan qala ma? Sodan keıin júresiń ómirińniń byt-shyty shyǵyp. Qyzýsyz, jylýsyz, sezimsiz bir tirshilik keship. Mahabbat degendi qorǵaý kerek. Áıtpese ólip qalady. Osy sen qalaı oılaısyń, álemniń tuńǵysh qyzy men tuńǵysh ulynda mahabbat boldy ma? — betime oqystan synaı qarady.

Marat aǵanyń suraqtaryna jaýap beretindeı deńgeıde emes edim. Úndemeı turmyn.

— Bara ber! — dedi túr-turpatyma onsha kóńili tolmaı.

«Gúlnáz» gazettiń eki nómirine jarıalandy. Bes-aldy sóılemdi ózgertip, úsh-tórt jerge oı qosqannan keıin óńi kirip, shyraılanyp ketkeni sondaı, áńgimem sóılep turǵandaı áser qaldyrdy. Ózimniń qabyrǵalarymnyń arasynan qanat shyǵyp, qalyqtap kettim. Marat aǵam jazýymnyń kótermeshisi, kómekshisi bolypty. Bul joly aldyna erkindeý kirdim. Qyzýlaý eken. Aýdandaǵy myqty asaba. Tarazdyqtar da osy kisige qolqa salǵysh. Sondaı jıyn-toıdan kelgen beti ǵoı deımin.

— Jaraısyń bala. Túrińe qarap shóp pen shóńgeniń aınalasyndaǵylardan uzamaıtyn bireý ǵoı dep júrsem, aspannan jaýǵan nurdyń tamýyn sezetin janyń sergek eken, - dedi.

— Rahmet, aǵa! — dedim shyn yqylastana. Ákem araq ishetindikten, bólmedegi ıiske tyjyrynyp qalǵanymdy sezdirip qoıdym.

— Ózińe, jazýǵa adal bol! «Gúlnázdy» búkil aýdan halqy oqıdy. Keshe perzenthanadan shyqqan bir-eki sábıge Gúlnáz degen esim bergenniń kýási boldym, Araqty jekkórgeniń de durys. Biraq bul kez kelgen aýrýǵa qarsy qoldanatyn ámbebap dári ǵoı. Mıyńdy tynyqtyrady, júregińdi jaılandyrady, uıqyńdy tynyshtandyrady. Eń jaqsysy energetıkalyq kanaldar men astraldy qabattarǵa shyǵýǵa jol ashady, meniń ózgelerge uqsamaı jazatynymnan syry da osynda, — Marat aǵam taǵdyrynyń ózgelerden artyq jerin tapqandaı qoıqańdap ketti. Tolqyny taýǵa uqsaǵan teńizdeı bolyp shalqydy. Sańqyldap óleń oqydy. Býyrqanyp saıasatty aıtty. Osydan keıin aǵa, inige, ustaz — shákirtke aınaldyq.

Men keler jyly oqýǵa túsip, Almatyǵa attandym. Oqýdy bitirip, qalada qaldyq. Aýylǵa jolym túsip, bara qalsam Marat aǵany suraımyn. Eshkim jóndemdi jaýap bermeıdi. Sońǵy kezderi araqqa salynyp, gazetten ketip qalypty. «Qumda pálensheniń qoıyn baǵyp júr» degen ǵana sybys estımin. Ondaıda aqylym aıran bolady. Áriptesteri syrtynan judyryq kórsetip, biraq oılaryn qaǵazǵa túsirýge qorqatyn kezde Marat aǵam oblystyq gazetke «Halyq nesibesimen jegender ushynady» degen maqala jazǵan. Bul bujyr sary, sabyn jaqqan terideı jylp-jylp etken aýdandaǵy meımanamy tasyp júrgen úlken basshylardyń birine úlken soqqy bolypty. Aqıqattyń formaty buzylǵan kezeń emes pe, aıla-sharǵysyn asyryp, sırat kópirinen ótkendeı, ústine shań qondyrmaı, qaıtadan keýip-pisip shyǵa kelipti de, endi Marat aǵaǵa tisin shyndap qaırapty. Aýdan kóleminde esh jerge jumysqa aldyrmapty. Talantty adamnyń taýany osylaı shaǵylypty. İshindegi oty dertke aınalypty. Marat aǵany ózgelermen salystyramyn. Mıy men qalamy saqyldap istep turǵan adamnyń joǵalyp ketýi múmkin be? Ne izdedi, izdegenin taba almady ma? Jany nege qınaldy? Aınalasyn ózgertkisi kelip, ony ózgelerge túsindire almaǵandyqtan ba? Kúshi nege jetpeı qaldy? Názik jany neni kótere almaı taryqty eken degen suraqtardy arqalap Almatyǵa qaıtatynmyn.

Arystaı aryndap júrgen adamnyń tilenshilik turmysqa túskenine júrek senbedi. Shynymen meni qushaqtamaq bolǵan Marat aǵa, Sizsiz be?

Adamdardyń júregi alystaǵanda olar aıqaılaıdy, jaqyndaǵanda sybyrlaıdy deýshi edińiz ǵoı. Adamdardan alystap ketkenińiz ne?

---